WYROK SĄDU (dziewiąta izba)

z dnia 10 grudnia 2014 r.(*)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Francuski rynek analiz medycznych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE – Związek przedsiębiorstw – Samorząd zawodowy – Przedmiot kontroli i dochodzenia – Przesłanki stosowania art. 101 TFUE – Naruszenie ze względu na cel – Cena minimalna i przeszkody w rozwoju grup laboratoriów – Jednolite i ciągłe naruszenie – Dowód – Błędy w ocenie okoliczności faktycznych i naruszenia prawa – Kwota grzywny – Punkt 37 wytycznych z 2006 r. w sprawie metody ustalania grzywien – Nieograniczone prawo orzekania

W sprawie T‑90/11

Ordre national des pharmaciens (ONP), z siedzibą w Paryżu (Francja),

Conseil national de l’Ordre des pharmaciens (CNOP), z siedzibą w Paryżu,

Conseil central de la section G de l’Ordre national des pharmaciens (CCG), z siedzibą w Paryżu,

reprezentowane przez adwokatów O. Saumona, L. Defalque, T. Bontincka i A. Guillerme,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez F. Castillę Contreras, C. Giolita, B. Mongina oraz N. von Lingena, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

popieranej przez

Labco, reprezentowaną przez adwokatów N. Korogiannakisa, M. Coppet oraz B. Dederichsa,

interwenient,

mającej za przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji C(2010) 8952 wersja ostateczna z dnia 8 grudnia 2010 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 [TFUE] (sprawa 39510 – Labco/ONP) i ewentualnie – żądanie obniżenia kwoty grzywny,

SĄD (dziewiąta izba),

w składzie: G. Berardis, prezes, O. Czúcz (sprawozdawca) i A. Popescu, sędziowie,

sekretarz: C. Heeren, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 6 lutego 2014 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu i zaskarżona decyzja

1        W decyzji C(2010) 8952 wersja ostateczna z dnia 8 grudnia 2010 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 [TFUE] (sprawa 39510 – LABCO/ONP) (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”) Komisja Europejska stwierdziła, że skarżący: Ordre national des pharmaciens (ONP, krajowa izba aptekarska) i jej organy decyzyjne, mianowicie Conseil national de l’Ordre des pharmaciens (CNOP, krajowa rada izby aptekarskiej) i Conseil central de la SectionG de l’Ordre national des pharmaciens (CCG, naczelna rada sekcji G izby aptekarskiej) (zwani dalej łącznie „Izbą”), naruszyli art. 101 TFUE, podejmując, po pierwsze, decyzje mające na celu narzucenie cen minimalnych na francuskim rynku analiz medycznych, a po drugie, decyzje zmierzające do narzucenia ograniczeń w rozwoju grup laboratoriów na tym rynku (art. 1 zaskarżonej decyzji), i nałożyła na nich obowiązek solidarnej zapłaty grzywny w wysokości 5 mln EUR (art. 3 zaskarżonej decyzji).

2        Jak opisano w motywach 44 i 45 zaskarżonej decyzji, ONP to francuski samorząd zawodowy, któremu państwo francuskie powierzyło cztery główne zadania określające jego misję świadczenia usług publicznych. ONP i jego organy podlegają code de la santé publique (francuskiemu kodeksowi zdrowia publicznego, zwanemu dalej „CSP”), którego art. L 4231‑1 stanowi, co następuje:

„Zadaniem [ONP] jest:

1)      zapewnienie przestrzegania obowiązków zawodowych;

2)      strzeżenie godności i niezależności zawodowej;

3)      czuwanie nad kwalifikacjami zawodowymi farmaceutów;

4)      dbałość o promocję zdrowia publicznego i jakość usług, w szczególności o bezpieczeństwo czynności zawodowych.

Do [ONP] należą farmaceuci wykonujący swój zawód we Francji”.

3        Działania i misje ONP, kodeks deontologiczny farmaceutów oraz organizacja ONP są opisane w motywach 44–62 zaskarżonej decyzji. Wynika z nich w szczególności, że ONP opracowuje i aktualizuje krajową listę farmaceutów (zwaną dalej „listą”), przy czym wpis na nią stanowi wstępny warunek prawny wykonywania działalności związanej z zawodem farmaceuty (art. L 4221‑1, L 4232‑3 i L 4232‑16 CSP).

4        Rynek właściwy to rynek usług analiz medycznych we Francji. Został on opisany w motywach 5–38 zaskarżonej decyzji. Co się tyczy uczestników rynku, Komisja wskazuje w zaskarżonej decyzji, że we Francji analizami medycznymi zajmują się głównie farmaceuci, co tłumaczy dominującą rolę ONP, podczas gdy Ordre des médecins (izba lekarska) odgrywa analogiczną rolę w odniesieniu do lekarzy o specjalności w dziedzinie analiz medycznych (motyw 11). Analizy medyczne mogą być wykonywane jedynie w laboratoriach analiz medycznych (zwanych dalej również „laboratoriami”) pod nadzorem ich kierowników i zastępców kierowników (motyw 12). Laboratoria te są często niewielkie (50% ma obrót poniżej 1,5 mln EUR, a 30% działa w formie przedsiębiorstw indywidualnych), chociaż we Francji prowadzi też działalność kilka grup laboratoriów (motywy 13 i 14).

5        Główna grupa laboratoriów, a mianowicie interwenient, czyli Labco, będąca europejską grupą laboratoriów działającą głównie we Francji i w Hiszpanii, jak również w szeregu innych państw europejskich, została opisana w motywach 14–17 zaskarżonej decyzji. Inne znaczące grupy laboratoriów działające we Francji to Unilabs SA, prowadząca działalność także w kilku krajach w Unii Europejskiej i poza nią, oraz holding finansowy Générale de santé (motywy 18 i 19). Istnieją również dwie grupy laboratoriów wyspecjalizowanych, Pasteur Cerba i Biomnis, oferujące gamę usług odmienną od innych laboratoriów w sektorach wymagających zaawansowanej wiedzy technicznej (motywy 20–22).

6        Francuskie ramy prawne, w których funkcjonują laboratoria, są opisane w motywach 63–109 zaskarżonej decyzji.

7        Postępowanie zostało wszczęte w następstwie złożonej przez Labco w dniu 12 października 2007 r. skargi dotyczącej decyzji podejmowanych przez Izbę w celu utrudnienia rozwoju Labco i ograniczenia jego zdolności do konkurowania z innymi laboratoriami na rynku analiz medycznych, których właściciele wybierają kierownictwo Izby (zaskarżona decyzja, motywy 110 i 111).

8        W dniach 12 i 13 listopada 2008 r. w pomieszczeniach Izby i laboratorium Champagnat‑Desmoulins‑Philippakis przeprowadzono kontrole zgodnie z art. 20 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 [WE] i 82 [WE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1). Dwie decyzje stanowiące podstawę tych kontroli, w tym decyzja C(2008) 6494 Komisji z dnia 29 października 2008 r. w sprawie COMP/39510 nakazująca Izbie poddanie się kontroli (zwana dalej „decyzją o kontroli”), zostały zaskarżone przed Sądem (wyrok Sądu z dnia 26 października 2010 r. w sprawie T‑23/09 CNOP i CCG przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5291; postanowienie Sądu z dnia 16 czerwca 2010 r. w sprawie T‑24/09 Biocaps przeciwko Komisji, niepublikowane w Zbiorze).

9        W 2009 r. Komisja skierowała do Izby, a także do pięciu prowadzących laboratoria spółek utworzonych w celu wykonywania wolnego zawodu (zwanych dalej „SEL”), żądania udzielenia informacji, na które to żądania wspomniane podmioty udzieliły odpowiedzi. Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów zostało wystosowane w dniu 19 października 2009 r. Izba odpowiedziała na nie w dniu 11 stycznia 2010 r. Przesłuchanie odbyło się w dniu 10 lutego 2010 r. W dniu 26 lutego 2010 r. Komisja skierowała do Izby żądanie udzielenia informacji dodatkowych, na które ta odpowiedziała.

10      W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdza zasadniczo, że Izba podjęła decyzje związków przedsiębiorstw zawierające ograniczenia konkurencji ze względu na cel i stanowiące jednolite i ciągłe naruszenie art. 101 TFUE, które rozpoczęło się przynajmniej w październiku 2003 r. i prawdopodobnie nie zostało zakończone nawet po doręczeniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Działania objęte postępowaniem to wszystkie decyzje Izby podjęte w interesie gospodarczym większości jej członków, a nie w interesie ogólnym, których cele – po pierwsze, utrudnianie rozwoju grup laboratoriów, a po drugie, usiłowanie narzucenia cen minimalnych na rynku analiz medycznych we Francji – wzajemnie się uzupełniały i były nierozerwalnie ze sobą związane.

11      Jeśli chodzi o obliczenie kwoty grzywny, Komisja wyjaśnia, iż zważywszy, że niniejsza sprawa dotyczy pierwszego od chwili wejścia w życie rozporządzenia nr 1/2003 przypadku, w którym możliwe jest obciążenie odpowiedzialnością finansową członków związku przedsiębiorstw w celu zapewnienia zapłaty części grzywny nałożonej na ten związek, że możliwe jest, iż członkowie tego związku nie zaznajomili się w pełni z treścią odnośnych przepisów prawnych i że zarzucane mu zachowania nie były tajne, Komisja stosuje art. 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 (Dz.U. 2006, C 210, s. 2, zwanych dalej „wytycznymi”). Odchodzi ona zatem od ogólnej metodyki przedstawionej w wytycznych i ustala wysokość grzywny nałożonej na zasadach odpowiedzialności solidarnej na ONP, na CNOP i CCG na 5 mln EUR, która to kwota nie przekracza 10% sumy łącznego obrotu uzyskanego przez każdego z członków prowadzących działalność na rynku objętym naruszeniem.

 Postępowanie i żądania

12      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 21 lutego 2011 r. Izba wniosła niniejszą skargę.

13      Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniu 22 lipca 2011 r. Labco i spółka Unilabs złożyły wnioski o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenientów popierających żądania Komisji. Postanowieniem prezesa trzeciej izby Sądu z dnia 8 listopada 2011 r. obie te spółki zostały dopuszczone do sprawy w charakterze interwenientów. Pismem złożonym w dniu 19 grudnia 2011 r. spółka Unilabs poinformowała Sąd o cofnięciu wniosku o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta, w związku z czym została ona wyłączona z postępowania postanowieniem prezesa trzeciej izby Sądu z dnia 15 lutego 2012 r.

14      Ponieważ zmienił się skład izb Sądu, sędzia sprawozdawca został przydzielony do dziewiątej izby, której w rezultacie przekazano niniejszą sprawę.

15      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (dziewiąta izba) postanowił otworzyć pisemny etap postępowania i w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu Sądu wystosował na piśmie pytania do stron, na które odpowiedziały one w wyznaczonym terminie.

16      Na rozprawie w dniu 6 lutego 2014 r. wysłuchano wystąpień stron i ich odpowiedzi na pytania ustne zadane przez Sąd.

17      Izba wnosi w istocie do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        tytułem żądania ewentualnego, obniżenie kwoty grzywny, która została na nią nałożona, biorąc pod uwagę istniejące okoliczności łagodzące i szczególny charakter Izby jako związku przedsiębiorstw;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

18      Komisja, popierana przez Labco, wnosi w istocie do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie Izby kosztami postępowania.

 Co do prawa

19      Izba przedstawiła, po pierwsze, żądanie stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, na poparcie którego podniosła dziewięć zarzutów, a po drugie, pomocniczo, żądanie obniżenia kwoty grzywny, na poparcie którego podniosła jeden zarzut, oparty na błędzie w ocenie i błędnej wykładni przy stosowaniu art. 23 ust. 2 i 4 rozporządzenia nr 1/2003 i pkt 37 wytycznych.

1.     W przedmiocie żądania stwierdzenia nieważności

20      Na poparcie żądania stwierdzenia nieważności Izba podnosi w istocie dziewięć zarzutów.

21      Zarzut pierwszy dotyczy błędu w wykładni i w stosowaniu art. 101 TFUE w świetle wyroku Trybunału z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie C‑309/99 Wouters i in., Rec. s. I‑1577 (zwanego dalej „wyrokiem w sprawie Wouters”).

22      Zarzuty od drugiego do szóstego dotyczą zachowania odnoszącego się do rozwoju grup laboratoriów.

23      Konkretnie zarzuty drugi i trzeci dotyczą obowiązków informacyjnych SEL w trakcie ich działalności. Zarzut drugi odnosi się w istocie do błędu w ocenie wynikającego z błędnej wykładni prawodawstwa francuskiego dotyczącego odpowiednich zadań prefekta i CCG w przypadku zmian następujących w okresie istnienia danego SEL. Zarzut trzeci dotyczy w istocie naruszenia zakresu stosowania ustanowionego w prawodawstwie francuskim obowiązku przekazania informacji i pominięcia roli CCG w odniesieniu do wykonywanego zadania kontroli następczej dokumentów spółek.

24      Zarzuty czwarty i piąty odnoszą się do systemu dotyczącego składu kapitału i zmian w kapitale SEL. Zarzut czwarty dotyczy zasadniczo pominięcia roli CCG jako gwaranta niezależności zawodowej wspólnika w związku z jego minimalnym udziałem w kapitale SEL. Zarzut piąty oparty jest w istocie na błędnej ocenie zamiaru prawodawcy w zakresie podziału prawa własności udziałów w SEL powyżej górnej granicy 25% oraz na pominięciu ram prawnych znajdujących zastosowanie do podziału prawa własności udziałów w SEL.

25      Zarzut szósty oparty jest w istocie na błędnej wykładni i błędnym stosowaniu art. 101 TFUE w zakresie, w jakim orzeczone kary dyscyplinarne wzmacniają potencjalne lub rzeczywiste skutki odnośnych decyzji.

26      Zarzuty od siódmego do dziewiątego dotyczą zachowania interwencyjnego w odniesieniu do cen rynkowych.

27      Zarzut siódmy, podniesiony tytułem głównym, oparty jest w istocie na przekroczeniu uprawnień w wyniku naruszenia granic nakazu kontroli. Zarzuty ósmy i dziewiąty, podniesione pomocniczo, dotyczą w istocie, odpowiednio, błędnej oceny zakresu ram prawnych mających zastosowanie i woli prawodawcy co do definicji rabatów i praktyk w zakresie rabatów, a także błędnej oceny okoliczności faktycznych prowadzącej do naruszenia prawa.

28      Wreszcie Izba wydaje się również podważać w replice wnioski Komisji odnośnie do istnienia jednolitego i ciągłego naruszenia, przy czym Komisja kwestionuje dopuszczalność tego zarzutu.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego błędu w wykładni i w stosowaniu art. 101 TFUE w świetle wyroku w sprawie Wouters

29      Izba podnosi, że ma ona za zadanie strzec niezależności zawodowej oraz dbać o promocję zdrowia publicznego i jakość usług, w szczególności o bezpieczeństwo czynności zawodowych, tak jak to zostało potwierdzone w wyroku Trybunału z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie C‑89/09 Komisja przeciwko Francji, Zb.Orz. s. I‑12941. Jej zdaniem Komisja powinna była uznać, że jej działanie jest, po pierwsze, działaniem organu władzy publicznej, które nie mieści się w zakresie art. 101 TFUE, a po drugie, zakładając, że Izba podjęła decyzje, działając jako związek przedsiębiorstw, jej działanie było uzasadnione względami ochrony zdrowia publicznego.

30      Jeżeli chodzi o konkretne praktyki, które są jej zarzucane, Izba podnosi, że nałożony na laboratoria obowiązek przekazywania dokumentów odnoszących się do zbywania akcji, do podziału na własność bez ususfructus (nue‑propriété) i użytkowanie akcji oraz do zmian wprowadzanych w statutach miał na celu sprawdzenie poszanowania prawa francuskiego.

31      Jeśli chodzi o zmiany w statutach SEL i zmiany osób zarządzających w okresie istnienia spółki, kompetencja CCG ma charakter związany, ponieważ końcowa decyzja w kwestii takich zmian należy do prefekta, w związku z czym Izba działa jako organ władzy publicznej, jak stanowi ww. w pkt 21 wyrok w sprawie Wouters. To samo dotyczy obowiązku przekazania informacji na ten temat ustanowionego w CSP, ponieważ spoczywające na CCG zadanie kontroli następczej umów zawartych przez SEL i laboratoria jest określone przez ustawę, a uzyskane informacje są przekazywane prefektowi, który podejmuje ostateczną decyzję. Izba dodaje w replice, że w zakresie, w jakim – jak Komisja podnosi przed Sądem – zaskarżona decyzja dotyczy, jeśli chodzi o odpowiednie role prefekta i CCG w odniesieniu do zmian zachodzących w okresie istnienia SEL, jedynie decyzji dotyczących wpisu na listę, prowadzenie tej listy jest zależne od wydanych decyzji zatwierdzających.

32      W odniesieniu do zarzutów, które czynione są Izbie w zaskarżonej decyzji w zakresie postępowań dyscyplinarnych, Izba podnosi, że wykonywanie uprawnień dyscyplinarnych jest prerogatywą władzy publicznej.

33      Wreszcie Izba utrzymuje, że Komisja nie wypowiada się w zaskarżonej decyzji na temat możliwości stosowania ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters do działań Izby w odniesieniu do zakazu nadmiernych rabatów. Podnosi ona, że zachowanie to należy również uzasadnić względami ochrony zdrowia publicznego.

34      Komisja, popierana przez Labco, twierdzi, że Izba wydawała decyzje związków przedsiębiorstw objęte zakresem stosowania art. 101 TFUE we wszystkich podniesionych przeciwko niej przypadkach, ponieważ w żadnym z nich nie działała jako organ władzy publicznej.

35      W tym względzie należy zauważyć, że w ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters Trybunał przypomniał kilka zasad pozwalających ustalić, w jakich okolicznościach działanie samorządu zawodowego może zostać zakwalifikowane jako decyzja związku przedsiębiorstw ograniczająca konkurencję z naruszeniem art. 101 ust. 1 TFUE.

36      W pierwszej kolejności działalność, która ze względu na swą naturę, na przepisy, którym podlega, oraz na swój przedmiot wykracza poza sferę obrotu gospodarczego lub też jest związana z wykonywaniem prerogatyw władzy publicznej, nie podlega zasadom konkurencji przewidzianym przez traktat FUE (ww. w pkt 21 wyrok w sprawie Wouters, pkt 57; wyrok Trybunału z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie C‑1/12 Ordem dos Técnicos Oficiais de Contas, pkt 40).

37      W drugiej kolejności niekoniecznie wszystkie decyzje związku przedsiębiorstw, które ograniczają swobodę działania stron lub jednej z nich, muszą być objęte zakazem zawartym w art. 101 ust. 1 TFUE. W celu zastosowania tego postanowienia do danego przypadku należy przede wszystkim uwzględnić ogólny kontekst, w którym dana decyzja związku przedsiębiorstw została podjęta lub wywołuje skutki, a dokładniej jej cel, którym jest w niniejszej sprawie zapewnienie koniecznych gwarancji dla konsumentów korzystających z omawianych usług. Następnie należy ustalić, czy ograniczenie konkurencji, które stąd wynika, jest nierozłącznie związane z realizacją powyższych założeń (ww. w pkt 21 wyrok w sprawie Wouters, pkt 97; wyrok Trybunału z dnia 18 lipca 2013 r. w sprawie C‑136/12 Consiglio nazionale dei geologi i Autorità garante della concorrenza e del mercato, pkt 53).

38      Z przytoczonego orzecznictwa wynika, że względy interesu ogólnego, w szczególności interes dotyczący prawidłowego wykonywania zawodu, mogą uzasadnić niezastosowanie art. 101 ust. 1 TFUE do pewnych ograniczeń konkurencji, jeśli są one niezbędne.

39      W niniejszym przypadku Komisja bada możliwość zastosowania ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters do motywów 684–691 zaskarżonej decyzji. Komisja odrzuca tam w szczególności argument Izby, podniesiony w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, zgodnie z którym to argumentem stwierdzone ograniczenia są uzasadnione ochroną zdrowia publicznego, która stanowi wzgląd interesu ogólnego wyłączający jej zachowanie z zakresu stosowania art. 101 TFUE. Zdaniem Komisji Izba opiera się w istocie na zasadzie niezależności analityków medycznych jako środku zmierzającym do osiągnięcia celu w postaci ochrony zdrowia publicznego i dokonuje w przypadku tej zasady dyskusyjnej wykładni rozszerzającej, która, po pierwsze, we wszystkich sytuacjach sprzeciwia się wnoszeniu kapitału przez osoby niewykonujące tego zawodu, nawet jeżeli nie ma to wpływu na swobodę podejmowania decyzji przez analityka medycznego, a po drugie, ustanawia dodatkowe ograniczenia konkurencji, obok ograniczeń ustanowionych przez ustawodawcę francuskiego, podczas gdy sama Izba nie posiada uprawnień do stanowienia przepisów. Komisja odwołuje się również do praktyki Izby w dziedzinie cen, która nie służy obronie interesu ogólnego ani niezależności zawodu, lecz ochronie interesów gospodarczych farmaceutów – analityków medycznych prowadzących działalność na rynku analiz medycznych, ze szkodą dla konkurencji i pacjentów. Ponieważ stwierdzone ograniczenia nie są konieczne do realizacji interesu ogólnego, Komisja wnioskuje, że wyjątek ustanowiony w ww. wyroku w sprawie Wouters nie ma zastosowania do niniejszej sprawy.

40      W tym względzie zostało ustalone, że w odróżnieniu od samorządu zawodowego rozpatrywanego w ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters Izba nie ma uprawnień do stanowienia przepisów.

41      Należy również zaznaczyć, że inaczej niż w sprawie, w której wydano ww. w pkt 8 wyrok w sprawie CNOP i CCG przeciwko Komisji, jest już bezsporne, że Izba stanowi samorząd zawodowy zrzeszający farmaceutów, których co najmniej część prowadzi działalność gospodarczą i może być uznana za przedsiębiorstwa (pkt 70–72 wyroku).

42      Izba utrzymuje zasadniczo, że działania, które są jej zarzucane w zaskarżonej decyzji, streszczone w pkt 10 powyżej, albo zostały podjęte w ramach jej prerogatyw władzy publicznej, tak iż znajdują się poza sferą gospodarczą i nie można zakwalifikować ich jako decyzji związków przedsiębiorstw w rozumieniu art. 101 TFUE, albo stanowią decyzje związków przedsiębiorstw w rozumieniu tego przepisu, lecz chociaż są restrykcyjne i nie odpowiadają warunkom przewidzianym w art. 101 ust. 3 TFUE, to są nierozłącznie związane z realizacją zgodnego z prawem celu związanego z gwarancjami przyznanymi konsumentom lub są konieczne do realizacji tego celu.

43      Pomimo pewnego nieporozumienia wywołanego przez Izbę w jej pismach i wytkniętego przez Komisję z akt sprawy wynika, że Izba uważa, iż w zakresie, w jakim praktyki, które są jej zarzucane, nie stanowią środków państwowych, lecz jako decyzje związków przedsiębiorstw są objęte zakresem stosowania art. 101 TFUE, nie mogą one być zakazane. W istocie ich skutki ograniczające są niezbędne do realizacji celu zgodnego z prawem, czyli w niniejszej sprawie do ochrony zdrowia publicznego, w odpowiednich przypadkach poprzez poszanowanie zasady niezależności farmaceuty – analityka medycznego. Jedyny wyjątek to praktyka dotycząca zmian statutowych w SEL, w odniesieniu do których Izba twierdzi, że działała jako organ władzy publicznej w ramach roli, w której podlega prefektowi podejmującemu ostateczną decyzję.

44      W przypadku większości spornych praktyk kwestią centralną przy ocenie możliwości stosowania zasad ustalonych w ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters jest zatem kwestia, czy Izba, jak sama twierdzi, działała w granicach ustanowionych w prawie francuskim. W takiej sytuacji jej działanie polega na stosowaniu przepisów prawnych i służy realizacji celu, o którym mowa w ustawie. Odnosi się to zarówno do jej działań dotyczących rozwoju grup laboratoriów, jak i do działań w przedmiocie rabatów.

45      Jednakże co się tyczy konkretnego stosowania zasad ustalonych w ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters do rozpatrywanych zachowań, Sąd uważa, że nawet jeśli Izba określa niniejszy zarzut jako wcześniejszy wobec innych zarzutów, to należy ustosunkować się do niego po zbadaniu zastrzeżeń Izby przedstawionych w ramach innych zarzutów dotyczących wykładni przepisów prawa i jej konkretnych praktyk. Dlatego też możliwość stosowania zasad ustalonych w ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters do niniejszej sprawy zostanie omówiona na koniec analizy zarzutów na poparcie żądania stwierdzenia nieważności.

46      Niemniej jednak w tym miejscu należy zbadać argument Izby oparty na ww. w pkt 29 wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji. Jak wskazano w motywach 695 i 696 zaskarżonej decyzji, wspomniany wyrok dotyczy kwestii, czy francuski system laboratoriów analiz medycznych ustanawiający ograniczenia w zakresie posiadania udziałów w kapitale przez osoby niebędące analitykami medycznymi jest zgodny z art. 49 TFUE dotyczącym swobody przedsiębiorczości.

47      W wyroku tym Trybunał uznał, że przewidziana obecnie w art. R 6212‑82 CSP zasada, zgodnie z którą udział wspólników niewykonujących zawodu biologa – analityka medycznego w kapitale laboratoriów nie może przekroczyć 25%, nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu w postaci ochrony zdrowia publicznego (pkt 80–89). W pkt 82 tego wyroku Trybunał przypomina swobodne uznanie przysługujące państwu członkowskiemu, które to państwo może uznać, że istnieje zagrożenie, iż przepisy ustawowe mające na celu zapewnienie niezależności zawodowej biologów – analityków medycznych będą w praktyce naruszane, zważywszy, że interes, jaki posiada osoba nieposiadająca kwalifikacji biologa – analityka medycznego w osiąganiu zysków, nie jest ograniczany w taki sam sposób jak interes niezależnych biologów – analityków medycznych i że podporządkowanie biologów – analityków medycznych, jako osób zatrudnionych, spółce SEL z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzącej laboratoria analiz medycznych, posiadanej w większości przez osoby niemające kwalifikacji biologa – analityka medycznego, mogłoby utrudnić im sprzeciwienie się poleceniom wydanym przez owe osoby nieposiadające kwalifikacji biologa – analityka medycznego. Trybunał dodaje w tym samym punkcie, iż nie można również wykluczyć, że owe osoby nieposiadające kwalifikacji biologa – analityka medycznego będą chciały zrezygnować z mniej rentownych z ekonomicznego punktu widzenia lub bardziej skomplikowanych badań lub też że będą chciały zredukować działalność doradczą wobec pacjentów w fazach preanalitycznej i postanalitycznej, których istnienie charakteryzuje organizację analiz medycznych we Francji.

48      Mimo że są to tego samego rodzaju przepisy, których stosowanie Izba, jak sama twierdzi, zapewnia w ramach zachowań, za które wymierzono kary w zaskarżonej decyzji, Komisja podnosi w motywie 102 zaskarżonej decyzji, że żaden z zarzutów postawionych Izbie nie dotyczy decyzji Izby mających na celu zapewnienie poszanowania art. R 6212‑82 CSP. Kwestia ta zostanie również zbadana w szerszym zakresie w ramach zarzutów dotyczących zachowania odnoszącego się do rozwoju grup laboratoriów.

49      W każdym razie Komisja słusznie twierdzi, że orzecznictwo to nie ma decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia kwestii, czy zarzucane Izbie zachowania stanowią naruszenie art. 101 ust. 1 TFUE. W istocie, jak podnosi Komisja w motywie 696 zaskarżonej decyzji, uznanie prawa państw członkowskich do wprowadzenia ograniczeń swobody przedsiębiorczości w imieniu ochrony zdrowia publicznego nie zezwala podmiotom prywatnym ani organom je reprezentującym na łamanie reguł traktatu w dziedzinie prawa konkurencji poprzez nałożenie ograniczeń konkurencji, których samo państwo nie przewiduje.

50      Kwestia, czy Komisja właściwie zastosowała ww. w pkt 21 wyrok w sprawie Wouters, a więc również kwestia ostatecznego rozstrzygnięcia w przedmiocie zarzutu pierwszego, zostanie zatem zbadana pod koniec analizy zarzutów zmierzających do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie zarzutów dotyczących zachowania odnoszącego się do rozwoju grup laboratoriów

51      Przed przystąpieniem do analizy konkretnych zastrzeżeń podniesionych przez Izbę odnośnie do rozpatrywanego zachowania na wstępie należy przypomnieć zasadniczą treść zaskarżonej decyzji dotyczącą rzeczonego zachowania, zasady odnoszące się do standardu dowodu i zakres kontroli sądowej, jak również zbadać zakres zastrzeżeń podniesionych przez Izbę.

52      Zachowanie Izby odnoszące się do rozwoju grup laboratoriów składa się z czterech rodzajów decyzji wskazanych w motywie 127 zaskarżonej decyzji: są to, po pierwsze, decyzje mające na celu zakazanie podziału prawa własności udziałów w SEL, po drugie, decyzje mające na celu narzucenie wymogu natychmiastowego zgłaszania faktu zbycia lub nabycia akcji, po trzecie, decyzje mające na celu narzucenie wymogu posiadania minimalnego udziału w kapitale przez farmaceutów – analityków medycznych, a po czwarte, decyzje mające na celu narzucenie wymogu uprzedniego zatwierdzenia przez Izbę każdej zmiany statutu lub nominacji na stanowisko dyrektora. Wspomniane zachowanie zostało zbadane szczegółowo w rozdziale 5.2 zaskarżonej decyzji (motywy 222–494). W motywach 667–676 opisano jego konsekwencje w następujący sposób:

„[…]

(667) […] dowody w niniejszej sprawie wskazują, jak to wyjaśniono w rozdziale 5.2, że decyzje dotyczące laboratoriów związanych z grupami mają na celu opóźnienie i, jeżeli jest to możliwe, zatrzymanie rozwoju tych grup, a tym samym zmierzają do ograniczenia lub kontrolowania produkcji, rozwoju technicznego i inwestycji.

(668) Cel ten znajduje odzwierciedlenie w szczególności w sprawozdaniu ze spotkania organu ONP z dnia 27 marca 2003 r.[:] »Wydaje się, że na płaszczyźnie stricte prawnej nie można przeciwstawić się podziałowi tytułu własności udziałów lub akcji w SEL […]. Rada postanawia, że zostanie opracowana szczegółowa opinia, zgodnie z którą podział prawa własności na rzecz Stés Unilabs zostanie odrzucony z powodów deontologicznych«. Ów cel znajduje również odbicie w projekcie ulotki wyborczej z 2005 r. kierownictwa sekcji G, która odnosi się do grup finansowych: »Nie ma wątpliwości, że osiągnęliśmy nasz cel, należy je zniszczyć«.

(669) Omawiane decyzje były podejmowane od marca 2003 r., kiedy to w ramach ONP zaczął być widoczny kierunek działania na rzecz opracowania »nowej doktryny«, zgodnie z którą »podział na rzecz Stés Labco zostanie odrzucony«, a najpóźniej od października 2003 r., a następnie od 2004 r. w postaci pism wysyłanych przez ONP do laboratoriów związanych z grupami. Według wiedzy Komisji działania składające się na takie zachowanie ONP trwają do chwili obecnej.

(670) Szereg okoliczności pozwala na ustalenie, że przyświecającym ONP celem gospodarczym jest ograniczenie konkurencji na rynku poprzez ten drugi rodzaj działań. ONP szybko stwierdziło, że rozwój grup laboratoriów stanowi ryzyko konkurencyjne dla licznych małych laboratoriów prowadzących działalność na rynku, i skoncentrowało swe działania na jednym elemencie, mianowicie na kontroli kapitału. Co za tym idzie, ONP ukarało uchybienia rzekomym obowiązkom związanym z własnością kapitału i przekazywaniem dokumentów odnoszących się do działalności SEL w celu utrudnienia lub opóźnienia rozwoju rzeczonych grup laboratoriów.

(671) W tym celu ONP wprowadziło program systematycznego nękania laboratoriów związanych z tymi grupami, o czym świadczą liczne dokumenty znajdujące się w aktach, wymienione w rozdziale 5.2, takie jak notatki »Analityka medyczna i finanse« lub »Wykaz wniosków Labco według SEL«. Równolegle ONP wszczęło równie systematycznie postępowania dyscyplinarne przeciwko odnośnym laboratoriom i farmaceutom prowadzącym w nich swoją działalność (zob. rozdział 5). Wspólną cechą wszystkich laboratoriów i farmaceutów, których dotyczą dokumenty i decyzje, o których mowa w rozdziale 5.2, jest ich przynależność do grup laboratoriów (w szczególności Labco, Unilabs i Confindex) stanowiących zdaniem ONP ryzyko konkurencyjne dla większości jej członków.

(672) W istocie udział grup w kapitale laboratoriów umożliwia im inwestowanie w sprzęt o wysokiej wydajności w celu uzyskania oszczędności skali, rozszerzanie oferty badań analitycznych i szybsze otrzymywanie wyników, o czym mowa jest w rozdziale 2.2.2.2. ONP, a w szczególności organy kierownicze sekcji G, nie może nie wiedzieć o korzyściach w dziedzinie jakości, szybkości i wydajności, których uzyskanie umożliwia najnowszy sprzęt laboratoryjny, w szczególności dlatego, że w radzie naczelnej sekcji G zasiada dwóch klinicznych analityków medycznych.

(673) Z drugiej strony, nawet jeśli kary dyscyplinarne zastosowane przez ONP wobec laboratoriów jednej z grup, których dotyczyły jego decyzje, są prawnie uzasadnione, kary te są obiektywnie nieproporcjonalne w szczególności do kar nałożonych w przypadku nieprzestrzegania normy jakościowej (normy obowiązkowej od 1994 r.) przez około jedną trzecią laboratoriów prowadzących działalność na rynku i do kar ogólnie nakładanych przez ONP na SEL lub farmaceutów – analityków medycznych z ważnych względów dotyczących zdrowia publicznego, o czym mowa jest w rozdziale 5.4.

(674) Wreszcie w rozdziale 5.2 wykazano, że uzasadnienie przedstawione przez ONP na poparcie jego decyzji mających na celu ograniczenie rozwoju grup laboratoriów na rynku jest sprzeczne z tym uzasadnieniem, które zostało przedstawione na poparcie jego stanowiska w odniesieniu do tzw. laboratoriów referencyjnych, które nie są bezpośrednimi konkurentami ogromnej większości laboratoriów prowadzących działalność na rynku.

(675)  Tak więc zdaniem ONP obrona »niezależności profesjonalistów w wykonywaniu zawodu« może opierać się na innych kryteriach, jeżeli laboratoria, w których owe osoby wykonują swój zawód, nie stanowią konkurencji wobec tych laboratoriów, których interesów gospodarczych broni ONP. Co więcej, zgodność z prawem konstrukcji prawnych zakwestionowanych przez ONP została wielokrotnie wyraźnie potwierdzona przez państwo francuskie. Ponadto ONP nie może udawać, że działa w obronie osób wykonujących zawód, mimo że państwo francuskie nie uznało za konieczne nałożenia ograniczeń w odniesieniu do transakcji realizowanych wyłącznie między osobami wykonującymi zawód [analitykami medycznymi, będącymi osobami fizycznymi lub prawnymi (SEL)] z tytułu naruszenia niezależności zawodowej. W takim przypadku ONP, które nie posiada uprawnień do stanowienia przepisów, nie może wejść w rolę władzy prawodawczej, by nakładać takie ograniczenia.

(676) Wobec powyższego, utrudniając działalność gospodarczą osobom wykonującym zawód obecnym na rynku lub uniemożliwiając kapitałowi zewnętrznemu inwestowanie na rynku, ONP zmierza do ograniczenia lub kontrolowania produkcji, rozwoju technicznego i inwestycji”.

53      Jeśli chodzi o ciężar dowodu, z utrwalonego orzecznictwa wynika, że na Komisji ciąży obowiązek wykazania stwierdzonego przez nią naruszenia i przedstawienia dowodów, które w sposób wystarczający pod względem prawnym pozwalają wykazać istnienie okoliczności faktycznych stanowiących naruszenie (wyrok Trybunału z dnia 17 grudnia 1998 r. w sprawie C‑185/95 P Baustahlgewebe przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8417, pkt 58; wyrok Sądu z dnia 27 września 2006 r. w sprawach połączonych T‑44/02 OP, T‑54/02 OP, T‑56/02 OP, T‑60/02 OP i T‑61/02 OP Dresdner Bank i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3567, pkt 59).

54      Komisja jest zatem zobowiązana do dostarczenia dokładnych i spójnych dowodów na poparcie silnego przekonania, że naruszenie zostało popełnione (wyrok Trybunału z dnia 28 marca 1984 r. w sprawach połączonych 29/83 i 30/83 Compagnie royale asturienne des mines i Rheinzink przeciwko Komisji, Rec. s. 1679, pkt 20; wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie T‑54/03 Lafarge przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 55). Dowody przedstawione przez Komisję powinny zatem umożliwiać stwierdzenie ponad wszelką wątpliwość istnienia naruszenia (ww. w pkt 53 wyrok w sprawach połączonych Dresdner Bank i in. przeciwko Komisji, pkt 137, 144).

55      Jeżeli chodzi o środki dowodowe, na które można powoływać się w celu wykazania naruszenia art. 101 TFUE, zasadą mającą pierwszeństwo w prawie Unii jest zasada swobodnej oceny dowodów (wyroki Sądu: z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑50/00 Dalmine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2395, pkt 72; z dnia 12 lipca 2011 r. w sprawie T‑112/07 Hitachi i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3871, pkt 64).

56      Poszlaki wskazane przez Komisję w zaskarżonej decyzji w celu dowiedzenia dopuszczenia się przez przedsiębiorstwo naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE winny być oceniane nie odrębnie, ale jako całość (wyrok Trybunału z dnia 14 lipca 1972 r. w sprawie 48/69 ICI przeciwko Komisji, Rec. s. 619, pkt 68; wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie T‑53/03 BPB przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1333, pkt 185). Różne dowody mogą wzajemnie wzmacniać swoją wartość dowodową (wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawach połączonych T‑67/00, T‑68/00, T‑71/00 i T‑78/00 JFE Engineering i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2501, pkt 275).

57      Co się tyczy kontroli sądowej decyzji w przedmiocie stosowania art. 101 TFUE, z utrwalonego orzecznictwa wynika, że w przypadku gdy do Sądu wpływa skarga o stwierdzenie nieważności takiej decyzji, powinien on, w sposób ogólny, dokonać całościowej kontroli pod kątem tego, czy spełnione są przesłanki stosowania rzeczonego artykułu (wyrok Trybunału z dnia 11 lipca 1985 r. w sprawie 42/84 Remia i in. przeciwko Komisji, pkt 34, Rec. s. 2545; wyrok Sądu z dnia 26 października 2000 r. w sprawie T‑41/96 Bayer przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3383, pkt 62). Sąd Unii powinien bowiem w szczególności dokonać nie tylko weryfikacji materialnej prawidłowości przytoczonych dowodów, ich wiarygodności i spójności, ale także kontroli tego, czy te dowody stanowią zbiór istotnych danych, które należy wziąć pod uwagę w celu oceny złożonej sytuacji, i czy mogą one stanowić poparcie dla wniosków wyciągniętych na ich podstawie (zob. wyrok Trybunału z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie C‑386/10 P Chalkor przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑13085, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo).

58      W niniejszej sprawie z rozdziału 5.2 zaskarżonej decyzji i z fragmentu jej rozdziału 7, cytowanego w pkt 52 powyżej, wynika, że Komisja opiera się na dowodach z dokumentów na poparcie swojego wniosku w przedmiocie istnienia naruszenia dotyczącego decyzji zmierzających do zapobieżenia rozwojowi grup laboratoriów, które to decyzje powinny zostać uznane za ograniczenie produkcji, rozwoju technicznego lub inwestycji na rozpatrywanym rynku, w związku z czym mamy do czynienia z oczywistym naruszeniem europejskiego prawa konkurencji (motyw 755, dotyczący wagi naruszenia).

59      Istotne dowody z dokumentów na poparcie tego wniosku to dokumenty omówione w rozdziale 5.2.1 zaskarżonej decyzji (motywy 222–237). W tej części zaskarżonej decyzji Komisja opisuje to, co jej zdaniem jest „zaplanowaną strategią” Izby, zmierzającą do utrudnienia rozwoju grup laboratoriów, którą to strategię Komisja wywodzi z szeregu dokumentów i z niektórych praktyk.

60      Izba nie przedstawia żadnych konkretnych argumentów w stosunku do tej części zaskarżonej decyzji, lecz podnosi zasadniczo, w szczególności w ramach zbadanych poniżej zarzutów od drugiego do piątego, że Komisja źle zinterpretowała prawo francuskie i zamiar prawodawcy, a jej działania są jedynie ich odzwierciedleniem. Ponadto Izba nie przedstawia także żadnych argumentów w stosunku do rozdziału 5.3 zaskarżonej decyzji, w którym Komisja stwierdza, że Izba stosuje preferencyjne traktowanie wobec wyspecjalizowanych grup laboratoriów, które działają jako podwykonawcy innych laboratoriów, a zatem nie są bezpośrednimi konkurentami. W szczególności Izba nie widziała problemu w fakcie posiadania udziału w kapitale w wysokości jedynie 15% przez farmaceutów – analityków medycznych działających w tych placówkach, podczas gdy wymagała udziału w wysokości co najmniej 50% w przypadku grup laboratoriów, które pozostają w stosunku konkurencji na rynku. Wreszcie w ramach niniejszej skargi Izba nie przedstawiła też żadnych szczegółowych argumentów w stosunku do rozdziału 5.5.2 zaskarżonej decyzji (motywy 537–547), w którym Komisja stwierdza, że kierownictwo Izby ogłosiło antykonkurencyjne cele Izby przy okazji wyborów do jej organów, zwłaszcza w swoich programach wyborczych lub w materiałach publikowanych w biuletynie Izby. Tytułem przykładu motyw 527 zaskarżonej decyzji odwołuje się do wyrażonej przez prezesa CCG woli „przeszkodzenia kapitalistycznym ambicjom grup finansowych i strategii majątkowej niektórych analityków medycznych”. Komisja opisała tam również cele gospodarcze ogłoszone przez organy Izby.

61      Jednakże fakt, że Komisja wykryła dzięki tym dowodom istnienie pewnego umyślnego postępowania, a nawet strategii w stosunku do grup laboratoriów ze strony kierownictwa Izby, jest istotny dla oceny szczególnego kontekstu, w który wpisują się jej działania polegające na obronie i rygorystycznym stosowaniu pewnej wykładni prawa, w sytuacji gdy stosownie do okoliczności można bronić szeregu różnych wykładni, co zdaniem Komisji dowodzi wykładni prawa z myślą o celach gospodarczych. W istocie nawet jeśli zamiar nie stanowi koniecznej przesłanki ustalenia ograniczającego charakteru spornych aktów (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie C‑32/11 Allianz Hungária Biztosító i in., pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo), to może on odgrywać rolę niepozbawioną znaczenia w niniejszej sprawie, biorąc pod uwagę powierzone Izbie przez ustawodawcę zadania, w ramach których jej działanie ma być realizowane.

62      To właśnie w świetle tych rozważań należy zbadać, czy – jak twierdzi Izba – Komisja popełniła błąd w wykładni mających zastosowanie ram prawnych, a następnie wyciągnąć wniosek in fine (pkt 343–348 poniżej), czy Izba może twierdzić, że jej zachowanie nie powinno zostać ukarane na mocy art. 101 TFUE, biorąc pod uwagę ww. w pkt 21 wyrok w sprawie Wouters.

63      Sąd jest zdania, że zanim zbadane zostaną zarzuty dotyczące obowiązków informacyjnych ciążących na SEL w okresie ich działalności (zarzuty drugi i trzeci), należy zbadać zarzuty dotyczące składu kapitału i zmian w kapitale SEL (zarzuty czwarty i piąty), zaś zarzut szósty winien zostać zbadany pod koniec.

 W przedmiocie zarzutów dotyczących składu kapitału i zmian w kapitale SEL

64      Zarzuty czwarty i piąty dotyczą konsekwencji, jakie ma dla struktury SEL rozwój regulujących je przepisów prawnych zmierzający do otwarcia ich kapitału na finansowanie zewnętrzne. Ramy prawne, o których wykładnię chodzi, są opisane w motywach 91–102, 431 i nast. zaskarżonej decyzji.

65      Artykuł 1 loi n^o 90‑1258, du 31 décembre 1990, relative à l’exercice sous forme de sociétés des professions libérales soumises à un statut législatif ou réglementaire ou dont le titre est protégé et aux sociétés de participations financières de professions libérales (ustawy nr 90‑1258 z dnia 31 grudnia 1990 r. o wykonywaniu w formie spółek wolnych zawodów podlegających przepisom ustawowym lub wykonawczym lub zawodów, których wykonywanie jest zastrzeżone dla osób posiadających odpowiedni dyplom, oraz o spółkach holdingowych posiadających udziały lub akcje w spółkach utworzonych w celu wykonywania wolnego zawodu) (JORF z dnia 5 stycznia 1991 r., s. 216), stanowi, że „[w] celu wykonywania wolnego zawodu podlegającego przepisom ustawowym lub wykonawczym lub zawodu, którego wykonywanie jest zastrzeżone dla osób posiadających odpowiedni dyplom, można tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne i spółki komandytowo‑akcyjne regulowane przez [kodeks handlowy], z zastrzeżeniem przepisów tytułu I niniejszej ustawy”. Wynika z tego, że w celu prowadzenia laboratoriów można tworzyć SEL i że mogą one, jak zostało to wskazane w motywie 91 zaskarżonej decyzji, przyjmować zwykłe formy prawne spółek handlowych, w szczególności spółek akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością (SELARL) i spółek akcyjnych (SELAFA). Można również tworzyć spółki komandytowo‑akcyjne (SELCA). Możliwość wykorzystywania spółek akcyjnych uproszczonych (SELAS) została wprowadzona później.

66      Artykuł 5 akapit pierwszy ustawy nr 90‑1258 stanowi, że „[o]soby posiadające kwalifikacje zawodowe, prowadzące działalność w ramach danej spółki powinny posiadać […] ponad połowę kapitału zakładowego oraz praw głosu”.

67      Ponadto należy przypomnieć treść art. R 6212‑82 CSP, wprowadzonego przez décret n^o 92‑545 du 17 juin 1992 relatif aux sociétés d’exercice libéral de directeurs et directeurs adjoints de laboratoires d’analyses de biologie médicale (dekret nr 92‑545 z dnia 17 czerwca 1992 r. w sprawie spółek utworzonych w celu wykonywania wolnego zawodu kierownika lub zastępcy kierownika laboratoriów analiz medycznych) (JORF z dnia 21 czerwca 1992 r., s. 8106), będący dekretem wykonawczym do ustawy nr 90‑1258. Przepis ten był przedmiotem ww. w pkt 29 wyroku Komisja/Francja. Stanowi on, co następuje:

„Co najwyżej jedna czwarta kapitału zakładowego [SEL] utworzonego w celu wykonywania wolnego zawodu kierownika lub zastępcy kierownika laboratoriów analiz medycznych może znajdować się w posiadaniu jednej lub kilku osób, które nie spełniają warunków art. 5 akapit pierwszy […] ustawy nr 90‑1258 […].

Jeśli jednak [SEL] został utworzony w formie spółki komandytowo‑akcyjnej, wysokość kapitału zakładowego znajdująca się w posiadaniu osób, innych niż wymienione w art. 5 ww. ustawy z dnia 31 grudnia 1990 r., może być wyższa niż wysokość przewidziana w poprzednim akapicie, lecz nie może osiągnąć połowy rzeczonego kapitału”.

68      W drodze loi n^o 2001‑1168, du 11 décembre 2001, portant mesures urgentes de réformes à caractère économique et financier (ustawy nr 2001‑1168 z dnia 11 grudnia 2001 r. o pilnych reformach o charakterze gospodarczym i finansowym, zwanej dalej „ustawą Murcef”) (JORF z dnia 12 grudnia 2001 r., s. 19703) kapitał SEL został jeszcze bardziej otwarty na wspólników zewnętrznych dzięki możliwości wprowadzenia rozdziału między prawami do udziału w kapitale i prawami głosu. Tak więc do ustawy nr 90‑1258 został wprowadzony art. 5‑1, który wszedł w życie w dniu 12 grudnia 2001 r. Ów art. 5–1 akapit pierwszy stanowi, że „[w] drodze odstępstwa od art. 5 akapit pierwszy ponad połowę kapitału zakładowego [SEL] mogą posiadać również osoby fizyczne lub prawne wykonujące zawód stanowiący przedmiot działalności [spółki]”.

69      Artykuł 5–1 został uzupełniony przez loi n^o 2005‑882, du 2 août 2005, en faveur des petites et moyennes entreprises (ustawę nr 2005‑882 z dnia 2 sierpnia 2005 r. na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw) (JORF z dnia 3 sierpnia 2005 r., s. 12639). Do art. 5‑1 dodano wówczas akapit drugi, zgodnie z którym Conseil d’État (francuska rada państwa) może postanowić w drodze dekretu, że zważywszy na potrzeby właściwe dla danego zawodu innego niż zawody prawnicze i sądowe, akapitu pierwszego nie stosuje się, jeśli odstępstwo to mogłoby szkodzić wykonywaniu danego zawodu, poszanowaniu niezależności osób go wykonujących lub norm deontologicznych obowiązujących w zawodzie.

70      Przy wykładni tych przepisów istotnych jest także kilka okólników ministerialnych.

71      Po pierwsze, okólnik DCIS nr 970019 z dnia 29 stycznia 1997 r. (zwany dalej „okólnikiem nr 970019”) wskazuje, że „[w] obecnym stanie prawnym udział dyrektora laboratorium w kapitale [SEL] może być niewielki”.

72      Po drugie, okólnik DGS/SQ3 nr 98‑585 z dnia 22 września 1998 r. (zwany dalej „okólnikiem nr 98‑585”), stanowi, co następuje: „[o]soba wykonująca inny zawód w dziedzinie ochrony zdrowia nie może posiadać udziałów w kapitale [SEL] jako użytkownik. Użytkowanie papierów wartościowych daje pewną liczbę uprawnień do czerpania pożytków (prawo do dywidend, prawo do wstąpienia w miejsce niewykonującego zobowiązań właściciela niemającego ususfructus w przypadku wypłaty rezerw lub podwyższenia kapitału) i uprawnień w zakresie prowadzenia spraw (uczestnictwo w zwyczajnych walnych zgromadzeniach, wykonywanie niektórych czynności w postępowaniu sądowym)”.

73      Po trzecie, okólnik DHOS/05 nr 2005‑506 z dnia 14 listopada 2005 r. (zwany dalej „okólnikiem nr 2005‑506”) stanowi, że „[a]rtykuł 5‑1 […] ustawy [nr 90‑1258] przewiduje wyjątek od tej zasady”, że „przepis ten ma zastosowanie do SELAFA, SELCA i SELAS, ponieważ w tych spółkach możliwa jest zmiana powiązania między prawem głosu i kapitałem” i że „[p]rzepis ten ma zastosowanie również do SELARL za pośrednictwem udziałów przyznanych w zamian za wkład w postaci know‑how, pracy lub usług”.

74      Wynika z tego, że w rozpatrywanym okresie zastosowanie znajdowały następujące podstawowe zasady: z jednej strony co najwyżej jedna czwarta kapitału zakładowego SEL prowadzących laboratoria mogła znajdować się w posiadaniu osób spoza zawodu (art. R 6212‑82 CSP), a z drugiej strony osoby wykonujące ten sam zawód, lecz poza danymi laboratoriami, mogły posiadać ponad połowę kapitału SEL prowadzącego laboratorium (art. 5‑1 akapit pierwszy ustawy nr 90‑1258), pod warunkiem że osoby wykonujące zawód w danym laboratorium posiadają ponad połowę praw głosu (art. 5 akapit pierwszy ustawy nr 90‑1258).

75      Z zaskarżonej decyzji wynika, że grupy laboratoriów korzystały z możliwości otwarcia oferowanych przez art. 5‑1 akapit pierwszy ustawy nr 90‑1258, wprowadzony ustawą Murcef, stosując zasadniczo dwie techniki.

76      Pierwsza technika polega na rozdzieleniu praw głosu i udziału finansowego poprzez przyznanie, za pomocą podwójnych lub wielokrotnych praw głosu, liczby głosów, która nie odpowiada liczbie udziałów w kapitale posiadanych przez różnych wspólników SEL. Jest ona rozpatrywana w ramach zarzutu czwartego.

77      Druga technika dotyczy podziału prawa własności akcji, który polega w istocie na rozdziale własności akcji w SEL na użytkowanie, dające prawo do głosowania w przedmiocie przeznaczenia zysków i prawo do pobierania dywidendy, oraz na własność bez ususfructus (motyw 239 zaskarżonej decyzji). Technika ta jest rozpatrywana w ramach zarzutu piątego.

–       W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego zasadniczo pominięcia roli CCG jako gwaranta niezależności zawodowej wspólnika w związku z jego minimalnym udziałem w kapitale SEL

78      Zarzut czwarty dotyczy rozdziału 5.2.2.3 zaskarżonej decyzji (motywy 373–449), zatytułowanego „Minimalny udział farmaceutów w kapitale SEL”, w którym Komisja stwierdza, że w obliczu grupowania się SEL związanych z grupami laboratoriów Izba próbowała przeforsować rozwiązanie polegające na tym, że farmaceuci wykonujący działalność w ramach wspomnianych SEL musieliby posiadać minimalny udział w ich kapitale, która to decyzja miała na celu spowolnienie takiego grupowania i zahamowanie rozwoju grup laboratoriów. W zaskarżonej decyzji mowa jest o dwóch rodzajach działań Izby. Po pierwsze, zdaniem Komisji Izba twierdziła, iż ze względów deontologicznych nie było możliwe przydzielenie wspólnikom wykonującym zawód poza SELAS lub SELARL liczby głosów mniejszej niż liczba posiadanych przez nich akcji, podczas gdy wszystkie przypadki wskazane przez Komisję dotyczyły transakcji między osobami wykonującymi zawód, przez co ich niezależność zawodowa nie była zagrożona (motywy 374 i 375). Po drugie, Izba broniła stanowiska, zgodnie z którym posiadanie przez farmaceutów zbyt małego udziału w kapitale zakładowym również naruszało normy deontologiczne, a w szczególności niezależność zawodową farmaceuty, podczas gdy według Komisji niezależność zawodowa jest zapewniona przez istniejące przepisy prawne (motyw 377). Komisja wymienia szereg przykładów konkretnego zastosowania takiego stanowiska (motywy 378–430).

79      Izba utrzymuje zasadniczo, że sprawowana przez nią kontrola w przedmiocie posiadania przez wspólników wykonujących zawód minimalnego udziału w kapitale zakładowym SEL należy do jej zadań określonych prawem, mających na celu zapewnienie poszanowania niezależności zawodowej czynnych zawodowo analityków medycznych. Jej zdaniem to właśnie w tym kontekście sprzeciwiła się ona konstrukcjom takim jak stosowane przez Labco, które zmierzają do zapewnienia osobom wykonującym zawód w laboratorium większości praw głosu, lecz jedynie symbolicznego udziału w kapitale, co pozbawia zatem te osoby uprawnień do osiągniętych zysków i możliwości rzeczywistego uczestnictwa w kierowaniu laboratorium. Pozbawiony dywidend dyrektor laboratorium podlega wymogom akcjonariusza sprawującego kontrolę i otrzymuje wynagrodzenie na określonych przez niego warunkach, równoważne wynagrodzeniu za pracę, a więc zależne od wyników laboratorium, co może w szczególności stanowić zagrożenie dla jego niezależności finansowej. Analiza przeprowadzona przez Komisję potwierdza możliwość odejścia przez ustawę od jej celu. W tej kwestii Izba powołuje się również na debaty parlamentarne, które doprowadziły do przyjęcia ustawy nr 2005‑882, która wprowadziła akapit drugi w art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258, świadczący o istnieniu pewnych nieprawidłowości. Izba podnosi ponadto, że ww. w pkt 29 wyrok w sprawie Komisja przeciwko Francji potwierdza jej analizę, jak również stanowisko przyjęte w niektórych przypadkach przez izbę lekarską.

80      Ponadto zdaniem Izby w SELARL rozdzielenie udziału w kapitale od prawa głosu nie jest możliwe, z wyjątkiem przypadku wniesienia wkładu w postaci know‑how, pracy lub usług.

81      Komisja, popierana przez Labco, kwestionuje argumenty Izby. Podnosi ona w istocie, że możliwość rozdzielenia własności kapitału od posiadanych praw głosu jest przewidziana przez art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258 i potwierdzona przez okólnik ministerialny. Ustawa przewiduje również kontrolę funkcjonowania SEL przez osoby wykonujące zawód. Jej zdaniem Izba nie mogła w drodze decyzji związku przedsiębiorstw osłabić stosowania ustawy, gdyż swoje uprawnienia powinna wykonywać w zgodzie z obowiązującymi ramami prawnymi.

82      Labco podkreśla ponadto całkowitą zgodność swej struktury z prawem.

83      Zarzut ten dotyczy zasadniczo sprzeciwu Izby wobec konstrukcji prawnych, takich jak te wykorzystywane przez Labco, w ramach których spółka holdingowa obejmuje udział mniejszościowy w wysokości co najwyżej 25% w SEL prowadzących laboratoria, które z kolei obejmują udziały większościowe w innych SEL, dbając jednak o to, aby SEL pośredniczące nie posiadały większości praw głosu w tych ostatnich spółkach. Analityk medyczny prowadzący działalność w ramach tych ostatnich spółek posiada zatem większość praw głosu, ale potencjalnie ma tylko minimalny udział w kapitale, i właśnie temu Izba się sprzeciwia.

84      Wbrew twierdzeniom Izby art. 5‑1 akapit pierwszy ustawy nr 90‑1258, wprowadzony pod koniec 2001 r. przez ustawę Murcef, jest jasny co do zgodności z prawem takiej konstrukcji w okresie trwania naruszenia (to jest od 14 października 2003 r. do 21 października 2009 r.).

85      Z art. 5‑1 akapit pierwszy rzeczonej ustawy wynika bowiem wyraźnie, że osoby fizyczne lub prawne spoza SEL mogą posiadać większość jego kapitału, ale nie mogą posiadać praw głosu, pod warunkiem że osoby te wykonują zawód objęty przedmiotem działalności danego SEL. Rozdzielenie kapitału i praw głosu jest zatem możliwe, przykładowo, na korzyść farmaceutów – analityków medycznych spoza spółki lub na korzyść SEL prowadzącego laboratorium, pod warunkiem że nie posiadają oni większości praw głosu.

86      Zmiana ta była ponadto przewidziana wcześniej przez okólnik nr 970019, zgodnie z którym udział dyrektora laboratorium w kapitale SEL może być minimalny, i znajduje ona uzasadnienie w okólniku nr 2005‑506, gdyż stanowi on, że można zmienić stosunek między prawami głosu i udziałami kapitałowymi w SELAFA, SELCA i SELAS. Ten ostatni okólnik, jak wynika z jego brzmienia, został wydany przez francuskiego ministra zdrowia właśnie w celu wyjaśnienia prefektom podstawowych zasad regulujących stosowanie art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258.

87      W tym względzie Komisja słusznie utrzymuje, że argument dotyczący obrony niezależności zawodowej, podniesiony przez Izbę, nie jest w tej dyskusji przesądzający.

88      Prawdą jest, że o niezależności finansowej farmaceuty – analityka medycznego jest wyraźnie mowa w art. R 4235‑18 CSP, zgodnie z którym „farmaceuta nie może zaakceptować żadnego ograniczenia finansowego, handlowego, technicznego lub moralnego, niezależnie od jego charakteru, które mogłoby zagrozić jego niezależności w wykonywaniu zawodu, w szczególności przy zawieraniu umów, porozumień lub aneksów o charakterze zawodowym”. Bezsporne jest, że stosowanie tego przepisu należy do zakresu zadań Izby.

89      Jednakże przepis ten nie może umożliwić Izbie przeciwstawiania się strukturom, które są zgodne z prawem, w szczególności gdy dotyczą one posiadania kapitału przez farmaceutów – analityków medycznych lub spółki prowadzące laboratoria, które również zobowiązane są normami deontologicznymi, a nie przez osoby trzecie, które nie mają uprawnień zawodowych, których to osób dotyczy reguła ograniczająca możliwość posiadania kapitału zakładowego laboratorium przez osoby spoza zawodu do maksymalnie 25% zgodnie z art. R 6212‑82 CSP. Wyżej wymieniony w pkt 29 wyrok w sprawie Komisja przeciwko Francji, który dotyczy ważności tego przepisu w świetle swobody przedsiębiorczości, nie jest już zatem decydujący w tym względzie.

90      Prawdą jest, że niektóre fragmenty opinii rzecznika generalnego P. Mengozziego w sprawie, w której zapadł ww. w pkt 29 wyrok Komisja przeciwko Francji (Rec. s. I‑12944), a także niektóre fragmenty samego wyroku odnoszą się do wskazanej przez Komisję możliwości wprowadzenia systemu bardziej elastycznego z punktu widzenia zasady swobody przedsiębiorczości niż system oparty na posiadaniu maksymalnie 25% kapitału SEL prowadzących laboratoria przez osoby niebędące analitykami medycznymi, który polega na oddzieleniu praw głosu od praw finansowych. Jednakże jest oczywiste, że system taki, który pozwalałby w stosownych przypadkach osobom niebędącym analitykami medycznymi na objęcie udziałów przekraczających 25% kapitału, pod warunkiem że osoby uprawnione do wykonywania tego zawodu zachowają większość praw głosu, nie jest tym systemem, który ustanowił ustawodawca francuski poprzez uelastycznienie ustawy Murcef i wprowadzenie art. 5‑1 akapit pierwszy ustawy nr 90‑1258. Ten ostatni przepis, który dotyczy możliwości zwiększenia udziału w kapitale do poziomu większościowego przez uprawnione do wykonywania zawodu osoby spoza SEL, nie został zbadany w ramach sprawy, w której zapadł ww. w pkt 29 wyrok Komisja przeciwko Francji. Okoliczność, że wspomniany wyrok (pkt 85), podobnie jak ww. opinia rzecznika generalnego P. Mengozziego (pkt 212 i 213), odnosi się do ewentualnej presji, jaką może wywierać niezwiązany z zawodem posiadacz większości kapitału na analityków medycznych wykonujących swą działalność w laboratoriach, stanowi jedynie uzasadnienie istnienia zasady blokującej posiadanie ponad 25% kapitału przez osoby niebędące analitykami medycznymi w porównaniu z systemami bardziej wobec nich elastycznymi.

91      Z powyższej analizy wynika, że prawodawca francuski stwierdził w drodze zmiany systemu wprowadzonego przez ustawę Murcef, iż niezależność analityka medycznego mogła zostać wystarczająco zagwarantowana dzięki łącznemu zastosowaniu dwóch blokad: ograniczenia udziałów w kapitale SEL dla osób spoza zawodu do maksymalnie 25% i posiadania większości głosów przez osoby wykonujące zawód w ramach SEL. Izba powinna zatem działać w ramach tych ograniczeń, ponieważ zasada niezależności zawodowej, jako pojęcie zdefiniowane w sposób szeroki w art. R 4235‑18 CSP, nie może służyć jako pretekst do ograniczenia dostępu do kapitału SEL w ramach struktur zgodnych z prawem.

92      Ponadto, jak wskazano w motywie 377 zaskarżonej decyzji, kontrola funkcjonowania SEL przez osoby uprawnione do wykonywania zawodu, a zatem ich niezależność zawodowa, jest zagwarantowana nie tylko przez fakt posiadania większości głosów, co wynika z zastosowania art. 5 w związku z art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258, ale także przez inne przepisy tej ustawy, które przewidują między innymi obecność minimalnej liczby wspólników wykonujących zawód w spółce w składzie jej organów decyzyjnych oraz zastrzegają dla nich uchwały w przedmiocie niektórych umów dotyczących warunków wykonywania przez nich w spółce tego zawodu.

93      Izba nie może też powoływać się skutecznie w tym względzie na prace parlamentarne nad ustawą nr 2005‑882. Komisja bada ten argument w motywach 440 i 441 zaskarżonej decyzji. Chodzi tu w szczególności o stanowisko francuskiego posła Langa w sprawie projektu ustawy mającej na celu zakaz podziału prawa własności udziałów w spółce, który to zakaz nie został jednak uwzględniony w ostatecznie przyjętej ustawie. Stanowisko posła, zgodnie z którym konstrukcja Labco pozwala mu na pobieranie całości zysków i określanie wynagrodzenia analityków medycznych w sprzeczności z przepisami CSP, nie może stanowić uzasadnienia dla interwencji Izby wobec struktur zgodnych z ustawą. To samo odnosi się do odpowiedzi ministra zdrowia na zapytanie poselskie, o którym mowa w motywie 441 zaskarżonej decyzji. Podobnie nie jest też rozstrzygający fakt, że art. 5‑1 akapit drugi ustawy nr 90‑1258 przewiduje możliwość stanowienia prawa w drodze dekretu w przypadku nadużycia, ponieważ w rzeczywistości żaden dekret dotyczący takich przypadków nie został przyjęty.

94      Co się tyczy ponadto sporu między stronami w kwestii tego, czy możliwość rozdzielenia praw kapitałowych i praw głosu w przypadku SELARL nie istniała w czasie wystąpienia okoliczności faktycznych, Izba powołuje się w tym względzie na ogólny zakres art. L 223‑28 code de commerce (francuskiego kodeksu handlowego, zwanego dalej „CDC”) w odniesieniu do SARL (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością). Artykuł ten stanowi, że każdy wspólnik ma prawo do uczestniczenia w podejmowaniu decyzji i dysponuje liczbą głosów równą liczbie udziałów, które posiada.

95      Zdaniem Izby przepis ten ma zastosowanie do SELARL i tym samym wyklucza w przypadku takich spółek możliwość rozdzielenia praw.

96      W odpowiedzi na pisemne pytania Sądu i podczas rozprawy Komisja nie kwestionuje już w tym względzie, że administracja francuska wskazała w drodze okólnika nr 2005‑506, iż SELARL były wyłączone ze stosowania art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258, z wyjątkiem przypadku wkładów w postaci know‑how, pracy lub usług. Nie ma jednak potrzeby bardziej szczegółowego badania w ramach niniejszej sprawy przypadku wkładu w postaci know‑how, pracy lub usług, który dotyczy udostępnienia przez wspólnika jego wiedzy technicznej, pracy lub usług na rzecz spółki.

97      Niezależnie natomiast od argumentu, który Izba podniosła na rozprawie, zgodnie z którym okólnik nr 2005‑506 jedynie odzwierciedla stan prawny, i niezależnie od zagadnienia, czy, przeciwnie, ów okólnik zawiera wykładnię contra legem w tej kwestii, nie może zostać podważone, że aż do przyjęcia tego okólnika w 2005 r. spółki mogły bezsprzecznie twierdzić, iż art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258 miał pierwszeństwo, jako lex specialis, przed ogólnymi przepisami code de commerce.

98      Jak bowiem wskazano w motywie 388 zaskarżonej decyzji, art. 1 ustawy nr 90‑1258 stanowi, że SEL są regulowane przez przepisy księgi II CDC „z zastrzeżeniem przepisów tytułu I niniejszej ustawy”. Tymczasem art. 5‑1 stanowi część wspomnianego tytułu I.

99      Ponadto nic nie pozwala uznać, że wprowadzając nowy system w ramach ustawy Murcef, prawodawca miał zamiar dyskryminowania różnych rodzajów SEL, ponieważ treść art. 5‑1 mówi o kapitale SEL bez różnicowania tych spółek, a zatem dotyczy wszystkich form SEL.

100    W tych okolicznościach Komisja nie popełniła błędu, uznając, że do 2005 r. możliwe były różne interpretacje ram prawnych dotyczących SELARL i że Izba systematycznie narzucała wykładnię, która była najbardziej niekorzystna dla otwarcia rynku dla grup laboratoriów. Jest tak, nawet jeśli motyw 435 zaskarżonej decyzji nie odzwierciedla prawidłowo treści okólnika nr 2005‑506, wskazując, że to z niego wynika stosowanie art. 5‑1 ustawy nr 98‑1258 do SELARL bez wprowadzenia rozróżnienia. W każdym razie konkretne przypadki interwencji Izby wobec SELARL, w szczególności w odniesieniu do SEL Laboratoire d’Isle (motywy 378 i nast. zaskarżonej decyzji) i Norden (motyw 391 zaskarżonej decyzji), miały bowiem miejsce przed 2005 r., w związku z czym analiza Komisji wskazująca na nadmierny charakter interwencji Izby wobec nich nie traci na znaczeniu.

101    Ponadto Komisja wskazuje na szereg innych interwencji, które nie odnosiły się do SELARL.

102    Analiza Komisji w odniesieniu do nich, kwestionująca w szczególności interwencję Izby wobec SELAS Laboratoire Central i Groupe biologic Lam, związanych z Labco, lub wobec SELAS JPBS, Exsel Bio i Labocentre, nie zostaje podważona przez argument Izby, zgodnie z którym w świetle nieznacznej liczby akcji posiadanych przez wspólników prowadzących działalność w stosunku do łącznej liczby akcji należy zagwarantować niezależność finansową prowadzącego działalność farmaceuty – analityka medycznego od kontrolujących aspekty gospodarcze struktury wspólników z zewnątrz. Ustawa przewidziała bowiem wyraźnie możliwość, że wspólnicy wykonujący swą działalność w laboratorium posiadają jedynie ograniczony, a wręcz bardzo ograniczony udział w kapitale, pod warunkiem że posiadają większość praw głosu. Fakt, że wspólnicy prowadzący działalność otrzymują w stosownych przypadkach wynagrodzenia niezależne do zysków, również nie zmienia tego wniosku. Podobnie – jak słusznie podnosi Komisja – fakt, że izba lekarska sprzeciwiła się sytuacjom, w których lekarz prowadzący działalność w ramach SELAS posiada większość praw głosu, lecz jedynie symboliczny udział w kapitale, nie może dowodzić legalności praktyk Izby.

103    Tytułem uzupełnienia, co się tyczy argumentu Izby dyskutowanego na rozprawie, zgodnie z którym należało zbadać, czy w SELAS nie przyznawano wspólnikom z zewnątrz liczby głosów mniejszej niż liczba ich akcji, co nie jest możliwe w przypadku tego rodzaju spółki, należy stwierdzić, że poza faktem, iż argumentowi temu brak jasności, powinien on zostać w każdym razie oddalony z powodów przytoczonych w pkt 98 i 99 powyżej.

104    Wreszcie należy przypomnieć, iż w zaskarżonej decyzji wskazano liczne dokumenty, z których wynika, że Izba wiedziała o prawnej możliwości posiadania przez inwestorów wykonujących zawód większości kapitału, pod warunkiem że większość praw głosu należała do osób wykonujących zawód w ramach danego SEL, co zostało wykazane między innymi przez fakt, że Izba działała na rzecz zmiany przepisów przewidującej warunek posiadania minimalnego udziału w kapitale przez wspólników wykonujących swą działalność w ramach spółki (zob. dowody przytoczone w przypisie 523 i motywy 442–449 zaskarżonej decyzji). Dowody te, związane z dowodami przywołanymi w szczególności w rozdziale 5.5 zaskarżonej decyzji, dotyczącym ogłoszonych celów polegających na przeciwdziałaniu wchodzeniu grup finansowych do zawodu, wspierają stanowisko Komisji, zgodnie z którym interwencje Izby cechuje stosowanie prawa w korzystny dla niej sposób, zawsze na niekorzyść struktur grupowych. W tym względzie można również wskazać okoliczność, że pisma Izby skierowane do SELARL Laboratoire d’Isle i Norden odwołują się do zasadniczego stanowiska Izby w kwestii podziału prawa własności akcji (nawet jeśli pod względem technicznym nie zachodzi w tych przypadkach podział w ścisłym znaczeniu tego słowa), która to kwestia została zbadana poniżej w ramach zarzutu piątego.

105    Z powyższych rozważań wynika, że zarzut czwarty należy oddalić.

–       W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego zasadniczo błędnej oceny zamiaru prawodawcy w zakresie podziału prawa własności udziałów w SEL powyżej górnej granicy 25% oraz pominięcia ram prawnych znajdujących zastosowanie do podziału prawa własności udziałów w SEL

106    Zarzut ten dotyczy rozdziału 5.2.2.1 zaskarżonej decyzji (motywy 239–295), zatytułowanego „Podział prawa własności udziałów/akcji w SEL”, w którym Komisja zarzuca Izbie zakazanie podziału prawa własności akcji w SEL. Rozpatrywane decyzje Izby dotyczą, po pierwsze, wezwań skierowanych do SEL lub wspólników/farmaceutów prowadzących działalność w ramach tych SEL, zmierzających do usunięcia ze statutów wszelkich wzmianek o podziale prawa własności lub do przeprowadzenia ponownego scalenia prawa własności, a po drugie, wszczęcia postępowań dyscyplinarnych wobec farmaceutów – analityków medycznych pod pretekstem naruszenia przepisów regulujących zawód farmaceuty (motywy 242–244), w odniesieniu do których Komisja opisuje przykłady SELAFA Schaffner Jean Bart Mathieu Wallon (motywy 248–253) i SELARL Labco Artois (motywy 256–258).

107    Izba podnosi zasadniczo, że górna granica w wysokości 25% posiadanego kapitału, ustalona w art. R 6212‑82 CSP dla osób trzecich niezwiązanych z zawodem, odnosi się zarówno do udziałów lub akcji objętych tytułem pełnej własności, jak i do udziałów lub akcji, do których tytuł własności uległ podzieleniu. Utrzymuje ona, iż sprzeciwiała się podziałowi prawa własności wyłącznie w przypadkach braku gwarancji, po pierwsze, że połowa praw głosu znajdzie się w rękach osób wykonujących zawód w ramach danej struktury, a po drugie, że osoby trzecie niezwiązane z zawodem będą posiadać mniej niż jedną czwartą kapitału zakładowego. W przypadku Unilabs, SELAFA Schaffner Jean Bart Mathieu Wallon i spółki Biolabs Centre Labo Izba nie zaakceptowała tych struktur właśnie z tego powodu. Tymczasem CCG rozpatrywało także przypadki spółek, w których prawo własności udziałów zostało podzielone, lecz które zostały zatwierdzone z uwzględnieniem górnej granicy 25% ustanowionej przez ustawę.

108    W replice Izba podnosi, że Komisja myli technikę podziału prawa własności z techniką, o której mowa w art. 5‑1 akapit pierwszy ustawy nr 90‑1258. Odnosi się ona także do wyroku cour administrative d’appel de Paris (Francja) z dnia 31 marca 2011 r. utrzymującego w mocy orzeczenie tribunal administratif de Paris z dnia 12 maja 2009 r., a także do bezprawności konstrukcji wykorzystywanej przez Unilabs.

109    Komisja twierdzi, że Izba przyjęła w dziedzinie podziału prawa własności zasadnicze stanowisko, które leży u podstaw interwencji w tych przypadkach podziału prawa własności, które były całkowicie zgodne z prawem, a w szczególności z art. R 6212‑82 CSP.

110    Jak zostało wskazane w pkt 77 powyżej, technika podziału prawa własności polega na podziale prawa własności udziałów w SEL na użytkowanie, dające prawo do głosowania w przedmiocie przeznaczenia zysków i prawo do pobierania dywidendy, oraz na własność bez ususfructus (motyw 239 zaskarżonej decyzji).

111    Tytułem wstępu należy zauważyć, że Izba nie myli się, twierdząc, iż w pismach Komisji widać pewne pomieszanie techniki rozdzielenia praw głosu od udziału finansowego i techniki podziału prawa własności, gdy Komisja odnosi się w odpowiedzi na skargę oraz w duplice do rozdzielenia praw głosu i praw do kapitału, przewidzianego w art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258 w stosunku do SELARL, i do przypadków laboratoriów Isle i Norden, w których problem podziału prawa własności w ścisłym tego słowa znaczeniu nie jest omawiany. Zagadnienia te zostały zresztą zbadane w ramach zarzutu czwartego. Jednak w tym względzie nie można zaprzeczyć, że Izba mogła przyczynić się do tego domniemywanego pomieszania, ponieważ sama powoływała się na swój zasadniczy sprzeciw wobec techniki podziału prawa własności w niektórych pismach skierowanych do tych laboratoriów, mimo że dokonane przez owe laboratoria zmiany w statutach dotyczyły praktyki rozdzielenia (motywy 380 i 392 zaskarżonej decyzji).

112    Dyskusja ta nie jest jednak decydująca dla rozstrzygnięcia w przedmiocie niniejszego zarzutu. Jak Komisja wskazała na rozprawie, obie techniki mogły zostać użyte w celu skorzystania z zapewnionej przez art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258 możliwości wprowadzenia do SEL większej ilości kapitału zewnętrznego.

113    Należy stwierdzić, że Izba nie kwestionuje przed Sądem możliwości zastosowania tej techniki w odniesieniu do SEL, lecz twierdzi, że przy jej stosowaniu należy przestrzegać wszystkich przepisów mających zastosowanie. Działanie Izby ograniczało się do zapewnienia przestrzegania zasad wynikających z tych przepisów, w szczególności zasady, według której, po pierwsze, większość praw głosu musi znajdować się w rękach wspólników prowadzących działalność w ramach SEL, a po drugie, osoby niezwiązane z zawodem nie mogą posiadać więcej niż 25% kapitału (z wyjątkiem szczególnego przypadku spółek komandytowo‑akcyjnych, który nie jest przedmiotem sporu w niniejszej sprawie).

114    Komisja nie zaprzecza, że zastosowanie techniki podziału prawa własności nie może prowadzić do zakwestionowania tych ograniczeń prawnych, których wykładnia nie budzi wątpliwości, ale uważa, że w swoich działaniach Izba poszła w rzeczywistości dalej, opowiadając się w szczególności za całkowitym zakazem stosowania tej techniki.

115    Przyjęty przez Izbę cel polegający na sprzeciwie wobec wszelkich przypadków podziału prawa własności jest udokumentowany w motywach 277–287 zaskarżonej decyzji. Tytułem przykładu wynika z nich, że chociaż w dniu 27 marca 2003 r. CCG doszło do wniosku, iż „wydaje się, że na płaszczyźnie stricte prawnej nie można przeciwstawić się podziałowi prawa własności udziałów lub akcji w SEL”, to postanowiło, „że zostanie opracowana szczegółowa opinia, zgodnie z którą podział prawa własności na rzecz Stés Unilabs zostanie odrzucony z powodów deontologicznych” (motyw 282). Podobnie wewnętrzna notatka z października 2003 r. wspomina o zajęciu przez organy Izby zasadniczego stanowiska zmierzającego do przeciwstawienia się „wszelkim przypadkom podziału prawa własności udziałów w spółkach utworzonych w celu prowadzenia placówki lub laboratorium analiz medycznych” (motyw 284).

116    Wynika stąd również, że Izba akceptuje taki podział prawa własności wyłącznie w przypadkach szczególnych i przejściowych, dotyczących emerytów uprzednio wykonujących zawód w SEL lub spadkobierców osób, które wykonywały zawód w ramach danej spółki. Na rozprawie Izba wyjaśniła, że w takich przypadkach sytuacja miała charakter tymczasowy i następowało połączenie użytkowania i własności bez ususfructus, tak że całość udziałów wracała ponownie do rąk dyrektora laboratorium.

117    Należy zauważyć, że Komisja słusznie twierdzi, iż ramy prawne mające zastosowanie w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych nie ustanawiają tego rodzaju ograniczeń. W replice Izba podnosi zresztą, że przyczyną jej interwencji jest chęć zapewnienia przestrzegania zasady, zgodnie z którą osoby spoza zawodu nie mogą posiadać więcej niż 25% udziałów.

118    Prawdą jest, że – jak wskazano w motywach 275 i 291–295 zaskarżonej decyzji i jak Izba podniosła przed Sądem – debaty parlamentarne w 2005 r. w przedmiocie projektu zmiany obowiązującej ustawy wskazują na to, że należy zabronić podziału prawa własności jako nadużycia prawa. Tymczasem popierany przez Izbę wniosek legislacyjny, zgodnie z którym posiadacz udziałów w SEL musi dysponować pełnym prawem własności do nich, z wyjątkiem sytuacji związanych z emeryturą lub spadkiem, nigdy nie został przyjęty, w związku z czym, jak wyjaśniono w ramach zarzutu czwartego (zob. pkt 93 powyżej), argument ten nie może być skutecznie podnoszony przez Izbę. Potwierdza on jedynie, że ustawa nie przewidywała takich ograniczeń, co Izba starała się zmienić za pomocą działań lobbingowych, zresztą całkowicie uprawnionych.

119    Jednakże Izba słusznie podnosi, że z wyroku tribunal administratif de Paris z dnia 12 maja 2009 r. – utrzymanego w mocy wyrokiem cour administrative d’appel z dnia 31 marca 2011 r., wskazanego przez Izbę i omówionego w motywach 269 i 270 zaskarżonej decyzji – wynika, iż w postępowaniu wszczętym na podstawie skargi na decyzję Izby dotyczącą SEL Biolab Centre Labo stwierdzono niezgodność z prawem struktury zastosowanej przez Unilabs. Francuski sąd administracyjny stwierdził w szczególności, że fakt, iż spółka Unilabs France posiadała 25% kapitału tego SEL, a spółka Unilabs – 75% kapitału na podstawie użytkowania, podczas gdy obie te spółki były spoza zawodu, naruszał zakaz posiadania udziałów przez niewykonujących zawodu wspólników SEL w ilości przekraczającej górną granicę 25%, która to górna granica ma zastosowanie zarówno do udziałów posiadanych na zasadzie pełnej własności, jak i do udziałów, w przypadku których prawo własności uległo podziałowi.

120    Tymczasem nawet jeżeli wyroki te potwierdzają bronioną przez Izbę wykładnię w odniesieniu do struktury Unilabs, to nie podważają one jednak rozumowania Komisji zawartego w zaskarżonej decyzji. Jest tak, po pierwsze, dlatego, że przypadek SEL Biolab Centre Labo nie został podany jako konkretny przykład interwencji Izby w motywach 242 i nast. zaskarżonej decyzji, a Komisja nie zakwestionowała faktu, że sprawa ta uwidaczniała problem naruszenia zasady posiadania maksymalnie 25% kapitału zakładowego przez osoby spoza zawodu. Po drugie, w zakresie, w jakim Komisja rzeczywiście powołuje się na dowody z dokumentów dotyczące stanowisk przyjmowanych przez Izbę na użytek wewnętrzny odnośnie do podziału prawa własności w modelu Unilabs, nie są one używane w celu wykazania troski o poszanowanie zasady 25%, ale w celu zajęcia zasadniczego stanowiska zakazującego w ogólny sposób techniki podziału prawa własności, z wyjątkiem ograniczonych wyjątków, o których mowa powyżej. Izbie zarzuca się bowiem właśnie obronę tego zasadniczego stanowiska w odniesieniu do techniki podziału prawa własności, nawet gdy jej stosowanie nie narusza granicy 25% posiadanego kapitału SEL przez osoby spoza zawodu.

121    Teza Komisji znajduje ponadto oparcie w stanowiskach Izby wobec SELARL Labco Artois (motywy 256–258 zaskarżonej decyzji), od którego Izba zażądała przekazania statutu, który nie wspomina o podziale prawa własności, po tym jak wspomniany SELARL został zatwierdzony przez prefekta bez wzmianki o ryzyku naruszenia reguły 25%. Ponadto w ramach rozpatrywanego zarzutu Izba nie wysuwa żadnego argumentu w odniesieniu do analizy Komisji dotyczącej tej struktury.

122    Następnie należy jeszcze zbadać przypadek interwencji Izby wobec SELAFA Schaffner Jean Bart Matthieu Wallon, również przytoczony w zaskarżonej decyzji.

123    Co się tyczy SELAFA Schaffner Jean Bart Matthieu Wallon, Izba podnosi, iż jej sprzeciw wobec podziału przeprowadzonego w statucie tego SEL był zgodny z prawem, nawet jeżeli – jak przedstawiono w motywie 248 zaskarżonej decyzji – dotyczył on jedynie 5% kapitału zakładowego, zważywszy, że SARL, na rzecz którego podział ten wprowadzono, dysponował już 25% udziałów na zasadzie pełnej własności.

124    W tym względzie należy podnieść, że z protokołu nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy tego SEL, przedłożonego przez Izbę, nie wynika jasno, że SARL, o którym mowa, nie prowadzi działalności w sektorze laboratoriów, jak podnosi Izba. Wydaje się to wynikać z faktu, iż ów dokument odnosi się do rzeczonej spółki za pomocą akronimu SARL, a nie SELARL. Jednakże Komisja podnosi, że chodzi o spółkę posiadaną przez lekarzy o specjalności w dziedzinie analiz medycznych. Labco ze swej strony podniosło na rozprawie, że chodziło o spółkę zarządzaną przez analityka medycznego, co również wynika ze wspomnianego protokołu, przy czym nie zakwestionowało ono jednak w rzeczywistości stanowiska Izby, zgodnie z którym chodziło o spółkę handlową.

125    Zajęcie ostatecznego stanowiska w sprawie statusu omawianej spółki nie jest jednakże konieczne, ponieważ z przytoczonych pism wynika, że Izba broniła zasadniczego stanowiska wymagającego braku odniesienia w statucie do jakiegokolwiek podziału własności, niezależnie od wielkości posiadanego udziału w kapitale.

126    Dlatego też z powyższych rozważań wynika, że Komisja, nie popełniając błędu, mogła uznać, iż Izba zajęła zasadnicze stanowisko w dziedzinie podziału prawa własności, które było niezgodne z ramami prawnymi mającym zastosowanie w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych i które leżało u źródła jej sprzeciwu wobec struktur zgodnych z prawem.

127    Zarzut piąty należy zatem oddalić.

 W przedmiocie zarzutów dotyczących obowiązków informacyjnych SEL w okresie ich istnienia

–       W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego w istocie błędu w ocenie wynikającego z błędnej wykładni prawodawstwa francuskiego odnoszącego się do odpowiednich zadań prefekta i CCG w przypadku zmian następujących w okresie istnienia danego SEL

128    Część zaskarżonej decyzji, która jest istotna dla analizy tego zarzutu, to rozdział 5.2.2.4 (w szczególności motywy 450 i nast.), zatytułowany „Wejście w życie zmian w statucie i umowach w odniesieniu do SEL”.

129    Ramy prawne, o których wykładnię tu chodzi, są opisane w motywach 63–92 i 460–467 zaskarżonej decyzji. Dotyczą one dwóch kategorii obowiązków spoczywających na SEL, które są z jednej strony natury administracyjnej i dotyczą pozwoleń otrzymywanych od władz francuskich, a z drugiej strony natury deontologicznej, a mianowicie dotyczą wpisu na listę. Obowiązki te pojawiają się na dwóch różnych etapach: w momencie powołania SEL i w momencie zmiany jego statutu w okresie jego istnienia.

130    Jak zostało już wyjaśnione powyżej, od chwili wejścia w życie ustawy nr 90‑1258 SEL mogą być tworzone w celu prowadzenia jednego lub kilku laboratoriów.

131    Jeśli chodzi o obowiązki administracyjne ciążące na nowo utworzonych SEL, strony zgadzają się co do tego, że zostają one utworzone z zastrzeżeniem warunku zawieszającego polegającego na ich zatwierdzeniu przez administrację publiczną, to znaczy przez prefekta departamentu, w którym znajduje się ich siedziba, jak wynika to z art. R 6212‑75 CSP zawartego w części wykonawczej CSP dotyczącej SEL prowadzących laboratoria. Artykuł R 6212‑77 CSP określa, jakie informacje należy w związku z tym przedłożyć, w tym statuty i zaświadczenia wspólników w przedmiocie charakteru wkładów i podziału kapitału zakładowego.

132    Należy także zaznaczyć, że jak wynika z art. L 210‑6 CDC, mającego zastosowanie do SEL, zwykłe przekształcenie spółki nie prowadzi do powstania nowej osoby prawnej.

133    Ponadto art. L 6211‑2 CSP, w brzmieniu obowiązującym do dnia 15 stycznia 2010 r., znajdujący się w części prawodawczej CSP dotyczącej laboratoriów, wskazuje w pierwszym akapicie, że żadne laboratorium nie może funkcjonować bez pozwolenia administracyjnego. Artykuł R 3112‑88 CSP stanowi, że wniosek o wydanie pozwolenia administracyjnego musi koniecznie zawierać zarówno dokumenty zaświadczające o wpisaniu wspólników na listę prowadzoną przez samorząd zawodowy lub ich wniosek w tym względzie, jak i opinię samorządu zawodowego, który weryfikuje zgodność odnośnych dokumentów z normami deontologicznymi.

134    W części wykonawczej CSP dotyczącej SEL prowadzących laboratoria wskazano w art. R 6212‑78, że rozstrzygnięcie w sprawie wniosku o zatwierdzenie i wniosku o pozwolenie na działanie laboratorium zapada w tym samym czasie.

135    Z deontologicznego punktu widzenia SEL prowadzące jedno lub kilka laboratoriów podlegają obowiązkowi wpisu na listę prowadzoną przez samorząd zawodowy, jak wynika z art. R 6212‑88 CSP.

136    W odniesieniu do zmian w trakcie istnienia spółki art. L 6211‑2 akapit czwarty CSP stanowi, że „[k]ażda zmiana zaistniała po wydaniu decyzji w sprawie pozwolenia, dotycząca albo osoby dyrektora lub zastępcy dyrektora, albo warunków operacyjnych, podlega zgłoszeniu w drodze oświadczenia”. Z akapitu piątego tego artykułu wynika, że pozwolenie zostaje cofnięte, jeżeli spółka przestaje spełniać warunki ustawowe lub wykonawcze.

137    W tym względzie w zaskarżonej decyzji zarzucono Izbie, że pragnęła opóźnić wejście w życie zmian w statutach i umowach dotyczących SEL, wskazując, że zmiany te są skuteczne dopiero po uzyskaniu ich zatwierdzenia w drodze zarządzeń prefekta, a następnie po wpisaniu na listy prowadzone przez samorząd zawodowy, oraz że żądała ona włączenia do aktów przekształcających SEL postanowień wyraźnie to stwierdzających (motywy 450 i nast. zaskarżonej decyzji). Zdaniem Komisji postawienie takich wymogów prowadzi do sztucznego wzrostu ryzyka gospodarczego związanego z realizacją takich zmian. Komisja daje liczne przykłady takiego zachowania, w szczególności w motywach 453–459 zaskarżonej decyzji. Co więcej, w motywach 492–494 zaskarżonej decyzji Komisja opisuje przypadek SELAFA Aubert H, gdzie działania Izby doprowadziły do zawieszenia działalności laboratorium. Komisja uważa, jak wyjaśnia w motywie 460 zaskarżonej decyzji, że tylko nowo utworzony SEL podlega obowiązkowi otrzymania pozwolenia administracyjnego, a jego utworzenie zostaje zawieszone aż do uzyskania zatwierdzenia przez prefekta, natomiast późniejsze przekształcenia (na przykład przekształcenie SELARL w SELAFA), które nie wiążą się z utworzeniem nowego SEL, podlegają jedynie obowiązkowi zgłoszenia tych zmian, bez zawieszenia ich wejścia w życie.

138    Izba utrzymuje, że Komisja popełniła pierwszy błąd w wykładni przepisów prawnych, uznając, że obowiązek zgłoszenia zmian, które zaszły w okresie istnienia SEL, miał charakter deklaratoryjny. Jej zdaniem chodzi tu o system wymagający wcześniejszego zatwierdzenia przez prefekta, podczas gdy system deklaratoryjny odnosi się tylko do pozwolenia wydanego na rzecz laboratorium, a nie jego zatwierdzenia.

139    Drugi błąd w ocenie, który doprowadził do naruszenia prawa, dotyczy zadań, odpowiednio, prefekta i CCG w przypadku zmian statutowych następujących w okresie istnienia SEL. Zdaniem Izby w zakresie, w jakim SEL powinien najpierw zwrócić się do prefekta o zatwierdzenie takich zmian zachodzących w okresie jego istnienia, interwencja CCG w zakresie zmiany wpisu na listę dyrektora lub SEL zależy bezpośrednio od zmian zatwierdzeń i pozwoleń wydawanych przez prefekta, a zatem Izba ma w tym względzie kompetencję związaną.

140    Na poparcie swoich argumentów Izba powołuje się na okólnik nr 98‑585 obowiązujący w okresie objętym dochodzeniem, ale o którym Komisja wspomina jedynie w przypisie 562 zaskarżonej decyzji i który nie zostały uchylony przez okólnik nr 2005‑506, przywołany w tym względzie przez Komisję. Ponadto Izba przedstawia tabelę, która ilustruje korelacje między datami zatwierdzenia i datami wpisu SEL na listę, albo w celu wpisania nowej spółki, albo na skutek zmian jej struktur. Podkreśla ona, że na mocy okólnika nr 98‑585 prefekci niemal zawsze wydawali zarządzenia zatwierdzające zmiany. Jej interwencja w SEL, przypominająca procedurę zatwierdzenia, nie powoduje zatem wzrostu ryzyka gospodarczego, ale, wręcz przeciwnie, służy uczuleniu SEL na ryzyko cofnięcia decyzji zatwierdzającej w przypadku wystąpienia nieprawidłowości w planowanych zmianach.

141    Wreszcie Izba przypomina, że cała procedura w sprawie zatwierdzenia i jej zmiana mają bezwzględnie na celu ochronę zdrowia publicznego i że należy stwierdzić, iż w tej dziedzinie Izba działa jako organ władzy publicznej poza zakresem stosowania art. 101 TFUE, ponieważ jej zadania są określone przez ustawę, a uprawnienie do podejmowania ostatecznych decyzji należy do państwa. W każdym razie jej zdaniem nawet jeśli izba zawodowa działa jako związek przedsiębiorstw, to jej decyzje ograniczające konkurencję mogą być uzasadnione nadrzędnym interesem, takim jak zdrowie publiczne.

142    Komisja, popierana przez Labco, odrzuca te argumenty. Podkreśla ona deklaratoryjny charakter zgłoszenia zmian zachodzących w okresie istnienia SEL. Ponadto Komisja i Labco podnoszą, że rozdział 5.2.2.4 zaskarżonej decyzji nie dotyczy roli Izby w postępowaniu administracyjnym w sprawie zatwierdzenia, w ramach którego odgrywa ona rolę doradczą, ale decyzji podejmowanych przez samą Izbę przy zachowaniu całkowitej autonomii, dotyczących uwzględnienia na liście zmian statutowych w SEL. Wreszcie Komisja kwestionuje twierdzenie, że rozpatrywane zachowanie Izby mieści się poza zakresem stosowania art. 101 TFUE.

143    Sąd wyjaśnia, że argumentacja Izby dotyczy z jednej strony kwestii, czy przewidziane w art. L 6211‑2 CSP zgłoszenie zmian, które zaszły w okresie istnienia SEL, ma charakter deklaratoryjny, a z drugiej strony tego, czy Izba, pełniąc swą rolę, jest podporządkowana prefektowi w odniesieniu do takich zmian, czy też może działać w sposób autonomiczny.

144    Co się tyczy pierwszej z tych kwestii, należy stwierdzić, że treść art. L 6211‑2 CSP, cytowana w pkt 136 powyżej, odnosi się do deklaratoryjnego charakteru wszelkich zmian co do osoby dyrektora lub warunków operacyjnych, zaistniałych po wydaniu decyzji w sprawie pozwolenia na działanie laboratorium. Wynika stąd, że w przypadku zmian w SEL w okresie jego istnienia brak jest skutku zawieszającego.

145    Taką wykładnię potwierdza okólnik nr 2005‑506. Okólnik ten wyjaśnia w szczególności ogólne warunki stosowania art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258. Odnośnie do zgodności statutu spółek z przepisami ustawowymi i wykonawczymi dotyczącymi SEL wskazuje on prefektom, jakie kroki należy podjąć w przypadku wystąpienia niezgodności. Jeśli chodzi o zmianę statutową, która ma miejsce w okresie istnienia SEL, okólnik stwierdza, co następuje:

„Prefekt powinien zostać poinformowany o takich zmianach w drodze oświadczenia przewidzianego w art. L 6211‑2 [CSP].

Zgodnie z art. R 6212‑79 akapit drugi tego kodeksu, po wezwaniu spółki do przedstawienia swoich uwag […], jeśli nieprawidłowe zmiany nie zostaną usunięte, prefekt powinien cofnąć zatwierdzenie spółki, a także pozwolenie dotyczące laboratoriów […]”.

146    W odpowiedzi na taką analizę Izba twierdzi, że deklaratoryjny charakter zawiadomienia dotyczy jedynie wniosku o pozwolenie dla laboratorium, natomiast zmieniona spółka SEL jest zawsze zobowiązana do uzyskania ponownego zatwierdzenia. Izba odnosi się w tym względzie w szczególności do okólnika nr 98‑585.

147    W okólniku nr 98‑585 rzeczywiście znajdują się odniesienia do obowiązku uzyskania nowego zatwierdzenia w przypadku zmian zachodzących w trakcie działalności SEL. Tak więc co się tyczy rejestracji spółki we francuskim rejestrze handlowym i spółek, okólnik nr 98‑585 stanowi, że „w przypadku późniejszych zmian statutu spółki […] [spółka] powinna najpierw zwrócić się o zatwierdzenie wprowadzanych zmian, a następnie złożyć [we francuskim rejestrze handlowym i spółek] nowy statut po otrzymaniu zatwierdzenia”.

148    Izba odsyła ponadto w tym kontekście również do art. R 6212‑76 CSP. Przepis ten stanowi, że wniosek o zatwierdzenie SEL powołanego w celu prowadzenia laboratorium należy złożyć do prefekta departamentu albo w tym samym czasie co wniosek o wydanie pozwolenia na działanie laboratorium, o którym mowa w art. L 6211‑2 CSP akapit pierwszy (zob. pkt 133 powyżej), w przypadku utworzenia laboratorium, albo jednocześnie z oświadczeniem o zmianie w rozumieniu art. L 6211‑2 CSP akapit czwarty (zob. pkt 136 powyżej), w sytuacji gdy laboratorium lub laboratoria, które mają być prowadzone przez SEL, już istnieją.

149    Obie strony, zapytane w formie pisemnej i na rozprawie przez Sąd o wykładnię obu okólników i ich równoległe obowiązywanie w czasie, nadal różniły się w tej kwestii.

150    Możliwe jest jednak wyciągnięcie wniosków przedstawionych poniżej.

151    Po pierwsze, okólnik nr 2005/206, przyjęty w dniu 14 listopada 2005 r. i mający natychmiastowe zastosowanie, potwierdza, że zmiany SEL związane ze stosowaniem art. 5‑1 ustawy nr 90‑1258 podlegają systemowi deklaratoryjnemu, zarówno jeśli chodzi o zatwierdzenie SEL, jak i o pozwolenie dla laboratorium, gdyż okólnik ten odnosi się wyraźnie do obu aspektów, jak wynika z cytatu w pkt 145 powyżej. Jedynie w zakresie, w jakim stwierdzona zostaje niezgodność z ustawą dokonywanych zmian, organ administracji, po wezwaniu odnośnego SEL do przedstawienia uwag, może cofnąć zatwierdzenie, jeśli nieprawidłowe zmiany nie zostaną uchylone.

152    Po drugie, żaden przepis prawny nie podważa tej wykładni. Artykuł R 6212‑76 CSP dotyczy nowo utworzonych SEL, a nie ich przekształceń. Nawiązanie do oświadczenia o wprowadzeniu zmian znajdujące się w tym ostatnim przepisie (zob. pkt 148 powyżej) dotyczy bowiem sytuacji uzyskania zatwierdzenia pierwotnego w przypadku utworzenia SEL celem prowadzenia już istniejącego laboratorium. W związku z tym wspomniany przepis nie dotyczy zmiany struktury SEL i nie można na jego podstawie wnioskować, że po uzyskaniu przez dany SEL zatwierdzenia pierwotnego konieczne byłoby uzyskanie nowego zatwierdzenia w odniesieniu do późniejszych zmian w jego strukturze.

153    Po trzecie, co się tyczy okoliczności, że nawet po wydaniu okólnika nr 2005/206 prefekci nadal wydawali zarządzenia zatwierdzające zmiany na podstawie praktyki opartej na przepisach okólnika nr 98‑585, Komisja słusznie podnosi w odpowiedzi na pisemne pytanie Sądu, że taka praktyka nie podważa obowiązywania systemu deklaratoryjnego w odniesieniu do zmian zachodzących w SEL w okresie ich istnienia: nie jest ona przewidziana przez ustawę, lecz można ją wytłumaczyć interesem związanym z podaniem pewnych zmian do wiadomości publicznej. Ponadto, jak wynika z dowodów przedstawionych przez Komisję, wiele z tych zarządzeń odwołuje się w sposób wyraźny do deklaratoryjnego charakteru systemu zgłaszania zmian i nie przywołują one jako swej podstawy prawnej art. R 6212‑75 CSP, a w każdym razie nie odnoszą się konkretnie do tego artykułu, który dotyczy ciążącego na nowo utworzonym SEL obowiązku uzyskania zatwierdzenia pod warunkiem zawieszającym.

154    Zatem zarzut Izby, że Komisja popełniła błąd, stwierdzając, iż w odniesieniu do zmian w SEL obowiązuje system deklaratoryjny, powinien w każdym razie zostać oddalony w odniesieniu do okresu po 14 listopada 2005 r., czyli po dniu wydania okólnika nr 2005/206, który wszedł w życie ze skutkiem natychmiastowym, a to właśnie w tamtym okresie miała miejsce większość przypadków interwencji ze strony organów Izby wobec SEL przytoczonych w motywach 450–494 zaskarżonej decyzji.

155    Co się tyczy okresu przed wydaniem okólnika nr 2005/206, a zatem okresu od 14 października 2003 r. do 14 listopada 2005 r., nawet jeśli można ubolewać, że w zaskarżonej decyzji prawie nie ma mowy o wpływie okólnika nr 98‑585 w tym względzie, oprócz odniesienia w przypisie 562 do faktu, że ów okólnik zawiera odmienną wykładnię obowiązującego systemu, ponieważ wskazuje, że „spółka powinna najpierw zwrócić się o zatwierdzenie wprowadzonych zmian”, nie wynika stąd jednak, że Komisja dokonała w tym przypadku błędnej wykładni francuskiego prawodawstwa.

156    Zważywszy bowiem, że okólnik nr 98‑585 przewiduje procedurę zatwierdzania, podczas gdy ustawa ustanawia system deklaratoryjny, Komisja słusznie podnosi kwestię, czy okólnik ten zawiera prawidłową transpozycję obowiązujących ram prawnych. W tym względzie Komisja wskazuje w motywach 467 i 468 zaskarżonej decyzji dokumenty pochodzące sprzed 2005 r., które mogą zaprzeczyć analizie wynikającej ze wspomnianego okólnika. Chodzi tu w szczególności o pismo z lipca 2004 r. wystosowane przez dyrektora ds. zdrowotnych i społecznych departamentu Essonne (Francja) do kancelarii adwokackiej, w którym mowa jest o obowiązku złożenia zwykłego oświadczenia o „późniejszej zmianie personelu prowadzącego”, i o dokumenty wewnętrzne Izby z października 2003 r. i czerwca 2004 r., cytowane w motywie 468 zaskarżonej decyzji, odwołujące się do kontroli następczej i systemu opartego na oświadczeniach, wynikającego z art. L 6211‑2 CSP. Można jeszcze wspomnieć o uczynionym przez Izbę w piśmie z dnia 27 maja 2004 r. do Laboratoire d’Isle i przytoczonym w przypisie 555 zaskarżonej decyzji nawiązaniu do okoliczności, że jeśli chodzi o „warunki zawieszające, wyjaśniamy zainteresowanym, że chociaż nie są one wiążące w interesującym nas przypadku, stanowią one jedynie środek ochrony analityków medycznych w zakresie zmian, jakie zamierzają przeprowadzić”.

157    Nie zostało zatem wykazane, że Komisja dopuściła się błędu w wykładni obowiązujących ram prawnych odnośnie do momentu wejścia w życie zmian statutów i umów dotyczących SEL.

158    W tych okolicznościach należy oddalić zarzut Izby dotyczący błędnej wykładni prawodawstwa francuskiego przez Komisję w rozdziale 5.2.2.4 zaskarżonej decyzji.

159    W odniesieniu do drugiego zagadnienia podniesionego przez Izbę, dotyczącego podobno podległej roli Izby w stosunku do prefekta, Komisja nie podważa tego, że Izba odgrywa rolę doradczą w toczących się przed prefektem postępowaniach w sprawie zatwierdzenia i że otrzymuje ona w tym względzie informacje umożliwiające jej odgrywanie tej roli.

160    W pozostałym zakresie kwestia, czy Izba – jak sama twierdzi – odgrywa rolę podległą prefektowi i czy przysługuje jej jedynie kompetencja związana, jeśli chodzi o wpisywanie na listę, co ma ilustrować tabela ukazująca korelację między datami zarządzeń zatwierdzających zmiany i zmianami wpisów na liście w przypadku szeregu SEL wspomnianych w skardze, nie ma charakteru rozstrzygającego w odniesieniu do zarzutów podniesionych wobec Izby w rozdziale 5.2.2.4 zaskarżonej decyzji. Rozstrzygające w tym względzie nie jest również to, czy działanie Izby w przypadku wpisów na listę ogranicza się jedynie do odnotowania decyzji prefekta i nie opóźnia wprowadzenia zmian w życie, a nawet czy nie doprowadziło do odmowy dokonania wpisu, jak Izba stara się wykazać. Twierdzenie to jest zresztą podważane przez Komisję, która w zaskarżonej decyzji (motywy 492 i 493) i przed Sądem powołuje się w szczególności na przypadek SELAFA Aubert H.

161    Z zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że nawet jeżeli odnosi się ona wielokrotnie w sposób bardzo stanowczy do „decyzji” zmierzających do wprowadzenia wymogu „uprzedniej aprobaty” Izby na zmiany w SEL, to Komisja zarzuca Izbie w rozdziale 5.2.2.4 z jednej strony, że ta mówi o możliwości wprowadzenia w życie zmian w SEL wyłącznie po uzyskaniu zarządzenia prefekta w sprawie zmiany i po późniejszym dokonaniu wpisu na listę, a z drugiej strony, że przypomina o konieczności dokonania uwzględniających ten wymóg zmian w aktach przekształcenia spółek SEL, niezależnie od tego, czy czyni tak w pismach skierowanych bezpośrednio do spółek SEL, czy też pośrednio w drodze przedstawianych prefektom uwag, których kopię otrzymują zainteresowane strony (art. R 6212‑77 CSP).

162    Tymczasem niezależnie od tego, czy zmiany zostały „zaaprobowane” i przez kogo, z powyższej analizy wynika, że takie podejście Izby nie jest zgodne z ramami prawnymi objętymi interpretacją zawartą w okólniku nr 2005/206 i że w każdym razie wykracza ono poza rolę czysto doradczą, którą Izba sobie zastrzega. Izba nie może więc też powoływać się skutecznie w tym względzie na zasady wyrażone w ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters.

163    W konsekwencji należy oddalić zarzut drugi.

–       W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego w istocie naruszenia zakresu stosowania obowiązku przekazywania informacji ustanowionego przez prawodawstwo francuskie i pominięcia roli CCG w ramach wykonywanego przez nie zadania kontroli następczej dokumentów spółek

164    Zarzut ten dotyczy rozdziału 5.2.2.2 (motywy 296 i nast.) zaskarżonej decyzji, zatytułowanego „Przekazywanie dokumentów odnoszących się do sprzedaży akcji”.

165    Mowa w nim o wykładni art. L 4221‑19 CSP wprowadzonego w 2005 r. do części ustawowej CSP dotyczącej przepisów związanych z wykonywaniem zawodu farmaceuty. Rzeczony artykuł przewiduje w akapicie pierwszym, że „farmaceuci prowadzący spółkę mają obowiązek przekazywać radzie izby, której podlegają, poza statutem tej spółki i jego zmianami, również umowy i aneksy wprowadzające zmiany do nich, dotyczące funkcjonowania spółki lub stosunków między wspólnikami”. Akapit drugi tego artykułu stanowi, że dokumenty te „należy przekazać w ciągu miesiąca od zawarcia umowy lub aneksu wprowadzającego zmiany”.

166    Istotne są również art. L 6221‑4 i L 6221‑5 CSP, znajdujące się w części ustawowej tego kodeksu, dotyczące konkretnie warunków wykonywania zadań przez dyrektorów laboratoriów.

167    Artykuł L 6221‑4 CSP akapit pierwszy stanowi, że dyrektorzy laboratoriów mają obowiązek przekazania radzie izby, której podlegają, umów i aneksów do nich, mających za przedmiot wykonywanie przez nich zawodu oraz, jeśli nie są właścicielami sprzętu i lokalu, w którym wykonują lub będą wykonywać swój zawód, umów i aneksów do nich, zapewniających im możliwość używania tego sprzętu i tego lokalu. Akapit czwarty tego artykułu wskazuje, że informacje te powinny zostać złożone w ciągu miesiąca od daty zawarcia umowy lub aneksu.

168    Artykuł L 6221‑5 CSP akapit pierwszy stanowi, że statuty spółek utworzonych w celu prowadzenia laboratorium i zmiany w tych statutach wprowadzone w okresie istnienia spółki powinny zostać przekazane przez dyrektora(‑ów) w ciągu miesiąca od ich podpisania radom izb, w których okręgach znajduje się laboratorium i którym podlegają dyrektorzy i ich zastępcy.

169    Artykuł L 6221‑8 CSP przewiduje, że nieprzekazanie umów, aneksów i statutów, o których mowa w art. L 6221‑4 i L 6221‑5 CSP, albo przekazanie ich w postaci niezgodnej z prawdą stanowi wykroczenie dyscyplinarne mogące skutkować nałożeniem kar.

170    W rozdziale 5.2.2.2 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdza zasadniczo, że w celu utrudnienia rozwoju grup laboratoriów, a w szczególności Labco, Izba, opierając się na uchwale z dnia 18 stycznia 2006 r. (zwanej dalej „uchwałą z dnia 18 stycznia 2006 r.”) i na preferowanej przez siebie wykładni ustawy, wielokrotnie żądała w okresie od co najmniej stycznia 2006 r. do marca 2009 r. informowania jej o przeniesieniu akcji SEL należących do grup (motyw 296). Ponadto w przypadku odmowy lub gdy informacja o takim przeniesieniu była przekazywana kilka miesięcy po jego dokonaniu, Izba wnosiła skargę i systematycznie wszczynała postępowania dyscyplinarne w stosunku do odnośnych SEL (motyw 297). Komisja zarzuca jednocześnie Izbie stosowanie formularza wpisu na listę z żądaniem informacji na temat udziału SEL w innych SEL prowadzących laboratoria, który to wymóg nie miał oparcia w żadnym przepisie prawnym (motywy 355–358).

171    W tej kwestii Izba podnosi zasadniczo, że Komisja źle zinterpretowała zakres stosowania obowiązku przekazywania przez SEL informacji na temat przeniesienia akcji oraz rolę Izby w tym względzie. Ujmuje ona swe zarzuty w dwóch częściach.

172    W ramach części pierwszej Izba podnosi, że stawiany przez nią wymóg przekazywania przez SEL wszelkich umów dotyczących sposobu finansowania i posiadania ich kapitału zakładowego sformułowany w uchwale z dnia 18 stycznia 2006 r. to wynik ścisłego stosowania art. L 4221‑19 CSP potwierdzonego przez okólnik nr 98‑558. Izba powołuje się również na art. L 6221‑4 i L 6221‑5 CSP. Jej zdaniem prawodawca nie chciał wyodrębnić różnych typów SEL, tak że określony w ten sposób obowiązek przekazywania informacji powinien mieć zastosowanie również do odmian SEL (SELAFA i SELAS), które nie określają w swych statutach podziału kapitału. Komisja nie może zatem dojść na tej podstawie do wniosku o istnieniu po stronie Izby strategii molestowania.

173    W ramach części drugiej Izba twierdzi, że Komisja pominęła rolę CCG w odniesieniu do jego zadania polegającego na kontroli następczej dokumentów dotyczących SEL i laboratoriów, jak również ciążący na nim obowiązek przekazywania uwag prefektowi w ramach procedury zatwierdzania. Ponadto Izba zaprzecza twierdzeniu, że stworzyła nowe obowiązki za pośrednictwem formularza wpisu. Wreszcie Izba przypomina, że jej działania w dziedzinie przekazywania dokumentów należą do przysługujących jej prerogatyw władzy publicznej.

174    Komisja, popierana przez Labco, uważa, że jeśli chodzi o pierwszą część, to w uchwale z dnia 18 stycznia 2006 r. Izba przekroczyła granice swych uprawnień lub przynajmniej przyjęła przesadnie restrykcyjną wykładnię ram prawnych. Ponadto w grę nie wchodził żaden problem dotyczący niezależności zawodowej, a rzeczona uchwała wprowadziła środki zastraszania. Jeśli chodzi o drugą część, uchwała z dnia 18 stycznia 2006 r., stworzenie zaświadczenia o zgodności i stosowanie formularza wpisu były częścią strategii molestowania mającej na celu identyfikację przynależności SEL do grup i utrudnianie ich rozwoju. Wreszcie Komisja kwestionuje twierdzenie, że wymogi określone przez Izbę wchodziły w zakres jej prerogatyw władzy publicznej.

175    Sąd uważa, że obie te części należy rozpatrzyć łącznie.

176    W pierwszej kolejności należy przede wszystkim wskazać, że Komisja nie kwestionuje, iż zadaniem Izby, a w szczególności CCG, w ramach zadania polegającego na prowadzeniu listy, jest weryfikacja pewnych informacji dotyczących działalności farmaceutów i SEL wpisanych na listę. Bezsporne jest również, że do zadań Izby należy czuwanie nad stosowaniem, po pierwsze, art. R 6212‑82 CSP dotyczącego zasady, zgodnie z którą najwyżej 25% kapitału SEL prowadzącego laboratoria może znajdować się w rękach osób spoza zawodu, a po drugie, zasady, zgodnie z którą analityk medyczny prowadzący działalność musi posiadać większość praw głosu, jak wynika z art. 5 i 5‑1 ustawy nr 90‑1258.

177    Kontrola ta jest kontrolą następczą, jak wynika z obowiązujących przepisów, w których zawsze mowa jest o terminie, zazwyczaj jednego miesiąca, na przekazanie Izbie określonych informacji. Znaczenie obowiązków w dziedzinie przekazywania informacji zostaje jednak podkreślone przez fakt, że ich nieprzestrzeganie może zakończyć się nałożeniem kar dyscyplinarnych, jak wynika w szczególności z art. L 6221‑8 CSP.

178    W drugiej kolejności, co się tyczy informacji przekazywanych przez SEL prowadzące laboratoria, najbardziej odpowiedni punkt odniesienia stanowi art. L 4221‑19 CSP, ponieważ art. L 6221‑4 i L 6221‑5 CSP zostały zredagowane, jak wyjaśnia Izba, w momencie, gdy SEL prowadzące laboratoria nie istniały. Jest to zresztą główny przepis wskazywany przez Izbę w ramach jej interwencji wobec SEL wymienionych w tym zakresie przez Komisję. Należy zatem zbadać uchwałę z dnia 18 stycznia 2006 r., przyjętą przez Izbę po wprowadzeniu tego przepisu. Po przypomnieniu treści art. L 4221‑19 akapit pierwszy CSP (zob. pkt 165 powyżej) rozpatrywana uchwała wskazuje, co następuje:

„W konsekwencji, począwszy od dnia 1 marca 2006 r., wszystkie akty odnoszące się do spółki, które są związane ze statutem, z działalnością spółki i ze stosunkami pomiędzy wspólnikami, muszą być przekazywane [CCG]. Odnosi się to więc w szczególności do umów dotyczących sposobu finansowania spółki i posiadania kapitału zakładowego oraz do umów wspólników.

Przy każdej zmianie w spółce powołanej w celu wykonywania wolnego zawodu, która prowadzi [laboratoria], farmaceuci – analitycy medyczni wykonujący w niej swą działalność mają obowiązek zaświadczyć na piśmie, że działali zgodnie z przepisami art. L 4221‑19 [CSP]”.

179    Jeśli chodzi o kwestię, czy uchwała ta zawiera rozszerzającą wykładnię wyrażenia „umowy i aneksy wprowadzające zmiany do nich, dotyczące funkcjonowania spółki lub stosunków między wspólnikami” zawartego w art. L 4221‑19 CSP, w motywie 368 zaskarżonej decyzji wyjaśniono, że umowy dotyczące stosunków między wspólnikami odnoszą się do umów akcjonariuszy lub wspólników, które uzupełniają statuty i mają na celu zagwarantowanie praw sygnatariuszy i określenie ich zobowiązań w zakresie zarządzania spółką i ochrony wspólników mniejszościowych, ale nie do umów sprzedaży akcji.

180    Taka przedstawiona przez Komisję wykładnia jest logiczna. Sposoby finansowania SEL i posiadanie jego kapitału, do których odnosi się uchwała z dnia 18 stycznia 2006 r., to informacje o innym charakterze, które wykraczają poza warunki prowadzenia działalności przez SEL lub stosunki między jego wspólnikami.

181    Ponadto dokumenty dotyczące przepływu kapitału w odniesieniu do SEL również nie są koniecznie objęte wyrażeniem „umowy i aneksy wprowadzające zmiany do nich, mające za przedmiot wykonywanie przez nich zawodu”, które jest zawarte w art. L 6221‑4 CSP, chyba że owo wyrażenie podda się wykładni na tyle szerokiej, że obejmie ono wszelkie akty prawne dotyczące dyrektorów laboratoriów.

182    Poza tym art. L 6221‑5 CSP nie wspiera też ewidentnie wykładni bronionej przez Izbę, która rozszerza obowiązki informacyjne na przeniesienie akcji. Przepis ten dotyczy obowiązku informowania rady izby przez dyrektorów o statutach SEL i o zmianach wprowadzonych w okresie istnienia spółki w ciągu miesiąca następującego po ich podpisaniu. Tymczasem Komisja podnosi w tym względzie w szczególności, a Izba tego nie kwestionuje, że przydział akcji nie jest dokumentowany w statutach SELAFA i SELAS, których dotyczą żądania przedłożenia informacji wskazane przez Komisję.

183    Izba podnosi jednak, że ustawodawca nie mógł chcieć wyodrębnić różnych typów SEL. Należy wszakże stwierdzić, iż element ten nie może w żadnym razie posłużyć jako wystarczający powód do nałożenia przez Izbę na SEL zobowiązań, jeśli prawo tego nie przewiduje.

184    Obowiązek informowania o przeniesieniu akcji w SEL nie wynika zatem z przepisów przytoczonych w tym względzie przez Izbę.

185    W trzeciej kolejności nie można zaprzeczyć, że nałożony na SEL szeroki obowiązek zaświadczenia, określony w przytoczonym w pkt 178 powyżej akapicie drugim fragmentu uchwały z dnia 18 stycznia 2006 r., stanowi dodatek do przepisów ustawowych i wykonawczych w tej dziedzinie, który zwiększa obciążenie SEL w zakresie obowiązków informacyjnych. To samo odnosi się do formularza wpisu, który, począwszy od 2008 r., Izba wysyłała wszystkim wpisanym na listę izby lekarskiej SEL, w których wykonywali swój zawód farmaceuci – analitycy medyczni, mając na względzie nowy obowiązek uzyskania wpisu na obu listach w przypadku takich SEL, którego to obowiązku należało przestrzegać od lutego 2008 r. Jak Komisja wskazuje w motywie 356 zaskarżonej decyzji, we wspomnianym formularzu znajduje się żądanie informacji na temat udziału SEL w innych SEL prowadzących laboratoria. W tym względzie, mimo wskazywanego przez Izbę ewentualnego istnienia innych wcześniejszych formularzy, Komisja słusznie podkreśla, że chociaż ów ostatni wymóg udzielenia informacji w formularzu, o którym mówi zaskarżona decyzja, nie opiera się na żadnym przepisie prawnym, to ma on bardzo szeroki zakres i mógł służyć identyfikacji laboratoriów związanych z grupami na podstawie wzajemnego posiadania kapitału.

186    W czwartej kolejności należy przypomnieć, że zarzuty Komisji co do omawianego zachowania Izby muszą być interpretowane w świetle zamiarów, które Komisja jej przypisuje. Komisja nie zaprzecza bowiem, że ramy prawne mogą być przedmiotem wykładni. Jednakże należy wziąć pod uwagę dokumenty przywołane w rozdziale 5.5 zaskarżonej decyzji, z których wynika istnienie strategii polegającej na podejmowaniu starań utrudniających rozwój grup laboratoriów na rynku, jak również wyraźne obranie za cel w ramach tej strategii Labco i SEL należących do tej grupy. Świadczy o tym na przykład przytoczone w motywie 556 zaskarżonej decyzji pismo prezesa Izby do prezesa izby lekarskiej z grudnia 2004 r. Izba zwraca w nim uwagę izby lekarskiej w szczególności na fakt, że zaakceptowała ona wpisanie na listę struktur grupy Labco bez podniesienia zastrzeżenia w odniesieniu do przedstawionych dokumentów i że „sytuacja taka nie może dalej trwać”. Ponadto Komisja dysponuje licznymi przykładami, które zostały opisane w motywach 305–351 i nast. zaskarżonej decyzji, świadczącymi, po pierwsze, o wielokrotnych żądaniach informacji na temat zmian w zakresie posiadanego kapitału SEL, z których wiele należało do grupy Labco, które to żądania zawierały odniesienie w szczególności do art. L 4221‑19 CSP, co mogło być interpretowane jako groźba zastosowania kar dyscyplinarnych, a po drugie, o wielokrotnym nakładaniu takich kar w praktyce (zob. jako przykład przypadek SELAS Laboratoire du Littoral w motywach 310–316 zaskarżonej decyzji).

187    W piątej kolejności, jeśli chodzi o fakt, iż art. L 4221‑19 CSP należy zdaniem Izby odczytywać w świetle okólnika nr 98‑558, zgodnie z którym wniosek o zatwierdzenie powinien wyraźnie określać podział kapitału między wspólników wykonujących zawód w spółce, wspólników wykonujących zawód poza spółką, byłych wspólników, uprawnionych oraz wspólników zewnętrznych i który to okólnik nie wprowadza rozróżnienia między dokumentami, jakie należy przekazać izbie zawodowej, która powinna wydać opinię, oraz prefektowi, Komisja słusznie podnosi, że argument ten nie może uzasadniać niektórych interwencji Izby wobec SEL należących do grupy Labco. Z jednej strony odnoszą się one bowiem do zmian struktury istniejących SEL, które zaszły po wydaniu okólnika nr 2005‑506, potwierdzającego, jak podkreślono w ramach zarzutu drugiego, jedynie obowiązek informowania o takich zmianach. Z drugiej strony Izba w każdym razie wielokrotnie interweniowała, żądając udzielenia informacji i, w stosownych przypadkach, wszczynając postępowania dyscyplinarne wobec SEL poza zakresem procedury zatwierdzania, a nawet po tym, jak zatwierdzenie zostało przyznane.

188    W szóstej kolejności należy zastanowić się nad tym, czy pewne żądania informacji nie są jednak zasadne w ramach zadania polegającego na prowadzonej przez Izbę kontroli następczej, o której mowa w pkt 176 i 177 powyżej.

189    Na przykład w odniesieniu do SEL Littoral/Charrière Levy (motyw 362 zaskarżonej decyzji), który należał do grupy Labco i którego nowy wspólnik był osobą prawną, Izba zażądała imiennego wykazu wspólników tej osoby prawnej i ich statutów.

190    Komisja słusznie podnosi w tym względzie, że w odniesieniu do potrzeby zweryfikowania przestrzegania górnej granicy 25% dotyczącej akcjonariatu spoza zawodu Izba nalegała na przekazywanie informacji na temat posiadanego kapitału SEL również wtedy, gdy było oczywiste, że w grę wchodziły stosunki między osobami wykonującymi zawód. Ponadto, jak się wydaje, u podstaw żądań udzielenia informacji na temat akcjonariatu SEL prowadzących laboratoria, które były akcjonariuszami SEL, w których wprowadzano zmiany, mogła leżeć broniona przez Izbę wykładnia ram ustawowych i wykonawczych, zgodnie z którą należy zagwarantować niezależność analityków medycznych prowadzących działalność w SEL wobec osób trzecich wykonujących zawód. Jednakże w ramach zarzutu czwartego zostało już stwierdzone, że wykładnia taka jest sprzeczna z otwarciem zamierzonym w drodze zmian wprowadzonych ustawą Murcef (zob. pkt 91 powyżej).

191    Podobnie zadanie polegające na kontrolowaniu, czy farmaceuta – analityk medyczny prowadzący działalność posiada większość praw głosu w SEL, również nie może uzasadniać każdego żądania informacji na temat posiadanego kapitału i akcjonariatu w SEL będących akcjonariuszami, ponieważ poszanowanie tej zasady można sprawdzić za pomocą informacji dotyczących liczby głosów przypadających na akcjonariuszy oraz ich tożsamości, które to informacje mają zakres węższy niż te, których dotyczy obowiązek informacyjny o szerokim zakresie w odniesieniu do przenoszenia akcji, którego naruszenie jest zagrożone karami dyscyplinarnymi.

192    Z powyższych rozważań wynika, że nie jest błędna analiza Komisji, zgodnie z którą w obliczu ram prawnych, w przypadku których nie budzi wątpliwości fakt, iż mogą one być przedmiotem wykładni, Izba nie przestrzegała granic swoich uprawnień ustawowych, przypisując sobie pewne uprawnienia regulacyjne i zwiększając obowiązki SEL, które chciały skorzystać ze zgodnych z prawem możliwości otwarcia swego kapitału, zwłaszcza gdy na pewne działania spojrzy się w świetle strategii udokumentowanej w zaskarżonej decyzji, w szczególności wobec Labco.

193    Zarzut trzeci należy zatem oddalić.

 W przedmiocie zarzutu szóstego, dotyczącego w istocie błędnej wykładni i błędnego stosowania art. 101 TFUE w zakresie, w jakim orzeczone kary dyscyplinarne wzmacniają potencjalne lub rzeczywiste skutki odnośnych decyzji

194    Izba utrzymuje, że nawet jeśli Komisja twierdzi, iż nie uwzględniła w postawionych zarzutach kar dyscyplinarnych, to instytucja ta uważa jednak, że wszczęte postępowania dyscyplinarne i nałożone kary mogą wzmacniać potencjalne lub rzeczywiste skutki odnośnych decyzji, przez co negatywnie oceniane środki dotyczą również wszczynania postępowań dyscyplinarnych i nakładania kar. Izba przypomina w tym względzie, że wykonywanie uprawnień dyscyplinarnych jest jedną z jej prerogatyw władzy publicznej, która nie jest objęta zakresem stosowania prawa konkurencji, czego zresztą Komisja nie podważała. Tymczasem uznając, że wszczynanie postępowań i waga nakładanych kar wzmacniają antykonkurencyjny charakter zachowania Izby, Komisja przeczy sama sobie i popełnia błąd w wykładni art. 101 TFUE z naruszeniem wniosków płynących z ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters.

195    Komisja podnosi, że zarzut ten jest bezskuteczny, ponieważ zarzuty postawione Izbie nie obejmowały nakładanych przez nią kar dyscyplinarnych. Wyjaśnia ona jednak, że nałożenia kar nie należy mylić z groźbami nałożenia kar (lub przypominaniem o uprawnieniach Izby w tej dziedzinie) i składaniem skarg, co stanowiło integralną część całościowego planu i miało podstawowe znaczenie dla skuteczności planu Izby. Komisja uważa, że bez wchodzenia w rolę sędziego w odniesieniu do decyzji dyscyplinarnych miała ona prawo do ujawnienia w zaskarżonej decyzji wszystkich aspektów realizowanego planu.

196    Labco również utrzymuje, że Izba wykorzystała możliwość nałożenia kar dyscyplinarnych jako środek nacisku i jako czynnik gwarantujący skuteczność całościowego planu.

197    W tym względzie należy przypomnieć, że – jak wskazano w pkt 57 ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters – działalność, która ze względu na swój charakter, na przepisy, którym podlega, oraz na swój przedmiot wykracza poza sferę obrotu gospodarczego (zob. podobnie, w odniesieniu do świadczenia usług publicznych w zakresie zabezpieczenia społecznego, wyrok z dnia 17 lutego 1993 r. w sprawach połączonych C‑159/91 i C‑160/91 Poucet i Pistre, Rec. s. I‑637, pkt 18, 19) lub też jest związana z wykonywaniem prerogatyw władzy publicznej (zob. podobnie, w odniesieniu do kontroli i ochrony przestrzeni powietrznej, wyrok z dnia 19 stycznia 1994 r. w sprawie C‑364/92 SAT Fluggesellschaft, Rec. s. I‑43, pkt 30; w odniesieniu do nadzoru służącego zapobieganiu zanieczyszczeniu środowiska morskiego – wyrok z dnia 18 marca 1997 r. w sprawie C‑343/95 Diego Calì & Figli, Rec. s. I‑1547, pkt 22, 23), nie podlega traktatowym zasadom konkurencji.

198    Izba uważa, że działalność jej wydziałów dyscyplinarnych wiąże się z wykonywaniem prerogatyw władzy publicznej w rozumieniu tego orzecznictwa i znajduje się poza zakresem stosowania art. 101 TFUE, tak że Komisja nie powinna była nawet rozważać, czy wykonywanie przez Izbę jej uprawnień dyscyplinarnych wzmacnia potencjalne lub rzeczywiste skutki rozpatrywanych decyzji.

199    W motywie 514 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdza, że „na zachowanie rozpatrywane w niniejszej sprawie składają się wszystkie decyzje Izby mające na celu zmuszenie uczestników rynku do przyjęcia pewnych zachowań rynkowych, które obejmują w szczególności wnoszenie skarg dotyczących aptek lub SEL przez osoby z grona kierownictwa Izby”. W motywie 515 Komisja dodała jednak, że „natomiast działania organów Izby, które polegają na prowadzeniu postępowań dyscyplinarnych mogących prowadzić do nałożenia kar dyscyplinarnych, nie są uwzględnione w zarzutach”. Niemniej w motywie 516 Komisja wyjaśnia, że delegowane przez państwo uprawnienia dyscyplinarne Izby mogą wzmacniać potencjalne lub rzeczywiste skutki jej decyzji, nawet jeśli nie zmieniają elementów konstytutywnych naruszenia. Stwierdza ona posiłkowo (motywy 517–520), że we wszystkich przypadkach związanych z podziałem prawa własności udziałów, z własnością kapitału lub ze zmianami w statutach spółek wydział dyscyplinarny sekcji G Izby systematycznie nakładał kary w postaci zakazu wykonywania działalności przez aptekę przez krótszy lub dłuższy okres.

200    Komisja wraca do tematu decyzji dyscyplinarnych w rozdziale 6 zaskarżonej decyzji (motywy 579–584) i powtarza, że prowadzenie postępowań dyscyplinarnych przez organy Izby nie zostało uwzględnione w zarzucanych zachowaniach, lecz że jedynie stwierdziła ona posiłkowo, iż rzeczone kary dyscyplinarne były tego rodzaju, że wzmacniały potencjalne lub rzeczywiste skutki zachowań antykonkurencyjnych, o których mowa, a następnie przytacza niektóre przykłady.

201    Ponadto, jak wynika z motywu 583 zaskarżonej decyzji, Izba wskazała już w toku postępowania administracyjnego, że decyzje jej wydziałów dyscyplinarnych nie były objęte zakresem stosowania art. 101 TFUE. Komisja odpowiedziała na ten argument w motywie 584, podnosząc, że kwestię charakteru uprawnień dyscyplinarnych Izby można pozostawić nierozstrzygniętą, ponieważ instytucja ta nie uwzględniła decyzji dyscyplinarnych pośród zarzutów.

202    Wreszcie Komisja odwołuje się do zachowania organów Izby w motywie 761 zaskarżonej decyzji, w którym analizuje wagę naruszenia, zauważając, że systematyczne wszczynanie postępowań dyscyplinarnych w drodze skarg przeciwko przedsiębiorstwom związanym z grupami laboratoriów w celu wzmocnienia skutków decyzji antykonkurencyjnych jest okolicznością zwiększającą wagę rozpatrywanego zachowania.

203    Pomimo dosyć dużej szczegółowości niektórych rozważań zawartych w zaskarżonej decyzji na temat wykonywania przez Izbę jej uprawnień dyscyplinarnych, w odniesieniu do których Izba słusznie powołuje się na ich wieloznaczny niekiedy charakter, z rozdziału 5 tej decyzji, który dotyczy „[z]achowania będącego przedmiotem niniejszego postępowania”, wynika jednak, że Komisja nie uwzględniła wykonywania uprawnień dyscyplinarnych Izby w ramach praktyk ograniczających konkurencję, które zostały jej przypisane (zob. w szczególności motyw 515 zaskarżonej decyzji, którego treść została przypomniana w pkt 199 powyżej). Stwierdzenie to powtórzono też w rozdziale 6, w szczególności w motywach 579–584 zaskarżonej decyzji (zob. pkt 200 powyżej).

204    Wbrew twierdzeniom Izby taki sposób postępowania Komisji nie jest sprzeczny z orzecznictwem Wouters i nie stanowi niewłaściwego zastosowania art. 101 TFUE.

205    Miałoby to miejsce, gdyby Komisja stwierdziła naruszenie prawa konkurencji poprzez zachowanie, które mieści się poza zakresem stosowania art. 101 TFUE. Tymczasem fakt, iż Komisja powołała się na pewne praktyki jako dowody w celu zakwalifikowania zachowań, które z kolei wchodzą w zakres stosowania tego postanowienia, nie stanowi niewłaściwego zastosowania ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters ani art. 101 TFUE, ponieważ korzystanie przez Izbę z jej uprawnień dyscyplinarnych – to znaczy decyzje podejmowane w tym względzie – nie jest uznawane za ograniczenie konkurencji w rozumieniu art. 101 TFUE.

206    Mówiąc bardziej precyzyjnie, z zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja odróżniła wykonywanie owego uprawnienia dyscyplinarnego od domyślnych lub wyraźnych gróźb skorzystania z niego lub od złożenia skarg, o których mowa w szczególności w motywie 761 zaskarżonej decyzji w kontekście wagi naruszenia, wskazując, że mogło ono wzmocnić realizację zidentyfikowanego przez nią całościowego planu. Tymczasem w odniesieniu do składania skarg Komisja słusznie podnosi, że jak wynika z art. R 4234‑1 CSP, może tego dokonać wiele kategorii osób. W istocie, zgodnie z ust. 1 tego przepisu, wniosek dyscyplinarny przeciwko farmaceucie może w szczególności zostać złożony przez niektórych ministrów i członków administracji państwowej, których kompetencje są związane z sektorem aptek, a także przez prefekta, niektórych członków kierownictwa Izby, innego farmaceutę lub osobę fizyczną. Nie może więc uwzględnić podnoszonego przez Izbę argumentu, że działania te stanowią wykonywanie jej uprawnień dyscyplinarnych.

207    Jakkolwiek by jednak nie było, nawet jeśli w tych okolicznościach nie ma potrzeby zajęcia ostatecznego stanowiska w kwestii, w jakim zakresie wykonywanie przez Izbę jej uprawnień dyscyplinarnych wiąże się z wykonywaniem prerogatyw władzy publicznej, tak że mieści się ono poza zakresem stosowania art. 101 TFUE, to należy jeszcze wyjaśnić, że istnienie takich prerogatyw nie daje absolutnej ochrony przed zarzutami dotyczącymi zachowania ograniczającego konkurencję, ponieważ wykonywanie takiego uprawnienia w sposób ewidentnie nieodpowiedni byłoby w każdym razie nadużyciem tego uprawnienia.

208    Szósty zarzut należy zatem oddalić.

 W przedmiocie zarzutów dotyczących zarzucanych praktyk cenowych

 W przedmiocie zarzutu siódmego, podniesionego tytułem głównym, dotyczącego w istocie przekroczenia uprawnień w wyniku naruszenia granic nakazu kontroli

209    Izba twierdzi, że skarga Labco do Komisji, która doprowadziła do wszczęcia dochodzenia, nawiązuje nie do kwestii polityki ceny minimalnej, lecz wyłącznie do zarzucanej jej woli uniemożliwiania rozwoju Labco i ograniczenia zdolności Labco do konkurowania z innymi laboratoriami na rynku analiz medycznych. Podobnie decyzja w sprawie kontroli, pismo Komisji z dnia 19 listopada 2008 r. i żądanie udzielenia informacji z dnia 3 lutego 2009 r. nie odnoszą się do praktyk dotyczących cen, a wspomniane żądanie nie nawiązuje też do ewentualnego rozszerzenia zakresu dochodzenia w tym względzie. Żądanie udzielenia informacji z dnia 18 czerwca 2009 r. zawierało żądania przekazania pism dotyczących problemów związanych z rabatami, ale bez żadnego szczególnego wyjaśnienia. Izba podnosi, że dopiero na etapie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów dowiedziała się, iż dochodzenie zostało rozszerzone po kontroli na działania w zakresie cen i rabatów. Tymczasem jej zdaniem, o ile Komisja nie musi dokonać ścisłej kwalifikacji domniemanych naruszeń, które są przedmiotem dochodzenia w decyzji w sprawie kontroli, o tyle orzecznictwo dotyczące art. 20 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003 wymaga, aby jasno określić hipotezy, które Komisja zamierza zweryfikować, co nie miało miejsca w niniejszym przypadku w odniesieniu do cen.

210    Izba dodaje, iż jej zdaniem trzeba wykluczyć, że odniesienie w decyzji w sprawie kontroli do bardzo szeroko ujętego przedmiotu, takiego jak „ściganie przestępstw w dziedzinie biomedycyny”, jest zgodne z orzecznictwem. Ponadto użycie wyrażenia „w szczególności” w art. 1 decyzji w sprawie kontroli nie jest zgodne z ustanowionymi wymogami precyzyjności.

211    Izba akceptuje fakt, że Komisja mogła wszcząć dochodzenie w celu sprawdzenia dokładności i uzupełnienia informacji, o których powzięła wiadomość incydentalnie w trakcie kontroli, i przyznaje, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby Komisja wszczęła nowe dochodzenie na podstawie tych nowych informacji. Jednakże Izba twierdzi, że Komisja, wykorzystując informacje zebrane w trakcie kontroli do celów innych niż cele wymienione w decyzji w sprawie kontroli, naruszyła w niniejszej sprawie przysługujące Izbie prawo do obrony. Jej zdaniem żadne dokumenty uzyskane przy okazji kontroli, zmierzające do wykazania istnienia porozumienia cenowego, nie mogą stanowić dowodów i należy stwierdzić w tym zakresie nieważność zaskarżonej decyzji.

212    Izba dodaje, że ww. w pkt 8 wyrok w sprawie CNOP i CCG przeciwko Komisji nie rozstrzygnął tej kwestii, ponieważ zarzut, który został podniesiony w tym względzie w ramach tego postępowania, został odrzucony jako niedopuszczalny ze względu na podniesienie go po terminie.

213    Komisja zaprzecza twierdzeniu, że przekroczyła swoje uprawnienia, i podnosi, iż wszystkie dowody zebrane w trakcie kontroli, jak również odpowiedzi na żądania udzielenia informacji, winny być wzięte pod uwagę.

214    Zarzut ten dotyczy kwestii, czy Komisja mogła stwierdzić w zaskarżonej decyzji, na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy, istnienie naruszenia dotyczącego narzucenia ceny minimalnej poprzez zakaz stosowania rabatów, zważywszy, że dowody z tym związane zostały uzyskane w następstwie skargi do Komisji i decyzji w sprawie kontroli, które zdaniem Izby dotyczyły wyłącznie praktyk ograniczających rozwój grup laboratoriów. Dotyczy on zatem sposobu przeprowadzenia przez Komisję etapu wstępnego dochodzenia w następstwie skargi do Komisji złożonej przez Labco w dniu 12 października 2007 r. i wszczęcia dochodzenia w dniu 22 października 2007 r. Istotne elementy tego wstępnego etapu to w szczególności kontrola przeprowadzona w dniach 12 i 13 listopada 2008 r. na podstawie decyzji w sprawie kontroli oraz żądania udzielenia informacji wysłane później do Izby.

215    Zarzut ten składa się zasadniczo z dwóch zastrzeżeń. Zastrzeżenie pierwsze dotyczy tego, czy przedmiot i cel kontroli, które Komisja ma obowiązek wskazać w decyzji w sprawie kontroli zgodnie z art. 20 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003, zostały określone w sposób zbyt szeroki w świetle dowodów, którymi Komisja dysponowała na tym etapie na podstawie skargi Labco. Zastrzeżenie drugie dotyczy, po pierwsze, kwestii, czy odnoszące się do zachowań w przedmiocie rabatów dokumenty zajęte podczas kontroli zostały uzyskane z naruszeniem prawa Izby do obrony, jako że podobno nie były one objęte ani ich przedmiotem, ani celem, które zostały określone w decyzji w sprawie kontroli, a po drugie, warunków, w jakich Komisja może rozszerzyć zakres toczącego się już dochodzenia lub musi wszcząć nowe dochodzenie.

–       W przedmiocie pierwszego zastrzeżenia

216    Zastrzeżenie to – w zakresie, w jakim odnosi się do domniemywanej nieprawidłowości w uzyskaniu dowodów dotyczących rabatów z powodu braku informacji na ten temat w skardze do Komisji – dotyczy w rzeczywistości kwestii, czy w świetle obowiązków wynikających z art. 20 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003, polegających na wskazaniu przedmiotu i celu kontroli w decyzji w sprawie kontroli, decyzja ta nie miała charakteru arbitralnego, ponieważ Komisja nie dysponowała wystarczająco poważnymi poszlakami, aby przyjąć rzeczoną decyzję w odniesieniu do zachowania w dziedzinie rabatów.

217    Tymczasem należy przypomnieć, że Sąd miał już okazję zbadać zgodność z prawem tej decyzji w sprawie kontroli w ww. w pkt 8 wyroku w sprawie CNOP i CCG przeciwko Komisji. Omawiane zastrzeżenie opiera się na okolicznościach faktycznych, które na etapie tej decyzji były znane stronom skarżącym. Tak więc ponieważ skarga Labco do Komisji została przekazana Izbie w dniu 10 marca 2008 r., a ta ustosunkowała się do niej w dniu 15 kwietnia 2008 r., to znaczy na długo przed kontrolą, która miała miejsce w dniach 12 i 13 listopada 2008 r., nic nie stało na przeszkodzie, by podnieść zastrzeżenie oparte na braku zgodności między decyzją w sprawie kontroli i poszlakami wynikającymi ze skargi do Komisji w chwili wniesienia skargi w sprawie T‑23/09. W każdym razie nawet jeśli zastrzeżenie to nie dotyczy kwestii zgodności z prawem decyzji w sprawie kontroli zbadanej już przez Sąd i korzystającej odtąd z powagi rzeczy osądzonej w odniesieniu do zainteresowanych stron skarżących, to i tak nie może ono zostać podniesione na tym etapie bez naruszenia terminów ustanowionych w art. 263 TFUE.

218    Zastrzeżenie to jest zatem niedopuszczalne.

–       W przedmiocie drugiego zastrzeżenia

219    Po pierwsze, należy stwierdzić, że owo zastrzeżenie dotyczy stosowania orzecznictwa odnoszącego się do obowiązku uzasadnienia wynikającego z art. 20 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003, zgodnie z którym decyzja w sprawie kontroli musi zawierać określenie „przedmiotu i celu kontroli” z uwagi na konieczność ochrony prawa do obrony zainteresowanych przedsiębiorstw na tym etapie dochodzenia.

220    Tymczasem należy przypomnieć w tym względzie, że w ww. w pkt 8 wyroku w sprawie CNOP i CCG przeciwko Komisji Sąd uznał, że decyzja w sprawie kontroli była uzasadniona w sposób wystarczający pod względem prawnym. W pkt 34 rzeczonego wyroku Sąd stwierdził, że uzasadnienie to pozwalało w szczególności na określenie przedmiotu i celu kontroli. W każdym razie, jak już wspomniano w odniesieniu do zastrzeżenia dotyczącego podobno arbitralnego charakteru decyzji w sprawie kontroli w pkt 217 powyżej, nawet jeśli zastrzeżeniu opartemu na braku uzasadnienia decyzji w sprawie kontroli nie można przeciwstawić powagi rzeczy osądzonej, to nie może ono już jednak zostać podniesione na tym etapie bez naruszenia terminów wskazanych w art. 263 TFUE.

221    Należy więc uznać w niniejszej sprawie, że Komisja, zgodnie z orzecznictwem, wskazała w zaskarżonej decyzji w sposób możliwie najdokładniejszy domniemania, jakie zamierzała zweryfikować, a mianowicie to, czego poszukiwała, i elementy, których miała dotyczyć kontrola (zob. podobnie, w odniesieniu do rozporządzenia nr 17, wyroki Trybunału: z dnia 17 października 1989 r. w sprawie 85/87 Dow Benelux przeciwko Komisji, Rec. s. 3137, pkt 10; z dnia 21 września 1989 r. w sprawach połączonych 46/87 i 227/88 Hoechst przeciwko Komisji, Rec. s. 2859, pkt 41; z dnia 22 października 2002 r. w sprawie C‑94/00 Roquette Frères, Rec. s. I‑9011, pkt 48).

222    Po drugie, należy zbadać argument Izby, zgodnie z którym ponieważ dowody uzyskane w przedmiocie jej praktyk dotyczących rabatów znajdują się w istocie poza przedmiotem kontroli, zostały one uzyskane bezprawnie. Nie mogą więc one posłużyć za dowód. Izba dodaje, że Komisja nie mogła również oprzeć się na nich, aby wystosować przeciwko niej żądanie udzielenia informacji z dnia 18 czerwca 2009 r., ale że powinna była wszcząć nowe dochodzenie dotyczące praktyk w zakresie rabatów.

223    W tym względzie argument Komisji, zgodnie z którym Izba nie podniosła w swej odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji z dnia 18 czerwca 2009 r. ani w swej odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, że kwestia rabatów jest nowa lub znajduje się poza zakresem kontroli, należy oddalić. Wprawdzie bowiem wyraźne lub dorozumiane uznanie okoliczności faktycznych lub prawnych przez przedsiębiorstwo w toku postępowania administracyjnego przed Komisją może stanowić dodatkowy dowód przy ocenie zasadności skargi sądowej, jednak nie może ono ograniczać samego wykonywania prawa do wniesienia skargi do Sądu przysługującego osobom fizycznym lub prawnym na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 1 lipca 2010 r. w sprawie C‑407/08 P Knauf Gips przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑6375, pkt 90).

224    Co do istoty, należy przypomnieć, że Komisja uzyskała dowody dotyczące rabatów na różnych etapach wstępnego dochodzenia. Komisja podnosi, że w trakcie kontroli zajęto pięć pism dotyczących rabatów, czego Izba nie kwestionuje. Ponadto Komisja zażądała informacji na temat polityki Izby w drugim żądaniu udzielenia informacji z dnia 18 czerwca 2009 r., w którym pewne pytania dotyczyły problematyki rabatów, w szczególności gdy Komisja żądała od Izby przekazania kopii niektórych wysłanych przez CCG pism zawierających żądania informacji na temat upustów cenowych przyznawanych przez laboratoria. Ponadto część zaskarżonej decyzji dotycząca ustalenia naruszenia w zakresie dotyczącym rabatów (motywy 133 i nast.) opiera się także na protokołach posiedzeń administracyjnych CCG, których kopie zostały uzyskane w szczególności w następstwie skierowanego do Izby żądania udzielenia informacji z dnia 3 lutego 2009 r., jak również w następstwie żądań udzielenia informacji skierowanych do laboratoriów.

225    Jednak zasadnicze pytanie, które pojawia się w ramach niniejszego zastrzeżenia, dotyczy tego, czy można w sposób racjonalny rozumieć, że przedmiot kontroli określony w decyzji w sprawie kontroli obejmuje zachowania Izby w zakresie rabatów.

226    W tym względzie motyw 1 decyzji w sprawie kontroli stanowi, że „Komisja posiada informacje o istniejących co najmniej od 2003 r. porozumieniach lub uzgodnionych praktykach farmaceutów we Francji zrzeszonych w ramach [ONP] lub decyzjach [ONP] lub [CNOP], lub [CCG], mających na celu lub powodujących zapobieżenie, ograniczenie albo zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku, w szczególności rynku usług w zakresie analityki medycznej” i że „[z]achowanie to przejawia się w szczególności w decyzjach mających na celu uniemożliwienie farmaceutom lub osobom prawnym wejścia na rynek usług analiz medycznych, ograniczenie ich działalności na tym rynku lub wykluczenie ich z tego rynku”.

227    Podobnie art. 1 akapit pierwszy decyzji w sprawie kontroli stanowi, że „[ONP], [CNOP] i [CCG] są zobowiązane do poddania się kontroli dotyczącej ich ewentualnego udziału w porozumieniach lub uzgodnionych praktykach pomiędzy farmaceutami we Francji stowarzyszonymi w [ONP] lub ich wykonania oraz ich udziału w przejawach tych porozumień lub uzgodnionych praktyk w postaci decyzji sprzecznych z art. 81 [WE] lub art. 82 [WE], w szczególności na rynku usług w zakresie analityki medycznej” oraz że „[d]ziałania te przejawiają się w szczególności w decyzjach mających na celu uniemożliwienie farmaceutom lub osobom prawnym wejścia na rynek usług analiz medycznych, ograniczenie ich działalności na tym rynku lub wykluczenie ich z tego rynku”.

228    Wbrew twierdzeniom Izby opis ten nie dotyczy wyłącznie zachowań Izby odnoszących się konkretnie do rozwoju grup laboratoriów w kontekście ich struktury. Oczywiście, można z niego wywnioskować, że dochodzenie dotyczy w szczególności takich praktyk. Jest tak zwłaszcza, gdy weźmie się pod uwagę motyw czwarty, który stanowi, że „Komisja posiada informacje, zgodnie z którymi porozumienia lub uzgodnione praktyki pomiędzy farmaceutami we Francji zrzeszonymi w [ONP] przejawiały się w stosunku do farmaceutów lub osób prawnych pragnących świadczyć usługi w zakresie analityki medycznej w postaci decyzji o odmowie wpisu na listę sekcji G, w niedokonywaniu wpisów na listę na bieżąco lub w zakazywaniu prowadzenia działalności, co miało za cel lub skutek ograniczenie konkurencji na rynku usług analiz medycznych”, zważywszy, że praktyki Izby odnośnie do wpisu na listę są ściśle związane z problematyką struktury grup LABM, jak wynika z przeprowadzonej powyżej analizy zarzutów od drugiego do szóstego.

229    Niemniej jednak zawarte w motywie pierwszym oraz w art. 1 sentencji decyzji w sprawie kontroli odesłanie do decyzji Izby i jej organów, mających na celu ograniczenie działalności farmaceutów lub osób prawnych na rynku usług analiz medycznych, może logicznie obejmować bardziej różnorodne praktyki o takim skutku niż wyłącznie praktyki dotyczące wpisu na listę. Jak słusznie wskazała Komisja, biorąc bowiem pod uwagę znaczny stopień regulacji sektora, cena stanowiła bezsprzecznie istotny czynnik, którym podmioty gospodarcze działające na rynku mogły odróżniać się od swych konkurentów.

230    Argument Izby, zgodnie z którym przedmiot ten jest „całkowicie niezwiązany z zastrzeżeniem dotyczącym rabatów”, należy zatem oddalić.

231    Odnośnie do argumentu Izby, zgodnie z którym użycie wyrażenia „w szczególności” w motywie pierwszym decyzji w sprawie kontroli i w art. 1 jej sentencji nie może spełniać wymogów precyzji sformułowanych w orzecznictwie, dotyczy on kwestii wystarczającego charakteru uzasadnienia decyzji w sprawie kontroli, którą Sąd rozstrzygnął już w ww. w pkt 8 wyroku w sprawie CNOP i CCG przeciwko Komisji, jak przypomniano w pkt 220 i 221 powyżej. Można jednak tytułem uzupełnienia powtórzyć, że – jak Izba przyznaje – nawet jeśli Komisja powinna wskazać w sposób możliwie najdokładniejszy domniemania, które zamierza zweryfikować, to nie jest ona zobowiązana do dokonania dokładnej kwalifikacji prawnej badanych naruszeń. Wymagany jest od niej jedynie opis istotnych cech podejrzewanego naruszenia, ponieważ nie posiada ona jeszcze dokładnych informacji potrzebnych do wydania konkretnej opinii prawnej, lecz musi wpierw sprawdzić zasadność swoich podejrzeń i znaczenie zaistniałych okoliczności faktycznych (zob. podobnie ww. w pkt 221 wyrok w sprawie Roquette Frères, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo).

232    W tym względzie Komisja słusznie zauważa, że na etapie wydawania decyzji w sprawie kontroli nie dysponowała ona danymi koniecznymi do wyodrębnienia różnych aspektów antykonkurencyjnych zachowań Izby na rynku usług analiz medycznych. Tak więc wprawdzie Komisja nie wskazała wyraźnie sprzeciwu Izby wobec rabatów, ale nie skoncentrowała się też na sprzeciwie Izby wobec podziału prawa własności akcji w SEL ani na kwestii minimalnego udziału analityków medycznych w kapitale SEL. Prawdą jest, że z pewnością te ostatnie zachowania bliższe są problematyce wpisu na listę, wspomnianej wyraźnie w decyzji w sprawie kontroli, niż zachowanie w przedmiocie rabatów, ale okoliczność ta nie wystarcza do tego, aby wykluczyć z przedmiotu kontroli inne zachowania Izby mające na celu ograniczenie działalności farmaceutów lub osób prawnych na tym samym rynku.

233    Ponadto Komisja słusznie podnosi, że nawet jeśli działania Izby w zakresie rabatów dotyczą również laboratoriów lub SEL nienależących do grup laboratoriów, to jednak odnoszą się one także do takich grup, zważywszy, że grupom takim jest bez wątpienia najłatwiej uzyskać oszczędności skali i zaoferować w odpowiednich przypadkach rabaty.

234    Z powyższej analizy wynika, że przedmiot decyzji w sprawie kontroli mógł racjonalnie obejmować zachowanie Izby w zakresie rabatów, tak że uzyskanie dowodów w tym względzie w trakcie tej kontroli było zgodne z prawem. Nie inaczej jest w odniesieniu do dowodów uzyskanych w wyniku żądań udzielenia informacji z dnia 3 lutego i 16 czerwca 2009 r., w zakresie, w jakim opierają się one bezpośrednio lub pośrednio na tych zebranych podczas kontroli dowodach.

235    Po trzecie, w konsekwencji nie jest konieczne dalsze badanie, w jakich okolicznościach Komisja jest zobowiązana do wszczęcia nowego dochodzenia w celu zbadania pewnego rodzaju naruszenia, a w jakich może rozszerzyć zakres już toczącego się dochodzenia. Kwestia ta dotyczy zastosowania orzecznictwa, zgodnie z którym wprawdzie informacje uzyskane w trakcie kontroli nie mogą zasadniczo być wykorzystywane do celów innych niż te wymienione w decyzji w sprawie kontroli, jednak nie można zakazać Komisji wszczęcia dochodzenia w celu sprawdzenia dokładności lub uzupełnienia informacji, które uzyskała ona incydentalnie w trakcie poprzedniej kontroli, w przypadku gdy informacje te wskazywały na istnienie zachowań sprzecznych z traktatowymi regułami konkurencji (zob. podobnie ww. w pkt 221 wyrok w sprawie Dow Benelux przeciwko Komisji, pkt 18, 19).

236    Ponieważ Sąd uważa, że informacje zgromadzone w trakcie kontroli dotyczących praktyk cenowych Izby są zgodne z przedmiotem dochodzenia określonym w decyzji w sprawie kontroli, Komisja nie była zobowiązana do wszczęcia w odniesieniu do nich nowego dochodzenia, wbrew twierdzeniom Izby.

237    Wreszcie w pozostałym zakresie należy zauważyć, że – jak podniosła Komisja podczas rozprawy – ze skargi wynika, iż Izba zrozumiała na podstawie drugiego żądania udzielenia informacji z dnia 18 czerwca 2009 r., a z pewnością na podstawie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, że do zakresu dochodzenia zostały włączone zastrzeżenia dotyczące jej praktyk w zakresie rabatów. Nie można zatem przyjąć, że Izba nie była w stanie przedstawić skutecznie w trakcie kontradyktoryjnego postępowania administracyjnego swojego stanowiska co do prawdziwości i znaczenia faktów i okoliczności zarzucanych w tym względzie przez Komisję.

238    Należy więc oddalić zastrzeżenie drugie, a w konsekwencji zarzut siódmy w całości.

 W przedmiocie zarzutu ósmego, podniesionego pomocniczo, dotyczącego w istocie błędnej oceny zakresu ram prawnych mających zastosowanie i woli prawodawcy

239    Zarzut ten dotyczy w szczególności rozdziału 5.1 zaskarżonej decyzji, zatytułowanego „Interwencja w przedmiocie cen rynkowych”, w którym Komisja opisuje noszące znamiona naruszenia zachowanie Izby jako szereg decyzji mających na celu narzucenie ceny minimalnej na rynku za pomocą jej stanowisk i interwencji w odniesieniu do umów o współpracy lub porozumień zawartych przez laboratoria i przewidujących rabaty (motywy 133–221).

240    Dotyczy on konkretnie wykładni art. L 6211‑6 CSP, a w szczególności wykładni pojęcia „rabatu”, które się w tym przepisie znajduje.

241    Artykuł L 6211‑6 CSP brzmi następująco:

„Z zastrzeżeniem umów lub porozumień, które mogą być zawierane z systemami lub instytucjami ubezpieczenia zdrowotnego lub publicznymi albo prywatnymi zakładami opieki zdrowotnej, oraz [umów o współpracy między laboratoriami], o których mowa w art. L 6211‑5, osoby fizyczne i spółki oraz inne podmioty, które prowadzą laboratoria analiz medycznych, nie mogą udzielać osobom trzecim, w jakiejkolwiek formie, rabatów na wykonywane przez siebie analizy lub badania.

Nie mogą one zawierać umów ani porozumień przyznających osobie trzeciej całość lub część dochodów pochodzących z działalności laboratoryjnej w zakresie analiz medycznych”.

242    Jak wyjaśniono w motywie 106 zaskarżonej decyzji, zarządzenie nr 2010‑49 z dnia 13 stycznia 2010 r., które weszło w życie w dniu 16 stycznia 2010 r., zakazało bez wyjątku przyznawania rabatów przez laboratoria. Pierwszy akapit art. L 6211‑6 CSP został bowiem zastąpiony przez przepis stanowiący, że „laboratorium analiz medycznych pobiera należność za wykonane analizy medyczne według stawek ustalonych w nomenklaturze czynności z zakresu analityki medycznej”.

243    Izba utrzymuje, że Komisja dokonała błędnej wykładni art. L 6211‑6 CSP, uznając, że przed wejściem w życie zarządzenia nr 2010‑49 przepis ten umożliwiał laboratoriom swobodne przyznawanie upustów cenowych w odniesieniu do usług analiz medycznych, których koszty podlegały refundacji, o ile owe upusty były określone w porozumieniach lub umowach o współpracy zawieranych między laboratoriami lub z placówkami szpitalnymi. Zdaniem Izby przepis ten zawiera zasadę zakazu takich upustów cenowych, co zostało potwierdzone przez prace parlamentarne, które poprzedziły głosowanie nad ustawą nr 75‑626 z dnia 11 lipca 1975 r. dotyczącą laboratoriów analiz medycznych oraz ich dyrektorów i zastępców dyrektorów, która wprowadziła art. L 6211‑6 CSP, w szczególności w sprawozdaniu autorstwa posła J. Bichata opracowanym w imieniu komisji do spraw kulturowych, rodzinnych i społecznych na temat projektu ustawy (nr 750) dotyczącej laboratoriów analiz medycznych, które załączono do protokołu posiedzenia francuskiego Zgromadzenia Narodowego z dnia 10 kwietnia 1975 r. (zwanym dalej „sprawozdaniem Bichata”).

244    Ponadto Izba zarzuca Komisji, iż ta nie określiła w zaskarżonej decyzji, co rozumie pod pojęciem „rabatu”, a ograniczyła się w motywie 207 tej decyzji jedynie do stwierdzenia w zasadniczy sposób, że jest to „niezaprzeczalnie gest handlowy”. Zdaniem Izby nie może tu w żadnym wypadku chodzić o gest handlowy. Wyjątki od zakazu rabatów dotyczą albo podziału wynagrodzenia między laboratoria, albo opłat za usługi świadczone przez kontrahenta.

245    Komisja kwestionuje argumenty Izby.

246    W tym względzie, jak wynika w szczególności z motywu 136 zaskarżonej decyzji, Komisja uważa, że z art. L 6211‑6 CSP, a w szczególności z jego akapitu pierwszego, wynika, że podmiot, z którym laboratorium podpisuje umowę lub porozumienie, niezależnie od tego, czy chodzi o kasę ubezpieczenia zdrowotnego, publiczny lub prywatny ośrodek szpitalny, czy też o inne laboratorium, może dokonać wyboru najlepszej ceny spośród dwóch propozycji laboratoriów o równoważnej jakości usług, a zatem płacić ze owe usługi cenę niższą od ustawowej ceny maksymalnej, czyli określonej w urzędowym wykazie stawek refundacji, zwanym także nomenklaturą. Komisja uważa zatem, że w ograniczonych przypadkach przewidzianych w art. L 6211‑6 akapit pierwszy CSP, którego treść została przypomniana w pkt 241 powyżej, to znaczy w ramach umów o współpracy między laboratoriami oraz porozumień zawartych między laboratoriami i instytucjami ubezpieczenia zdrowotnego lub publicznymi albo prywatnymi zakładami opieki zdrowotnej, rabat, w znaczeniu gestu handlowego polegającego na obniżce w porównaniu do stawki refundacji przewidzianej przez nomenklaturę, może być stosowany.

247    Należy stwierdzić, że lektura omawianego przepisu nie podważa takiej wykładni.

248    Izba stoi jednak na stanowisku, że w rzeczywistości na gruncie art. L 6211‑6 CSP dopuszczalne są tylko dwa scenariusze: po pierwsze, podział wynagrodzeń między laboratoriami, które dzielą się zadaniami w ramach świadczenia usług analiz medycznych, lub, po drugie, opłaty w umowach między laboratoriami i zakładami opieki zdrowotnej, odpowiadające rekompensacie za usługi świadczone przez rzeczone zakłady. Wszelki gesty handlowe są wykluczone.

249    Pierwsza przedstawiona przez Izbę wykładnia, zgodnie z którą termin „rabat” w art. L 6211‑6 akapit pierwszy CSP należy rozumieć wyłącznie jako podział wynagrodzenia w ramach umów o współpracy między laboratoriami, opiera się na pracach parlamentarnych poprzedzających wprowadzenie tego artykułu, opisanych w sprawozdaniu Bichata. Jednakże należy stwierdzić, że – jak podnosi Komisja – z jednej strony brzmienie art. L 6211‑6 akapit pierwszy CSP jest jasne, a z drugiej strony sprawozdanie Bichata przedstawia wykładnię tekstu, która nie odpowiada przyjętemu brzmieniu tego przepisu. O ile sprawozdanie to wskazuje w szczególności, że „formalnie zakazane jest udzielanie rabatów osobom trzecim, z wyjątkiem przypadku uzasadnionego potrącenia dokonanego przez farmaceutę zatrudnionego w danej placówce lub przez inne laboratorium”, o tyle treść art. L 6221‑6 CSP w postaci, w jakiej został on przyjęty, nie brzmi w ten sposób.

250    W przeciwieństwie do tego, co twierdzi Izba, sprawozdanie Bichata nie pozwala więc na wyciągnięcie wniosku, iż w umowach o współpracy między laboratoriami, z wyjątkiem sytuacji, o której mowa wyraźnie w art. L 6211‑6 pierwszy akapit CSP, wykluczone jest stosowanie jakichkolwiek gestów handlowych między danymi laboratoriami, wykraczających poza wąsko rozumiany podział wynagrodzenia przewidzianego przez nomenklaturę.

251    W każdym razie Komisja nie kwestionuje, że art. L 6211‑6 akapit pierwszy CSP dotyczy, w odniesieniu do umów o współpracy między laboratoriami, ustaleń w sprawie sposobu rozdzielenia między nimi pobieranej od klienta ceny końcowej, a zatem sposobu podziału wynagrodzenia. W swych działaniach Komisja sprzeciwia się sposobowi, w jaki Izba interweniowała również w tym kontekście, który to sposób jest przedmiotem badania zarzutu dziewiątego. Podobnie jeśli chodzi o fakt, że Komisja nie wzięła pod uwagę okoliczności, iż Izba ostatecznie wydała pozytywną opinię na temat rozpatrywanych umów, argument ten nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszego zarzutu, który dotyczy kwestii, czy Komisja właściwie zinterpretowała prawo.

252    Nie zostało zatem wykazane, że Komisja błędnie zinterpretowała art. L 6211‑6 CSP w odniesieniu do umów o współpracy między laboratoriami.

253    Jeśli chodzi o drugą przyjętą przez Izbę wykładnię, zgodnie z którą w umowach zawartych między laboratoriami i zakładami opieki zdrowotnej słowo „rabat” musi odnosić się do obniżki przyznanej przez laboratorium w stosunku do ceny ustanowionej w nomenklaturze w ramach rekompensaty za świadczenie spełnione w zamian przez odnośny zakład opieki zdrowotnej, Komisja zbadała i odrzuciła ten argument w motywach 199–212 zaskarżonej decyzji.

254    Argumenty przedstawione przez Izbę w tym względzie przed Sądem także nie pozwalały wykazać, że Komisja dokonała błędnej wykładni ram prawnych mających zastosowanie.

255    W pierwszej kolejności Izba powołuje się na orzecznictwo sądów francuskich dotyczące wykładni aktów ustawodawczych odnoszących się do zawodu lekarza.

256    Wyroki francuskiego Cour de cassation (sądu kasacyjnego) przedstawione przed Sądem dotyczą bowiem stosowania art. L 4113‑5 CSP, zgodnie z którym „[z]abrania się osobom, które nie spełniają warunków wymaganych do wykonywania zawodu, otrzymać na podstawie umowy całości lub części wynagrodzenia lub zysków pochodzących z działalności zawodowej członka jednego z zawodów uregulowanych w niniejszej księdze”. Jak zaznacza Izba, orzecznictwo to, a w szczególności wyrok francuskiego Cour de cassation z dnia 21 listopada 2006 r., wyjaśnia, że uiszczenie opłaty jest uzależnione od spełnienia podwójnego warunku: po pierwsze, że stanowi ona świadczenie wzajemne za usługi świadczone przez zakład, odpowiadające charakterem i kosztem usłudze wykonanej na rzecz lekarzy, i po drugie, że koszt wszystkich lub niektórych z tych świadczeń nie obciąża instytucji zabezpieczenia społecznego. Wyroki Cour de cassation oraz inne orzeczenia przytoczone przez Izbę zakazują bowiem w sporach dotyczących opłat na podstawie art. L 4113‑5 CSP wszelkich opłat, które nie odpowiadają w rzeczywistości świadczeniu wzajemnemu z tytułu usługi wykonanej na rzecz lekarzy, ponieważ, jak wynika z tego przepisu, który służy ochronie wynagrodzenia za działalność medyczną, suma z niego potrącona musi wyłącznie odpowiadać, ze względu na jej charakter i koszt, usłudze wykonanej dla lekarza.

257    Artykuł L 4113‑5 CSP znajduje się w części czwartej księgi I, zatytułowanej „Zawody służby zdrowia”, w części prawodawczej CSP dotyczącej zawodów medycznych, i jak wynika w szczególności z art. L 4113‑1, zawody te obejmują lekarzy, dentystów i położne, podczas gdy zawód farmaceuty reguluje księga II CSP, zatytułowana „Zawody farmacji”.

258    Prawdą jest, że – jak Izba zauważyła w odpowiedzi na pytanie pisemne Sądu – treść art. L 4113‑5 CSP jest podobna do treści art. L 6211‑6 akapit drugi CSP, czego Komisja, jak się wydaje, nie wzięła pod uwagę w zaskarżonej decyzji, gdy odrzuciła to orzecznictwo. Jednakże ów akapit drugi dotyczy niewątpliwie szczególnej problematyki niezależności finansowej osób prowadzących laboratoria, podobnie jak art. L 4113‑5 CSP dotyczy niezależności finansowej lekarzy. Tymczasem nie wykazano, że zagadnienie to w sposób nieunikniony pokrywa się z problematyką przyznawania rabatów w ramach określonych umów, w szczególności biorąc pod uwagę fakt, że akapit pierwszy, dotyczący rabatów, i akapit drugi art. L 6211‑6 CSP współistnieją ze sobą, co oznacza zdaniem ustawodawcy, że rabaty nie muszą koniecznie naruszać tej niezależności finansowej farmaceutów. Należy stwierdzić ponadto, że Izba zazwyczaj nie odnosi się do kwestii niezależności finansowej osób prowadzących laboratoria w uwagach na temat wysokości rabatów (zob. pkt 261 i nast. poniżej).

259    W tej sytuacji nie można przyjąć, że warunki, na jakich art. L 4113‑5 CSP zezwala na opłaty, muszą mieć zastosowanie również do określenia, w jakich okolicznościach art. L 6211‑6 CSP zezwala na przyznawanie rabatów.

260    Ponadto Komisja słusznie podkreśla pewne nieścisłości w dotyczącej tego tematu argumentacji Izby. Po pierwsze, jeżeli kwoty pobrane z tytułu świadczonej usługi muszą dokładnie odpowiadać jej wartości, Izba nie powinna też opowiadać się za potrąceniem ryczałtowym w wysokości 10% (zob. również pkt 263 poniżej). Po drugie, taka wykładnia nie uwzględnia faktu, że konkurencja cenowa jest dozwolona w obrębie medycyny pracy, w przypadku której nie ma refundacji z systemu zabezpieczenia społecznego, jak wskazano w motywie 155 zaskarżonej decyzji, czego Izba nie podważa. Wreszcie przypadek wskazany w motywie 151 zaskarżonej decyzji dotyczy przyznanego w umowie zawartej między laboratorium i szpitalem publicznym rabatu, który Izba zaakceptowała, chociaż niewątpliwie nie chodziło tu o rekompensatę za wykonane usługi.

261    W drugiej kolejności art. R 4235‑75 CSP, znajdujący się w części dotyczącej norm deontologicznych obowiązujących farmaceutów – analityków medycznych, stanowi w akapicie pierwszym, że „[f]armaceuta – analityk medyczny nie obniża należnego mu wynagrodzenia z zamiarem prowadzenia nieuczciwej konkurencji lub ze szkodą dla jakości świadczonych przez siebie usług” i że „[w] przypadku umów o współpracy między laboratoriami wynagrodzenia dotyczące przekazywanych badań muszą być ustalane w sposób przemyślany i z zachowaniem umiaru”.

262    Przepis ten uwzględnia zatem możliwość ustalania cen w wysokości innej niż czyni to nomenklatura, pod warunkiem braku nieuczciwej konkurencji i przestrzegania jakości usług, a ponadto – w odniesieniu do umów o współpracy między laboratoriami – „w sposób przemyślany i z zachowaniem umiaru”.

263    Tymczasem, jak wskazuje Komisja w szczególności w motywie 141 zaskarżonej decyzji, Izba przyjęła przed styczniem 2010 r. zasadnicze stanowisko ustalające cenę minimalną poprzez wprowadzenie przez nią zasad dotyczących maksymalnej wysokości rabatów ustalonej na 10%, w którym to motywie nie wspomina się o przeprowadzeniu dowodu na okoliczność nieuczciwej konkurencji lub możliwego obniżenia jakości usług. W tym względzie motyw 141 zaskarżonej decyzji cytuje w szczególności decyzję wydaną na posiedzeniu administracyjnym CCG w dniu 14 września 2005 r., zgodnie z którą „Rada potwierdza uwagi przedstawione we wcześniejszej korespondencji, a mianowicie, że wszelkie upusty powinny być ustalane w sposób przemyślany i z zachowaniem umiaru, a upust przekraczający 10% stanowi uszczerbek dla godności naszego zawodu” i „[w] dziedzinie upustów nie powinny istnieć żadne przyjęte zwyczaje”.

264    Prawdą jest, że odniesienie do górnej granicy 10% można znaleźć w aktach normujących zawód lekarza, przy czym art. R 6141‑35 CSP, uchylony w dniu 31 marca 2011 r., umożliwiał uiszczanie opłat na rzecz szpitala w zamian za usługi wykonane na rzecz lekarzy ogólnych. Jednakże Izba, zapytana wyraźnie w tej kwestii przez Sąd na piśmie i podczas rozprawy, nie mogła wskazać żadnego mówiącego o owej górnej granicy 10% przepisu ustawowego ani wykonawczego, regulującego w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych konkretnie zawód farmaceuty, czy nawet farmaceuty – analityka medycznego.

265    W tych okolicznościach nie można zarzucać Komisji, iż uznała, że odniesienie do upustu lub rabatu w maksymalnej wysokości 10% w przypadku farmaceutów – analityków medycznych wynika z wykładni rozszerzającej tekstów ustawodawczych i wykonawczych mających zastosowanie do farmaceutów – analityków medycznych.

266    W trzeciej kolejności opinia Autorité de la concurrence (francuskiego urzędu ochrony konkurencji) nr 10‑A‑01 z dnia 5 stycznia 2010 r., dotycząca projektu zarządzenia w sprawie organizacji analityki medycznej, w części opisującej powody, dla których prawodawca francuski zabronił przyznawania rabatów w drodze zarządzenia nr 2010‑49, wskazuje w pkt 156–158, co następuje:

„156      [Rozważany przepis] zakazuje wszelkich rabatów od stawek ustalonych w nomenklaturze czynności z zakresu analityki medycznej, poza szczególnym przypadkiem umów o współpracy.

157      Przepis ten stanowi częściowe ograniczenie istniejącej obecnie swobody ustalania cen. W istocie art. L 6211‑6 [CSP] zakazuje rabatów, ale »z zastrzeżeniem umów lub porozumień, które mogą być zawierane z systemami lub instytucjami ubezpieczenia zdrowotnego lub publicznymi albo prywatnymi zakładami opieki zdrowotnej«.

158      Stosunki finansowe między laboratoriami analiz medycznych i publicznymi albo prywatnymi zakładami opieki zdrowotnej nie są więc określone z góry przez nomenklaturę i stawki refundacji dla osób objętych systemem zabezpieczenia społecznego, które stanowią ceny maksymalne i podlegają w granicach tej górnej granicy swobodzie ustalania cen w ramach reżimu prawa powszechnego, która uregulowana jest obecnie w art. L 410‑2 akapit pierwszy kodeksu handlowego”.

267    Zatem powyższe uwagi francuskiego Autorité de la concurrence również potwierdzają wykładnię, zgodnie z którą w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych laboratoria cieszyły się swobodą negocjacji przy przyznawaniu rabatów w okolicznościach, o których mowa w art. L 6211‑6 CSP.

268    W czwartej kolejności przyjęcie zarządzenia nr 2010‑49 i wynikającego zeń zakazu wszelkich obniżek cen w stosunku do ceny ustalonej przez nomenklaturę dla analiz medycznych pozwala dojść do wniosku, że taki ogólny zakaz nie istniał w art. L 6211‑6 CSP.

269    Wreszcie fakt, że niektóre dokumenty znajdujące się w aktach Komisji odnoszą się do opłat uiszczanych w zamian za wykonane usługi, nie dowodzi, że mamy do czynienia zaledwie z jedną z możliwych wykładni tego pojęcia w kontekście art. L 6211‑6 CSP ani że należy wyciągnąć z tego przepisu wniosek, iż wartość przewidzianej obniżki i wartość świadczonej usługi muszą sobie odpowiadać.

270    W konsekwencji należy stwierdzić, że Izba broni tendencyjnej wykładni art. L 6211‑6 CSP obowiązującego do 2010 r., w zakresie, w jakim przepis ten pozwalał na istnienie pewnej konkurencji cenowej w sytuacjach, które nie ograniczały się do przypadków podziału wynagrodzenia lub opłat odpowiadających bezwzględnie wartości spełnionego świadczenia wzajemnego.

271    Wreszcie w każdym razie należy zaznaczyć, że nawet jeśli należałoby stwierdzić, iż Komisja dokonała błędnej wykładni w odniesieniu do przypadków, o których mowa w art. L 6211‑6 CSP, to nie pozwala to jeszcze koniecznie uznać interwencji Izby w odniesieniu do wartości procentowych określonych w tym względzie przez laboratoria w umowach szczególnych za zgodne z prawem. Pozostałe argumenty uzasadniające zdaniem Izby takie interwencje są rozpatrywane w ramach zarzutu dziewiątego, w szczególności jego części drugiej, w pkt 279 i nast. poniżej.

272    Z powyższego wynika, że zarzut ósmy należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu dziewiątego, podniesionego pomocniczo, dotyczącego w istocie błędnej oceny okoliczności faktycznych prowadzącej do naruszenia prawa

273    Zarzut ten dotyczy, tak jak zarzut ósmy (zob. pkt 239 powyżej), rozdziału 5.1 zaskarżonej decyzji, zatytułowanego „Interwencja w przedmiocie cen rynkowych”, w ramach którego zachowanie Izby zmierzające do narzucenia maksymalnej wysokości rabatów od cen ustalonych przez państwo zostało szczegółowo zbadane w motywach 133–221. Odnosi się on jednak w istocie do kwestii, czy Komisja dowiodła tej części naruszenia w sposób wymagany prawem.

274    W motywach 662–666 zaskarżonej decyzji wywodzone są konsekwencje ustaleń zawartych w rozdziale 5. Stanowią one, co następuje:

„[…]

(662) W odniesieniu do decyzji ONP zmierzających do narzucenia cen [minimalnych] na rynku w rozdziale 5.1 wykazano, że pierwsza z nich, wydana w grudniu 2003 r., miała na celu określenie »pewnych zasad dotyczących warunków finansowych, które powinny znaleźć się w umowach o współpracy«.

(663) Akta sprawy pozwalają ponadto na stwierdzenie, że w okresie od września 2004 r. do września 2007 r. ONP próbowało usilnie narzucić na rynku ceny [minimalne], uzasadniając to tym, że jakiekolwiek odejście od tego minimum »stanowi uszczerbek dla godności zawodu i może świadczyć o niekoleżeńskim zachowaniu« […].

(664) W celu narzucenia cen [minimalnych] na rynku ONP wystosowało pisma do bardzo wielu laboratoriów, które zgodnie z przepisami zgłosiły umowy o współpracy z innymi laboratoriami lub placówkami szpitalnymi, które to umowy zawierały rabaty uznane przez ONP za zbyt wysokie. We wszystkich tych pismach ONP powołuje się wyraźnie na kodeks etyki i, co za tym idzie, pośrednio na przysługujące mu uprawnienia do nałożenia kar dyscyplinarnych. W wielu przypadkach ONP przesyłało nawet przedmiotowe pisma do wiadomości zdecentralizowanych służb państwowych.

(665) ONP w swoich uwagach na temat pisma w sprawie przedstawienia zarzutów słusznie przypomina, że nie wszczęło postępowania dyscyplinarnego dotyczącego rabatów na podstawie uchybienia dyscyplinarnego z art. R 4235‑75 CSP. Jednakże, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zastosowanie środków odwetowych nie jest warunkiem koniecznym dla stwierdzenia zachowania mającego na celu ustalanie cen na rynku. Artykuł 101 ust. 1 TFUE wyraźnie wymienia jako ograniczenia konkurencji decyzje związków przedsiębiorstw polegające na »ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen«.

(666) W konsekwencji nie można podważyć antykonkurencyjnego celu tego rodzaju przejawów naruszenia, i to tym bardziej, że cel ten został formalnie ujęty w dniu 14 września 2005 r. w decyzji ONP, która stanowi, że upust przekraczający 10% stanowi uszczerbek dla godności zawodu. W dziedzinie upustów nie powinny istnieć żadne przyjęte zwyczaje”.

275    Argumenty Izby w odniesieniu do analizy przedstawionej w zaskarżonej decyzji można podzielić na dwie części.

276    W ramach części pierwszej Izba podnosi, że Komisja niesłusznie uznała, że Izba systematycznie usiłowała narzucić ceny minimalne na rynku usług analiz medycznych w celu ochrony interesów małych laboratoriów.

277    W ramach części drugiej Izba twierdzi, że Komisja nie może uznać, iż zachowanie Izby w dziedzinie rabatów nie należy do zakresu jej zadań określonych prawem, lecz odzwierciedla cele antykonkurencyjne.

278    Należy rozpocząć od analizy drugiej części.

–       W przedmiocie części drugiej

279    Izba twierdzi, że Komisja nie może uznać, iż zachowanie Izby w dziedzinie rabatów nie należy do zakresu jej zadań określonych prawem, lecz odzwierciedla cele antykonkurencyjne. Zdaniem Izby we wszystkich przypadkach wskazanych przez Komisję zachowanie Izby miało na celu zapewnienie poszanowania norm deontologicznych i dbałość o przestrzeganie zasady niezależności zawodowej, z myślą o zachowaniu jakości czynności podejmowanych przez farmaceutę – analityka medycznego w ramach kontroli następczej należącej do ustawowych zadań nadzorczych Izby. Izba nie sprzeciwiała się rabatom jako takim, lecz przedstawiała uwagi w przypadkach, gdy rabaty mogły prowadzić do nieprawidłowego gospodarowania środkami publicznymi, obniżenia jakości świadczonych usług lub podważenia niezależności pracowników służby zdrowia. Izba przypomina swoje określone prawem zadania ustanowione w art. L 4231‑1 CSP (zapewnienie przestrzegania obowiązków zawodowych i niezależności zawodowej, dbałość o promocję zdrowia publicznego i jakość usług) i w art. R 4235‑75 CSP (dbałość o to, aby farmaceuta – analityk medyczny nie obniżał należnego mu wynagrodzenia z zamiarem prowadzenia nieuczciwej konkurencji lub ze szkodą dla jakości świadczonych przez siebie usług). Izba odnosi się również do sprawozdania Bichata oraz do art. L 162‑13‑2 code de la sécurité sociale (francuskiego kodeksu zabezpieczenia społecznego).

280    Izba utrzymuje ponadto, że cena ustalona w nomenklaturze jest ceną równowagi wynegocjowaną przez państwo, która bierze pod uwagę rzeczywisty koszt analizy, wynagrodzenie za wykonaną czynność medyczną i ochronę środków publicznych, nie zaś ceny rynkowe. Jej zdaniem jest ogólnie przyjęte, że istnieje pewna zależność między jakością usług otrzymanych przez chorych a charakterem oraz warunkami wynagrodzenia. Wskazuje ona w tym względzie na wyrok Trybunału z dnia 5 grudnia 2006 r. w sprawach połączonych C‑94/04 i C‑202/04 Cipolla i in., Zb.Orz. s. I‑11421, pkt 67. Dlatego też Izba uważa, że jako podmiot, któremu prawodawca powierzył zadanie czuwania nad poszanowaniem norm deontologicznych, w tym w szczególności art. R 4235‑75 CSP dotyczącego farmaceutów – analityków medycznych, mogła ona jedynie niepokoić się niektórymi dużymi rabatami (w większości przekraczającymi 30% i dochodzącymi do 50%), stanowiącymi poszlakę wskazującą na praktyki dumpingowe.

281    Komisja kwestionuje argumenty Izby.

282    Należy stwierdzić, że argument Izby, zgodnie z którym jej działanie to nic innego jak stosowanie prawa, pokrywa się z argumentacją przedstawioną w ramach zarzutu ósmego, z tym że w ramach tej części zarzutu Izba przypomina konkretnie ciążący na niej obowiązek czuwania nad przestrzeganiem art. L 4231‑1 i R 4235‑75 CSP.

283    Na wstępie należy odrzucić jej argument oparty na sprawozdaniu Bichata z powodu, o którym mowa w pkt 249 i 250 powyżej.

284    Treść art. L 4231‑1 CSP została przypomniana w pkt 2 powyżej. Wynika z niego, że zadania Izby polegają w szczególności na zapewnieniu przestrzegania obowiązków zawodowych, strzeżeniu godności i niezależności zawodowej, czuwaniu nad kwalifikacjami zawodowymi farmaceutów oraz dbaniu o promocję zdrowia publicznego i jakość usług, w szczególności o bezpieczeństwo czynności zawodowych.

285    Treść art. R 4235‑75 CSP została już przywołana w ramach analizy zarzutu ósmego. Dla przypomnienia, akapit pierwszy tego przepisu stanowi, że „[f]armaceuta – analityk medyczny nie obniża należnego mu wynagrodzenia z zamiarem prowadzenia nieuczciwej konkurencji lub ze szkodą dla jakości świadczonych przez siebie usług” i że „[w] przypadku umów o współpracy między laboratoriami wynagrodzenia dotyczące przekazywanych badań muszą być ustalane w sposób przemyślany i z zachowaniem umiaru”.

286    Zdaniem Izby zachowanie, które jest jej zarzucane w zakresie rabatów, polega w istocie jedynie na stosowaniu prawa poprzez zwracanie uwagi na nadmierny lub nienormalny charakter niektórych rabatów w sytuacji, gdy systematyczna praktyka przyznawania wysokich rabatów ma wpływ na jakość usług i niezależność pracowników służby zdrowia oraz wiąże się z ryzykiem nadużycia publicznych pieniędzy. Izba przypomina, że musi również dopilnować, aby wynagrodzenie farmaceuty – analityka medycznego nie zostało obniżone w celu prowadzenia nieuczciwej konkurencji. Jej zachowanie nie należy zatem do zakresu art. 101 TFUE.

287    W tym względzie nie można zaprzeczyć, że opisane w zaskarżonej decyzji zachowanie Izby w dziedzinie cen wiąże się z jej zadaniami strażniczki obowiązków deontologicznych spoczywających na farmaceutach – analitykach medycznych, co Komisja przyznaje zresztą również w motywie 174 zaskarżonej decyzji, gdzie wskazuje, że nadzór nad przestrzeganiem norm deontologicznych w dziedzinie cen stosowanych przez farmaceutów wchodzi w zakres określonych prawem zadań Izby.

288    Ponadto interwencje Izby, o których mowa w zaskarżonej decyzji, odnosiły się często do faktu przyznawania znaczących rabatów, dochodzących do 30, a nawet 50% stawki nomenklaturowej dla analizy medycznej. Wspomniane interwencje dotyczyły umów przedłożonych Izbie zgodnie z przepisami art. L 6221‑5 CSP, stosownie do którego SEL prowadzące laboratoria były zobowiązane do zgłaszania jej „umów i aneksów do nich, zawartych przez te spółki, zapewniających im możliwość używania sprzętu lub lokalu służącego do działalności laboratorium”, które to przepisy stały się bardziej restrykcyjne od sierpnia 2005 r. na mocy art. L 4221‑19 CSP, który wymaga zgłoszenia umów i aneksów w ciągu miesiąca od ich zawarcia.

289    Komisja wyjaśnia jednak szczegółowo w motywach 175–221 zaskarżonej decyzji, dlaczego zdaniem Komisji działania Izby w tej dziedzinie wynikają z wykładni prawa służącej celom gospodarczym, a nie ze ścisłej wykładni.

290    Należy stwierdzić, że żaden z argumentów podniesionych przez Izbę nie podważa wniosków Komisji, według których zarzucane Izbie zachowanie nie polega jedynie na zwykłym stosowaniu prawa. Izba przekroczyła bowiem wielokrotnie granice swoich zadań określonych przepisami prawa w celu narzucenia własnej gospodarczej wykładni ustawy.

291    Po pierwsze, jak Komisja słusznie podnosi, z cytatów z pism lub protokołów przedstawionych w motywach 142–164 zaskarżonej decyzji nie wynika, że w swoich interwencjach w przedmiocie umów zawartych przez laboratoria Izba powoływała się na jakość usług, niezależność pracowników służby zdrowia lub ryzyko nadużycia publicznych pieniędzy. Izba nie przedstawia ponadto żadnych konkretnych dokumentów na poparcie swej argumentacji w tym względzie.

292    W przedmiocie związku między przyznawaniem rabatów a jakością usług Komisja twierdzi, że Izba w żadnym momencie nie wykazała, iż przyznane rabaty miały wpływ na jakość usługi świadczonej przez laboratorium, zaś Izba temu nie zaprzecza. Ponadto, jak wskazano w motywie 218 zaskarżonej decyzji, Izba sama podkreśla, że kontrola jakości należy do wyłącznej właściwości francuskiego ministra zdrowia.

293    Co się tyczy ww. w pkt 280 wyroku w sprawach połączonych Cipolla i in., Trybunał wskazał faktycznie w pkt 67 tego wyroku, iż nie można wykluczyć, że stawki minimalne narzucone adwokatom pozwalają uniknąć sytuacji, w której byliby oni zachęceni, w specyficznych warunkach bardzo konkurencyjnego rynku włoskiego, do oferowania rabatów, co groziłoby pogorszeniem jakości świadczonych usług. Tymczasem pomijając fakt, że wyrok ten dotyczy problematyki swobodnego świadczenia usług, odnosi się on do usług świadczonych zazwyczaj w sytuacji asymetrii informacyjnej pomiędzy klientem‑konsumentem i usługodawcą, w przeciwieństwie do scenariuszy, o których mowa w zaskarżonej decyzji, które dotyczą stosunków między przedsiębiorcami z danego sektora. Wyrok ten nie może zatem stanowić decydującego poparcia dla tezy Izby.

294    W odniesieniu do ewentualnego nieprawidłowego gospodarowania środkami publicznymi Izba wskazuje w szczególności na art. L 162‑13‑2 francuskiego kodeksu zabezpieczenia społecznego, zgodnie z którym dyrektorzy laboratoriów są zobowiązani do przeprowadzania analiz i badań laboratoryjnych w sposób jak najbardziej oszczędny przy zapewnieniu dokładnej realizacji skierowań. Należy stwierdzić, że Izba nigdy nie odnosiła się w swych pismach do ewentualnego nieprawidłowego gospodarowania środkami publicznymi. Ponadto Komisja słusznie podnosi z jednej strony, że rabaty przyznawane publicznym lub kontrolowanym przez instytucje ubezpieczenia zdrowotnego szpitalom mogły być korzystne dla środków publicznych. Z drugiej strony Komisja ma również rację, twierdząc, że o ile zdarzały się przypadki nadużycia w ramach umów między laboratoriami i szpitalami prywatnymi, ponieważ szpitale te mogły uzyskiwać rabaty, a jednocześnie występować o refundację według ceny ustalonej w nomenklaturze, o tyle w grę wchodziła anomalia w przepisach, która powinna zostać wyeliminowana w inny sposób niż w drodze interwencji Izby w tych przypadkach, w których ustawa zezwalała na stosowanie rabatów. Ponadto należy zaznaczyć, że – jak wskazała w istocie Komisja (motyw 197 zaskarżonej decyzji) – gdyby Izba uważała, iż problem oszustwa rodzi się z rabatów jako takich, to powinna była zareagować również w odniesieniu do rabatów nieprzekraczających 10%.

295    Jeśli chodzi o rzekomy związek między przyznawaniem zbyt wysokich rabatów a niezależnością zawodową farmaceuty – analityka medycznego, której Izba jest również gwarantem, jej argumenty ograniczają się do zwykłych twierdzeń niepopartych żadnymi dowodami wyjaśniającymi powiązanie między tymi dwoma aspektami, które to powiązanie nie wydaje się wcale oczywiste.

296    Po drugie, fragmenty pism przytoczone przez Komisję w zaskarżonej decyzji odwołują się systematycznie do faktu, że upusty powinny zostać określone „w sposób przemyślany i z zachowaniem umiaru” i że upust w pewnej wysokości wyrażonej procentowo, który rzeczywiście jest dość wysoki (dochodzący często do 30–50%), „stanowi uszczerbek dla godności zawodu” lub „może świadczyć o niekoleżeńskim zachowaniu”.

297    Tymczasem, jak podnosi Komisja w motywie 179 zaskarżonej decyzji, odniesienie do art. R 4235‑75 CSP, zgodnie z którym wynagrodzenia należy ustalać „w sposób przemyślany i z zachowaniem umiaru”, dotyczy jedynie umów między laboratoriami, w szczególności „wynagrodzeń dotyczących przekazywanych badań”, a nie umów między laboratorium i inną instytucją, w odniesieniu do których Izba powołuje się na niego wielokrotnie.

298    Ponadto w motywach 175–179 zaskarżonej decyzji Komisja twierdzi, że wyrażenie „w sposób przemyślany i z zachowaniem umiaru” odnosi się do ryzyka zbyt wysokich wynagrodzeń, co wynika z porównania ustawodawstwa mającego zastosowanie do farmaceutów – analityków medycznych z przepisami ustawy dotyczącej innych pracowników służby zdrowia, która to analiza nie została podważona przez Izbę w sposób konkretny.

299    Po trzecie, jeśli chodzi o fakt, że Izba ma również za zadanie zapobiegać ryzyku nieuczciwej konkurencji, Komisja słusznie twierdzi, że nie wystarczy w tym względzie abstrakcyjne odwołanie się przez Izbę do tego zadania. Ryzyko takie nie może bowiem wynikać wyłącznie z wysokości rabatu, zwłaszcza w sytuacji, gdy sprawozdania, na które powołuje się sama Izba, a mianowicie z jednej strony sprawozdanie na temat projektu reformy analityki medycznej przekazane francuskiemu ministrowi zdrowia, młodzieży, sportu i działalności stowarzyszeń przez M. Ballereau w dniu 23 września 2008 r., a z drugiej strony sprawozdanie nr 2006 045 z kwietnia 2006 r., przedstawione przez F. Lalande, I. Yeni i Ch. Laconde, członkinie Inspection générale des affaires sociales (IGAS) (francuskiej generalnej inspekcji ds. społecznych), wskazują, że ceny fakturowane we Francji są wyższe niż w innych państwach członkowskich. Stwierdzenie to nie traci ważności, nawet jeśli Izba słusznie podnosi, że wnioski zawarte w drugim sprawozdaniu są już bardziej stonowane i wskazuje się w nich, iż nie można porównać obowiązującej we Francji ceny czynności z zakresu analityki medycznej obejmującej kilka etapów, a zatem bardziej złożonej, z cenami stosowanymi ogólnie w innych państwach Unii. W istocie wniosek Komisji, zgodnie z którym laboratoria pobierają pewną marżę umożliwiającą im przyznawanie rabatów bez – jak się im zarzuca – działania ze stratą, opiera się również, jak wskazano w motywie 186 zaskarżonej decyzji, na odpowiedziach szeregu farmaceutów na kwestionariusze Komisji, w których stwierdzili oni, iż pokrywają szeroko ponoszone przez siebie koszty.

300    Z powyższego wynika, że część drugą zarzutu dziewiątego należy oddalić.

–       W przedmiocie części pierwszej

301    Po pierwsze, zdaniem Izby zidentyfikowane przez Komisję interwencje dotyczące rabatów miały jedynie charakter marginalny, ponieważ w okresie objętym dochodzeniem, trwającym od grudnia 2003 r. do końca 2008 r., a więc przez ponad pięć lat, Komisja znalazła tylko 18 pism, które dotyczyły w rzeczywistości 14 umów i trzech żądań informacji. W okresie pięciu lat stanowi to 0,3% odnośnych laboratoriów spośród 4270 laboratoriów działających we Francji.

302    Po drugie, Komisja błędnie wskazała w motywie 185 zaskarżonej decyzji, że celem Izby w zakresie rabatów jest ochrona małych laboratoriów poprzez systematyczne atakowanie przez nią grup, zważywszy, że laboratoriami będącymi przedmiotem interwencji Izby były w 11 przypadkach na 18 pism małe struktury, podczas gdy tylko trzy z tych pism były skierowane do SEL należących do sieci regionalnej, jedno – do laboratorium specjalistycznego, a trzy – do grup laboratoriów. W dziedzinie rabatów celem Izby nie było więc oczywiście systematyczne atakowanie grup laboratoriów, ale ochrona zdrowia publicznego dzięki zapewnieniu poszanowania zasady niezależności zawodowej farmaceuty – analityka medycznego w celu zapewnienia jakości czynności z zakresu analityki medycznej.

303    Po trzecie, analiza zachowania Izby w odniesieniu do rozpatrywanych umów nie potwierdza wniosków Komisji. W motywach 161 i 162 zaskarżonej decyzji Komisja podnosi przeciwko Izbie porozumienia zawarte między dwoma laboratoriami, dotyczące podziału wynagrodzeń, na temat których CCG wydało pozytywną opinię. Następnie w motywach 159, 163 i 164 zaskarżonej decyzji Komisja podnosi przeciwko Izbie trzy porozumienia między laboratoriami i prywatnymi zakładami opieki zdrowotnej, będące umowami w sprawie pierwszeństwa w wykonywaniu czynności lub umowami lekarskimi, w ramach których dopuszczalne były opłaty, ale cena nie była ustalana w sposób swobodny, ponieważ była uzależniona od nomenklatury czynności analiz medycznych. Podważając opłaty w wysokości 15–48% ceny ustalonej w nomenklaturze, CCG działało, w ramach swoich zadań określonych prawem, w celu zapewnienia poszanowania norm deontologicznych, ponieważ istniało ryzyko nieprawidłowego gospodarowania środkami publicznymi. Pozostałe wskazane przez Komisję przypadki porozumień dotyczące porozumień z publicznymi zakładami opieki zdrowotnej (motywy 147–151 i 153 zaskarżonej decyzji) oraz z instytucjami ubezpieczenia zdrowotnego (motywy 144, 145 i 152 zaskarżonej decyzji) przewidywały rabaty, z których pacjenci nie mieli korzyści i które nie mogły zapewnić optymalnej jakości usług, ale świadczyły o potencjalnych czynach nieuczciwej konkurencji. CCG przedstawiło swoje uwagi na ich temat właśnie w ramach kontroli następczej, przypominając zasady ustanowione w art. R 4235‑75 CSP, lecz nie wysłało pism „upominawczych” i nigdy nie skorzystało ze swoich uprawnień dyscyplinarnych.

304    Komisja kwestionuje argumenty Izby, przypominając w istocie, że naruszenia popełnione przez Izbę w zakresie rabatów to naruszenia ze względu na cel.

305    W tym względzie należy przypomnieć, że z orzecznictwa wynika, iż pojęcia „porozumienia”, „decyzji związków przedsiębiorstw” lub „praktyki uzgodnionej” użyte w art. 101 ust. 1 TFUE stanowią z subiektywnego punktu widzenia formy zmowy mające taki sam charakter i różniące się od siebie jedynie intensywnością i formami, w których się przejawiają (zob. wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie C‑8/08 T‑Mobile Netherlands i in., Zb.Orz. s. I‑4529, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

306    Ponadto co się tyczy oceny ich antykonkurencyjnego charakteru, należy skupić się w szczególności na treści ustanawiających je postanowień, na obiektywnych celach, do których osiągnięcia one zmierzają, a także na kontekście gospodarczym i prawnym, w jaki się wpisują (zob. podobnie ww. w pkt 305 wyrok w sprawie T‑Mobile Netherlands i in., pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

307    Następnie orzecznictwo wyjaśnia, że rozróżnienie „naruszeń ze względu na cel” i „naruszeń ze względu na skutek” jest związane z okolicznością, iż pewne formy zmowy między przedsiębiorstwami można uznać, z uwagi na sam ich charakter, za szkodliwe dla prawidłowego funkcjonowania normalnej konkurencji (ww. w pkt 305 wyrok w sprawie T‑Mobile Netherlands i in., pkt 29; ww. w pkt 61 wyrok w sprawie Allianz Hungária Biztosító i in., pkt 35).

308    Jest zatem przyjęte, że w przypadku niektórych zachowań o charakterze zmowy, takich jak zachowania prowadzące do horyzontalnego ustalenia cen przez kartele, można uznać, iż prawdopodobieństwo ich negatywnego wpływu, w szczególności na cenę, ilość lub jakość towarów i usług, jest na tyle duże, że nie ma potrzeby wykazywania ich rzeczywistego wpływu na rynek w celu zastosowania art. 101 ust. 1 TFUE (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 30 stycznia 1985 r. w sprawie 123/83 Clair, Rec. s. 391, pkt 22).

309    W przypadku gdy ocena rodzaju koordynacji między przedsiębiorstwami nie wykazuje wystarczającego stopnia szkodliwości z punktu widzenia konkurencji, należy zbadać skutki takiej koordynacji, a do objęcia jej zakazem wymagane jest spełnienie przesłanek, które wskazują na faktyczne zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji w odczuwalny sposób (ww. w pkt 61 wyrok w sprawie Allianz Hungária Biztosító i in., pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

310    W celu oceny, czy porozumienie pomiędzy przedsiębiorstwami lub decyzja związku przedsiębiorstw charakteryzuje się wystarczającym stopniem szkodliwości, aby można je było uznać za ograniczenie konkurencji ze względu „na cel” w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE, należy skupić się na treści ich postanowień, na obiektywnych celach, do których osiągnięcia one zmierzają, a także na kontekście gospodarczym i prawnym, w jaki porozumienie lub decyzja się wpisuje. W ramach oceny rzeczonego kontekstu należy wziąć pod uwagę również charakter dóbr lub usług, których one dotyczą, jak również rzeczywiste warunki funkcjonowania i struktury omawianego rynku lub omawianych rynków (zob. podobnie ww. w pkt 61 wyrok w sprawie Allianz Hungária Biztosító i in., pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

311    W niniejszej sprawie należy przede wszystkim przypomnieć, że z analizy zarzutu ósmego wynika, że Komisja nie popełniła błędu, uznając, iż zachowanie Izby w zakresie rabatów było oparte na wykładni rozszerzającej ram prawnych mających zastosowanie, tak że Komisja mogła zgodnie z prawem dokonać jego oceny pod kątem postanowień art. 101 ust. 1 TFUE.

312    Następnie w szczególności z rozdziału 5.1 zaskarżonej decyzji i z fragmentu jej rozdziału 7 cytowanego w pkt 274 powyżej wynika, że Komisja opiera się na dowodach z dokumentów na poparcie swojego wniosku w sprawie istnienia naruszenia ze względu na cel polegającego na porozumieniu horyzontalnym w przedmiocie cen, nawet jeśli w motywie 754 dotyczącym wagi naruszenia Komisja przyznaje, że nie chodzi tu o przypadek typowy.

313    Tak więc Komisja uważa, że naruszenie to rozpoczęło się wraz z decyzją przyjętą na spotkaniu administracyjnym CCG w dniu 11 grudnia 2003 r., o której mowa w szczególności w motywach 139 i 662 zaskarżonej decyzji, w sprawie „określenia pewnych zasad dotyczących warunków finansowych, które powinny znajdować się w umowach o współpracy zawieranych między laboratoriami”. W tym względzie Komisja słusznie uważa, że podejmowanie decyzji w tej dziedzinie nie należy do zadań z zakresu usług publicznych powierzonych Izbie przez państwo francuskie.

314    Komisja wspomina również protokół ze spotkania administracyjnego CCG z dnia 15 kwietnia 2004 r., z którego wynika, że CCG postanowiło zasięgnąć informacji u pewnych przedsiębiorstw specjalistycznych na temat średniej ogólnej rentowności laboratoriów analiz medycznych „przed wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie tych różnych umów i porozumień”.

315    Inny istotny dokument to protokół ze spotkania administracyjnego CCG w dniu 14 września 2005 r., cytowany w motywach 141 i 666, a także wspomniany w ramach zarzutu ósmego (zob. pkt 263 powyżej). Zdaniem Komisji przy tej okazji Izba sformalizowała swoją politykę. Jak wskazano w zaskarżonej decyzji, w odniesieniu do umowy zawartej między laboratorium i szpitalem uniwersyteckim ów protokół stanowi, że „Rada potwierdza uwagi przedstawione we wcześniejszej korespondencji, a mianowicie że wszelkie upusty powinny być ustalane w sposób przemyślany i z zachowaniem umiaru, a upust przekraczający 10% stanowi uszczerbek dla godności naszego zawodu” i że „[w] dziedzinie upustów nie powinny istnieć żadne przyjęte zwyczaje”.

316    Należy stwierdzić, że poza argumentem o charakterze ogólnym, zgodnie z którym zachowanie Izby polega na stosowaniu prawa, Izba nie wysuwa argumentów dotyczących rozpatrywanych protokołów i faktu, że wynika z nich jej decyzja o podjęciu interwencji w sprawie treści umów o współpracy lub upustów przyznawanych klientom laboratoriów. Chodzi tu jednak o istotne dokumenty w łańcuchu dowodów przeprowadzonych przez Komisję, w szczególności ze względu na to, że można z nich wywnioskować o podjęciu przez organy Izby decyzji o sprzeciwie wobec rabatów w określonej wysokości.

317    Ponadto na poparcie swego wniosku o istnieniu praktyki narzucania cen minimalnych (lub maksymalnego poziomu rabatów) Komisja opiera się na szeregu pism z lat 2004–2008. W odpowiedzi na żądanie Sądu Komisja przedstawiła kopie kilku z tych pism skierowanych do laboratoriów i protokołów spotkań wewnętrznych Izby, w których w każdym przypadku przypomina się, że rabat, zwany zazwyczaj „upustem”, w określonej wysokości przekraczającej 10% stanowi uszczerbek dla godności zawodu i może świadczyć o niekoleżeńskim zachowaniu.

318    Ponadto w motywie 146 zaskarżonej decyzji Komisja omawia korespondencję Izby z SEL Eimer, w której Izba wyraża zaniepokojenie wysokością przyznawanych rabatów i w odniesieniu do której direction générale de la concurrence, de la consommation et de la répression des fraudes (DGCCRF) (francuska dyrekcja generalna ds. konkurencji, konsumentów i zwalczania oszustw), do której Izba się zwróciła, poinformowała w 2009 r., że wysyłanie tych pism może być postrzegane „jako działanie, którego potencjalnym celem lub skutkiem jest ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorstw poprzez skłanianie ich do zachowań cenowych bez uwzględnienia ich kosztów rzeczywistych”.

319    Inne pisma wskazane w zaskarżonej decyzji potwierdzają również analizę Komisji w zakresie, w jakim chodzi o sytuacje, takie jak wskazane w motywach 150 i 160 zaskarżonej decyzji, w których Izba nie reagowała na ustalone rabaty w wysokości poniżej 10%.

320    Co więcej, Izba nie przedstawia także argumentów w odniesieniu do pism wymienionych między nią a laboratoriami, omówionych w motywach 155–158 zaskarżonej decyzji, dotyczących jej interwencji w sprawie umów odnoszących się do analiz medycznych wykonywanych w ramach medycyny pracy. Tymczasem jak Komisja przypomina w motywie 155 zaskarżonej decyzji, nie wywołując tym sprzeciwu Izby, takie analizy nie są refundowane przez instytucje ubezpieczenia zdrowotnego, wobec czego ich cena jest ustalana swobodnie, a jej negocjowanie podlega ogólnej zasadzie swobodnego ustalania cen przewidzianej w CDC.

321    Sąd uważa, że dowody wskazane w pkt 313–320 powyżej świadczą o decyzji związku przedsiębiorstw, którą należy interpretować jako porozumienie horyzontalne o pośrednim ustalaniu cen poprzez ustalenie maksymalnej wysokości dopuszczalnych rabatów dla podmiotów działających na rynku, a konkretnie 10% w stosunku do ceny umownej refundacji, w sytuacji gdy do 2010 r. ustawa zezwalała laboratoriom na stosowanie cen niższych.

322    W związku z tym, biorąc pod uwagę sytuację gospodarczą i prawną opisaną w zaskarżonej decyzji, a w szczególności sytuację na regulowanym i chronionym rynku usług analiz medycznych pozostawiającym jedynie ograniczoną możliwość konkurencji cenowej za pomocą rabatów na badania analityczne przeprowadzane w ramach medycyny pracy, w ramach współpracy między laboratoriami oraz z placówkami szpitalnymi lub instytucjami zabezpieczenia społecznego, Komisja słusznie doszła do wniosku, że decyzje i praktyki zarzucane Izbie i udokumentowane w zaskarżonej decyzji zmierzały do ustalania cen na rynku, czego antykonkurencyjny cel nie ulega wątpliwości. Zgodnie zatem z orzecznictwem przytoczonym w pkt 308 powyżej Komisja mogła je zakwalifikować jako sprzeczne z art. 101 ust. 1 TFUE bez wykazania ich konkretnych skutków na rynku.

323    Ponadto należy jeszcze uściślić, że Komisja stwierdziła w motywach 703–706 zaskarżonej decyzji, iż wyjątki ustanowione w art. 101 ust. 3 TFUE nie miały zastosowania, ponieważ od czasu postępowania administracyjnego Izba nie przedstawiła żadnego dowodu pozwalającego uznać, że rzeczone wyjątki mają zastosowanie. Ponadto Komisja podnosi pomocniczo, że ograniczenia określane jako „istotne” nie stwarzają obiektywnych korzyści gospodarczych i nie są korzystne dla konsumentów, a w każdym razie w niniejszej sprawie nic nie wskazuje na to, że warunki art. 101 ust. 3 TFUE są spełnione. Analiza dokonana przez Komisję w zaskarżonej decyzji w przedmiocie tego postanowienia nie została podważona w ramach niniejszego postępowania.

324    W świetle powyższych rozważań argument Izby oparty na rzekomo niewystarczającej liczbie pism wskazanych w zaskarżonej decyzji nie jest decydujący, jeśli chodzi o podważenie wniosku, zgodnie z którym jej zachowanie było szczególnie szkodliwe dla pozostałych konkurentów w zakresie dozwolonym przez ustawodawstwo, które poza tym zakresem było bardzo restrykcyjne.

325    Prawdą jest, że dla okresu pięciu lat wskazanych zostało tylko 18 pism. Jednakże Komisja słusznie podnosi w motywie 221 zaskarżonej decyzji, że tę niewielką liczbę pism może równie dobrze tłumaczyć fakt, iż Izbie udało się wprowadzić w tym względzie dyscyplinę.

326    Podobnie w tym kontekście nie ma decydującego znaczenia, czy – jak podnosi Izba – pisma te dotyczą również, a nawet przede wszystkim (to jest jej zdaniem w przypadku 11 z 18 pism) małych laboratoriów. Nawet jeśli odpowiedź Komisji na ten argument, zgodnie z którą stanowi to jedynie dowód niespójności jej polityki, nie jest rzeczywiście przekonująca, to należy stwierdzić, że konkretne działania Izby wobec laboratoriów mające na celu wprowadzenie polityki ograniczającej konkurencję w dziedzinie cen nie są mniej niezgodne z prawem, jeśli dotyczą małych, a nie dużych laboratoriów.

327    Co więcej, jeśli chodzi o argument Izby, zgodnie z którym jej celem w zakresie rabatów była raczej ochrona zdrowia publicznego poprzez zapewnienie przestrzegania zasady niezależności zawodowej farmaceutów – analityków medycznych, a nie ochrona małych laboratoriów, to z analizy zarzutu ósmego i drugiej części zarzutu dziewiątego powyżej wynika, że działanie Izby w zakresie rabatów opierało się na rozszerzającej wykładni ram prawnych. Tymczasem w braku uprawnienia do stanowienia przepisów w tej dziedzinie Izba powinna była działać ściśle w granicach prawa. W każdym razie fakt, że Izba mogła realizować zgodny z prawem cel, nie wyklucza możliwości uznania, że jej działania w zakresie rabatów miały na celu ograniczenie konkurencji (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 20 listopada 2008 r. w sprawie C‑209/07 Beef Industry Development Society i Barry Brothers, Zb.Orz. s. I‑8637, pkt 19–21), pod warunkiem że ten ostatni element zostanie wykazany, co do czego w niniejszej sprawie nie ma wątpliwości.

328    Ponadto okoliczność, że Izba ostatecznie wydała pozytywną opinię w niektórych przypadkach podziału wynagrodzeń, nie podważa niezgodnego z prawem charakteru jej pierwotnej interwencji, która stanowiła konkretne zastosowanie jej decyzji ograniczającej konkurencję.

329    Podobnie co się tyczy kwestii, czy Komisja nie stawia sprawy zbyt ostro, mówiąc o wysyłaniu „pism upominawczych”, z przykładów wymienionych w zaskarżonej decyzji wynika, że Izba w co najmniej dwóch przypadkach – po uzyskaniu wyjaśnień od odnośnego laboratorium na temat niektórych przyznanych rabatów – powtórzyła swoje stanowisko (zob. przykłady przytoczone w motywach 150 i 159 zaskarżonej decyzji). Poza tym kwestia ewentualnego wysyłania pism upominawczych, a nawet wyraźny wymóg zmian w umowach również nie są decydujące dla oceny, czy istnieje naruszenie art. 101 TFUE ze względu na cel.

330    Tak samo jest, gdy chodzi o kwestię, w jakim stopniu Izba groziła skorzystaniem ze swoich uprawnień dyscyplinarnych w reakcji na to, co uważała za nieprawidłowości. Należy jednak zaznaczyć, że w świetle przeanalizowanych powyżej dowodów nie można zaprzeczyć, iż Izba w sposób dorozumiany wskazywała na możliwość skorzystania z takich uprawnień, gdy wspominała o istnieniu potencjalnie niekoleżeńskich praktyk.

331    Wreszcie co się tyczy faktu, że niektóre interwencje Izby dotyczyły porozumień przewidujących ewentualne czyny nieuczciwej konkurencji, argument ten został już zbadany w ramach części drugiej niniejszego zarzutu. W tym względzie wskazano, że argument ten był wykorzystywany przez Izbę wyłącznie w sposób abstrakcyjny, bez przedstawienia w tych pismach żadnego konkretnego dowodu nieuczciwej konkurencji.

332    Z powyższego wynika, że należy oddalić część pierwszą zarzutu dziewiątego, a w konsekwencji zarzut dziewiąty w całości.

 W przedmiocie zarzutu podważającego jednolity i ciągły charakter naruszenia

333    Zdaniem Komisji Izba wydaje się kwestionować po raz pierwszy w replice jednolity i ciągły charakter naruszenia, podnosząc w ten sposób nowy zarzut, który jest niedopuszczalny. Ponadto jej zdaniem Izba nie przedstawia żadnego argumentu na poparcie tego rzekomego zarzutu, co również czyni go niedopuszczalnym.

334    W tym względzie należy przypomnieć, iż z art. 44 § 1 lit. c) w związku z art. 48 § 2 regulaminu postępowania wynika, że skarga wszczynająca postępowanie powinna wskazywać przedmiot sporu i zawierać zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów oraz że nie można podnosić nowych zarzutów w toku postępowania, chyba że ich podstawą są okoliczności prawne i faktyczne ujawnione dopiero w toku postępowania. Jednak zarzut, który stanowi rozszerzenie zarzutu podniesionego wcześniej, w sposób bezpośredni lub dorozumiany, w skardze wszczynającej postępowanie i który jest ściśle z nim związany, powinien zostać uznany za dopuszczalny (zob. wyrok Sądu z dnia 26 czerwca 2008 r. w sprawie T‑94/98 Alferink i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1125, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo).

335    W niniejszej sprawie Izba podważa w replice istnienie rzekomo całościowego planu, który „stanowi jednolite i ciągłe naruszenie”. Chodzi tu o sztuczną konstrukcję, która nie ostoi się analizie okoliczności faktycznych.

336    Należy zbadać, czy – w zakresie, w jakim można wywnioskować z tej argumentacji chęć podważenia jednolitego i ciągłego charakteru naruszenia – chodzi tu o nowy zarzut.

337    W tym względzie dwa fragmenty skargi odnoszą się pośrednio do całościowego planu, który jest kluczowym elementem w dotyczącej istnienia jednolitego i ciągłego naruszenia analizie Komisji.

338    Po pierwsze, w ramach zarzutu siódmego podniesionego w skardze Izba twierdzi, że Komisja wyszła poza zakres nakazu kontroli, ponieważ po kontroli zajęła pewne dokumenty dotyczące cen, co doprowadziło do naruszenia prawa Izby do obrony. Izba dodaje w replice, że Komisja starała się powiązać w sposób sztuczny i a posteriori problematykę rozwoju grup laboratoriów i problematykę odnoszącą się do rabatów w celu uzasadnienia wykorzystania dowodów zebranych w trakcie kontroli w zakresie całościowego planu.

339    Po drugie, w ramach pierwszej części zarzutu dziewiątego przedstawionego w skardze Izba kwestionuje twierdzenie Komisji, zgodnie z którym jej głównym celem w związku z rabatami były grupy, zważywszy na dużą liczbę małych laboratoriów, których dotyczyła wspomniana korespondencja.

340    Zarzut dziewiąty podniesiony w skardze dotyczy kwestii, czy Komisja dowiodła w sposób wymagany prawem naruszenia art. 101 TFUE w zakresie polityki rabatów Izby. W ramach części pierwszej tego zarzutu Izba powołuje się na dużą liczbę małych laboratoriów, których dotyczyły jej pisma na temat rabatów, jedynie celem wykazania, że Komisja niesłusznie uznała, iż Izba systematycznie usiłowała narzucić ceny minimalne na rynku usług analiz medycznych w celu ochrony interesów małych laboratoriów.

341    Należy stwierdzić, że Izba nie zakwestionowała w skardze, nawet w sposób pośredni, jednolitego i ciągłego naruszenia ani za pomocą argumentacji przedstawionej na poparcie zarzutu siódmego, ani w ramach pierwszej części zarzutu dziewiątego.

342    W tych okolicznościach zarzut kwestionujący jednolity i ciągły charakter naruszenia, podniesiony po raz pierwszy w replice, nie może zostać uznany za rozwinięcie zarzutu podniesionego wcześniej. Należy zatem w świetle tego opóźnienia uznać go za niedopuszczalny.

 Wniosek dotyczący zastosowania orzecznictwa Wouters i zarzutów na poparcie żądania stwierdzenia nieważności

343    Na tym etapie analizy należy jeszcze wyciągnąć wnioski dotyczące zastosowania w niniejszej sprawie orzecznictwa Wouters.

344    Jak wynika z przeprowadzonej powyżej analizy zarzutów drugiego i trzeciego, zachowanie Izby w zakresie obowiązków informacyjnych SEL dotyczy, po pierwsze, nalegania przez nią w sposób nieuzasadniony na uzależnienie momentu wejścia w życie zmian w SEL w okresie ich istnienia od warunku zawieszającego i zmiany dokumentów statutowych niektórych spółek w ten sposób, a po drugie, żądań przekazania informacji niewymaganych przez ustawę pod groźbą kar, w szczególności wobec SEL grupy Labco, określonych jako zagrożenie przez organy kierownicze Izby.

345    Czyny te wykraczają w każdym razie poza rolę doradczą Izby w ramach postępowań w sprawie zatwierdzenia przez prefekta i nie uzasadnia ich również fakt, że Izba uwzględnia zarządzenia prefekta w celu prowadzeniu listy, ponieważ działalność ta opiera się na odrębnych przepisach. Izba nie może zatem twierdzić, że działa w ramach zwykłego przedłużenia uprawnień prefekta w tym względzie. Ponadto, jak Komisja słusznie podnosi, Izba nie ma uprawnień do stanowienia przepisów.

346    Co więcej, jak wynika z badania zarzutu trzeciego, ścisła wykładnia przepisów, na których Izba opiera swe żądania informacji na temat przenoszenia akcji w SEL, nie znajduje uzasadnienia w świetle jej zadania polegającego na kontroli następczej przestrzegania przepisów prawnych. W celu wyłączenia stosowania art. 101 ust. 1 TFUE nie można zatem powoływać się w odniesieniu do rozpatrywanego zachowania na argument, zgodnie z którym ewentualne skutki w postaci ograniczenia konkurencji są niezbędne do prawidłowego wykonywania zawodu w sposób określony w ustawie, jak zostało to stwierdzone w odniesieniu do niektórych reguł izby adwokackiej w pkt 109 i 110 ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters.

347    Co więcej, zachowania Izby w zakresie rozwoju grup laboratoriów, będące przedmiotem zarzutów czwartego i piątego, lub dotyczące rabatów należy postrzegać w taki sam sposób. Prawdą jest, że w ramach swoich zadań określonych prawem Izba powinna zapewniać przestrzeganie obowiązków deontologicznych, w tym bronić niezależności farmaceuty – analityka medycznego i promować zdrowie publiczne. Jednakże jej działania muszą mieścić się w ramach prawnych utworzonych przez prawodawcę i organy administracyjne, ponieważ sama Izba nie ma uprawnień do stanowienia przepisów. Zatem jeśli Izba działa na podstawie wykładni sprzecznej z dosłownym znaczeniem aktów prawnych, a nawet w ramach pewnej strategii przyjmuje wykładnię najbardziej zawężającą, to jej zachowania nie będą znajdować się poza zakresem art. 101 ust. 1 TFUE na podstawie argumentu, zgodnie z którym są one niezbędne do realizacji celu zgodnego z prawem. Komisja słusznie wskazuje w tym względzie, że organ reprezentujący grupę osób prywatnych nie może rozszerzać ustanowionego prawem zakresu ochrony celem ochrony interesu grupy w sytuacji, gdy prawodawca wyznaczył określone granice ochrony i pozostawił możliwość pewnej konkurencji.

348    Zasady, które wynikają z ww. w pkt 21 wyroku w sprawie Wouters, nie pozwalają więc uznać, że zachowania antykonkurencyjne Izby, o których mowa w zaskarżonej decyzji, generalnie nie wchodzą w zakres stosowania zakazu z art. 101 ust. 1 TFUE.

349    Wynika stąd, że zarzut pierwszy należy oddalić.

350    W konsekwencji należy oddalić żądanie stwierdzenia nieważności.

2.     W przedmiocie podniesionego pomocniczo żądania obniżenia kwoty grzywny

351    Należy przypomnieć, że kontrola legalności decyzji wydanych przez Komisję została dopełniona przez przysługujące sądom Unii nieograniczone prawo orzekania, przyznane im w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 na podstawie art. 261 TFUE. Prawo to, poza zwykłą kontrolą zgodności sankcji z prawem, upoważnia sąd do zastąpienia oceny Komisji własną oceną i w konsekwencji do uchylenia, zmniejszenia lub podwyższenia kwoty nałożonej grzywny lub okresowej kary pieniężnej.

352    W ramach wykonywania nieograniczonego prawa orzekania do Sądu należy więc ustalenie przy wydawaniu orzeczenia, czy grzywna, którą nałożono na skarżące, prawidłowo odzwierciedla wagę i czas trwania rozpatrywanego naruszenia (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 27 września 2012 r. w sprawie T‑343/06 Shell Petroleum i in. przeciwko Komisji, pkt 117 i przytoczone tam orzecznictwo).

353    Należy jednak podkreślić, że wykonywanie nieograniczonego prawa orzekania nie jest równoznaczne z kontrolą z urzędu, oraz przypomnieć, że postępowanie przed sądami Unii jest postępowaniem kontradyktoryjnym (ww. w pkt 57 wyrok w sprawie Chalkor przeciwko Komisji, pkt 64).

354    Jak wyjaśniono w pkt 11 powyżej, w niniejszej sprawie Komisja zastosowała pkt 37 wytycznych w celu określenia kwoty grzywny. Przepis ten stanowi, co następuje:

„Mimo iż niniejsze wytyczne przedstawiają ogólną metodologię w zakresie ustalania grzywien, szczególne okoliczności danego przypadku lub konieczność osiągnięcia efektu odstraszającego w pewnym przypadku mogą uzasadnić odstąpienie Komisji od wspomnianej metodologii lub pułapów ustalonych w pkt 21”.

355    Wynika stąd, że Komisja ustaliła kwotę grzywny w motywie 769 zaskarżonej decyzji na 5 mln EUR w sposób abstrakcyjny, nawet jeśli wymienia w nim czynniki, które wzięła pod uwagę przy ustalaniu grzywny. Sposób określenia kwoty grzywny został omówiony w motywach 746–772 zaskarżonej decyzji. Wynika z nich, że Komisja ustaliła tę kwotę, biorąc pod uwagę bardzo poważny charakter naruszenia, fakt, że dotyczy ono ważnego rynku, okoliczność, że niniejsza sprawa stanowi pierwszy przypadek, w którym mógłby zostać zastosowany art. 23 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003, jak również fakt, że możliwe jest, iż członkowie Izby nie byli w pełni świadomi zakresu mających zastosowanie przepisów. Komisja uwzględniła także jawny charakter rozpatrywanego zachowania. W odniesieniu do czasu trwania naruszenia o jednolitym i ciągłym charakterze Komisja przyjęła łączny czas trwania wynoszący sześć lat, w tym dwa lata i 11 miesięcy, w odniesieniu do których wykazane zostały dwa przejawy zachowania noszącego znamiona naruszenia. Wreszcie Komisja odrzuciła przedstawione przez Izbę okoliczności łagodzące.

356    Sąd stwierdza na wstępie, że Izba nie kwestionuje ustalenia kwoty grzywny w sposób abstrakcyjny. W tym względzie, nawet jeśli byłoby pożądane, aby Komisja zawarła w zaskarżonej decyzji uzasadnienie liczbowe pozwalające wyważyć różne istotne czynniki uwzględnione przy ustalaniu kwoty grzywny, to prawdą jest, że nie jest ona dotknięta brakiem uzasadnienia, zważywszy, że Komisja określiła elementy oceny, które umożliwiły jej zmierzenie wagi i czasu trwania naruszenia (zob. wyrok Trybunału z dnia 15 października 2002 r. w sprawach połączonych C‑238/99 P, C‑244/99 P, C‑245/99 P, C‑247/99 P, od C‑250/99 P do C‑252/99P i C‑254/99P Limburgse Vinyl Maatschappij i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8375, pkt 463, 464 i przytoczone tam orzecznictwo).

357    Tymczasem choć Izba nie podważa zastosowania w jej przypadku pkt 37 wytycznych, to wnosi z kilku powodów o obniżenie kwoty grzywny.

358    W pierwszej kolejności zdaniem Izby w niniejszej sprawie należało rozważyć odstąpienie od nałożenia grzywny zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003. Gdyby grzywna miała zostać nałożona, jej wysokość powinna pozostać co najwyżej symboliczna, ponieważ byłby to środek wystarczająco odstraszający i proporcjonalny w odniesieniu do samorządu zawodowego wykonującego zadania z zakresu usług publicznych, który nie działa w celu osiągnięcia zysku. Przypomina ona również, że skutek odstraszający ewentualnej grzywny jest zneutralizowany od czasu przyjęcia rozporządzenia nr 2010‑49 w sprawie rabatów. Wreszcie Komisja powinna była potraktować Izbę w taki sam sposób jak belgijskie zrzeszenie architektów w decyzji z dnia 24 czerwca 2004 r. (sprawa COMP/A.38549 – Ordre des architectes belge), wobec którego za porozumienie horyzontalne w przedmiocie cen orzeczono karę grzywny w wysokości zaledwie 100 000 EUR.

359    W tym względzie, nawet jeśli art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, zgodnie z którym nałożenie grzywny jest dla Komisji pewną możliwością, a nie w żadnym razie logiczną i automatyczną konsekwencją stwierdzenia naruszenia, pozostawia uznaniu Komisji decyzję o ewentualnym nałożeniu grzywny w razie stwierdzenia przez nią naruszenia art. 101 TFUE, to w niniejszej sprawie symboliczna grzywna, a tym bardziej odstąpienie od jej nałożenia, nie powinna mieć miejsca.

360    W odniesieniu do grzywny w wysokości 100 000 EUR nałożonej na belgijskie zrzeszenie architektów za zmuszenie swych członków do stosowania ceny minimalnej należy przypomnieć, że praktyka decyzyjna Komisji nie stanowi ram prawnych dla grzywien w dziedzinie konkurencji i że decyzje dotyczące innych spraw mają jedynie charakter informacyjny, jeżeli chodzi o ewentualne istnienie dyskryminacji, zważywszy, że jest mało prawdopodobne, by identyczne były okoliczności charakteryzujące te sprawy, takie jak rynki, produkty, zainteresowane przedsiębiorstwa i brane pod uwagę okresy (zob. wyrok Sądu z dnia 8 października 2008 r. w sprawie T‑73/04 Carbone‑Lorraine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2661, pkt 92 i przytoczone tam orzecznictwo).

361    Ponadto w przywołanej decyzji Komisja ustaliła najpierw kwotę podstawową grzywny w wysokości 4 500 000 EUR, lecz obniżyła ją następnie do 100 000 EUR z uwagi na okoliczność, że rzeczona grzywna została nałożona w 2004 r., w momencie, gdy Komisja dopiero rozpoczynała swą aktywność w dziedzinie konkurencji w sektorze wolnych zawodów. Tymczasem przed naruszeniami popełnionymi przez Izbę Komisja opublikowała już sprawozdanie na temat konkurencji w sektorze wolnych zawodów zawierające zalecenia dla państw członkowskich w tym przedmiocie. Inną okolicznością odróżniającą obie sprawy jest fakt, że belgijskie zrzeszenie architektów, w przeciwieństwie do Izby, w momencie wszczęcia postępowania przez Komisję natychmiast zmieniło swoje praktyki.

362    Jeśli chodzi o okoliczność, że odstraszający charakter grzywny nałożonej w niniejszym przypadku został zneutralizowany przez zmiany dokonane w prawie w 2010 r., czyli przez przyjęcie rozporządzenia nr 2010‑49, które zakazuje rabatów bez wyjątku (zob. pkt 242 powyżej), należy zauważyć, że odstraszający skutek odnosi się przede wszystkim do ewentualnych kolejnych naruszeń prawa konkurencji, które nie muszą koniecznie dotyczyć tego samego rodzaju naruszenia co zachowania, o których mowa w zaskarżonej decyzji. Ponadto zachowanie Izby w zakresie rabatów to jedynie część jednolitego i ciągłego naruszenia stwierdzonego w zaskarżonej decyzji. Argument ten jest zatem bezskuteczny.

363    Tak samo fakt, że Izba nie prowadzi działalności obliczonej na zysk i wykonuje zadania z zakresu usług publicznych, nie wyklucza, iż może ona w ramach konkretnego wykonywania tych zadań uprzywilejowywać niektóre interesy podmiotów prywatnych, tak że argument ten również nie może uzasadniać odstąpienia od nałożenia grzywny lub nałożenia jej w symbolicznej wysokości. Fakt, że zdaniem Izby nie można sobie wyobrazić sytuacji, w której samorząd zawodowy utworzony na mocy ustawy nie przestrzega nakazu wydanego przez instytucję europejską, jest ponadto argumentem o charakterze czysto spekulatywnym, który również nie jest decydujący w tym względzie.

364    W drugiej kolejności Izba podnosi w replice, że z odpowiedzi na skargę wynika, iż Komisja niesłusznie nie uwzględniła dwóch elementów pozwalających na obniżenie kwoty grzywny, a mianowicie z jednej strony jej spontanicznej współpracy w dziedzinie cen w ramach jej odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji na podstawie art. 18 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, a z drugiej strony przekroczenia granic nakazu kontroli stanowiącego naruszenie jej prawa do obrony. Sąd powinien wziąć pod uwagę w szczególności to ostatnie uchybienie proceduralne, nawet jeśli uważa, że nie powinno ono prowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

365    Bez konieczności wypowiadania się w przedmiocie argumentu Komisji, zgodnie z którym argumenty te są niedopuszczalne, ponieważ na podstawie art. 48 § 2 akapit pierwszy regulaminu postępowania zostały podniesione zbyt późno, należy je oddalić. Jak wynika bowiem z przeprowadzonej powyżej analizy zarzutów podniesionych na poparcie wniosku o stwierdzenie nieważności, Komisja nie przekroczyła granic nakazu kontroli i nie naruszyła prawa Izby do obrony. W odniesieniu do argumentu opartego na rzekomej współpracy podjętej spontanicznie przez Izbę w jej odpowiedzi z dnia 10 lutego 2009 r. na wystosowane przez Komisję żądanie udzielenia informacji z dnia 3 lutego 2009 r. Komisja słusznie podnosi, że aspekt cenowy naruszenia nie jest wynikiem przyznania lub ujawnienia poczynionego spontanicznie przez Izbę, ponieważ Komisja zwróciła się o przekazanie większej ilości informacji dotyczących praktyk w zakresie rabatów właśnie na podstawie informacji znajdujących się już w jej posiadaniu, w szczególności protokołów posiedzeń organów Izby.

366    W trzeciej kolejności Izba powołuje się na pewne szczególne okoliczności sprawy, które uzasadniają obniżenie kwoty grzywny.

367    Zdaniem Izby należało uwzględnić wobec niej okoliczności łagodzące, biorąc pod uwagę fakt, że jej zachowanie w zakresie rabatów miało jedynie marginalne skutki, że nie miała zamiaru faworyzować małych laboratoriów, że jej praktyki w dziedzinie rozwoju laboratoriów zmierzały do ochrony niezależności farmaceuty i były zgodne z prawem, że rozpatrywane zachowania miały charakter publiczny i że przynależność członków do Izby była obowiązkowa.

368    Po pierwsze, w odniesieniu do publicznego charakteru zachowań, o których mowa, należy stwierdzić, że Komisja wyjaśnia, iż uwzględniła go w motywie 756 zaskarżonej decyzji, stwierdzając, że nie chodzi tu o zachowanie, które należałoby uznać za szczególnie poważne.

369    Podobnie co się tyczy obowiązkowego charakteru przynależności do Izby, Komisja wskazuje w motywie 757 zaskarżonej decyzji, że uwzględniła ten element w ramach przysługującego jej swobodnego uznania przy ustalaniu kwoty grzywny, ponieważ przedsiębiorstwa mogły zostać uznane za odpowiedzialne za skutki działań Izby niezależnie od stopnia ich realnego uczestnictwa. Jest bowiem oczywiste, że stopień ich uczestnictwa mógł być różny i że, jak wskazano w motywie 754 zaskarżonej decyzji, niektóre decyzje mogły zostać narzucone członkom Izby wbrew ich woli.

370    Elementy te trzeba jednak zrównoważyć z innymi cechami naruszenia. Tak więc zachowanie dotyczące rabatów jest formą porozumienia horyzontalnego dotyczącego cen, które zalicza się do najpoważniejszych ograniczeń konkurencji. W odniesieniu do decyzji mających za cel uniemożliwienie rozwoju grup laboratoriów chodzi o ograniczenia produkcji, rozwoju technicznego i inwestycji na rynku, które, patrząc racjonalnie, mogły skutkować opóźnieniem działalności grup międzynarodowych na rynku francuskim i zamknięciem rynku wewnętrznego, jak Komisja przypomina w motywie 755 zaskarżonej decyzji. Biorąc pod uwagę również czas trwania naruszenia (zob. pkt 355 powyżej), a także rozmiar rynku, na który wywierało ono wpływ, o szacowanej wartości 4,4 mld EUR w 2008 r. (motyw 759 zaskarżonej decyzji), jak również fakt, że wpływ działania Izby był znaczny, ponieważ farmaceuci – analitycy medyczni wpisani na listę posiadają łączny udział rynkowy wynoszący 95% usług analiz medycznych, Komisja mogła uznać, iż powyższe okoliczności nie zmieniały poważnego charakteru naruszenia.

371    Po drugie, odnośnie do stwierdzenia, że naruszenie dotyczące rabatów wywołało niewielkie skutki, a w szczególności, iż zachowanie w zakresie rabatów nie zmierzało do ochrony małych laboratoriów, należy przypomnieć, że skutek praktyki antykonkurencyjnej nie jest kryterium rozstrzygającym przy ocenie odpowiedniej wysokości grzywny i że w tym kontekście inne elementy, takie jak elementy objęte aspektem zamiaru, mogą być istotniejsze niż elementy dotyczące tych skutków, przede wszystkim gdy chodzi o naruszenia, które są poważne same z siebie, takie jak ustalanie cen i podział rynków (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 13 lipca 2011 r. w sprawie T‑138/07 Schindler Holding i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4819, pkt 222 i przytoczone tam orzecznictwo).

372    Tymczasem z przeprowadzonej powyżej analizy żądań stwierdzenia nieważności wynika, że Komisja posiada dowody z dokumentów wskazujące, po pierwsze, na zamiar organów kierowniczych Izby utrudnienia rozwoju niektórych struktur grup laboratoriów, a po drugie, przeciwstawienia się rabatom przekraczającym limit 10%, który to cel nie ma podstawy prawnej, a zatem nie może zostać uzasadniony ochroną niezależności farmaceuty – analityka medycznego, a nawet ochroną zdrowia publicznego.

373    Ponadto przytoczony w motywie 761 zaskarżonej decyzji wniosek Komisji, zgodnie z którym praktyki dotyczące rabatów zostały wprowadzone w życie, nie mógł zostać skutecznie zakwestionowany przez Izbę, jak to wynika w szczególności z przeprowadzonej powyżej analizy pierwszej części zarzutu dziewiątego.

374    Komisja nie popełniła zatem błędu, gdy nie przypisała tym elementom wagi przy ustalaniu kwoty grzywny.

375    Po trzecie, jeżeli chodzi o argument dotyczący tego, że Izba jedynie interpretowała prawo, nie przedstawiła ona żadnych argumentów pozwalających na dojście do wniosku odmiennego niż Komisja, zgodnie z którym w przeważającej większości aspektów jednolitego i ciągłego naruszenia stwierdzonego w tym względzie wykładnia prawa przyjęta przez Izbę była sprzeczna z przepisami i opierała się na idei przewodniej ograniczenia konkurencji. Komisja nie popełniła błędu, nie uznając w motywie 768 zaskarżonej decyzji istnienia okoliczności łagodzącej na podstawie podniesionych przez Izbę argumentów opartych na fakcie, że zachowanie Izby spotykało się z aprobatą, a nawet zachętą ze strony organów władzy publicznej lub znajdującą się w uregulowaniach prawnych.

376    Jednakże wniosek ten musi być złagodzony w odniesieniu do zastrzeżeń zawartych w zaskarżonej decyzji (motywy 450 i nast.) w przedmiocie wejścia w życie zmian w statutach i umów dotyczących SEL.

377    Nawet jeśli z analizy zarzutu drugiego w pkt 128–157 powyżej wynika bowiem, że Komisja nie popełniła błędu w ocenie wskutek błędnej wykładni ustawodawstwa francuskiego dotyczącego natychmiastowego wejścia w życie zmian statutów i umów dotyczących SEL w trakcie ich działalności, to jednak w pkt 155 powyżej zostało stwierdzone, że można ubolewać, iż w zaskarżonej decyzji prawie nie ma mowy o wpływie okólnika nr 98‑585 w tym względzie, oprócz odniesienia znajdującego się w przypisie nr 562 do faktu, że ów okólnik zawiera odmienną wykładnię obowiązującego systemu, ponieważ wskazuje, że „spółka powinna najpierw zwrócić się o zatwierdzenie wprowadzonych zmian”.

378    Nawet jeśli okólnik ten i wynikająca z niego praktyka prefektów polegająca na wydawaniu zarządzeń o zatwierdzeniu zmian nie podważają bowiem zgodności analizy Komisji z prawem, to chodzi jednak o okoliczności, które mogły mieć wpływ na przyjmowane przez Izbę stanowiska będące przedmiotem stawianych jej zarzutów. Niezależnie od kwestii zgodności z prawem okólnika nr 98‑585 i praktyki prefektów w tym konkretnym względzie mogą one tłumaczyć bronioną przez Izbę koncepcję systemu dwutorowego: zmiana pozwolenia dla laboratorium podlega systemowi deklaratoryjnemu, lecz warunek uzyskania nowego zatwierdzenia dla SEL ma charakter zawieszający. Tymczasem hipoteza o istnieniu takiego systemu dwutorowego nie została zbadana w zaskarżonej decyzji.

379    W związku z tym, biorąc także pod uwagę fakt, że z motywów 453 i nast. zaskarżonej decyzji wynika, iż szereg objętych zaskarżoną decyzją stanowisk Izby wobec SEL zostało przyjętych przed okólnikiem nr 2005/206, należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie Komisja popełniła błąd w ocenie, nie uznając istnienia okoliczności łagodzącej w odniesieniu do tego szczególnego aspektu naruszenia przez część rozpatrywanego okresu, mianowicie w szczególności przed wejściem w życie okólnika nr 2005/206 w dniu 14 listopada 2005 r.

380    Zważywszy na powyższe, należy uwzględnić zastrzeżenie dotyczące nieuwzględnienia pewnych okoliczności łagodzących przez Komisję przy ustalaniu kwoty grzywny. Konsekwencje, jakie powyższe stwierdzenie ma dla ustalenia kwoty grzywny, zostaną zbadane poniżej.

381    Należy stwierdzić, że okoliczność łagodząca wskazana w pkt 376–379 powyżej dotyczy tylko jednego spośród czterech rodzajów decyzji zarzucanych Izbie w odniesieniu do tego aspektu jej zachowania, który miał na celu uniemożliwienie rozwoju grup laboratoriów. Ponadto dotyczy ona jedynie części okresu, w którym były przyjmowane akty tego rodzaju (okres od końca 2003 r. do 2005 r.). Komisja posiada dowody w odniesieniu do innych decyzji wydanych w przedmiocie rozwoju grup laboratoriów, które dotyczą okresu sprzed 2005 r.

382    W świetle tych okoliczności rozpatrywany błąd może racjonalnie prowadzić jedynie do nieznacznego obniżenia wysokości grzywny. Sąd uznaje zatem, że w celu uwzględnienia go właściwe jest obniżenie wysokości grzywny o 250 000 EUR, w związku z czym grzywna nałożona na Izbę powinna wynosić 4 750 000 EUR.

383    Wreszcie należy jeszcze zbadać argumenty Izby dotyczące nieproporcjonalnego lub nieodpowiedniego charakteru grzywny, biorąc pod uwagę niewielkie możliwości finansowe Izby i płynące stąd zagrożenie dla jej prawidłowego funkcjonowania. Badanie to należy przeprowadzić w świetle zmienionej wysokości grzywny.

384    Jak wskazuje Komisja w motywie 743 zaskarżonej decyzji, okoliczność, że w metodzie obliczania grzywny nie uwzględniono niewielkich możliwości finansowych Izby, nie jest decydująca, ponieważ art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 pozwala na uwzględnienie obrotu uzyskanego przez każdego z członków prowadzących działalność na rynku, na który naruszenie miało wpływ.

385    W szczególności z motywu 744 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja nałożyła grzywnę, powołując się na art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003. Sporny przepis przewiduje w akapicie trzecim, że jeżeli naruszenie ze strony związku przedsiębiorstw ma związek z działalnością jego członków, to grzywna nie przekroczy 10% sumy całkowitego obrotu każdego z członków prowadzących działalność na rynku, na który miało wpływ naruszenie dokonane przez związek. W celu zweryfikowania, czy grzywna nie ma charakteru nadmiernego, należy dokonać badania, o którym mowa w akapicie trzecim tego przepisu, w odniesieniu do obniżonej kwoty grzywny.

386    Ponadto art. 23 ust. 4 akapit pierwszy rozporządzenia nr 1/2003 stanowi, że „[j]eżeli grzywna nałożona na związek przedsiębiorstw uwzględnia obrót jego członków, a związek nie jest wypłacalny, jest on zobowiązany do wezwania swoich członków do złożenia składki, aby pokryć kwotę grzywny”.

387    Należy stwierdzić, że rozumowanie Komisji opisane w zaskarżonej decyzji uwzględnia w szczególności czynnik zdolności finansowej członków Izby do pokrycia grzywny ze składek. W motywach 746–751 Komisja wskazuje bowiem na nowe rozwiązanie przyjęte w tym wprowadzonym przez rozporządzenie nr 1/2003 przepisie, jak również na możliwość, jaką faktycznie dysponuje Izba, do wezwania swoich członków, którzy jednak mogli sprawować, choć w różnym stopniu, nadzór nad podejmowaniem decyzji przez organy kierownicze Izby, do uiszczenia składek w celu zapłacenia grzywny. W ten sposób Komisja uzasadnia fakt, że w niniejszej sprawie odeszła od metody obliczania grzywien przewidzianej w wytycznych, a Izba nie zaprzecza, że zastosowanie pkt 37 wytycznych jest dla niej bardziej korzystne niż stosowanie ogólnej metody przewidzianej w tych wytycznych, jak Komisja podnosi w motywie 751 zaskarżonej decyzji.

388    Odnośnie do oceny wpływu finansowego grzywny Izba nie kwestionuje danych finansowych, którymi posłużyła się Komisja. Z motywu 771 zaskarżonej decyzji można wywnioskować, że 95% wartości wynagrodzeń pobranych przez prywatne laboratoria analiz medycznych w 2008 r. we Francji wyniosło 4,2 mld EUR (a nie „4 205 033 mln EUR”, jak określono na podstawie, jak się wydaje, błędu pisarskiego), przy czym w tym czasie nie były dostępne nowsze dane. Ponadto, jak wynika również z motywu 771, Komisja zastosowała współczynnik procentowy 95% łącznej wartości wynagrodzeń po to, aby wykluczyć obrót osiągnięty przez laboratoria, w których jedynym wspólnikiem jest lekarz o specjalności w dziedzinie analiz medycznych, reprezentujące około 5% wszystkich laboratoriów prywatnych. Dane te znajdują potwierdzenie w motywach 23 i 759 zaskarżonej decyzji, które w celu określenia rozmiaru rynku odnoszą się do obrotów w wysokości 4,4 mld EUR osiągniętych przez laboratoria prywatne w 2008 r.

389    Sąd nie dysponuje informacjami na temat obrotu osiągniętego przez prywatne laboratoria analiz medycznych na rynku, na który naruszenie wywarło wpływ, innymi niż informacje przedstawione w zaskarżonej decyzji. Należy jednak podkreślić, że nie zostało podniesione, iż kwota ta nie może już odzwierciedlać stanu obecnego. W każdym razie można zasadnie uznać, że nie przeszacowuje ona wartości dotkniętego naruszeniem rynku na dzień wydania wyroku.

390    Kwota nałożonej grzywny, po obniżeniu jej przez Sąd, stanowi jedynie nieco ponad 1% tego obrotu. Nie jest zatem nadmierna.

391    Ponadto w świetle akt sprawy nie wydaje się, aby grzywna w obniżonej wysokości mogła realistycznie naruszyć kondycję finansową członków sekcji G prowadzących działalność na rynku, na który naruszenie wywarło wpływ, gdyby w przyszłości zostali oni wezwani do zapłacenia dodatkowych składek na poczet grzywny.

392    Zważywszy na powyższe, należy stwierdzić nieważność art. 3 zaskarżonej decyzji i ustalić wysokość grzywny na 4,75 mln EUR, którą to kwotę Sąd, w ramach wykonywania nieograniczonego prawa orzekania, uznał za odpowiednią, mając na względzie okoliczności sprawy, w szczególności okoliczności dotyczące wagi i czasu trwania naruszenia stwierdzonego przez Komisję, a także dotyczące zasobów, do których Izba może sięgnąć, oraz oddalić skargę w pozostałym zakresie.

 W przedmiocie kosztów

393    Zgodnie z art. 87 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron Sąd może postanowić, że koszty zostaną rozdzielone albo że każda ze stron pokryje własne koszty.

394    Zgodnie z art. 87 § 4 regulaminu postępowania Sąd może postanowić, że interwenient pokryje własne koszty.

395    W niniejszej sprawie zostało częściowo uwzględnione tylko zastrzeżenie na poparcie podniesionego pomocniczo żądania obniżenia kwoty grzywny, w związku z czym kwota grzywny nałożonej na Izbę została obniżona. Słuszna ocena okoliczności sprawy wymaga zatem, aby Komisja pokryła własne koszty oraz jedną dziesiątą kosztów poniesionych przez Izbę, która pokryje dziewięć dziesiątych własnych kosztów.

396    Labco pokrywa własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (dziewiąta izba)

orzeka, co następuje:

1)      Kwota grzywny podlegająca zapłacie na zasadzie odpowiedzialności solidarnej, nałożona na Ordre national des pharmaciens (ONP), Conseil national de l’Ordre des pharmaciens (CNOP) i Conseil central de la section G de l’Ordre national des pharmaciens (CCG) w art. 3 decyzji Komisji C(2010) 8952 wersja ostateczna z dnia 8 grudnia 2010 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 [TFUE] (sprawa 39510 – Labco/ONP) zostaje ustalona na 4,75 mln EUR.

2)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

3)      Komisja Europejska pokrywa własne koszty oraz jedną dziesiątą kosztów poniesionych przez ONP, CNOP i CCG.

4)      ONP, CNOP i CCG pokrywają dziewięć dziesiątych własnych kosztów.

5)      Labco pokrywa własne koszty.

Berardis Czúcz Popescu

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 10 grudnia 2014 r.

Podpisy

Spis treści

Okoliczności powstania sporu i zaskarżona decyzja

Postępowanie i żądania

Co do prawa

1.  W przedmiocie żądania stwierdzenia nieważności

W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego błędu w wykładni i w stosowaniu art. 101 TFUE w świetle wyroku w sprawie Wouters

W przedmiocie zarzutów dotyczących zachowania odnoszącego się do rozwoju grup laboratoriów

W przedmiocie zarzutów dotyczących składu kapitału i zmian w kapitale SEL

–  W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego zasadniczo pominięcia roli CCG jako gwaranta niezależności zawodowej wspólnika w związku z jego minimalnym udziałem w kapitale SEL

–  W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego zasadniczo błędnej oceny zamiaru prawodawcy w zakresie podziału prawa własności udziałów w SEL powyżej górnej granicy 25% oraz pominięcia ram prawnych znajdujących zastosowanie do podziału prawa własności udziałów w SEL

W przedmiocie zarzutów dotyczących obowiązków informacyjnych SEL w okresie ich istnienia

–  W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego w istocie błędu w ocenie wynikającego z błędnej wykładni prawodawstwa francuskiego odnoszącego się do odpowiednich zadań prefekta i CCG w przypadku zmian następujących w okresie istnienia danego SEL

–  W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego w istocie naruszenia zakresu stosowania obowiązku przekazywania informacji ustanowionego przez prawodawstwo francuskie i pominięcia roli CCG w ramach wykonywanego przez nie zadania kontroli następczej dokumentów spółek

W przedmiocie zarzutu szóstego, dotyczącego w istocie błędnej wykładni i błędnego stosowania art. 101 TFUE w zakresie, w jakim orzeczone kary dyscyplinarne wzmacniają potencjalne lub rzeczywiste skutki odnośnych decyzji

W przedmiocie zarzutów dotyczących zarzucanych praktyk cenowych

W przedmiocie zarzutu siódmego, podniesionego tytułem głównym, dotyczącego w istocie przekroczenia uprawnień w wyniku naruszenia granic nakazu kontroli

–  W przedmiocie pierwszego zastrzeżenia

–  W przedmiocie drugiego zastrzeżenia

W przedmiocie zarzutu ósmego, podniesionego pomocniczo, dotyczącego w istocie błędnej oceny zakresu ram prawnych mających zastosowanie i woli prawodawcy

W przedmiocie zarzutu dziewiątego, podniesionego pomocniczo, dotyczącego w istocie błędnej oceny okoliczności faktycznych prowadzącej do naruszenia prawa

–  W przedmiocie części drugiej

–  W przedmiocie części pierwszej

W przedmiocie zarzutu podważającego jednolity i ciągły charakter naruszenia

Wniosek dotyczący zastosowania orzecznictwa Wouters i zarzutów na poparcie żądania stwierdzenia nieważności

2.  W przedmiocie podniesionego pomocniczo żądania obniżenia kwoty grzywny

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: francuski.