WYROK SĄDU (ósma izba)
z dnia 11 lipca 2013 r. (*)
Fundusz Spójności – Rozporządzenie (WE) nr 1164/94 – Projekt asenizacji w Saragossie – Częściowe cofnięcie pomocy finansowej – Zamówienia publiczne – Pojęcie obiektu budowlanego – Artykuł 14 ust. 10 i 13 dyrektywy 93/38/EWG – Podział zamówień – Uzasadnione oczekiwania – Obowiązek uzasadnienia – Termin na wydanie decyzji – Ustalanie korekt finansowych – Artykuł H ust. 2 załącznika II do rozporządzenia nr 1164/94 – Proporcjonalność – Przedawnienie
W sprawie T‑358/08
Królestwo Hiszpanii, reprezentowane początkowo przez J. Rodrígueza Cárcama, a następnie przez A. Rubia Gonzáleza, abogados del Estado,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez G. Valera Jordanę oraz A. Steiblytė, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji C(2008) 3249 z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie zmniejszenia pomocy przyznanej Królestwu Hiszpanii z Funduszu Spójności na projekt nr 96/11/61/018 „Saneamiento de Zaragoza” decyzją C(96) 2095 z dnia 26 lipca 1996 r.,
SĄD (ósma izba),
w składzie: L. Truchot, prezes, M.E. Martins Ribeiro i A. Popescu (sprawozdawca), sędziowie,
sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 28 listopada 2012 r.,
wydaje następujący
Wyrok (1)(2)
Okoliczności powstania sporu
1 W decyzji z dnia C(96) 2095 z dnia 26 lipca 1996 r. (zwanej dalej „decyzją z 1996 r.”) Komisja Wspólnot Europejskich zatwierdziła w ramach Funduszu Spójności przyznanie pomocy finansowej w wysokości 8 850 689 EUR na projekt nr 96/11/61/018 – „Saneamiento de Zaragoza” (zwany dalej „projektem asenizacji w Saragossie”). Ów mający na celu ulepszenie i uzupełnienie instalacji asenizacji i oczyszczania ścieków miasta Saragossy (Hiszpania) projekt obejmował dwie grupy przedsięwzięć. W ramach pierwszej grupy przedsięwzięć, noszącej nazwę „Plan wymiany kanalizacji” (zwanej dalej „etapem FIMMA 96”), przewidziano wymianę kanalizacji w niektórych dzielnicach miasta. Druga grupa przedsięwzięć, nosząca nazwę „Program asenizacji zachodniego obszaru aglomeracji (zbiornik oczyszczalni Almozara)” (zwana dalej „etapem SPWS”), obejmowała między innymi budowę kolektorów, pomocniczej sieci kolektorów oraz przelewów deszczowych. Gmina Saragossa była końcowym beneficjentem pomocy finansowej i zapewniała kierowanie projektem, którego realizację przewidziano w okresie od dnia 1 maja 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.
2 Na wniosek Królestwa Hiszpanii decyzja z 1996 r. została zmieniona decyzją Komisji C(97) 2601 z dnia 29 lipca 1997 r. (zwaną dalej „decyzją z 1997 r.”) w celu włączenia ośmiu nowych przedsięwzięć (zwanych dalej „etapem FIMMA 97”). Siedem przedsięwzięć dotyczyło wymiany, przebudowy lub budowy kolektorów, a jedno polegało na budowie zakładu oczyszczania osadu. Termin ukończenia robót przedłużono do dnia 31 grudnia 1999 r.
[…]
Zaskarżona decyzja
13 W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła wystąpienie nieprawidłowości dotyczących ośmiu zamówień w ramach etapu SPWS, a zwłaszcza czterech zamówień w ramach etapu FIMMA 97.
14 Ośmioma zamówieniami etapu SPWS były:
– kolektor przelewowy na rzece Ebro;
– kolektor w dzielnicy Los Palos;
– kolektor na obszarze Martín Arpal;
– kolektor Valles Verdes;
– kolektor w San Lamberto – Vistabella;
– kolektor na trasie do Madrytu;
– pomocnicza sieć kolektorów;
– kolektor obszaru granicznego terytorium gminy.
15 Czterema zamówieniami etapu FIMMA 97 były:
– kolektor prawobrzeżny rzeki Huerva;
– zakład oczyszczania osadu;
– kolektory na rzece Gállego;
– kolektor łącznikowy oczyszczalni w Almozara.
16 Komisja oceniła w motywie 20 zaskarżonej decyzji, że zgodnie z art. 4 ust. 2 i art. 14 ust. 1, 10 i 13 dyrektywy 93/38 sporne zamówienia stanowiły części jednego obiektu budowlanego, a w zakresie tych zamówień inicjatywa przysługiwała jednemu podmiotowi zamawiającemu, oraz że powinny one podlegać przepisom tej dyrektywy. Komisja uznała, że zamówienia te zostały rozdzielone, co stanowiło naruszenie przepisów rzeczonej dyrektywy, a w szczególności tych z nich, które odnoszą się do wartości progowej, ogłoszeń i równego traktowania oferentów.
[…]
18 W pierwszej kolejności, w celu stwierdzenia wystąpienia nieprawidłowości w rozumieniu art. H załącznika II do rozporządzenia nr 1164/94 Komisja przypomniała przede wszystkim przepisy art. 1 ust. 4 lit. b), art. 4 ust. 2, art. 14 ust. 1, 10 i 13 dyrektywy 93/38 (motywy 19, 21–23 zaskarżonej decyzji).
19 Następnie w motywie 24 zaskarżonej decyzji Komisja zaznaczyła, że we wszystkich ogłoszeniach o zamówieniu opublikowanych w Boletín Oficial de Aragón i w lokalnych mediach rada gminy Saragossa była podmiotem zamawiającym, do którego należało kierować oferty. Komisja wskazała również na podobieństwo robót do wykonania w sieci kanalizacyjnej i oczyszczania ścieków oraz uznała, że roboty miały spełniać tę samą funkcję gospodarczą i techniczną. Komisja uznała, że w niniejszej sprawie chodziło o szereg szczególnych robót w zakresie konserwacji, powiększania i naprawy istniejącej sieci kanalizacyjnej i oczyszczania ścieków, których wynikiem po ukończeniu miało być ogólne polepszenie sieci dla końcowych użytkowników. Komisja wyjaśniła, że roboty miały związek z kolektorami ściekowymi, kolektorami przelewowymi wód deszczowych, zakładem oczyszczania osadu i kolektorem ścieków pomiędzy dwiema oczyszczalniami w Almozara i Cartuja. Komisja uznała, że różnica pomiędzy dwoma rodzajami robót była funkcjonalna, a nie techniczna lub gospodarcza, i w konsekwencji dla ich wykonania nie były wymagane szczególne umiejętności techniczne. Wreszcie Komisja wskazała, że z gospodarczego punktu widzenia końcowi użytkownicy mieli płacić wynagrodzenie usługodawcy w zakresie, w jakim korzystali z jego usług.
20 Po pierwsze, jeżeli chodzi o osiem projektów w ramach etapu SPWS, Komisja uznała w motywie 24 lit. a) zaskarżonej decyzji, że roboty miały podobny cel, a jedyna różnica polegała na tym, iż zostały wykonane w sektorach rozgraniczonych geograficznie. Komisja uznała, że głównym celem robót była dostawa lub remont systemu kanalizacji w różnych sektorach, w tym instalacja kolektorów ścieków i kolektorów przelewowych.
21 Po drugie, w odniesieniu do projektów w ramach etapu FIMMA 97 wspomnianych w pkt 15 powyżej, w stosunku do których nie było możliwości powołania się na odstępstwo przewidziane w art. 14 ust. 10 dyrektywy 93/38, Komisja uznała w motywie 24 lit. b) zaskarżonej decyzji, że roboty miały podobny cel, a jedyna różnica polegała na tym, iż zostały wykonane w sektorach rozgraniczonych geograficznie. Komisja uznała, że głównym celem robót była instalacja kolektorów wzdłuż rzek Huerva i Gállego dla obsługi obszarów odprowadzających ścieki bezpośrednio do rzek i przywrócenie do odpowiedniego stanu dwóch zakładów oczyszczania ścieków, do których wysyłane były ścieki.
22 W motywie 25 zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśniła, że jeżeli chodzi o naruszenie art. 4 ust. 2 i art. 14 ust. 10 dyrektywy 93/38, należy uważać, iż umowy mają na celu realizację jednego obiektu budowlanego, gdy są powiązane w taki sposób, że – jak w niniejszym przypadku – przedsiębiorstwo wspólnotowe może uważać je za jedno przedsięwzięcie gospodarcze i składa ofertę w odniesieniu do całego przedsięwzięcia. Komisja wskazała, że wykładnia ta jest zgodna z celem dyrektywy 93/38, którym jest zapewnienie, aby przedsiębiorstwa z innych państw członkowskich mogły uczestniczyć w przetargach, jeżeli są nimi zainteresowane z obiektywnych względów związanych z wartością zamówień. Przedsiębiorstwo takie mogłoby chcieć uzyskać informacje o wartości wszystkich części robót, chociażby nawet nie było w stanie wykonać ich wszystkich. Komisja dodała, że chodzi jedynie o możliwość dokładnej oceny zakresu zamówienia i dostosowania cen w zależności od liczby części, co do których rozważane jest przedstawienie ofert.
23 Komisja stwierdziła w motywie 26 zaskarżonej decyzji, że osiem rozważanych razem projektów w ramach etapu SPWS spełniało funkcję gospodarczą i techniczną, podobnie jak cztery rozważane razem projekty w ramach etapu FIMMA 97 i że wobec tego władze hiszpańskie sztucznie rozdzieliły prace dotyczące konserwacji, powiększenia i naprawy istniejącej sieci kanalizacji i oczyszczania ścieków. Komisja wyjaśniła, iż wniosek ten opierał się na podobnym charakterze opisów prac i podobieństwie ogłoszeń o zamówieniach, na wszczęciu postępowania i ogólnej koordynacji przez ten sam podmiot zamawiający oraz na okoliczności, iż roboty wykonano w ramach jednego obszaru geograficznego.
[…]
Przebieg postępowania i żądania stron
28 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 3 września 2008 r. Królestwo Hiszpanii wniosło niniejszą skargę.
29 W dniu 30 listopada 2010 r. niniejsza sprawa została przydzielona nowemu sędziemu sprawozdawcy należącemu do drugiej izby. Jako że skład izb Sądu uległ zmianie, sędzia sprawozdawca został następnie przeniesiony do ósmej izby, której w konsekwencji została przydzielona niniejsza sprawa.
30 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (ósma izba) postanowił otworzyć ustny etap postępowania. Na rozprawie w dniu 28 listopada 2012 r. Sąd wysłuchał wystąpień stron oraz ich odpowiedzi na pytania Sądu.
31 Królestwo Hiszpanii wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
32 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi w całości;
– obciążenie Królestwa Hiszpanii kosztami postępowania.
Co do prawa
[…]
1. 1. W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszeń prawa i oczywistych błędów w ocenie w ramach stosowania art. H załącznika II do rozporządzenia nr 1164/94 odnoszącego się do korekt finansowych w związku z art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38
[…]
35 Na wstępie należy zaznaczyć, że Królestwo Hiszpanii wyjaśniło na rozprawie w odpowiedzi na pytanie Sądu, iż w pierwszym zarzucie podnosi naruszenie art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38, gdyż przepis ten należy analizować w związku z art. 14 ust. 10 dyrektywy 93/38. Zostało to odnotowane w protokole z rozprawy.
36 Ponadto Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że w zaskarżonej decyzji Komisja naruszyła prawo oraz popełniła poważny błąd w ocenie, stwierdzając, iż naruszone zostały przepisy dyrektywy 93/38. Królestwo Hiszpanii twierdzi, że jakkolwiek ciężar dowodu spoczywa na Komisji, dla wykazania, że nie została spełniona żadna z przesłanek pozwalających uznać, iż chodzi tu o jeden obiekt budowlany, użyteczne jest przeprowadzenie krótkiej analizy zamówień będących przedmiotem niniejszego sporu według kryteriów określonych przez Trybunał. Należy zauważyć, iż w niniejszej skardze Królestwo Hiszpanii kwestionuje zarówno sposób określenia przez Komisję przesłanek stosowania art. 14 ust. 10 akapit pierwszy i art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38, jak też ich zastosowanie do spornych przetargów w zaskarżonej decyzji. W konsekwencji należy zbadać, czy Komisja błędnie uznała w zaskarżonej decyzji, iż doszło do naruszenia wspomnianych przepisów, czego wykazanie przed Sądem należy do Królestwa Hiszpanii.
[…]
W przedmiocie części pierwszej, dotyczącej oczywistego błędu w ocenie popełnionego przez Komisję w odniesieniu do pojęcia obiektu budowlanego
38 Według Królestwa Hiszpanii Komisja błędnie uznała, że gmina Saragossa naruszyła przepisy dyrektywy 93/38, dzieląc na części sporne zamówienia i nie publikując ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym. Królestwo Hiszpanii uważa, że twierdzenia Komisji znajdujące się w motywie 8 akapit drugi, w motywie 9, w motywie 23 lit. b) i w motywie 24 zaskarżonej decyzji są nieuzasadnione.
39 Po pierwsze, Królestwo Hiszpanii twierdzi, że w celu oceny, czy projekt może obejmować wiele różnych obiektów budowlanych – w świetle brzmienia przepisów dyrektywy 93/38 oraz orzecznictwa Trybunału – należy dokonać analizy z trojakiego punktu widzenia: techniczno-gospodarczego, geograficznego i czasowego.
40 Po drugie, Królestwo Hiszpanii powołuje się na błędne zastosowanie tych kryteriów w niniejszej sprawie. Komisja nie przeprowadziła w najmniejszym zakresie obiektywnej analizy obiektów budowlanych z tegoż „trojakiego punktu widzenia”, lecz wydaje się, iż w celu stwierdzenia popełnienia naruszenia przez władze hiszpańskie posłużyła się dosyć szczególnymi kryteriami, takimi jak zdolność potencjalnych oferentów lub użyteczność dla nich wykonania niektórych lub wszystkich zamówień jednocześnie (motyw 9 zaskarżonej decyzji). Ponadto badaniu techniczno-gospodarczemu brak było dokładności technicznej.
41 W zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że władze hiszpańskie naruszyły art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38 w związku z art. 14 ust. 1 i 10, dzieląc na części z jednej strony osiem zamówień etapu SPWS, a z drugiej w szczególności cztery zamówienia etapu FIMMA 97. Po przypomnieniu w motywie 23 lit. b) zaskarżonej decyzji definicji obiektu budowlanego w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 Komisja zastosowała ją do spornych zamówień w motywach 24–26 zaskarżonej decyzji.
[…]
W przedmiocie pojęcia obiektu budowlanego w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 w zaskarżonej decyzji
43 Zgodnie z art. 14 ust. 1 lit. c) dyrektywy 93/38 rzeczona dyrektywa ma zastosowanie do zamówień, których wartość szacunkowa, bez podatku VAT, jest nie mniejsza niż 5 mln EUR w przypadku zamówień na roboty budowlane. Według art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38 „[p]odmioty zamawiające nie mogą obchodzić postanowień niniejszej dyrektywy poprzez dzielenie zamówień na części lub używanie specjalnych metod obliczania wartości zamówień”.
44 Ponadto na mocy art. 14 ust. 10 dyrektywy 93/38 „[p]odstawą obliczania wartości zamówienia, o której mowa w ust. 1, w przypadku zamówień na roboty budowlane jest całkowita wartość obiektu budowlanego”, przy czym obiekt budowlany został zdefiniowany w akapicie pierwszym tego przepisu jako „wynik całości robót w zakresie budownictwa lub inżynierii lądowej i wodnej, które w zamierzeniu mają spełniać samoistnie funkcję gospodarczą i techniczną”.
45 Po pierwsze, należy zaznaczyć, w ślad za Królestwem Hiszpanii i Komisją, iż Trybunał dokonał wykładni art. 14 ust. 10 i 13 dyrektywy 93/38 w wyroku z dnia 5 października 2000 r. w sprawie C‑16/98 Komisja przeciwko Francji, Rec. s. I‑8315. W wyroku tym Trybunał uznał, że art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38 „stanowi konkretny wyraz obowiązków wynikających dla podmiotów zamawiających z art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy [93/38] i w konsekwencji przy rozstrzyganiu, czy doszło do podziału obiektu budowlanego na części, przepis ten należy rozważać łącznie z tymże art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38” (pkt 31). Ponadto według Trybunału „z definicji obiektu budowlanego zawartej w art. 14 ust. 10 akapit pierwszy zdanie drugie dyrektywy [93/38] wynika, że istnienie obiektu budowlanego należy oceniać w odniesieniu do gospodarczej i technicznej funkcji wyniku danych robót” (pkt 36).
46 Z powyższego wyroku wynika, iż dla celów oceny, czy roboty były wzajemnie powiązane w sposób wymagający uznania, że stanowią jeden obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38, Trybunał przyjął podejście funkcjonalne (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie C‑574/10 Komisja przeciwko Niemcom, niepublikowany w Zbiorze, pkt 37). Trybunał uwzględnił dwa kryteria, a mianowicie kryterium funkcji gospodarczej oraz kryterium funkcji technicznej wyniku robót.
47 Należy zauważyć, że zgodnie z ww. wyrokiem w sprawie Komisja przeciwko Francji, Komisja wskazała w zaskarżonej decyzji, iż w celu ustalenia, że chodzi o obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38, należy zastosować kryterium funkcji gospodarczej oraz kryterium funkcji technicznej wyniku robót (motywy 23, 24). Po przypomnieniu brzmienia tego przepisu w motywie 23 zaskarżonej decyzji Komisja uznała w motywie 24, że „opis robót do wykonania w sieci kanalizacyjnej i w sieci oczyszczania ścieków był podobny, a roboty miały spełniać tę samą funkcję gospodarczą i techniczną”, że „niniejszy przypadek odnosi się do szeregu szczególnych robót w zakresie konserwacji, powiększania i naprawy istniejącej sieci kanalizacyjnej i oczyszczania ścieków, których wynikiem po ukończeniu powinno być ogólne polepszenie sieci dla końcowych użytkowników” oraz że „różnica pomiędzy różnymi rodzajami robót [nie jest] techniczna lub gospodarcza”.
48 Wobec powyższego bez potrzeby wypowiadania się w przedmiocie podniesionej przez Komisję kwestii tego, czy dla celów ustalenia, że chodzi o obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38, kryteria funkcji gospodarczej i funkcji technicznej wyniku robót są kumulatywne, należy zaznaczyć, że wbrew twierdzeniom Królestwa Hiszpanii Komisja nie popełniła w zaskarżonej decyzji błędu, identyfikując kryteria funkcji gospodarczej i funkcji technicznej wyniku robót jako te, które należało zastosować dla celów ustalenia, że chodzi o obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38.
49 Po drugie, Królestwo Hiszpanii podnosi, iż analizę spornych zamówień należało przeprowadzić z wykorzystaniem również kryterium geograficznego i czasowego.
50 W tym względzie należy zaznaczyć, iż w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji Trybunał posłużył się kryteriami funkcji technicznej i gospodarczej wyniku robót dla ustalenia, że chodziło o jednolity obiekt budowlany (pkt 49–56). Następnie Trybunał wyjaśnił w pkt 65, iż „każdy przypadek udzielenia zamówienia należy oceniać w związku z jego kontekstem i właściwymi mu cechami szczególnymi”. Trybunał dodał, że w okolicznościach, w których zapadł ten wyrok, „[występowały] istotne czynniki takie jak jednoczesne ogłoszenie spornych zamówień, podobieństwo ogłoszeń o zamówieniu, jednolitość ram geograficznych, w których ogłoszono te zamówienia, oraz koordynacja zapewniana przez organizację zrzeszającą międzygminne związki elektryfikacyjne na szczeblu departamentu, które domagały się połączenia tychże zamówień na tym szczeblu”.
51 Trybunał wziął tym samym pod uwagę w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji czynnik geograficzny w celu ustalenia, czy jednolity charakter funkcji technicznej i gospodarczej robót występował w różnych sieciach lokalnych dystrybucji energii elektrycznej (pkt 64, 65) lub oświetlenia publicznego (pkt 69, 70) na szerszym obszarze geograficznym i czy lokalne sieci mogły być zatem połączone w jednolitą sieć dzięki możliwości wzajemnych połączeń między tymi sieciami lokalnymi.
52 Jeżeli chodzi o aspekt czasowy, Trybunał wspomniał w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji o „jednoczesnym ogłoszeniu spornych zamówień” (pkt 65).
53 Należy uznać, że aspekt geograficzny i aspekt czasowy nie stanowią kryteriów służących ustaleniu, że chodziło o obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38, lecz czynniki konieczne dla potwierdzenia istnienia takiego obiektu budowlanego, gdyż jedynie roboty mieszczące się w konkretnych ramach geograficznych i czasowych mogą być uważane za jednolity obiekt budowlany.
54 Należy zaznaczyć, iż w zaskarżonej decyzji Komisja odniosła się do czynnika geograficznego (motywy 24, 26 zaskarżonej decyzji) i do czynnika czasowego ze względu na połączenie zamówień dotyczących projektów należących do tego samego etapu, czyli do etapu SPWS lub do etapu FIMMA 97. W konsekwencji Komisja nie popełniła błędu, dokonując analizy spornych zamówień przy zastosowaniu czynnika geograficznego i czasowego bez uwzględniania ich jako kryteriów funkcjonalnych dla celów ustalenia, że chodziło o omawiane obiekty budowlane.
55 Po trzecie, zdaniem Królestwa Hiszpanii wydaje się, iż w celu ustalenia naruszenia popełnionego przez władze hiszpańskie Komisja posłużyła się cokolwiek szczególnymi kryteriami takimi jak zdolności potencjalnych oferentów lub użyteczność dla nich wykonania niektórych lub wszystkich zamówień jednocześnie (motyw 9 zaskarżonej decyzji).
56 W zaskarżonej decyzji Komisja rzeczywiście wspomniała o pewnych czynnikach dotyczących potencjalnych oferentów w części dotyczącej początkowej oceny (motyw 9).
57 W tym względzie w ww. wyroku Komisja przeciwko Francji Trybunał uznał, że definicja obiektu budowlanego zawarta w art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 nie uzależnia istnienia obiektu budowlanego od wystąpienia czynników takich jak liczba podmiotów zamawiających lub możliwość wykonania całości robót przez jedno przedsiębiorstwo (pkt 43). Trybunał zaznaczył, że jakkolwiek istnienie jednego i tego samego podmiotu zamawiającego oraz możliwość wykonania całości robót objętych zamówieniem przez przedsiębiorstwo unijne mogą, w zależności od okoliczności, stanowić wskazówki potwierdzające istnienie obiektu budowlanego w rozumieniu dyrektywy, to nie mogą one natomiast stanowić decydujących kryteriów w tym zakresie. Trybunał dodał, iż „mnogość podmiotów zamawiających i brak możliwości wykonania całości danych robót przez jedno przedsiębiorstwo nie mogą podważyć istnienia obiektu budowlanego, jeżeli wniosek ten nasuwa się na podstawie kryteriów funkcjonalnych określonych w art. 14 ust. 10 akapit pierwszy zdanie drugie dyrektywy” (pkt 42).
58 Z ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji wynika zatem, że wykorzystanie pewnych czynników dotyczących zwłaszcza potencjalnych oferentów jest możliwe, lecz nie mogą one być decydujące ani nie mogą podważyć wniosku o istnieniu obiektu budowlanego opartego na spełnieniu kryteriów funkcji technicznej i funkcji gospodarczej wyniku robót.
59 W konsekwencji należy zbadać stosowanie tych kryteriów do zamówień, których dotyczy zaskarżona decyzja, i ocenić, czy Komisja słusznie uznała je za spełnione, aby stwierdzić istnienie dwóch obiektów budowlanych. Następnie konieczne będzie zbadanie, na jakiej podstawie uwzględnione zostały inne czynniki.
W przedmiocie zastosowania w zaskarżonej decyzji pojęcia obiektu budowlanego w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 do spornych zamówień
60 Królestwo Hiszpanii powołuje się na brak obiektywnej analizy obiektów budowlanych z techniczno-gospodarczego, geograficznego i czasowego punktu widzenia, na błędny charakter stosowania tych kryteriów w niniejszej sprawie oraz na stosowanie szczególnych kryteriów.
61 Komisja uznała w zaskarżonej decyzji, że istniały dwie grupy obiektów budowlanych składające się, po pierwsze, z ośmiu projektów etapu SPWS [(motyw 24 lit. a)], a po drugie, z czterech projektów etapu FIMMA 97 [(motyw 24 lit. b)]. W konsekwencji należy kolejno zbadać każdą z tych dwóch grup.
– W przedmiocie ośmiu spornych zamówień w ramach etapu SPWS
62 Królestwo Hiszpanii powołuje się na brak dokładności Komisji przy badaniu techniczno-gospodarczym i analizuje pod względem technicznym i gospodarczym osiem stanowiących niezależne projekty spornych zamówień w ramach etapu SPWS wymienionych w pkt 14 powyżej, z których sześć dotyczy kolektorów ściekowych, jeden – przelewu deszczowego i jeden – pomocniczej sieci kolektorów.
63 Po pierwsze, jeżeli chodzi o funkcję techniczną tych prac, Królestwo Hiszpanii podnosi, iż jest ona odmienna dla każdego z omawianych projektów.
64 Niemniej jednak analiza Komisji nie polegała na zbadaniu różnych robót objętych spornym zamówieniem w sposób niezależny i ocenie ich własnej funkcji technicznej, jak zaleca Królestwo Hiszpanii, lecz na zbadaniu – zgodnie ze wskazanym w pkt 45 powyżej orzecznictwem – czy wynik robót miał taką samą funkcję techniczną.
65 W ten sposób Komisja uznała, że chodziło o roboty, których wynikiem było ogólne polepszenie sieci asenizacyjnej i że miały one spełniać taką samą funkcję techniczną (motyw 24 zaskarżonej decyzji).
66 Z jednej strony należy zaznaczyć, że jeżeli chodzi o sześć kolektorów i pomocniczą sieć kolektorów, to wszystkie one przyjmują ścieki w celu gospodarowania nimi w ramach sieci asenizacyjnej.
67 Z drugiej strony, jeżeli chodzi o przelew deszczowy, Królestwo Hiszpanii twierdzi, iż pełni on inną funkcję techniczną, która nie polega na gospodarowaniu ściekami lub ich oczyszczaniu, lecz na zapobieżeniu powodzi w wypadku nadmiernych opadów deszczu. Królestwo Hiszpanii nie utrzymuje jednak, iż w niniejszej sprawie ów przelew nie uczestniczy wraz z kolektorami i pomocniczą siecią kolektorów w technicznej funkcji sieci asenizacyjnej. Jak słusznie podnosi Komisja, ów przelew służy do tego, aby zapobiec niepotrzebnemu wzrostowi ilości wody do oczyszczania przez oczyszczalnię i ograniczyć zanieczyszczenie wód, do których odprowadzane są nadwyżki wynikające z obfitych opadów deszczu, przez co przyczynia się do lepszego gospodarowania ściekami. Ponadto Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że omawiany przelew nie oczyszcza ścieków, lecz nie twierdzi, że nie przelewa on ścieków. Wyjaśnia, iż nie ma możliwości ścisłego oddzielenia wody deszczowej przepływającej przez omawiany przelew od ścieków przepływających przez kolektory. Należy stwierdzić, że rzeczony przelew przelewa wodę deszczową i ścieki w celu odciążenia kolektorów ściekowych i umożliwienia lepszego funkcjonowania sieci asenizacyjnej.
68 W tym względzie należy zaznaczyć, że w odpowiedzi na kwestionariusz wniosku o pomoc złożonego w 1996 r. władze hiszpańskie wskazały, iż celem projektu asenizacji była budowa szeregu kolejnych kolektorów na obszarze, z którego ścieki odprowadzane są do oczyszczalni w Almozara. Władze hiszpańskie wspomniały również, iż przewidywano budowę przelewu powodziowego mającego odprowadzać do rzeki Ebro wodę deszczową, której nie mógł przesyłać kolektor, jedynie w czasie silnych opadów deszczu i przy odpowiednim stopniu rozcieńczenia ścieków. Wreszcie władze hiszpańskie wyjaśniły, iż główny cel wszystkich projektów polegał na „uzdatnieniu istniejących przestarzałych struktur oraz usunięciu braków systemu poprzez zapewnienie gminie sieci kanalizacyjnej zdolnej odprowadzać ścieki do głównych kolektorów, aby zapobiec powodziom, wyciekom do wód gruntowych i niekontrolowanemu wypływaniu ścieków”. Ten sam opis głównego celu powtórzono w decyzji z 1996 r. w załączonym arkuszu prognostycznym zawierającym streszczenie projektu. Z powyższego wynika, że zdaniem samego Królestwa Hiszpanii w ramach sieci asenizacyjnej występuje związek pomiędzy przesyłaniem ścieków i zapobieganiem powodziom za pomocą przelewu.
69 Należy stwierdzić, że osiem projektów nie jest – jak twierdzi Królestwo Hiszpanii – niezależnych, lecz należy do tego samego projektu dotyczącego sieci asenizacyjnej, którym to zgodnie z kwestionariuszem wniosku o pomoc złożonego w 1996 r. i arkuszem prognostycznym załączonym do decyzji z 1996 r. jest budowa sieci kanalizacyjnej zdolnej odprowadzać ścieki do głównych kolektorów, aby zapobiegać powodziom, wyciekom do wód gruntowych i niekontrolowanemu wypływaniu ścieków. Jak słusznie oceniła Komisja, roboty w ramach etapu SWPS zmierzały do podobnego celu, którym była dostawa lub remont systemu kanalizacji w różnych sektorach, w tym instalacja kolektorów ściekowych i przelewów [motyw 24 lit. a) zaskarżonej decyzji]. Stanowią one więc rzeczywiście szereg robót, których wynikiem jest ogólne polepszenie sieci asenizacyjnej dla końcowych użytkowników (motyw 24 zaskarżonej decyzji). Zgodnie z art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 i z ww. wyrokiem w sprawie Komisja przeciwko Francji wynik tego szeregu robót ma spełniać samoistnie funkcję techniczną, jaką jest asenizacja ścieków.
70 Wniosku tego nie podważa argumentacja Królestw Hiszpanii, wedle której dyrektywa 93/38 nie ma zastosowania do przelewów, ponieważ nie służą one do kanalizacji ścieków. Po pierwsze, jak już wskazano (zob. pkt 67 powyżej), błędem jest twierdzić, że omawiany przelew kanalizuje jedynie wodę deszczową. Po drugie, jak słusznie podnosi Komisja, należy uznać, że zakres stosowania art. 6 ust. 2 lit. b) dyrektywy 93/38 nie ogranicza się do instalacji bezpośrednio kanalizujących lub oczyszczających ścieki, lecz że przepis ten ma zastosowanie do zamówień „związanych z kanalizacją lub oczyszczaniem ścieków”, wobec czego przelewy mieszczą się w tym zakresie.
71 Ponadto należy odrzucić argumenty wysuwane przez Królestwo Hiszpanii w celu podważenia argumentacji Komisji, iż utożsamienie z jednolitym obiektem budowlanym szeregu przedsięwzięć dotyczących różnych rodzajów kolektorów ścieków komunalnych potwierdza dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.U. L 135, s. 40). Dyrektywa dotyczy bowiem między innymi zbierania, oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych, do których zgodnie z jej art. 2 ust. 1 zaliczają się wody opadowe. Ponadto, nawet zakładając, iż dyrektywa wyodrębnia uregulowania mające zastosowanie do oczyszczalni ścieków, Królestwo Hiszpanii nie wyjaśnia, jakie konsekwencje należy z tego wyciągnąć w odniesieniu do spornych projektów, z których żaden nie dotyczy oczyszczalni ścieków.
72 Po drugie, Królestwo Hiszpanii kwestionuje tożsamość funkcji gospodarczych spornych projektów. Woda deszczowa nie podlega szczególnej opłacie z tytułu usług asenizacji ścieków pobieranej przez gminę Saragossa. W konsekwencji zindywidualizowana opłata lub podatek nie mogą być pobierane z przeznaczeniem na przelew wody deszczowej. Ponadto w odpowiedzi na argument Komisji, Królestwo Hiszpanii twierdzi, że nawet jeżeli ta specjalna opłata służy finansowaniu kosztów eksploatacji sieci, to jest niewystarczająca i wymaga wniesienia środków z budżetu gminy. Oznacza to, że jakkolwiek koszt gospodarowania ściekami rzeczywiście jest częściowo pokrywany z dochodów pochodzących z opłaty, to infrastruktura sieci, której przeznaczeniem jest zbieranie i oczyszczanie wody deszczowej, musi być finansowana z funduszy publicznych. Pomiędzy opłatą za oczyszczanie ścieków i wynagrodzeniem za usługę publiczną świadczoną za pomocą przelewów deszczowych występuje więc zasadnicza różnica, co dowodzi, iż brak jest jakiejkolwiek tożsamości w wymiarze gospodarczym. Opłata za oczyszczanie ścieków jest bowiem określana w zależności od rzeczywistej ilości ścieków odprowadzanych przez każde gospodarstwo domowe, czyli stanowi zindywidualizowaną opłatę zależną od zużycia każdego płatnika, podczas gdy wynagrodzenie za usługę publiczną świadczoną za pomocą przelewów deszczowych mogłoby ewentualnie być rozłożone na całą populację, lecz bez dostosowywania wymaganych kwot w zależności od użytku czerpanego przez zainteresowane osoby.
73 W zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że w wymiarze gospodarczym „końcowi użytkownicy [musieli] płacić usługodawcy w zakresie, w jakim korzystali z jego usług” (motyw 24).
[…]
75 Po pierwsze, na rozprawie w odpowiedzi na pytanie Sądu Królestwo Hiszpanii potwierdziło, że specjalna opłata asenizacyjna z tytułu asenizacji ścieków pobierana przez gminę Saragossa, do której odnosi się w skardze, była przewidziana w art. 2 zawartym w rozdziale 2 zatytułowanym „Usługa asenizacji ścieków” zarządzenia podatkowego nr 24.25 gminy Saragossa dotyczącego opłaty z tytułu usług zaopatrzenia w wodę pitną i asenizacji ścieków, a Komisja przytoczyła ten artykuł w swych pismach. Na mocy tego przepisu „zdarzeniem powodującym obowiązek uiszczenia tej opłaty jest świadczenie usługi asenizacji ścieków w wypadku wody deszczowej lub ścieków zebranych w kolektorach i w kanalizacji będących własnością gminy lub przez nią utrzymywanych, ponieważ to gmina Saragossa jest odpowiedzialna za gospodarowanie tymi ściekami, w tym również za koszty ich transportu do chwili ich oczyszczenia i odprowadzenia do naturalnych cieków wodnych na warunkach przewidzianych w zezwoleniach na przelew wydanych przez konfederację hydrograficzną rzeki Ebro”. Z przepisu tego wynika, że nie ma w nim rozróżnienia pomiędzy ściekami i wodą deszczową.
76 Po drugie, należy stwierdzić, że argumentacja Królestwa Hiszpanii dotycząca finansowania infrastruktury sieci przeznaczonej do zbierania i oczyszczania wody deszczowej nie ma poparcia, gdyż Królestwo Hiszpanii poprzestało na twierdzeniu, iż rzeczona infrastruktura musi być finansowana z funduszy publicznych. Co więcej, Królestwo Hiszpanii nie przedstawiło dowodów mogących wykazać, iż infrastruktura ta nie jest finansowana – chociażby częściowo – ze specjalnej opłaty asenizacyjnej.
77 W konsekwencji należy stwierdzić, że omawiane roboty w ramach etapu SPWS stanowią części całości, której wynik ma spełniać samoistnie funkcję gospodarczą.
78 W świetle ogółu powyższych rozważań należy uznać, że Królestwo Hiszpanii nie wykazało, iż Komisja popełniła błąd, przyjmując w motywie 26 zaskarżonej decyzji, że omawiane roboty w ramach etapu SPWS musiały spełniać tę samą funkcję techniczną i gospodarczą w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38.
– W przedmiocie czterech spornych zamówień w ramach etapu FIMMA 97
79 Królestwo Hiszpanii powołuje się na brak dokładności Komisji przy badaniu techniczno-gospodarczym i analizuje pod względem techniczno-gospodarczym cztery sporne zamówienia w ramach etapu FIMMA 97 wspomniane w pkt 15 powyżej i dotyczące zakładu oczyszczania osadu, kolektora łącznikowego i kolektorów, w tym kolektorów na rzece Gállego. Następnie Królestwo Hiszpanii dokonuje analizy zamówień w ramach tego etapu, twierdząc, że każdy projekt należy uważać za niezależny od innych oraz że brak było wymogu opublikowania zamówienia w Dzienniku Urzędowym.
80 Po pierwsze, jeżeli chodzi o funkcję techniczną projektów w ramach etapu FIMMA 97, Komisja uznała w zaskarżonej decyzji, że cztery projekty stanowiły jeden obiekt budowlany, co jest kwestionowane przez Królestwo Hiszpanii.
81 Zgodnie z kwestionariuszem wniosku o pomoc złożonego w 1997 r. projekty etapu FIMMA 97 odpowiadały trzem odrębnym celom. Tymczasem należy zaznaczyć w ślad za Komisją, że cztery sporne projekty rzeczonego etapu należały do tej samej grupy i odpowiadały temu samemu celowi, którym było „usuwanie zrzutów nieoczyszczonych ścieków”.
82 Jeżeli chodzi o kolektor łącznikowy, Królestwo Hiszpanii twierdzi, iż „jego funkcją nie jest tak jak w wypadku innych kolektorów zbieranie i przesyłanie ścieków i wody deszczowej odpowiednio do oczyszczalni i przelewów”, lecz „próba złagodzenia nierównowagi w dziedzinie struktur asenizacyjnych wynikającej z niesymetrycznego rozrostu miasta Saragossa”. Wbrew twierdzeniom Królestwa Hiszpanii błędem jest utrzymywać, iż kolektor łączący dwie oczyszczalnie stanowi „infrastrukturę całkowicie niezależną od innych kolektorów”, ponieważ ówże kolektor jest włączony do sieci asenizacyjnej miasta Saragossa. Królestwo Hiszpanii rozróżnia zatem funkcję techniczną każdego z projektów, nie biorąc pod uwagę, iż chodzi o całość, której wynikiem jest ogólne polepszenie sieci asenizacyjnej dla końcowych użytkowników.
83 W odniesieniu do zakładu oczyszczania osadu Królestwo Hiszpanii twierdzi bowiem, iż w odróżnieniu od kolektorów jego funkcją nie jest transportowanie wody deszczowej lub ścieków, lecz zapobieżenie wylewaniu się osadu pozostałego po procesie uzdatniania wody do celów spożycia osobistego, gospodarczego lub przemysłowego z całego miasta do rzeki Huerva. Niemniej jednak nie chodzi tu o ustalenie, czy zakład oczyszczania osadu pełni samoistną funkcję techniczną odmienną od funkcji kolektora, lecz o ocenę, czy w świetle art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 kolektory i zakład oczyszczania osadu należą do szeregu robót, których wynik ma wspólną funkcję techniczną, jaką jest asenizacja ścieków. Tymczasem Królestwo Hiszpanii nie zaprzecza temu, iż zakłady oczyszczania osadu przyczyniają się do asenizacji ścieków miasta Saragossa.
84 Ponadto należy odrzucić argument Królestwa Hiszpanii, wedle którego profil oferenta w ramach zamówienia na kolektor jest całkowicie odmienny od profilu oferenta w ramach zamówienia dotyczącego zakładu oczyszczania osadu, ponieważ nie jest to jedno z kryteriów pozwalających ustalić, że chodzi o obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38.
85 Wreszcie Królestwo Hiszpanii podważa argument Komisji, zgodnie z którym pod względem technicznym kolektory i zakłady oczyszczania osadu są równoważne i mają charakter pomocniczy względem oczyszczania ścieków. W tym względzie Królestwo Hiszpanii zaznacza, iż w niniejszej sprawie chodzi o zakład oczyszczania osadu pochodzącego z zakładu uzdatniania wody, a nie z oczyszczalni. Niemniej jednak należy zauważyć, że Królestwo Hiszpanii nie wyjaśniło powodu, dla którego okoliczność, iż chodzi tu o taki zakład oczyszczania osadu, powoduje, iż nie uczestniczy on w sposób pomocniczy w oczyszczaniu ścieków, zważywszy, że zakład ten realizuje cel „usuwania zrzutów nieoczyszczonych ścieków”, jak wyjaśniono w kwestionariuszu wniosku o finansowanie złożonego w 1997 r.
[…]
87 Należy stwierdzić, że cztery projekty nie są niezależne, jak utrzymuje to Królestwo Hiszpanii, lecz wszystkie należą do tego samego projektu dotyczącego sieci asenizacyjnej. Jak słusznie oceniła to Komisja, sporne roboty w ramach etapu FIMMA 97 zmierzały do podobnego celu, którym jest instalacja kolektorów wzdłuż rzek Huerva i Gállego dla obsługi obszarów wciąż odprowadzających ścieki bezpośrednio do rzek i przywrócenie do odpowiedniego stanu dwóch zakładów oczyszczania ścieków, do których wysyłane były ścieki [motyw 24 lit. b) zaskarżonej decyzji]. Stanowią one więc szereg robót, których wynikiem jest ogólne polepszenie sieci asenizacyjnej dla końcowych użytkowników (motyw 24 zaskarżonej decyzji). Zgodnie z art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 i z ww. wyrokiem w sprawie Komisja przeciwko Francji wynik tego szeregu robót ma spełniać samoistnie funkcję techniczną, którą jest asenizacja ścieków.
[…]
89 W świetle ogółu powyższych rozważań należy uznać, że Królestwo Hiszpanii nie wykazało, iż Komisja popełniła błąd, przyjmując w motywie 26 zaskarżonej decyzji, że omawiane roboty w ramach etapu FIMMA 97 musiały spełniać tę samą funkcję techniczną i gospodarczą w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38.
– Wnioski
90 W konsekwencji w odniesieniu do spornych projektów w ramach etapów SPWS i FIMMA 97 Królestwo Hiszpanii nie wykazało, że Komisja błędnie stwierdziła w motywie 26 zaskarżonej decyzji, iż rzeczone projekty stanowiły, w ramach każdego z dwóch etapów, sztucznie rozdzielony obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy oraz art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38. Analogicznie do sytuacji, która doprowadziła do wydania ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji, na omawiane projekty składały się bowiem dwie serie jednostkowych robót dotyczących istniejącej sieci asenizacyjnej, których wynik po ukończeniu robót stanowi nierozdzielną część funkcji pełnionej przez wspomnianą sieć.
91 Wniosku tego nie podważają argumenty Królestwa Hiszpanii dotyczące innych kryteriów, na jakie powołuje się to państwo członkowskie, a mianowicie czynnika geograficznego i czasowego, lub kryteriów, jakimi rzekomo błędnie posłużyła się Komisja w zaskarżonej decyzji.
92 Przede wszystkim, co się tyczy aspektu geograficznego i czasowego, należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 oraz wykładnią tego przepisu dokonaną przez Trybunał w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji nie chodzi tu o kryteria wynikające z jego brzmienia ani nawet z orzecznictwa (zob. pkt 53 powyżej).
93 Po pierwsze, w odniesieniu do aspektu geograficznego Komisja wskazała w motywie 24 zaskarżonej decyzji, że „jeżeli chodzi o osiem projektów w ramach [etapu] SPWS […] jedyna różnica polegała na tym, iż [roboty] zostały wykonane w geograficznie zróżnicowanych sektorach” oraz że „jeżeli chodzi o cztery projekty [etapu FIMMA 97] jedyną różnicę [stanowiła] okoliczność, iż [roboty] zostały wykonane w geograficznie zróżnicowanych sektorach”. Komisja dodała w motywie 26, iż „roboty wykonano w ramach jednego obszaru geograficznego”.
94 W tym względzie Królestwo Hiszpanii powołuje się na sprzeczność występującą w zaskarżonej decyzji w związku z tym, że Komisja paradoksalnie stwierdziła jednocześnie występowanie rozproszenia geograficznego i jednego obszaru geograficznego. Należy jednak zauważyć, iż Królestwo Hiszpanii wysuwa takie samo twierdzenie, utrzymując, że „chociaż [sporne obiekty budowlane] dotyczyły jednego i jednolitego terytorium, to były od siebie znacznie oddalone i niepołączone z geograficznego punktu widzenia”.
95 Królestwo Hiszpanii powołuje się na okoliczność braku łączności fizycznej pomiędzy robotami przewidzianymi w ramach omawianych projektów, która powinna była uniemożliwić Komisji stwierdzenie, iż istniały dwa projekty budowlane. Niemniej jednak przy założeniu stwierdzenia braku tejże łączności fizycznej nie zmienia to faktu, że różne roboty stanowią nierozdzielną część funkcji pełnionej przez sieć asenizacyjną miasta Saragossa, co pozwala uznać, iż należą do tego samego obiektu budowlanego. W konsekwencji niewielkie znaczenie ma, iż rzeczone roboty są rozproszone w ramach sieci i nie są bezpośrednio połączone fizycznie, ponieważ – jak twierdzi Komisja i czemu nie zaprzecza Królestwo Hiszpanii – znajdują się wewnątrz obszaru objętego siecią kanalizacji i kolektorów, którą zarządza gmina Saragossa. W konsekwencji, jak wspomniała Komisja w zaskarżonej decyzji, mimo że roboty są „wykonywane w geograficznie zróżnicowanych sektorach”, znajdują się „na jednym obszarze geograficznym”. Nie można zatem uwzględnić argumentacji Królestwa Hiszpanii dotyczącej rzekomej sprzeczności w tym względzie w zaskarżonej decyzji.
96 Należy zatem odrzucić argument Królestwa Hiszpanii o zbieżności z sytuacją analizowaną w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji. Królestwo Hiszpanii nie przedstawiło żadnego dowodu mogącego wykazać, iż sporne zamówienia dotyczyły dwóch różnych sieci uzdatniania, w odniesieniu do których należałoby zbadać możliwość ich połączenia.
97 Wreszcie w odpowiedzi na argument w pismach Komisji, wedle którego dyrektywa 91/271 posługuje się pojęciem aglomeracji jako geograficznymi ramami odniesienia, Królestwo Hiszpanii podnosi, iż to odniesienie jest całkowicie bez znaczenia dla celów ustalenia, że chodzi o obiekt budowlany w rozumieniu uregulowań dotyczących zamówień publicznych. Okoliczność, iż dyrektywa ta posługuje się pojęciem aglomeracji jako geograficznymi ramami odniesienia, ma znaczenie w zakresie oczyszczania ścieków i ochrony zdrowia publicznego. W tym względzie należy uznać, że skoro wynik różnych robót stanowi nierozdzielną część funkcji pełnionej przez sieć asenizacyjną miasta Saragossa, to zakres tejże sieci stanowi mający znaczenie obszar geograficzny, niezależnie od tego, czy sieć jest związana z aglomeracją miejską lub z terytorium gminnym.
98 W konsekwencji należy uznać, że argumentacja Królestwa Hiszpanii nie może być uwzględniona, jeżeli chodzi o rzekome stosowanie kryterium geograficznego, które to stosowanie powinno było doprowadzić Komisję do stwierdzenia w zaskarżonej decyzji, iż sporne projekty nie stanowiły dwóch obiektów budowlanych w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38.
99 Po drugie, jeżeli chodzi o aspekt czasowy, Komisja wyróżniła w zaskarżonej decyzji dwie grupy projektów, jedną dla etapu SPWS i drugą dla etapu FIMMA 97.
100 W tym względzie, zakładając, że Królestwo Hiszpanii ma interes w podważaniu tego podziału w dwóch decyzjach, należy odrzucić jego argumentację, według której niemożliwe było określenie dwóch grup po prostu ze względu na okoliczność, iż projekty zostały zatwierdzone w dwóch różnych decyzjach. Jak bowiem twierdzi Komisja, okoliczność, iż wyróżniła dwie grupy projektów, wynika z zastosowania czynnika czasu, ponieważ połączenie robót wiązało się z ich przynależnością do dwóch czasowo odrębnych etapów planu asenizacyjnego Saragossy.
101 Ponadto Królestwo Hiszpanii nie zgadza się z tym, iż można uznać, że sporne projekty mieszczą się w tym samym odcinku czasu w ramach każdego z dwóch etapów. Rzeczone państwo członkowskie kwestionuje analizę następczą Komisji, która nie obaliła podczas postępowania administracyjnego jego argumentu, według którego umowy zostały zawarte w okresie czternastu miesięcy dla etapu SPWS i dwudziestu miesięcy dla etapu FIMMA 97.
102 Jak już wyjaśniono (zob. pkt 50, 52, 53 powyżej), Trybunał w ww. wyroku Komisja przeciwko Francji nie zdefiniował kryterium czasowego, lecz uwzględnił aspekt czasowy jako czynnik oceny. Należy zaznaczyć, że Trybunał nie wspomina o istnieniu jedności czasowej, lecz o „jednoczesnym ogłoszeniu spornych zamówień”, podczas gdy – jak twierdzi Komisja – rzecznik generalny F.G. Jacobs w opinii w sprawie Komisja przeciwko Francji (ww. wyrok), Rec. s. I‑8341, I‑8318, odniósł się do „konkretnego okresu” (pkt 72).
103 W niniejszej sprawie, jak słusznie zaznaczyła Komisja, ogłoszenia o przetargu zostały opublikowane w tym samym okresie dla każdej z grup omawianych projektów. Tak oto siedem spośród ośmiu zamówień etapu SPWS zostało opublikowanych w okresie krótszym niż pięć miesięcy, rozciągającym się od dnia 29 lipca 1997 r. do dnia 17 grudnia 1997 r., przy czym pięć opublikowano w dwóch datach, a jedno w dniu 24 lipca 1998 r., lecz z czteromiesięcznym terminem wykonania. Jeżeli chodzi o cztery zamówienia etapu FIMMA 97, ogłoszenia o przetargu opublikowano w okresie krótszym niż siedem miesięcy, rozciągającym się pomiędzy dniem 13 listopada 1998 r. i dniem 9 czerwca 1999 r.
[…]
107 Podsumowując, nie można uwzględnić argumentacji Królestwa Hiszpanii co do rzekomego istnienia kryterium czasu, którego zastosowanie w niniejszej sprawie pozwalałoby uznać, że Komisja błędnie stwierdziła w zaskarżonej decyzji, iż istniały dwa obiekty budowlane.
108 Po drugie, Królestwo Hiszpanii twierdzi, że w celu ustalenia, iż władze hiszpańskie dopuściły się naruszenia, Komisja oparła się w zaskarżonej decyzji na cokolwiek szczególnych kryteriach, takich jak zdolność potencjalnych oferentów lub użyteczność dla nich wykonania niektórych lub wszystkich zamówień jednocześnie (motyw 9 zaskarżonej decyzji).
109 W zaskarżonej decyzji Komisja rzeczywiście wspomniała o pewnych czynnikach dotyczących potencjalnych oferentów w części dotyczącej początkowej oceny (motyw 9). Komisja wspomniała o nich również w końcowej ocenie (motyw 25), posługując się przy tym odmiennymi sformułowaniami.
110 Z motywów 24 i 26 zaskarżonej decyzji wynika jednak, że Komisja stwierdziła istnienie dwóch obiektów budowlanych w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 z powodu spełnienia kryteriów funkcji technicznej i gospodarczej. W związku z tym czynniki wspomniane w motywie 25 zaskarżonej decyzji stanowiły jedynie potwierdzenie wniosku opartego na tychże kryteriach funkcjonalnych. W konsekwencji wzmianka o takich czynnikach nie może podważyć zgodności z prawem zaskarżonej decyzji.
111 Tytułem uzupełnienia należy zaznaczyć, że co się tyczy odniesień do potencjalnych oferentów w motywie 25 zaskarżonej decyzji, Trybunał wyjaśnił w pkt 42 ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji, iż „możliwość zrealizowania przez przedsiębiorstwo wspólnotowe całości robót objętych danymi zamówieniami” może stanowić wskazówkę na poparcie istnienia obiektu budowlanego w rozumieniu dyrektywy 93/38.
112 Ponadto w motywie 25 zaskarżonej decyzji Komisja wspomniała o art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/38. Przepis ten zabrania wszelkiej dyskryminacji oferentów, chroniąc również oferentów, którzy odstąpili od złożenia oferty, ponieważ znajdowali się w niekorzystnej sytuacji ze względu na procedurę zastosowaną przez podmiot zamawiający (ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 109). O okolicznościach odnoszących się do potencjalnych oferentów w motywie 25 zaskarżonej decyzji wspomniano więc również ze względu na art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/38.
113 W świetle ogółu powyższych rozważań należy stwierdzić, że Królestwo Hiszpanii nie wykazało, iż Komisja popełniła błąd w zaskarżonej decyzji zarówno w odniesieniu do określenia kryteriów pozwalających na zakwalifikowanie jako obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38, jak też w odniesieniu do ich stosowania w niniejszej sprawie. Omawiane roboty stanowią bowiem dwie serie jednostkowych robót dotyczących sieci asenizacyjnej Saragossy, których wynik po ich ukończeniu stanowi nierozdzielną część funkcji pełnionej przez tę sieć. W konsekwencji Królestwo Hiszpanii nie wykazało, że Komisja błędnie przyjęła istnienie dwóch obiektów budowlanych, a mianowicie jednego dla etapu SPWS i drugiego dla etapu FIMMA 97.
114 Wobec tego należy oddalić pierwszą część zarzutu pierwszego.
W przedmiocie części drugiej, dotyczącej oczywistego błędu w ocenie Komisji co do istnienia umyślnego charakteru
115 Królestwo Hiszpanii twierdzi zasadniczo, że dla naruszenia art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38 konieczna jest umyślność, której dowieść musi Komisja. W tym zakresie należy uwzględnić jedynie uregulowanie dotyczące zamówień publicznych, a nie rozporządzenie nr 1164/94. Komisja nie przedstawiła jednakże dowodu takiej umyślności. W każdym razie Królestwo Hiszpanii twierdzi, iż działało w sposób przejrzysty i w dobrej wierze, a także w pełnej współpracy z Komisją przez całe postępowanie.
116 W niniejszej sprawie w zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że władze hiszpańskie naruszyły art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38 i nałożyła korektę finansową na Królestwo Hiszpanii zgodnie z art. H załącznika II do rozporządzenia nr 1164/94.
117 Jak słusznie zauważyło Królestwo Hiszpanii, rzecznik generalny F.G. Jacobs w ww. opinii w sprawie Komisja przeciwko Francji stwierdził, iż sposób zredagowania art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38 implikował pewien stopień umyślności przyjętego postępowania (pkt 37–39).
118 Trybunał uznał jednak w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Francji (pkt 31), iż art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38 stanowi konkretny wyraz obowiązków wynikających dla podmiotów zamawiających z art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38 i w konsekwencji przy rozstrzyganiu, czy doszło do podziału obiektu budowlanego na części, przepis ten należy rozważać łącznie z tymże art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38. Trybunał nie starał się ustalić, czy podmioty zamawiające umyślnie dokonały podziału jednolitego obiektu budowlanego w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38.
119 Wobec tego należy uznać, iż w niniejszej sprawie Komisja nie była zobowiązana wykazać w świetle art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38, iż władze hiszpańskie umyślnie podzieliły na różne zamówienia jednolity obiekt budowlany w rozumieniu art. 14 ust. 10 akapit pierwszy dyrektywy 93/38. W konsekwencji na Komisji nie spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie i nie można jej zarzucać, iż nie wykazała takiej umyślności.
120 Wniosku tego nie podważają argumenty Królestwa Hiszpanii, wedle których władze hiszpańskie lojalnie współpracowały z Komisją oraz działały w sposób przejrzysty i w dobrej wierze. Jako że bowiem do stwierdzenia naruszenia art. 14 ust. 13 dyrektywy 93/38 nie jest wymagane umyślne działanie zainteresowanych władz, rozważania dotyczące zachowania władz hiszpańskich w niniejszej sprawie nie mają znaczenia w celu wykazania, iż Komisja błędnie uznała, że doszło do naruszenia tegoż przepisu.
[…]
Z powyższych względów
SĄD (ósma izba)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Królestwo Hiszpanii zostaje obciążone kosztami postępowania.
Truchot | Martins Ribeiro | Popescu |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 11 lipca 2013 r.
Podpisy