WYROK SĄDU (szósta izba)

z dnia 15 lipca 2015 r.(*)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek stali sprężającej – Ustalanie cen, podział rynku i wymiana szczególnie chronionych informacji handlowych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE – Jednolite, złożone i ciągłe naruszenie – Proporcjonalność – Zasada indywidualizacji kar – Nieograniczone prawo orzekania

W sprawie T‑422/10

Trafilerie Meridionali SpA, dawniej Emme Holding SpA, z siedzibą w Pescarze (Włochy), reprezentowana przez G. Viscontiego, E. Vassalla di Castiglione, M. Siragusę, M. Berettę i P. Ferrariego, adwokatów,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej początkowo przez B. Gencarelliego i V. Bottkę, następnie przez V. Bottkę i R. Striani, a wreszcie przez V. Bottkę i G. Contego, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez P. Manziniego, adwokata,

strona pozwana,

mającej za przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności i zmiany decyzji Komisji z dnia 30 czerwca 2010 r. C(2010) 4387 wersja ostateczna dotyczącej postępowania na mocy art. 101 TFUE oraz art. 53 EOG (Sprawa COMP/38.344 – Stal sprężająca), zmienionej decyzją Komisji C(2010) 6676 wersja ostateczna z dnia 30 września 2010 r. oraz decyzją Komisji C(2011) 2269 wersja ostateczna z dnia 4 kwietnia 2011 r.,

SĄD (szósta izba),

w składzie: S. Frimodt Nielsen (sprawozdawca), prezes, F. Dehousse i A.M. Collins, sędziowie,

sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 2 lipca 2014 r.,

wydaje następujący

Wyrok(1)

[…]

 Postępowanie i żądania stron

42      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 15 września 2010 r. Trame wniosła niniejszą skargę.

43      Odrębnym pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 6 października 2010 r. Trame złożyła wniosek o zawieszenie wykonania decyzji.

44      Decyzją z dnia 29 października 2010 r. Sąd (pierwsza izba) poinformował skarżącą o możliwości dostosowania podniesionych przez nią zarzutów i żądań celem uwzględnienia zmian wprowadzonych w pierwszej decyzji zmieniającej.

45      W replice złożonej w dniu 19 kwietnia 2011 r. Trame przedstawiła uwagi dotyczące tej pierwszej decyzji zmieniającej.

46      Decyzją z dnia 6 czerwca 2011 r. Sąd zwrócił się do Komisji o dostarczenie mu dokumentów.

47      W dniu 22 czerwca 2011 r. Komisja podała do wiadomości drugą decyzję zmieniającą.

48      W dniu 12 lipca 2011 r. prezes Sądu oddalił wniosek o zastosowanie środka tymczasowego ze względu na brak pilnego charakteru (postanowienie z dnia 12 lipca 2011 r. Emme/Komisja, T‑422/10 R, EU:T:2011:349).

49      Trame przedstawiła uwagi dotyczące drugiej decyzji zmieniającej w dniu 1 sierpnia 2011 r.

50      W dniu 20 października 2011 r. Komisja złożyła oryginał dupliki w języku postępowania oraz swe uwagi w przedmiocie uwag Trame dotyczących drugiej decyzji zmieniającej, co zakończyło pisemny etap postępowania.

51      Ze względu na zmianę składu Sądu, począwszy od dnia 23 września 2013 r., sędzia sprawozdawca został przydzielony do szóstej izby, której przekazana została niniejsza sprawa.

52      Wstępne sprawozdanie na rozprawę, o którym mowa w art. 52 § 2 regulaminu Sądu z dnia 2 maja 1991 r., zostało podane do wiadomości szóstej izby w dniu 8 listopada 2013 r.

53      W dniu 17 grudnia 2013 r., w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu postępowania z dnia 2 maja 1991 r., Sąd zwrócił się do stron postępowania o udzielenie odpowiedzi na szereg pytań, a do Komisji – o przedstawienie pewnych dokumentów.

54      W dniu 28 lutego 2014 r. Trame i Komisja ustosunkowały się do tych pytań i żądań. W swej odpowiedzi Trame wskazała, że w dniu 18 listopada 2013 r. ponownie przekazała ona Komisji wniosek o uwzględnienie jej braku zdolności płatniczej spowodowanego ówczesną sytuacją ekonomiczną i finansową tej spółki.

55      W dniu 16 maja 2014 r., w ramach środków dowodowych przewidzianych w art. 65 regulaminu postępowania z dnia 2 maja 1991 r., Sąd zwrócił się do Komisji o przedstawienie dokumentów, których instytucja ta nie chciała przedstawić w ramach przewidzianych w art. 64 regulaminu środków organizacji postępowania, które zarządzono w dniu 17 grudnia 2013 r.

56      W dniu 28 maja 2014 r. Komisja przedstawiła żądane dokumenty, a Trame mogła się z nimi zapoznać jeszcze przed rozprawą.

57      Na rozprawie w dniu 2 lipca 2014 r. strony przedstawiły swe wystąpienia ustne oraz udzieliły odpowiedzi na pytania Sądu.

58      Trame wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła na nią w niej grzywnę lub też obniżenie kwoty nałożonej grzywny,

–        nakazanie, na podstawie art. 68 regulaminu postępowania z dnia 2 maja 1991 r., wezwania i przesłuchania przedstawiciela spółki Tréfileurope Italia w kartelu w celu potwierdzenia niektórych faktów przedstawionych w pkt 98 skargi,

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

59      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie wszystkich żądań skarżącej,

–        obciążenie jej kosztami postępowania.

 Co do prawa

60      Na poparcie swojej skargi Trame podnosi pięć zarzutów dotyczących uczestnictwa w naruszeniu i wpływu, jaki okoliczność ta może mieć na określenie kwoty grzywny: pierwszy dotyczy jednolitego naruszenia, drugi – wyłączenia splotek trójsplotowych z kartelu, w którym uczestniczyła, trzeci – okresu jej uczestnictwa w naruszeniu, zarzut czwarty – jej ograniczonej roli i braku wpływu kartelu na rynek, a piąty – umyślnego charakteru naruszenia. W następstwie wydania drugiej decyzji zmieniającej Trame dostosowała swoje zarzuty, w wyniku czego powołuje się również na naruszenie zasad proporcjonalności i równego traktowania przy określaniu kwoty grzywny z powodu sposobu, w jaki potraktowano spółki ArcelorMittal i Ori Martin, w porównaniu z jej potraktowaniem. Trame podnosi również zarzut szósty, wywodzony z braku zdolności płatniczej do zapłaty grzywny.

A –  Uwagi wstępne

1.     Treść zaskarżonej decyzji

61      Z art. 1 zaskarżonej decyzji wynika, że Trame dopuściła się naruszenia art. 101 TFUE oraz, począwszy od dnia 1 stycznia 1994 r., art. 53 porozumienia EOG, uczestnicząc we wskazanych w zaskarżonej decyzji okresach w „systemie porozumień lub uzgodnionych praktyk w sektorze stali sprężającej na rynku wewnętrznym i, począwszy od dnia 1 stycznia 1994 r., w ramach EOG” (zwanego dalej „kartelem” lub „jednolitym naruszeniem”; jest ono również złożone i ciągłe zgodnie ze zwykle używaną terminologią).

a)     Składowe kartelu i cechy charakterystyczne jednolitego naruszenia

62      W motywie 122 zaskarżonej decyzji ww. kartel został określony jako „obejmujące cały kontynent europejski uzgodnienia składające się na tak zwany etap zuryski oraz na tak zwany etap europejski, oraz, odpowiednio, uzgodnienia krajowe czy też regionalne”. W motywach 123–135 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawia pokrótce te różnego rodzaju porozumienia i uzgodnione praktyki, które w dalszej części decyzji zostały przez nią uszczegółowione i poddane ocenie pod kątem art. 101 ust. 1 TFUE oraz art. 53 porozumienia EOG. Schematycznie rzecz ujmując, na kartel ten składały się następujące uzgodnienia:

–        klub zuryski, czyli pierwszy etap porozumienia obejmującego cały kontynent europejski. Porozumienie to obowiązywało od dnia 1 stycznia 1984 r. do dnia 9 stycznia 1996 r. i dotyczyło ustalania kwot dla poszczególnych krajów (Niemiec, Hiszpanii, Francji, Włoch, Austrii i krajów Beneluksu), podziału klientów, ustalania cen i wymianie szczególnie chronionych informacji handlowych. Uczestniczyły w nim spółki Tréfileurope, Nedri, WDI, DWK i Redaelli, która z kolei reprezentowała szereg przedsiębiorstw włoskich, co najmniej począwszy od 1993 r. i od 1995 r.; następnie w 1992 r. dołączyła od nich Emesa, a w 1993 r. Tycsa,

–        klub Italia, będący uzgodnieniem krajowym, które obowiązywało od dnia 5 grudnia 1995 r. do dnia 19 września 2002 r. Porozumienie to dotyczyło ustalania kwot dla Włoch a także eksportu tego kraju do pozostałych krajów Europy. Uczestniczyły w nim włoskie przedsiębiorstwa Redaelli, ITC, CB i Itas, do których dołączyły następnie spółki Tréfileurope i Tréfileurope Italia (w dniu 3 kwietnia 1995 r.), SLM (w dniu 10 lutego 1997 r.), Trame (w dniu 4 marca 1997 r.), Tycsa (w dniu 17 grudnia 1996 r.), DWK (w dniu 24 lutego 1997 r.) i Austria Draht (w dniu 15 kwietnia 1997 r.),

–        porozumienie „południowe”, będące uzgodnieniem regionalnym, negocjowanym i zawartym w 1996 r. przez włoskie przedsiębiorstwa Redaelli, ITC, CB i Itas z Tycsą i spółką Tréfileurope celem ustalenia stopnia penetracji przez jego uczestników rynków krajów Europy określonej jako Południowa (Belgii, Hiszpanii, Francji, Włoch i Luksemburga), w którym jego uczestnicy deklarowali swą wolę prowadzenia wspólnie negocjacji w przedmiocie kwot z innymi wytwórcami z Europy Północnej,

–        klub Europa, czyli drugi etap porozumienia obejmującego cały kontynent europejski. Porozumienie to zostało zawarte w maju 1997 r. przez Tréfileurope, Nedri, WDI, DWK, Tycsa i Emesa (zwane dalej „stałymi członkami czy też „sześcioma wytwórcami”) i obowiązywało do września 2002 r. Celem jego zawarcia było wyjście z impasu, w jakim znalazł się sektor po zaprzestaniu działalności klubu zuryskiego, ponowny podział kwot (obliczanych na podstawie okresu referencyjnego pomiędzy czwartym kwartałem 1995 r. a pierwszym kwartałem 1997 r.), rozdział klientów i ustalanie cen. Tych sześciu wytwórców ustaliło zasady współpracy obejmujące mianowanie koordynatorów odpowiedzialnych za wprowadzanie uzgodnień w życie w poszczególnych krajach oraz za współpracę z innymi zainteresowanymi przedsiębiorstwami, które prowadziły działalność w danych krajach bądź sprzedawały te same produkty tym samym klientom. Ich reprezentanci odbywali na różnych szczeblach systematyczne spotkania mające na celu nadzorowanie wprowadzania uzgodnień w życie. Na spotkaniach tych wymieniano też szczególnie chronione informacje handlowe. W przypadku gdy zachowanie danego przedsiębiorstwa odbiegało od tego, co zostało uzgodnione, stosowany był system wyrównawczy,

–        koordynacja w zakresie dotyczącym klienta Addteka. W ramach tego obejmującego cały kontynent europejski uzgodnienia sześciu wytwórców, spotykających się niesystematycznie pod egidą wytwórców włoskich oraz spółki Fundia, utrzymywało również kontakty dwustronne (czy też wielostronne) oraz, jeśli tylko mieli w tym interes, uczestniczyło w ustalaniu cen oraz przydzielaniu klientów ad hoc. Przykładowo spółki Tréfileurope, Nedri, WDI, Tycsa, Emesa, CB i Fundia koordynowały między sobą wielkość sprzedaży dla klienta Addteka i stosowane wobec niego ceny. Projekty te dotyczył przede wszystkim Finlandii, Szwecji i Norwegii, a oprócz tego Niderlandów, Niemiec, krajów bałtyckich oraz Europy Środkowej i Wschodniej. Koordynacja dotycząca Addtek miała już miejsce na etapie klubu zuryskiego obejmującego cały kontynent europejski uzgodnienia i była kontynuowana aż do końca 2001 r.,

–        dyskusje prowadzone między klubem Europa a klubem Italia. W okresie trwającym co najmniej od września 2000 r. do września 2002 r. sześciu wytwórców, ITC, CB, Redaelli, Itas i SLM spotykało się systematycznie w celu zintegrowania przedsiębiorstw włoskich jako stałych członków klubu Europa. Przedsiębiorstwa włoskie życzyły sobie zwiększenia kwoty sprzedaży włoskiej stali sprężającej w Europie, zaś klub Europa chciał utrzymania status quo. Dlatego też członkowie klubu Italia spotykali się celem wypracowania jednolitego stanowiska, zaś członkowie klubu Europa spotykali się celem przeanalizowania tego stanowiska oraz wypracowania sobie swego własnego; wspólne spotkania członków klub Europa i włoskich przedstawicieli miały zaś na celu dojście do porozumienia w przedmiocie podziału włoskiej kwoty na poszczególnych rynkach. Uczestniczące w kartelu przedsiębiorstwa wymieniały też szczególnie chronione informacje handlowe. Kierując się potrzebą ponownego rozdzielenia kwoty europejskiej celem uwzględnienia w niej wytwórców włoskich przedsiębiorstwa te postanowiły wspólnie przyjąć nowy okres referencyjny (od 30 czerwca 2000 r. do 30 czerwca 2001 r.). Przedsiębiorstwa te porozumiały się również w przedmiocie wielkości łącznego eksportu produkowanej przez przedsiębiorstwa włoskie stali sprężającej do innych krajów Europy; kwota ta była dzielona na poszczególne rynki krajowe. Jednocześnie prowadzono dyskusje w przedmiocie cen, a członkowie klubu Europa usiłowali opracować funkcjonujący na szczeblu europejskim stosowany przez włoskich wytwórców w ramach klubu Italia mechanizm ustalania cen,

–        klub España. Równolegle do uzgodnień obejmujących cały kontynent europejski oraz do działalności prowadzonej w ramach klubu Italia pięć przedsiębiorstw hiszpańskich [TQ, Tycsa, Emesa, Galycas i Proderac (ta ostatnia spółka od maja 1994 r.)] oraz dwa przedsiębiorstwa portugalskie (Socitrel od kwietnia 1994 r. i Fapricela od grudnia 1998 r.) zawarły w odniesieniu do Hiszpanii i Portugalii i okresu co najmniej od grudnia 1992 r. aż do września 2002 r. porozumienie, zgodnie z którym miały one utrzymać swe stałe udziały rynkowe i ustalać kwoty, dokonywać przydziału klientów, w tym również tych, których obowiązują procedury przetargów publicznych, a także ustalać ceny i inne warunki zapłaty. Wymieniały też one szczególnie chronione informacje handlowe.

63      Zdaniem Komisji całokształt opisanych w pkt 62 powyżej uzgodnień miał cechy charakterystyczne jednolitego naruszenia art. 101 TFUE oraz art. 53 porozumienia EOG (zaskarżona decyzja, motywy 135 i 609, a także sekcja 12.2.2).

64      W szczególności Komisja uznała, że ww. uzgodnienia wpisywały się w całościowy plan określające dla członków kartelu wytyczne, według których mieli oni prowadzić działania we wszystkich strefach geograficznych, a „przedsiębiorstwa te ograniczyły swoje indywidualne zachowania handlowe celem osiągnięcia jednolitego antykonkurencyjnego celu polegającego na zakłóceniu czy też wyeliminowaniu normalnej konkurencji na rynkach stali sprężającej w EOG i wypracowaniu stanu obejmującej cały ten obszar równowagi, w szczególności poprzez ustalanie cen i kwot, podział klientów oraz wymianę szczególnie chronionych informacji handlowych” (zaskarżona decyzja, motyw 610 i sekcja 9.3) [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tej decyzji poniżej].

65      W tej kwestii Komisja wskazała, że:

„Plan, w który wpisały się spółki DWK, WDI, Tréfileurope, Tycsa, Emesa, Fundia, Austria Draht, Redaelli, CB, ITC, Itas, SLM, Trame, Proderac, Fapricela, Socitrel, Galycas i Trefilerías Quijano (nie wszystkie jednocześnie), był opracowywany i wprowadzany w życie przez okres co najmniej osiemnastu lat w drodze systemu mających znamiona zmowy uzgodnień, wyspecjalizowanych porozumień lub praktyk uzgodnionych. Ich jednolity i wspólny cel polegał na ograniczeniu konkurencji pomiędzy uczestnikami kartelu poprzez wykorzystanie do realizacji tego celu podobnych do siebie mechanizmów (zobacz sekcja 9.3.1). Nawet jeśli wykonywanie jednego uzgodnienia nastręczało problemów, pozostałe z nich działały normalnie” (zaskarżona decyzja, motyw 612).

66      W ramach swego rozumowania Komisja podkreśliła, że:

–        „W skład w jednolitego naruszenia, które nie zostało przerwane w okresie kryzysu, do którego doszło między dniem 9 stycznia 1996 r. i 12 maja 1997 r., wchodzą należące do uzgodnienia obejmującego cały kontynent europejski etapy klubu zuryskiego i klubu Europa. […] Ponadto, na wzór klubu zuryskiego, uczestnicy klubu Europa w dalszym ciągu ustalali kwoty oraz kontynuowali podział klientów i ustalanie cen. Ich dyskusje i porozumienia dotyczyły tego samego obszaru, co klub zuryski, lecz rozszerzonego na szereg innych krajów […]” (motyw 613),

–        „Organizacja samego kartelu (w szczególności systemu koordynacji […]) i jego zastosowanie w praktyce […] świadczą o tym, że uzgodnienie obejmujące cały kontynent europejski oraz uzgodnienia iberyjskie i włoskie składają się na jednolite naruszenie. Istotne decyzje, takie jak ustalanie kwot europejskich obejmujących obszar referencyjny, który zmieniał się z biegiem czasu, […] obliczanych na podstawie wielkości sprzedaży w aktualizowanym okresie odniesienia […], były podejmowane na poziomie organów kierowniczych podczas spotkań wielostronnych sześciu wytwórców klubu Europa […]. Organy kierownicze zajmowały się również przydziałem niektórych klientów (referencyjnych) (na przykład, Betonsona i Addteka […]) i ustalaniem cen minimalnych dla niektórych krajów i w odniesieniu do niektórych klientów. Kilku członków stałych uzgodnienia obejmującego cały kontynent europejski miało za zadanie, na poziomie handlowców, przede wszystkim weryfikowanie stosowania porozumień zawartych w skali europejskiej w jednym lub kilku państwach, w szczególności w zakresie koordynacji cen i klientów (włącznie z Włochami, Hiszpanią i Portugalią, które stanowią część obszaru referencyjnego i jednocześnie są państwami pochodzenia członków biorących udział w klubie Italia i klubie España), a następnie – nawiązywanie kontaktów z innymi zainteresowanymi wytwórcami działającymi w odpowiednich obszarach geograficznych (włącznie z należącymi do uzgodnień klubu Italia i klub España oraz, na przykład, Fundii w zakresie koordynacji dotyczącej klienta Addteka)” (motyw 614),

–        „Rzeczywiste funkcjonowanie kartelu świadczy również o tym, że uzgodnienia obejmujące cały kontynent europejski i uzgodnienia krajowe składają się na jednolite naruszenie: od początku uzgodnienia iberyjskie i włoskie były ściśle związane z uzgodnieniem obejmującym cały kontynent europejski. System kwot klubu Italia posłużył jako model przy tworzeniu systemu kwot klubu zuryskiego, a na etapie klubu zuryskiego oraz w okresie kryzysu uczestnicy klubu zuryskiego i klubu Italia negocjowali i przyjmowali uzgodnienia w przedmiocie kwot, cen i podziału klientów jednocześnie dla Włoch i dla innych rynków europejskich obszaru referencyjnego. Mimo, że wytwórcy włoscy nie byli już członkami stałymi klubu Europa, koordynację pomiędzy oboma klubami zapewniała będąca koordynatorką dla Włoch spółka Tréfileurope, która uczestniczyła w prawie wszystkich dyskusjach klubu Italia i mogła zatem wpływać na wynik negocjacji i dyskusji w ramach klubu, pozwalając wszystkim uczestnikom uwzględniać plany i porozumienia zawarte w ramach klubu. Dotyczy to również DWK, Tycsy, a później Nedri, czyli wytwórców paneuropejskich, którzy również uczestniczyli regularnie w spotkaniach klubu Italia i w spotkaniach dwustronnych z wytwórcami włoskimi. W ten sam sposób wytwórcy klubu zuryskiego/Europa i klubu España negocjowali i zawierali porozumienia w przedmiocie kwot, cen i podziału klientów, zarówno w ramach klubów, jaki w dwustronnie. Również należące do obu klubów Tycsa (koordynatorka dla Hiszpanii i Portugalii) oraz Emesa mogły wpływać na wynik negocjacji w ramach klubu uwzględniając aspiracje i porozumienia zawarte w ramach innego klubu. Dyskusje prowadzone w owych trzech klubach odnosiły się często do negocjacji, porozumień lub decyzji podejmowanych w innych klubach. Począwszy od dnia 11 września 2000 r. negocjacje między głównymi wytwórcami stali sprężającej zostały ponadto zintensyfikowane w celu rozszerzenia zastosowania systemu kwot klubu Europa na wszystkich dużych wytwórców stali sprężającej […]” (motyw 615).

–        Z tych względów Komisja uważa, że środki uzgadniane i podejmowane na poziomie krajowym lub regionalnym (iberyjskim, włoskim i „południowym”) stanowiły spójny zbiór środków powiązany z uzgodnieniami na szczeblu paneuropejskim. Z dowodów przedstawionych w dotyczącym opisu faktów rozdziale IV jasno wynika, że wszyscy uczestnicy uzgodnień antykonkurencyjnych przystąpili do wspólnego planu antykonkurencyjnego i aktywnie, choć w różnym stopniu (to znaczy, zależnie od tego, czy byli stronami jednego lub kilku uzgodnień) w nim uczestniczyli (motyw 616).

67      Jeśli chodzi w szczególności o ciągłość uczestnictwa w naruszeniu, Komisja przedstawia dwa następujące spostrzeżenia:

–        po pierwsze, „[w]szyscy adresaci [zaskarżonej decyzji] uczestniczyli w kartelu trwającym ponad 18 lat, a wielu z nich uczestniczyło jednocześnie w różnych aspektach tego kartelu. Fakt, że dane przedsiębiorstwo nie uczestniczyło bezpośrednio we wszystkich elementach składających się na kartel globalny, nie może uwolnić go od odpowiedzialności za naruszenie art. 101 TFUE lub art. 53 porozumienia o EOG. W niniejszym przypadku fakt, że niektóre przedsiębiorstwa nie brały udziału we wszystkich spotkaniach paneuropejskich lub krajowych w żaden sposób nie podważa oceny ich uczestnictwa w kartelu, ponieważ wszystkie one były o nich informowane i mogły uwzględniać i wykorzystywać informacje wymieniane z konkurentami przy określaniu swego zachowania handlowego na rynku. Jak wyjaśniono powyżej, większość członków zaakceptowała główną koncepcję kartelu i realizowała ją przez szereg lat na podstawie tych samych mechanizmów i zmierzając do tego samego wspólnego celu, jakim było ograniczenie konkurencji. W ten sposób […], wszyscy adresaci wiedzieli również, że brali udział w realizacji głównej koncepcji na różnych poziomach, nawet jeśli w przypadku niektórych z nich świadomość ta mogła być wykazana dopiero na stosunkowo późnym etapie naruszenia” (zaskarżona decyzja, motyw 622),

–        po drugie „[n]atomiast intensywność udziału każdego przedsiębiorstwa w kartelu nie była identyczna ze względu na czas trwania indywidualnego udziału w kartelu […], obecność w sensie geograficznym (obszar produkcji i sprzedaży), a także rozmiar przedsiębiorstwa (duże lub małe podmioty gospodarcze). Wszystkie powyższe okoliczności zostały zbadane w rozdziale VIII [zaskarżonej decyzji, odnoszącym się do elementów wziętych pod uwagę przy ustalaniu kwoty grzywien]” (zaskarżona decyzja, motyw 623).

b)     Okoliczności przyjęte w odniesieniu do Trame

68      W odniesieniu do Trame Komisja przyjęła, że uczestniczyła ona w kartelu, o którym mowa w art. 1 zaskarżonej decyzji (zob. pkt 61 powyżej) w okresie od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r.

69      Najistotniejsze okoliczności, na podstawie których można było ustalić, że uczestniczyły one w tym kartelu, były następujące.

 Klub Italia (od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r.)

70      Komisja uznała, że Trame uczestniczyła w działalności klubu Italia od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r. (zaskarżona decyzja, motywy 124 i 385 i nast., a także 467–473 sekcji 9.2.1.8, zatytułowanej „Indywidualne uczestnictwo w działalności klubu Italia”).

71      Z motywu 106 zaskarżonej decyzji wynika w szczególności, co następuje:

–        udział spółki Trame w kartelu znajduje potwierdzenie w licznych odkrytych podczas kontroli dokumentach i w oświadczeniach złożonych przez co najmniej trzech uczestników kartelu (SLM, Redaelli i Tréfileurope) (zaskarżona decyzja, motyw 467),

–        nawet jeśli Trame nie przystąpiła do podziału rynku włoskiego od początku, uczestnicy spotkania, które miało miejsce w dniu 18 grudnia 1995 r. (Redaelli, Itas, CB i ITC), podjęli decyzję o poinformowaniu, między innymi, spółki Trame o wnioskach wyciągniętych na temat nowych cen, które miały być stosowane w 1996 r. Podobnie, wśród uczestników spotkania, które miało miejsce w dniu 17 grudnia 1996 r. […] została rozprowadzona tabela ukazująca przydział wyrażonych w tonach wielkości sprzedaży według klientów i wyznaczenie głównych dostawców dla niektórych klientów na rynku włoskim w 1997 r. Mimo tego, że kolumny dotyczące Trame pozostały niewypełnione, uwzględnienie tego przedsiębiorstwa w tabeli świadczy o tym, że rozmowy między stronami miały miejsce lub były co najmniej przewidziane (zaskarżona decyzja, motyw 467),

–        pierwszą wskazówką świadczącą o bezpośrednim kontakcie klubu Italia z Trame jest dokument dotyczący spotkania, które miało miejsce w dniu 4 marca 1997 r. Dokument ten zawiera odręczne notatki z tego spotkania, dające do zrozumienia, że „Trame poinformowała członków klubu Italia o zamiarze przystąpienia do uzgodnienia włoskiego” („Trame chce uczestniczyć – przyjdzie następnym razem”) (motyw 467 zaskarżonej decyzji),

–        Trame uczestniczyła w spotkaniu klubu Italia w dniu 10 marca 1997 r. (zaskarżona decyzja, motyw 467),

–        w toku postępowania administracyjnego Trame przyznała, iż uczestniczyła w zebraniach klubu Italia najpierw sześciokrotnie, w dniach 5 października 1998 r., 9 listopada 1998 r., 18 stycznia 1999 r., 8 lutego 1999 r., 22 lutego 1999 r. i 15 marca 1999 r. (w przypisie wskazano, że Trame zaprzecza jednak zawarciu uzgodnienia kartelowego i oświadcza, że ograniczyła się do uczestniczenia w spotkaniach w celu otrzymania informacji), a następnie między dniem 28 lutego 2000 r. i 19 czerwca 2000 r. (w przypisie wskazano, że Trame przyznaje, w szczególności, że brała udział w spotkaniach w dniach 28 lutego 2000 r., 6 marca 2000 r., 13 marca 2000 r., 21 marca 2000 r., 15 maja 2000 r., 12 czerwca 2000 r. oraz 19 czerwca 2000 r.) i wreszcie w spotkaniach w dniach 10 kwietnia 2001 r. i 16 września 2002 r. (zaskarżona decyzja, motyw 468),

–        udział spółki Trame w klubie Italia był nieprzerwany pomiędzy dniem 4 marca 1997 r. a dniem 19 września 2002 r. Mimo nieobecności Trame na spotkaniach klubu Italia, które odbyły się pomiędzy dniem 15 marca 1999 r. i 28 lutego 2000 r., inni uczestnicy kartelu nadal otrzymywali informacje dotyczące Trame, a jej sytuacja była nadal była omawiana. Jej nieobecność została wyraźnie odnotowana podczas spotkań, które miały miejsce w dniach 12 lipca 1999 r. i 17 stycznia 2000 r., co pozwala uznać, iż oczekiwano jej udziału i nic nie świadczy o tym, że Trame w jakimkolwiek momencie zdystansowała się od kartelu. W odniesieniu do spotkań, które odbyły się już po czerwcu 2000 r., spółka Trame nadal brała udział w kartelu, nie tylko w trakcie spotkań w dniu 10 kwietnia 2001 r. i w dniu 16 września 2002 r., do udziału w których się przyznaje, ale także – poprzez uczestnictwo w spotkaniach, które miały w dniach 9 października 2000 r. i 30 lipca 2002 r., a jej sytuacja była nadal omawiana, aż do zakończenia naruszenia (zaskarżona decyzja, motywy 469 i 470).

72      Podsumowując, Komisja stwierdziła, że Trame uczestniczyła bezpośrednio w osiemnastu spotkaniach klubu Italia, że wyraźnie odnotowano jej nieobecność na czterech spotkaniach tego klubu, co znaczy, iż jej obecność była oczekiwana, i że jej sytuacja była stale omawiana na forum tego klubu (zaskarżona decyzja, motyw 468).

 Klub Europa i system obejmujący cały kontynent europejski (od dnia 15 maja 2000 r. do dnia 19 września 2002 r.)

73      Celem ustalenia, że przyjęte w odniesieniu do Trame naruszenie miało jednolity i ciągły charakter oraz tego, że spółka ta miała „indywidualną świadomość uczestnictwa w ogólniejszym systemie” (zobacz tytuł sekcji 12.2.2.4 zaskarżonej decyzji), Komisja podniosła, co następuje:

„(651) W odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów Trame nie podniosła sprzeciwu co tego, iż była świadoma istnienia innych uzgodnień. W każdym razie Komisja posiada dowód, że Trame znała – lub rozsądnie rzecz biorąc, powinna była znać – różne aspekty kartelu, w którym uczestniczyła. Na przykład, w trakcie spotkania, które miało miejsce w dniu 15 maja 2000 r. i w którym uczestniczyła spółka Trame, Tréfileurope oświadczyła, że oba kluby, Europa i Italia, znalazły się w kryzysie […]. W dniu 12 czerwca 2000 r. Trame uczestniczyła w spotkaniu ze spółkami Redaelli, ITC, Itas, Tréfileurope Italia, CB, SLM, Tycsa i DWK, na którym poinformowano, że klub Europa skarży się na Tycsę, będącą również członkiem klubu España. W trakcie tego spotkania były również przytaczane nazwy innych członków klubu España, takich jak Socitrel i Fapricela […]. Ponadto w dniu 9 października 2000 r. Trame uczestniczyła w spotkaniu, w trakcie którego uczestnicy klubu Europa i klubu Italia rozpoczęli poszukiwanie wspólnego rozwiązania kwestii rosnącego eksportu produktów wytwórców włoskich do Europy. W trakcie wspomnianego spotkania sześciu wytwórców (z wyjątkiem spółki Emesa) i wytwórcy włoscy przeanalizowali w szczególności rynek europejski i procentowe współczynniki wzajemnego przenikania się […]. Z tych względów Komisja stwierdza, że co najmniej od dnia 15 maja 2000 r. Trame wiedziała lub powinna była wiedzieć, że była integralną częścią posiadającego różne aspekty systemu obejmującego cały kontynent europejski, którego celem było ustabilizowanie rynku stali sprężonej w celu uniknięcia obniżenia cen. Jednakże w całym okresie naruszenia Trame nie prowadziła sprzedaży poza Włochami […]”.

74      Tak więc Komisja stwierdziła również, że wraz z uczestnictwem spółki Trame w klubie Italia od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r. spółka ta począwszy od dnia 15 maja 2000 r. „znała lub, rozsądnie rzecz biorąc, powinna była znać różne aspekty kartelu”, a w szczególności – klub Europa.

c)     Obliczanie kwoty grzywny nałożonej na Trame

75      Na wstępie Komisja przypomniała, że przy określaniu kwoty grzywny powinna, zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003, wziąć pod uwagę wszystkie istotne okoliczności naruszenia, a w szczególności zarówno jego wagę, jak i jego czas trwania. Komisja wyjaśniła również, że odnosi się w tym zakresie do zasad określonych w wytycznych z 2006 r. (zaskarżona decyzja, motyw 920).

76      Nałożona na Trame grzywna w wysokości 3,249 mln EUR została obliczona w następujący sposób.

77      Po pierwsze, uznano Trame za odpowiedzialną za całościowy kartel na rynku stali sprężającej na terytorium EOG. W odniesieniu do ustalania kwoty podstawowej grzywny Komisja wskazała zaś, że zgodnie z pkt 13 wytycznych z 2006 r. wzięła ona pod uwagę „wartość sprzedaży towarów lub usług zrealizowanej przez przedsiębiorstwo, mającej związek z naruszeniem, w danym sektorze geograficznym na terytorium EOG” w ostatnim pełnym roku jego uczestnictwa w naruszeniu przepisów (zaskarżona decyzja, motywy 929 i nast.).

78      W przypadku Trame wartość uwzględnionej sprzedaży wynosiła 8 231 277 EUR (pierwsza decyzja zmieniająca, pkt 5). Chodzi tu o wartość sprzedaży stali sprężającej w sektorze geograficznym, którego dotyczy naruszenie, i który w przyjętym okresie w przypadku Trame obejmował: Niemcy, Francję, Włochy, Niderlandy, Belgię, Luksemburg, Hiszpanię, Austrię, Portugalię, Danię, Szwecję, Finlandię i Norwegię (zaskarżona decyzja, motywy 931 i 932). Jednak w niniejszej sprawie została uwzględniona wyłącznie sprzedaż Trame we Włoszech, ponieważ w tym okresie spółka ta nie prowadziła sprzedaży poza tym krajem (zaskarżona decyzja, motyw 651).

79      Po drugie, określona w procentach wartość, jaką należy zastosować do obliczonej w ten sposób wartości sprzedaży, jest uzależniona od wagi naruszenia jako takiej. W tym względzie Komisja spośród wszystkich istotnych okoliczności rozpatrywanego przypadku uwzględniła: charakter naruszenia, łączny udział w rynku wszystkich uczestniczących w naruszeniu przedsiębiorstw, zakres geograficzny naruszenia oraz to, czy zostało ono wprowadzone w życie (zaskarżona decyzja, motyw 936 i nast.).

80      W zakresie dotyczącym charakteru naruszenia Komisja podniosła okoliczność, że na kartel jako całość składały się uzgodnienia w przedmiocie podziału rynku, przydziału klientów oraz poziome porozumienia cenowe (zaskarżona decyzja, motyw 939).

81      Instytucja ta również uwzględniła fakt, że zaangażowane w naruszenie przedsiębiorstwa posiadały łącznie 80% rynku (zaskarżona decyzja, motyw 946), a naruszenie dotyczyło istotnej części terytorium EOG. W zakresie dotyczącym spółek Socitrel, Proderac, Fapricela i Fundia – przedsiębiorstw, z których trzy pierwsze brały udział w klubie España (obejmującym jedynie Hiszpanię i Portugalię) lub, w odniesieniu do ostatniego z nich, w koordynacji dotyczącej klienta Addteka – w przypadku których udało się wykazać nabycie wiedzy o jednolitym naruszeniu dopiero w bardzo późnym stadium naruszenia (17 maja 2001 r. w przypadku spółek Socitrel, Proderac i Fapricela oraz 14 maja 2001 r. w przypadku Fundia), oceniając wagę naruszenia Komisja przy określaniu proporcjonalnej części wartości sprzedaży wzięła pod uwagę bardziej ograniczony zakres geograficzny. Zdaniem tej instytucji sytuacja była odmienna w przypadku innych uczestników klubu España (Emesa/Galycas, Tycsa/Trefilerías Quijano), którzy brali udział w kartelu jednocześnie na różnych poziomach lub w przypadku których udało się wykazać nabycie wiedzy o jednolitym naruszeniu na jego znacznie wcześniejszym etapie. Podobnie, sytuacja uczestników klubu Italia była odmienna od tej, w której znajdowały się spółki Socitrel, Proderac i Fapricela, gdyż zakres geograficzny klubu Italia w dużym zakresie pokrywał się z porozumieniami paneuropejskimi i w związku z tym był większy niż obszar geograficzny, na którym działał klub España (Hiszpania i Portugalia) (zaskarżona decyzja, motyw 949).

82      W zakresie dotyczącym wykonywania porozumień Komisja uznała, że jakkolwiek nie zawsze było ono w pełni udane, to porozumienia były jednak wykonywane (zaskarżona decyzja, motyw 950).

83      Mając na względzie okoliczności niniejszej sprawy i wskazane powyżej kryteria Komisja stwierdziła, że proporcjonalna część wartości sprzedaży podlegająca uwzględnieniu przy ocenie wagi naruszenia wynosiła 16% w przypadku spółki Fundia, 18% w przypadku spółek Socitrel, Fapricela i Proderac oraz 19% w przypadku pozostałych przedsiębiorstw, w tym w również – Trame (zaskarżona decyzja, motyw 953).

84      Po trzecie, czas trwania naruszenia został określony na pięć lat i sześć miesięcy, czyli, w zakresie dotyczącym Trame, od 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r. (zaskarżona decyzja, motyw 956).

85      Po czwarte, co się tyczy określonej w procentach wielkości, którą należy dodać kwoty podstawowej niezależnie od czasu uczestnictwa przedsiębiorstwa w naruszeniu Komisja stwierdziła, że kwoty odpowiadające 16% w przypadku spółki Fundia, 18% w przypadku spółek Socitrel, Fapricela i Proderac oraz 19% w przypadku wszystkich innych przedsiębiorstw, w tym również – Trame, były adekwatne (zaskarżona decyzja, motyw 962).

86      Po piąte, Komisja przeanalizowała podniesione w toku postępowania administracyjnego przez Trame okoliczności łagodzące. Chodzi tu w szczególności o argumenty dotyczące nieznacznej lub biernej roli (zaskarżona decyzja, motywy 987 i 992), uchylania się od stosowania stanowiących naruszenie porozumień lub bardzo ograniczonego uczestnictwa w naruszeniu (zaskarżona decyzja, motywy 1023 i 1025), co do których Komisja uznała, że, podobnie jak miało to miejsce w przypadku Proderaca, rola Trame była „znacznie bardziej ograniczona niż rola innych uczestników kartelu i że w związku z tym powinno tym przedsiębiorstwom zostać przyznane obniżenie kwoty grzywny” i że „Trame była uczestnikiem o marginalnym znaczeniu w klubie Italia, wywołującym napięcia z innymi uczestnikami”, co uzasadnia zmniejszenie kwoty grzywny o 5%.

87      W konsekwencji Komisja obniżyła kwotę podstawową grzywny w wysokości 10 mln EUR do kwoty 9,5 mln EUR. Zważywszy, że kwota ta przekraczała pułap 10% łącznego obrotu uzyskanego przez spółkę Trame w 2009 r. (około 32,5 mln EUR), została ona następnie obniżona do 3,249 mln EUR (zaskarżona decyzja, motywy 963, 1057 oraz 1071).

2.     Przypomnienie obowiązujących zasad

a)     Dowód istnienia i czasu trwania naruszenia

88      W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że z orzecznictwa wynika, iż zadaniem Komisji jest nie tylko udowodnienie istnienia kartelu, ale także – czasu jego trwania. W szczególności, jeśli chodzi o rozkład ciężaru dowodu popełnienia naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE, na Komisji spoczywa obowiązek udowodnienia stwierdzonych przez nią naruszeń oraz przedstawienia środków dowodowych pozwalających wykazać w sposób wymagany prawem występowanie okoliczności składających się na naruszenie. Jeżeli sąd ma wątpliwości, to należy je rozstrzygać na korzyść przedsiębiorstw będących adresatami decyzji stwierdzającej naruszenie. Sąd nie może zatem dojść do wniosku, że Komisja wykazała istnienie danego naruszenia w sposób wystarczający pod względem prawnym, jeżeli ma jeszcze co do tego wątpliwości, w szczególności w ramach skargi o stwierdzenie nieważności lub zmiany decyzji nakładającej grzywnę. W tej ostatniej sytuacji należy bowiem uwzględnić zasadę domniemania niewinności, która należy do praw podstawowych chronionych w unijnym porządku prawnym i która została potwierdzona w art. 48 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Zważywszy na charakter omawianych naruszeń, jak również na charakter i stopień surowości związanych z nimi sankcji, zasada domniemania niewinności ma zastosowanie głównie do odnoszących się do przedsiębiorstw postępowań w przedmiocie naruszenia reguł konkurencji, które mogą zostać zakończone orzeczeniem grzywien lub okresowych kar pieniężnych. W celu uzasadnienia twierdzenia, że zarzucane naruszenie zostało popełnione konieczne jest zatem przedstawienie przez Komisję precyzyjnych i spójnych dowodów na to (zob. wyrok z dnia 17 maja 2013 r., Trelleborg Industrie i Trelleborg/Komisja, T‑147/09 i T‑148/09, Rec, EU:T:2013:259, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).

89      Jest ponadto normalne, że działania, które obejmują te praktyki i porozumienia, mają miejsce poza prawem, że spotkania odbywają się potajemnie, a dokumentacja z tym związana jest ograniczona do minimum. Z tego wynika, że nawet jeśli Komisja odkryje dokumenty świadczące wyraźnie o nawiązaniu bezprawnego kontaktu pomiędzy przedsiębiorstwami – takie jak sprawozdania ze spotkań – będą one zazwyczaj jedynie fragmentaryczne i odosobnione, i dlatego często będzie konieczna rekonstrukcja poszczególnych elementów w drodze dedukcji. W większości przypadków istnienie praktyki lub porozumienia antykonkurencyjnego musi być zatem wywnioskowane z szeregu zbiegów okoliczności oraz wskazówek, które rozpatrywane łącznie mogą stanowić, w braku innego logicznego wytłumaczenia, dowód naruszenia reguł konkurencji (zob. wyrok Trelleborg Industrie i Trelleborg/Komisja, pkt 88 powyżej, EU:T:2013:259, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo).

90      Ponadto zgodnie z orzecznictwem w przypadku braku dowodów pozwalających na bezpośrednie ustalenie czasu trwania naruszenia Komisja powinna przynajmniej przedstawić dowody na poparcie faktów wystarczająco zbliżonych w czasie, tak by można było rozsądnie przyjąć, że naruszenie to trwało nieprzerwanie między dwiema określonymi datami (wyrok Trelleborg Industrie i Trelleborg/Komisja, pkt 88 powyżej, EU:T:2013:259, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

b)     Pojęcie jednolitego naruszenia w rozumieniu naruszenia złożonego

91      Po drugie, również zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, naruszenie art. 101 ust. 1 TFUE i art. 53 porozumienia EOG może wynikać nie tylko z pojedynczego działania, ale również z szeregu działań, a nawet z zachowania o charakterze ciągłym, nawet jeżeli jeden lub większa liczba elementów tego szeregu działań lub tego zachowania ciągłego mogłyby stanowić same w sobie i odrębnie naruszenie tego przepisu. Tym samym jeżeli różne działania wpisują się w „plan ogólny” ze względu na ich identyczny cel zakłócający konkurencję na rynku wewnętrznym, Komisja jest uprawniona do przypisania odpowiedzialności za te działania w zależności od udziału w naruszeniu rozpatrywanym jako całość (wyroki: z dnia 8 lipca 1999 r., Komisja/Anic Partecipazioni, C‑49/92 P, Rec, EU:C:1999:356, pkt 81; z dnia 7 stycznia 2004 r., Aalborg Portland i in./Komisja, C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P, Rec, EU:C:2004:6, pkt 258; z dnia 6 grudnia 2012 r., Komisja/Verhuizingen Coppens, C‑441/11 P, Zb.Orz., EU:C:2012:778, pkt 41).

92      Przedsiębiorstwo uczestniczące w takim jednolitym i złożonym naruszeniu w drodze swoich własnych zachowań, które były objęte pojęciami porozumienia lub praktyki uzgodnionej mającej cel antykonkurencyjny w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE i które miały przyczynić się do realizacji naruszenia w jego całości, może być tym samym również odpowiedzialne za zachowania innych przedsiębiorstw w ramach tego samego naruszenia przez cały okres jego udziału w tym naruszeniu. Ma to miejsce, jeżeli zostanie wykazane, że przedsiębiorstwo to zamierzało własnym zachowaniem przyczynić się do realizacji wspólnych celów wyznaczonych przez wszystkich uczestników tego porozumienia i że znało działania planowane lub wdrażane przez inne przedsiębiorstwa dla realizacji tych samych celów lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć oraz że było gotowe ponieść związane z tym ryzyko (ww. w pkt 91 wyroki: Komisja/Anic Partecipazioni, EU:C:1999:356, pkt 83, 87 i 203; Aalborg Portland i in./Komisja, EU:C:2004:6, pkt 83; a także Komisja/Verhuizingen Coppens, EU:C:2012:778, pkt 42).

93      Może więc wystąpić sytuacja, w której przedsiębiorstwo uczestniczyło bezpośrednio we wszystkich zachowaniach antykonkurencyjnych stanowiących jednolite i ciągłe naruszenie, kiedy to Komisja jest uprawniona do przypisania mu odpowiedzialności za wszystkie te zachowania, a tym samym – za to naruszenie w całości. Przedsiębiorstwo mogło również uczestniczyć bezpośrednio jedynie w części zachowań antykonkurencyjnych stanowiących naruszenie jednolite i ciągłe, lecz mieć wiedzę o wszystkich pozostałych zachowaniach stanowiących naruszenie, planowanych lub wdrażanych przez innych uczestników kartelu dla realizacji tych samych celów, lub mogło w sposób rozsądny je przewidzieć i było gotowe ponieść związane z tym ryzyko. W takiej sytuacji Komisja jest również uprawniona do przypisania temu przedsiębiorstwu odpowiedzialności za wszystkie stanowiące takie naruszenie zachowania antykonkurencyjne i w konsekwencji – za to naruszenie w całości (ww. w pkt 91 wyrok Komisja/Verhuizingen Coppens, EU:C:2012:778, pkt 43).

94      Jeżeli natomiast przedsiębiorstwo uczestniczyło bezpośrednio w jednym lub większej liczbie zachowań antykonkurencyjnych stanowiących naruszenie jednolite i ciągłe, ale nie zostało wykazane, że poprzez swoje własne zachowanie zamierzało ono przyczynić się do realizacji wspólnych celów wyznaczonych przez pozostałych uczestników kartelu i że znało wszystkie zachowania stanowiące naruszenie, planowane lub wdrażane przez inne przedsiębiorstwa dla realizacji tych samych celów, lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć oraz że było gotowe ponieść związane z tym ryzyko, Komisja jest uprawniona do przypisania mu odpowiedzialności jedynie za zachowania, w których uczestniczyło ono bezpośrednio, i za zachowania planowane lub wdrażane przez innych uczestników dla realizacji tych samych celów co cele tego przedsiębiorstwa, co do których wykazano, że wiedziało ono o nich lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć i było gotowe ponieść związane z tym ryzyko (ww. w pkt 91 wyrok Komisja/Verhuizingen Coppens, EU:C:2012:778, pkt 44).

95      Nie może to jednak prowadzić do zwolnienia tego przedsiębiorstwa z odpowiedzialności za zachowania, w których jego udział jest bezsporny, lub za które może ono zostać faktycznie uznane za odpowiedzialne. Podzielenie w ten sposób decyzji Komisji kwalifikującej cały kartel jako jednolite i ciągłe naruszenie jest jednak możliwe jedynie wówczas, jeżeli, z jednej strony, danemu przedsiębiorstwu umożliwiono w toku postępowania administracyjnego zrozumienie, że zarzuca mu się również uczestnictwo w każdym z zachowań stanowiących ten kartel, a tym samym – obronę w tym zakresie, i jeżeli, z drugiej strony, decyzja ta jest wystarczająco jasna w tym względzie (ww. w pkt 91 wyrok Komisja/Verhuizingen Coppens, EU:C:2012:778, pkt 45 i 46).

96      Wreszcie, okoliczność, iż dane przedsiębiorstwo nie uczestniczyło we wszystkich elementach składających się na kartel lub że w zakresie, w jakim uczestniczyło, odgrywało podrzędną rolę, powinna być brana pod uwagę przy ocenie wagi naruszenia, a w odpowiednich przypadkach przy ustalaniu grzywny (ww. w pkt 91 wyroki Komisja/Anic Partecipazioni, EU:C:1999:356, pkt 90; Aalborg Portland i in./Komisja, EU:C:2004:6, pkt 86; i Komisja/Verhuizingen Coppens, EU:C:2012:778, pkt 45).

c)     Pojęcie zdystansowania się w przypadku udziału w spotkaniu

97      W trzeciej kolejności, z utrwalonego orzecznictwa wynika również, iż do udowodnienia w sposób wymagany prawem udziału przedsiębiorstwa w kartelu jest wystarczające, by Komisja wykazała, iż przedsiębiorstwo to uczestniczyło w spotkaniach, w trakcie których zawarte zostały porozumienia o charakterze antykonkurencyjnym i nie sprzeciwiło się temu w jednoznaczny sposób. Jeśli uczestnictwo w tego rodzaju spotkaniach zostanie ustalone, to na owym przedsiębiorstwie spoczywa obowiązek przedstawienia dowodów, które mogą świadczyć o tym, że jego udziałowi w tych spotkaniach w najmniejszym stopniu nie przyświecał cel antykonkurencyjny, a to poprzez wykazanie, że poinformowało ono swoich konkurentów o tym, iż uczestniczy w tych spotkaniach w innym aniżeli oni celu (ww. w pkt 91 wyrok Aalborg Portland i in./Komisja, EU:C:2004:6, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo).

d)     Zasady dotyczące uwzględnienia szczególnej sytuacji

98      Po czwarte, w orzecznictwie starano się wypracować pewne zasady w zakresie odpowiedzialności indywidualnej wynikającej z naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE, takiego jak kartel (zob. podobnie wyrok z dnia 19 maja 2010 r., Chalkor/Komisja, T‑21/05, Zb.Orz., EU:T:2010:205, pkt 90 i nast.).

99      Stwierdziwszy istnienie jednolitego naruszenia i zidentyfikowawszy jego uczestników, Komisja w celu nałożenia grzywien ma obowiązek zbadać wagę uczestnictwa każdego z uczestników kartelu w naruszeniu. Wynika to zarówno z orzecznictwa, jak i z wytycznych, które przewidują tak odmienne traktowanie w zakresie wyjściowej kwoty grzywien (wyjściowa kwota szczególna), jak i uwzględnienie okoliczności obciążających i łagodzących, pozwalających na zmianę kwoty grzywny, w szczególności w zależności od odgrywanej przez dane przedsiębiorstwo w ramach realizacji naruszenia aktywnej bądź pasywnej roli [zob. podobnie ww. w pkt 91 wyrok Komisja/Anic Partecipazioni, EU:C:1999:356, pkt 90 i 150, a w odniesieniu do wytycznych z 1998 r. (Dz.U. 1998, C 9, s. 3, zwanych dalej „wytycznymi”), ww. w pkt 98 wyrok Chalkor/Komisja, EU:T:2010:205, pkt 92 i przytoczone tam orzecznictwo].

100    W każdym razie niedopuszczalne jest zastosowanie wobec przedsiębiorstwa grzywny, której kwota została obliczona na podstawie jego udziału w porozumieniu, za które nie jest odpowiedzialne (ww. w pkt 98 wyrok Chalkor/Komisja, EU:T:2010:205, pkt 93 i przytoczone tam orzecznictwo).

101    Podobnie przedsiębiorstwo ponosi odpowiedzialność wyłącznie za naruszenie, które mu się zarzuca (wyrok z dnia 13 grudnia 2001 r., Krupp Thyssen Stainless i Acciai speciali Terni/Komisja, T‑45/98 i T‑47/98, Rec, EU:T:2001:288, pkt 63).

102    Sankcje powinny więc być określane w sposób indywidualny w ten sposób, że powinny się odnosić do zachowań i do cech właściwych danym przedsiębiorstwom (wyroki z dnia 29 czerwca 2006 r., SGL Carbon/Komisja, C‑308/04 P, Zb.Orz., EU:C:2006:433, pkt 46; oraz z dnia 7 czerwca 2007 r., Britannia Alloys & Chemicals/Komisja, C‑76/06 P, Zb.Orz., EU:C:2007:326, pkt 44).

103    W szczególności rozstrzygnięto już, że przedsiębiorstwo, którego odpowiedzialność za udział w wielu częściach składowych kartelu została ustalona, przyczynia się bardziej do skuteczności i wagi tego porozumienia niż sprawca zaangażowany jedynie w jedną część kartelu. Pierwsze z przedsiębiorstw dopuszcza się więc naruszenia cięższego niż to popełnione przez drugie z nich (ww. w pkt 98 wyrok Chalkor/Komisja, EU:T:2010:205, pkt 99).

104    Argumenty stron, które zostały szczegółowo wyłożone w sprawozdaniu na rozprawę przedstawionym przez Sąd należy zatem ocenić mając na uwadze treść zaskarżonej decyzji i uwzględniając wskazane powyżej zasady.

B –  W przedmiocie uczestnictwa w jednolitym naruszeniu

1.     Argumenty stron

105    Trame podnosi, że Komisja nie może zarzucać jej trwającego przez pięć lat i sześć miesięcy uczestniczenia w jednolitym naruszeniu, składającym się z porozumień na poziomach europejskim (klub Europa), regionalnym i krajowym (klub España, porozumienie południowe, klub Italia). W czasie zaistnienia okoliczności faktycznych niniejszej sprawy Trame prowadziła sprzedaż wyłącznie we Włoszech, nie ze względu na rzekome porozumienie w sprawie podziału rynku, ale – ze względu na brak homologacji wymaganej do sprzedaży jej produktów za granicą. Informacje dotyczące państw innych niż Włochy nie miały dla niej najmniejszego znaczenia. Ponadto żaden dowód nie świadczy o jej uczestnictwie w kartelu w ponadnarodowym aspekcie naruszenia lub w innym kartelu niż klub Italia. Po pierwsze, Trame nigdy nie uczestniczyła w spotkaniach na poziomie europejskim, ani nie dokonywała wymiany informacji w tym zakresie. Po drugie, uczestnictwo w jednolitym naruszeniu nie możne zostać wywiedzione wyłącznie z faktu, że w ramach klubu Italia konkurenci czynili w obecności Trame sporadyczne lub incydentalne wzmianki o klubie Europa. W tym względzie Komisja sama przyznała, że przed dniem 15 maja 2000 r. Trame nie miała świadomości europejskiego aspektu naruszenia (zaskarżona decyzja, motyw 651), co powinno było zostać uwzględnione przynajmniej przy ustalaniu kwoty grzywny. Jedyne odniesienie do klubu Europa wynika z dokumentu dotyczącego spotkania w dniu 15 maja 2000 r., w którym wskazano jedynie, że ów klub jest dotknięty kryzysem. Zdaniem Komisji chodziło zresztą o wzmiankę „prawdopodobnie” na temat klubu Europa, co świadczy o jej wątpliwościach w tym względzie. Dokumenty dotyczące spotkań, które miały miejsce w dniach 12 czerwca i 9 października 2000 r. nie zawierają żadnej wyraźnej wzmianki o klubie Europa. W trakcie trwania naruszenia, które jest jej zarzucane, Trame nie miała, ani nie mogła mieć najmniejszej rzeczywistej świadomości istnienia klubu Europa i rządzących jego funkcjonowaniem mechanizmów.

106    Jednocześnie Trame podnosi, że Socitrel, Proderac i Fapricela zostały ukarane tylko za udział w jednej części składowej jednolitego naruszenia (klub España), biorąc pod uwagę, w szczególności późne uzyskanie przez nie świadomości jego aspektu paneuropejskiego. Tak więc Komisja zarzuciła Fapriceli uczestnictwo w kartelu w okresie od grudnia 1998 r. do września 2002 r., lecz wzięła pod uwagę jedynie udział tego przedsiębiorstwa w klubie España, ponieważ spółka ta nigdy nie uczestniczyła w spotkaniach europejskich i do maja 2001 r. nic o nich nie wiedziała. Sytuacja ta jest zbliżona do sytuacji spółki Trame, której Komisja zarzuca udział w klubie Italia od marca 1997 r. do września 2002 r., jak również świadomość europejskiego aspektu kartelu począwszy od maja 2000 r. Przedsiębiorstwa te zatem nie odgrywały żadnej roli w aspekcie europejskim i nie miały świadomości istnienia tego aspektu kartelu wcześniej niż przed upływem ponad połowy okresu zarzucanego naruszenia. Arbitralna różnica w traktowaniu obu przedsiębiorstw miała negatywny wpływ na określenie kwoty nałożonej na spółkę Trame grzywny, która została ustalona w wygórowanej wysokości i z uwzględnieniem okoliczności niezwiązanych z tą spółką.

107    Komisja nie zgadza się z tą argumentacją. W zaskarżonej decyzji zostało ustalone, że członkowie klubu Italia byli stale informowani o decyzjach podejmowanych przez klub Europa, sami zaś z kolei informowali członków klubu Europa o własnych decyzjach. Klub zuryski i klub Italia współpracowały ze sobą w ścisły sposób. Zarówno na etapie klubu zuryskiego, jak i na etapie klubu Europa członkowie klubu Italia mogli podejmować decyzje w oparciu o informacje, które zostały im przekazane przez ich przedstawiciela na szczeblu paneuropejskim (Redaelli na etapie klubu zuryskiego, Tréfileurope na etapie klubu Europa). Zostało także ustalone, że od dnia 15 maja 2000 r. Trame wiedziała lub powinna była wiedzieć, iż była integralną częścią posiadającego różne aspekty systemu obejmującego cały kontynent europejski. Sytuacja spółki Trame jest również odmienna od Socitrela, Proderaca i Fapriceli, które zyskały świadomość uczestniczenia w systemie obejmującym cały kontynent europejski dopiero począwszy od dnia 15 maja 2001, długo po uzyskaniu tej świadomości przez Trame. Ponadto należy uwzględnić fakt, że klub Italia i klub Europa pokrywały się pod względem geograficznym.

2.     Ocena Sądu

108    Na wstępie należy zauważyć, że Komisja niesłusznie przypisała Trame udział w jednolitym naruszeniu przez okres pięciu lat i sześć miesięcy, czyli od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r. (zob. zaskarżona decyzja, art. 1 i pkt 61–68 powyżej) w sytuacji, gdy instytucja ta była w stanie wykazać to, że Trame „wiedziała lub powinna była wiedzieć”, iż uczestnicząc w klubie Italia uczestniczyła również w bardziej ogólnym i posiadającym szereg aspektów systemie, obejmującym cały kontynent europejski dopiero począwszy od dnia 15 maja 2000 r. (zob. motyw 651 zaskarżonej decyzji i pkt 73 powyżej).

109    W każdym razie nie można zatem zarzucać Trame, po pierwsze, że ta uczestniczyła w klubie Italia od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r., a po drugie, że była – w ramach klubu Italia – w sytuacji pozwalającej uznać, iż począwszy od dnia 15 maja 2000 r. skarżąca wiedziała lub powinna była wiedzieć o wpisywaniu się jej uczestnictwa w tej części składowej kartelu w bardziej ogólny system, do którego działania zamierzała przyczyniać się własnym zachowaniem, co pozwalałoby Komisji uznać, iż skarżąca uczestniczyła zatem w jednolitym naruszeniu w rozumieniu przyjętym w ww. w pk 91 orzecznictwie.

110    W tym kontekście należy sprawdzić w szczególności to, czy Komisja mogła stwierdzić, że, począwszy od dnia 15 maja 2000 r. Trame „wiedziała lub powinna była wiedzieć”, iż klub Italia stanowił część całościowego planu, do którego należał zwłaszcza drugi etap porozumienia obejmującego cały kontynent europejski, czyli działający równolegle do klubu Italia klub Europa.

a)     Porównanie sytuacji spółki Trame z sytuacją innych uczestników klubu Italia

111    Przede wszystkim należy podnieść, że Trame nie została wymieniona wśród przedsiębiorstw uczestniczących w spotkaniu klubu Italia, które miało miejsce w dniu 16 grudnia 1997 r. i które jest uważane za jedno ze spotkań najlepiej ilustrujących ścisły związek, jaki istniał na etapie klubu Europa pomiędzy uzgodnieniami włoskimi i tymi obejmującymi cały kontynent europejski (zaskarżona decyzja, motyw 558). To własnie podczas tego spotkania Tréfileurope szczegółowo przedstawiła spółkom Redaelli, CB, Itas i ITC reguły działania klubu Europa (zob. znajdująca się w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryka dotycząca spotkania, które miało miejsce w dniu 16 grudnia 1997 r.).

112    W odniesieniu do tych pięciu wytwórców Komisja zasadnie stwierdziła – jak uczyniła to w pierwszej części argumentacji (zob. pkt 107 powyżej) – że członkowie klubu Italia byli informowani o decyzjach podejmowanych przez klub Europa, a sami z kolei informowali członków klubu Europa o swoich decyzjach. Z zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że Tréfileurope była nie tylko członkiem klubu Italia, lecz także – jednym z stałych członków klubu Europa, oraz że Redaelli, CB, Itas i ITC, a także, w późniejszym czasie, SLM, uczestniczyły w klubach Europa i Italia lub były głównym przedmiotem prowadzonych w ich ramach licznych dyskusji zmierzających do zdefiniowania kwoty wywozowej dla wytwórców włoskich poza Włochami. Treść rozmów na ten temat można podsumować w następujący sposób: wytwórcy europejscy chcą zaproponować wytwórcom włoskim kwotę wywozową, którą mogą tolerować, wytwórcy włoscy uważają ową kwotę za niewystarczającą, co doprowadziło do debaty i wreszcie do znalezienia rozwiązania, które mogło być przyjęte obopólnie (zob. w zaskarżonej decyzji motywy 278 i nast. w części zatytułowanej „Opis głównych spotkań wielostronnych”, z której wynika, że, mając jako dane wejściowe 47 000 ton zaproponowane przez wytwórców europejskich i 60 000 ton zaproponowane przez wytwórców włoskich, zawarto porozumienie zasadnicze przewidujące tę kwotę w wysokości 50 000 ton).

113    Jednakże należy stwierdzić, jak podniosła w ramach swej argumentacji spółka Trame (zob. pkt 105 powyżej), że jej sytuacja różni się od sytuacji spółek Tréfileurope, Redaelli, CB, Itas, ITC, a w późniejszym czasie – także SLM. Jak bowiem zostało to wskazane w motywie 651 zaskarżonej decyzji, „w całym okresie naruszenia Trame nie prowadziła sprzedaży poza Włochami”. Co więcej, jak zostało to wskazane w zaskarżonej decyzji, Trame była obecna na osiemnastu spotkaniach klubu Italia (przypis do motywu 468 zaskarżonej decyzji). Trame dodaje w tym względzie, że chodzi o osiemnaście spotkań z łącznej liczby 234. Liczba ta jest znacznie niższa niż liczba spotkań, w których udział brali główni uczestnicy klubu Italia. Ogólnie rzecz biorąc okazuje się także, że Trame nie uczestniczyła w głównych spotkaniach, z wyłączeniem tych wyraźnie wskazanych przez Komisję w zaskarżonej decyzji, w sprawie rozmów budzących zainteresowanie zarówno klubu Italia, jak i klubu Europa (zob. przykładowo, poza spotkaniem, które miało miejsce w dniu 16 grudnia 1997 r., znajdujące się w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryki dotyczące spotkań w dniach 12 i 23 lipca 2001 r.).

114    Szczególny charakter, jaki miała sytuacja spółki Trame w porównaniu z sytuacją głównych uczestników klubu Italia, został uznany przez Komisję w sposób dorozumiany, ponieważ według zdaniem tej instytucji dopiero począwszy od dnia 15 maja 2000 r., a nie – od przystąpienia do klubu Italia w marcu 1997 r., Trame „wiedziała lub powinna była wiedzieć”, że uczestnicząc w klubie Italia uczestniczy również w systemie obejmującym cały kontynent europejski. Wynika to również z przedstawionego przez Trame oświadczenia złożonego przez jednego z przedstawicieli spółki Tréfileurope w ramach klubu Italia, w którym wskazano w szczególności, że „[Trame] uczestniczyła w bardzo ograniczonej liczbie spotkań klubu Italia, najczęściej w Federacciai […]. [Trame] często przychodziła na spotkanie w trakcie jego trwania. Czasami z własnej inicjatywy opuszczała spotkanie przed końcem”.

115    Z powyższego wynika, że, w braku dowodów dotyczących konkretnie sytuacji spółki Trame Komisja nie może ograniczyć się do twierdzenia, iż ustalenie zaangażowania pięciu głównych uczestników klubu Italia, a następnie SLM, w prowadzone między klubem Europa a klubem Italia dyskusje na temat kwot wywozowych wytwórców włoskich poza Włochami wystarcza do wykazania, że Trame, jako członek klubu Italia, wiedziała lub powinna była wiedzieć o owych dyskusjach. Wbrew temu, co utrzymuje Komisja, członkowie klubu Italia nie stanowią jednorodnej kategorii, ale są to przedsiębiorstwa, między którymi istnieją znaczne różnice. Tak więc niektórzy członkowie klubu Italia byli również członkami innych klubów, jak miało to miejsce w przypadku spółek Tréfileurope i Tycsa. Inni członkowie klubu Italia to przedsiębiorstwa działające nie tylko we Włoszech, lecz również w innych państwach członkowskich, jak miało to miejsce w przypadku spółek Redaelli, CB, Itas, ITC, a później SLM. W niniejszym przypadku, chociaż Trame była członkiem klubu Italia, jej uczestnictwo w tym klubie różni się zarówno pod względem faktycznym (brak wywozu, późne uzyskanie świadomości o paneuropejskim wymiarze kartelu), jak i dowodowym (niewielka liczba spotkań, na których odnotowana została obecność Trame) od uczestnictwa pięciu głównych uczestników klubu Italia, którzy brali udział w tych ustaleniach od początku, zarówno w kategoriach wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

b)     Badanie dowodów dotyczących spotkań z maja, czerwca i października 2000 r.

116    Jak wynika z zaskarżonej decyzji i z drugiej części argumentacji Komisji (zob. pkt 107 powyżej), instytucja ta uważa, że można uznać, iż od dnia 15 maja 2000 r. Trame uczestniczyła w jednolitym naruszeniu, ponieważ od tego momentu „wiedziała lub powinna była wiedzieć” o tym, że stanowiło ono integralną część bardziej ogólnego systemu obejmującego cały kontynent europejski. Zdaniem Komisji do takiego wniosku można było dojść na podstawie materiału dowodowego odnoszącego się do trzech wskazanych w motywie 651 zaskarżonej decyzji spotkań, które miały miejsce w dniach 15 maja, 12 czerwca i 9 października 2000 r.

117    Sąd po zbadaniu tych dowodów nie doszedł jednak do takiego samego wniosku jak Komisja.

118    Pierwszym spotkaniem wskazanym przez Komisję w celu wykazania, że począwszy od dnia 15 maja 2000 r. Trame mogła wiedzieć, iż klub Italia wpisywał się w bardziej ogólny plan całościowy, zwłaszcza ze względu na to, że przewidziano jego koordynację z klubem Europa, było spotkanie klubu Italia, które nastąpiło w tym dniu. W zawartej w załączniku 3 zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były następujące spółki: CB, Itas, ITC, Tréfileurope Italia, SLM, Trame i DWK; w odniesieniu do spółki Tycsa wskazano zaś, że była ona nieobecna.

119    W rubryce tej Komisja przedstawiła zagadnienia, których dotyczyło spotkanie w dniu 15 maja 2000 r. w następujący sposób:

–        „[r]ozmowa dotycząca cen surowców oraz w kryzysu na rynku. Zdaniem [przedstawicieli Tréfileurope], klub Europa, składający się z Emesy, Tycsy, Tréfileurope, Nedri, DWK oraz WDI, i klub Italia są dotknięte kryzysem”,

–        „Emesa opuszcza klub Europa” i „Tycsa i Emesą przyjęły duże ilości od Fundii”; „mówiono również o Fapriceli i Socitrelu”,

–        „Tréfileurope potwierdza spotkanie dotyczące rynku włoskiego”.

120    Informacje te pochodzą od spółek ITC, CB, SLM i Tréfileurope i zostały uzyskane albo w trakcie kontroli, albo w ramach wniosku o złagodzenie sankcji. Na podstawie przekazanego przez ITC odręcznego sprawozdanie ze spotkania w dniu 15 maja 2000 r., można w szczególności wykazać okoliczności ww. pkt 119 powyżej tiret pierwsze i drugie.

121    Drugim rozpatrywanym spotkaniem jest spotkanie klubu Italia, które miało miejsce w dniu 12 czerwca 2000 r. W znajdującej się w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania, Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope Italia, SLM, Trame, Tycsa i DWK.

122    W rubryce tej Komisja w następujący sposób przedstawiła zagadnienia, których dotyczyło spotkanie w dniu 12 czerwca 2000 r.:

–        „[r]ozmowa na temat rynku. Tycsa pragnie sprzedawać po cenach niższych (wskazano, że sprzedaje 4000 ton na rynku włoskim, czyli ma udział rynkowy wynoszący 4%). Na Portugalczyków naciskają Hiszpanie. Przytaczane są nazwy spółek »Emesa-Tycsa, Socitrel-Fapricela«. Odniesienie do (prawdopodobnie) klubu Europa, który skarży się na Tycsę (Antwerpia i Düsseldorf skarżą się na Tycsę)”,

–        „[p]rzydział niektórych klientów (określonych) i dostaw do dostawców wskazanych jako »liderzy«”.

123    Informacje te pochodzą od spółek Tycsa oraz ITC i zostały uzyskane albo w trakcie kontroli, albo w ramach wniosku o złagodzenie sankcji. Na podstawie przekazanego przez ITC odręcznego sprawozdania ze spotkania w dniu 12 maja 2000 r., można w szczególności wykazać okoliczności ww. pkt 122 powyżej tiret pierwsze.

124    Trzecie rozpatrywane spotkanie to spotkanie klubu Italia, które miało miejsca w dniu 9 października 2000 r. W zawartej w załączniku 3 zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i Tréfileurope Italie, SLM, Trame, Tycsa, DWK, Nedri i WDI.

125    W rubryce tej Komisja przedstawiła zagadnienia, których dotyczyło spotkanie w dniu 9 października 2000 r. w następujący sposób:

–        „[r]ozmowy dotyczące kwot na rynku europejskim (włączając w to Zjednoczone Królestwo, Irlandię, Portugalię, Austrię, Szwajcarię i Belgię). W tym kontekście dyskusja o tym, co gotowa jest zaakceptować SLM [1400 ton wobec łącznej wielkości sprzedaży (we Włoszech) w 2001 r. szacowanej na 50 000 ton]. Złożono deklarację, że SLM jest gotowa do dalszych negocjacji na temat jej pozycji w Europie”,

–        „[w]edług CB, spotkanie dotyczyło analizy rynku europejskiego i wskaźnika penetracji. Negocjacje z wytwórcami włoskimi w celu osiągnięcia porozumienia w sprawie podziału rynku”,

–        „Tycsa: analiza rynku i wniosek niektórych wytwórców o zapewnienie kwot dla poszczególnych krajów nie został przyjęty”,

–        „Nedri: cel (nieosiągnięty) polegał na włączeniu wytwórców włoskich do nowego podziału kwot. Podczas spotkania wytwórcy włoscy (CB, ITC, Itas, Redaelli, SLM) zażądali od WDI, DWK, Nedri, Tycsy i Tréfileurope kwoty wywozowej o wielkości 60 000 ton”,

–        „Spotkanie to zostało przygotowane przez uczestników klubu Europa podczas spotkania, które miało miejsce w dniu 26 września 2000 r. w Brukseli […]”.

126    Informacje te pochodzą w szczególności od spółek ITC, CB, Tycsa, Nedri, WDI, Tréfileurope, DWK i Redaelli.

127    Nie jest wcale oczywiste, że na podstawie podanego do wiadomości przez ITC odręcznego sprawozdania z posiedzenia w dniu 9 października 2000 r. można wyciągnąć wniosek, iż prowadzona na nim dyskusja dotyczyła wszystkich zagadnień wskazanych w pkt 125 powyżej. Na podstawie zawartych w tym sprawozdaniu istotnych informacji można bowiem wywnioskować, co następuje: po pierwsze, słowa „– NIE” towarzyszą słowom „SLM” i „RT[Redaelli]” w wykazie obecnych osób i przedsiębiorstw reprezentowanych na spotkaniu, a przy nazwisku przedstawiciela spółki Trame dopisano „godz. 15.00” (spotkanie rozpoczęło się o godz. 10.00 zgodnie z tym, co wskazano w innym miejscu; badanie nazwiska przedstawiciela wydaje się zresztą wskazywać na to, że owo nazwisko zostało napisane na znaku „–”, który został początkowo postawiony obok nazwy „Trame”); po drugie, dyskusja w przedmiocie kwot na rynku europejskim, która miała mieć miejsce na początku spotkania zgodnie z miejscem, które zajmuje ono w sprawozdaniu, miałaby wynikać jedynie z czterech wierszy z następującymi informacjami: „Zjednoczone Królestwo + Irlandia 40; Norwegia, Szwecja, Dania 40; Portugalia 25; Szwajcaria – Austria 10” (może tu chodzić o współczynnik lub stopień penetracji eksportu, ale nie wynika to z tego sprawozdania w sposób jednoznaczny); po trzecie, szereg informacji przedstawionych na temat SLM, w tym odniesienie do „1400 ton”, „produkcji 2001” w wysokości „50 000 ton” oraz gotowości SLM do dalszego prowadzenia negocjacji pozycji w Europie, przy czym nie jest oczywiste, że informacje te dotyczą proponowanych kwot dla rynku europejskiego, ponieważ są one oddzielone długą kreską przechodzącą przez całą stronę i innymi informacjami dotyczącymi innych spraw.

128    Z powyższych rozważań wynika, że dokument, na którym opiera się Komisja w celu wykazania treści wskazanych w pkt 125 powyżej, nie pozwala w rzeczywistości na ustalenie niczego ponad to, co zostało przedstawione w zdaniach drugim i trzecim tego tiret, przy czym nie można wyciągnąć wniosku o wystarczającej mocy dowodowej, iż ta część dyskusji miała miejsce w obecności SLM i Redaelli, ani w obecności przedstawiciela spółki Trame, ponieważ można uznać za prawdopodobne, że podczas gdy spotkanie zaczęło się o godz. 10.00, przedstawiciel spółki Trame przybył dopiero o godz. 15.00.

129    Ponadto, jak wynika z innych informacji przedstawionych przez Komisję w opisie posiadanych przez nią informacji na temat spotkania, które miało miejsce w dniu 9 października 2000 r., i na którym Nedri wspomniała o wytwórcach włoskich oraz o dyskusji na temat kwot wywozu, wskazała ona, że owymi wytwórcami byli CB, ITC, Itas, Redaelli i SLM, a nie wspomniała o Trame. Gdyby Trame była obecna w tym momencie dyskusji, można założyć, iż spółka Nedri wspomniałaby o tym przedsiębiorstwie.

130    Dowody dotyczące rzeczonych trzech spotkań, rozpatrywane łącznie, pozwalają wyciągnąć trzy wnioski na temat Trame. Po pierwsze, w trakcie tych spotkań mowa była o klubie Europa – w jednoznacznie wyraźny sposób w maju 2000 r. – ponieważ Trame mogła nawet zapoznać się ze składem tego klubu, oraz, przynajmniej w sposób dorozumiany, w czerwcu 2000 r. (przez odniesienie do Antwerpii i Düsseldorfu, które można było zrozumieć jako wskazujące na siedziby przedsiębiorstw będących członkami klubu Europa). Po drugie, okazuje się także, że wzmianki o klubie Europa w trakcie tych spotkań związane były z określonym przedsiębiorstwem, a mianowicie Tycsą (obecnym ponadto na spotkaniach w czerwcu i październiku 2000 r.), która była jedynie marginalnie obecna we Włoszech, lub z innymi niewłoskimi przedsiębiorstwami (Socitrel, Fapricela, Emesa). Pozwala to rozsądnie wywnioskować, że kartel dotyczący stali sprężającej istniał tylko we Włoszech lub dotyczył głównie wytwórców zainteresowanych Włochami. Po trzecie, można również racjonalnie uznać, że podniesione podczas spotkań w maju i czerwcu 2000 r. wątpliwości, które mogły istnieć co do charakteru i funkcjonowania klubu Europa, zostały wyjaśnione w październiku 2000 r., gdy okazało się, że uczestnikami tego spotkania nie byli jedynie główni uczestnicy klubu Italia, czy wytwórcy działający na rynku włoskim. Pozostaje jednakże wątpliwość co do tego, czy Trame mogła brać udział w tej części owego spotkania, która dotyczyła zamiarów SLM poza Włochami.

131    W każdym razie okazuje się jednak, iż przedstawiciel spółki Trame, nawet przy założeniu, że przybył na spotkanie w dniu 9 października 2000 r. dopiero o godz. 15.00, brał udział w spotkaniu, na którym obecni byli w tym czasie, między innymi, przedstawiciele spółek DWK, WDI i Nedri, które nie należały do grona wytwórców zainteresowanych przede wszystkim Włochami.

132    W świetle tych okoliczności jest zatem możliwe, że przynajmniej począwszy od trzeciego spotkania, które odbyło się w dniu 9 października 2000 r., spółka Trame, tak jak każde przedsiębiorstwo, które brało udział w owych trzech posiedzeniach, była w stanie zrozumieć, że równolegle do klubu Italia istnieje inny klub, klub Europa, o którym wspomniano w maju i ponownie w czerwcu tego roku, którego działalność nie tylko była podobna do działalności klubu Italia, lecz także była ona z nią koordynowana, jak świadczy o tym obecność wytwórców niewłoskich, takich jak DWK, na spotkaniach klubu Italia.

133    Natomiast – wbrew temu, co zostało stwierdzone w zaskarżonej decyzji – Komisja nie wykazała w sposób wymagany prawem tego, że począwszy od udziału spółki Trame w pierwszym z trzech spotkań klubu Italia, które miało miejsce w dniu 15 maja 2000 r., przedsiębiorstwo to znajdowało się sytuacji, w której wiedziało lub powinna było wiedzieć o paneuropejskim wymiarze kartelu. Sam fakt, że podczas tego spotkania wspomniano jedynie nazwę „klub Europa”, nie jest wystarczający do tego, aby móc domniemywać znajomość uzgodnień poczynionych przez uczestników tego klubu. Taka interpretacja jest tym bardziej wiarygodna z uwagi na fakt, że wzmianka o tym klubie jest opatrzona określeniem „dotknięty kryzysem” i informacją, iż „Emesa opuszcza klub Europa”, jak również wzmianką o tym, że „Tycsa i Emesa przyjęły duże ilości od Fundii”. Wyjaśnienia te pozwalają sądzić, że, niezależnie od tego, czym jest, klub Europa chyli się ku upadkowi.

134    Podobnie, co się tyczy drugiego spotkania, które odbyło się w dniu 12 czerwca 2000 r., informacja na temat Tycsy (która żąda obniżenia ceny) dotyczy rynku włoskiego, w którym udział tej spółki wynosił 4%, ze sprzedażą wynoszącą 4000 ton. Przedsiębiorstwo to mogło być postrzegane jako członek klubu Italia, skądinąd zakłócający porządek, a nie – jako członek klubu Europa. Pozostałe informacje pochodzące z tego spotkania, jak się wydaje, również mogą zostać powołane na poparcie poglądu zgodnie z którym, jeśli istnieje jakiś klub Europa (wspomniany na pierwszym spotkaniu), to należą do niego członkowie o agresywnej postawie konkurencyjnej, tacy jak spółki hiszpańskie (Emesa i Tycsa), które wywierają nacisk na spółki portugalskie (Socitrel i Fapricela).

135    Na tym etapie nie można zatem wywnioskować w sposób wymagany prawem, że począwszy od dnia 15 maja 2000 r. Trame była – lub nie mogła nie być – świadoma paneuropejskiego aspektu naruszenia. Do takiego wniosku można dojść dopiero w odniesieniu do okresu po dniu 9 października 2000 r.

136    Tytułem uzupełnienia należy wskazać, jak podnosi w ramach swej argumentacji Trame (zob. pkt 105 powyżej), że nawet jeśli nie można uznać, iż począwszy od dnia 9 października 2000 r. Trame miała lub powinna była mieć świadomość paneuropejskiego wymiaru naruszenia, takie rozumowanie nie może w każdym razie spowodować wyciągnięcia przez ustalającą kwotę grzywny Komisję wniosku, zgodnie z którym Trame uczestniczyła w klubie Europa jako takim. Ponadto w niniejszej sprawie sytuacja spółki Trame jest szczególna w tym znaczeniu, że nie ulega wątpliwości, iż w ciągu całego okresu naruszenia, które jest jej zarzucane, owo przedsiębiorstwo wzięło udział jedynie w klubie Italia. Mówiąc dokładniej, przez cały ten okres Trame uczestniczyła tylko w wewnętrznym aspekcie klubu Italia, gdyż nie posiadała zezwoleń niezbędnych do prowadzenia sprzedaży stali sprężającej poza terytorium tego państwa. Komisja w zaskarżonej decyzji uznała ponadto, że Trame w tym okresie nie prowadziła sprzedaży poza Włochami, co jest prawdą w przypadku Europy kontynentalnej, której dotyczył kartel, ponieważ spółka ta przeprowadziła kilka transakcji sprzedaży w Zjednoczonym Królestwie, które nie było objęte jednolitym naruszeniem. Taka sytuacja różni się zatem od sytuacji głównych uczestników klubu Italia (takich jak Redaelli), którzy działali zarówno we Włoszech, jak i w innych państwach członkowskich, czy też od sytuacji niektórych stałych członków klubu Europa (Tréfileurope), którzy działali w pozostałej części Europy, ale także we Włoszech.

c)     Porównanie sytuacji spółki Trame z sytuacją niektórych uczestników klubu España

137    Należy zbadać ostatnie kryterium wskazane w argumentach stron (zob. pkt 106 i 107 powyżej), czyli kwestię tego, czy sytuacja Trame była podobna do sytuacji spółek Socitrel, Proderac i Fapricela, co uzasadniałoby potraktowanie ich przez Komisję w sposób porównywalny.

138    Mutatis mutandis, rzeczywiście zachodzi potrzeba przeanalizowania podobieństw i różnic tych sytuacji. Podobnie jak Trame, której sytuacja w ramach klubu Italia różni się od sytuacji pięciu głównych uczestników tego klubu, czyli spółek Redaelli, CB, Itas, ITC i Tréfileurope, sytuacja Socitrela, Proderaca i Fapriceli, trzech uczestników klubu España, różni się od sytuacji innych uczestników tego klubu, w tym również spółek Emesa i Tycsa, które uczestniczyły także w klubie Europa, a w przypadku Tycsy – nawet w klubie Italia.

139    Z zaskarżonej decyzji wynika zaś, że Socitrel, Proderac i Fapricela zostały ukarane przez Komisję nie całościowo z powodu udziału w jednolitym naruszeniu przez cały czas trwania naruszenia, które jest im zarzucane, ale tylko ze względu na ich udział w części składowej tego naruszenia, w niniejszym przypadku w klubie España, a to ze względu na zyskanie przez nie świadomości paneuropejskiego aspektu kartelu na jego późnym etapie (począwszy od maja 2001 r.) (motyw 949 zaskarżonej decyzji, jeśli chodzi o rozróżnienie dokonane przez Komisję w tym względzie na etapie ustalania kwoty podstawowej grzywny określonej w wytycznych z 2006 r.). Taka sytuacja nie zachodziła w odniesieniu do Trame, która została ukarana za swoje uczestnictwo w jednolitym naruszeniu w okresie od marca 1997 r. do września 2002 r.

140    Komisja uzasadnia fakt, iż nie potraktowała Trame w sposób podobny do Socitrela, Proderaca i Fapriceli, dwojako: po pierwsze tym, że z zaskarżonej decyzji wynika, iż Socitrel, Proderac i Fapricela miały świadomość uczestnictwa w ogólniejszym systemie począwszy od dnia 15 maja 2001 r. (motywy 658, 660, 661 zaskarżonej decyzji), czyli rok później niż Trame, która tę świadomość uzyskała już począwszy od dnia 15 maja 2000 r., i, po drugie, tym, że w odróżnieniu od Socitrela, Proderaca i Fapriceli, „zakres geograficzny klubu Italia w dużym zakresie pokrywał się z umowami paneuropejskimi i rozciągał się w związku z tym poza obszar geograficzny klubu España (Hiszpania i Portugalia)” (motyw 949 zaskarżonej decyzji).

141    Należy jednak stwierdzić, że, pomimo różnic opisanych przez Komisję, nie zmienia to faktu, iż te same okoliczności, które zostały powołane przez tę instytucję w zakresie dotyczącym spółek Socitrel, Proderac i Fapricela – a mianowicie, po pierwsze, uzyskanie świadomości paneuropejskiego wymiaru naruszenia na późnym jego etapie (w październiku 2000 r., a nie – w maju 2000 r.), i, po drugie, zakres geograficzny klubu Italia, który w przypadku spółki Trame mógł być jedynie krajowy, gdyż nie prowadziła ona wywozu poza Włochy z braku odpowiednich zezwoleń – znajdują zastosowanie, w formie złagodzonej, do Trame. Należy także podnieść, że z zaskarżonej decyzji wynika, iż nawet jeśli klub España dotyczył przede wszystkim Hiszpanii i Portugalii, jego działalność obejmowała również wywozy dokonywane przez wytwórców iberyjskich (zob. znajdującą się w załączniku nr 4 do zaskarżonej decyzji rubrykę dotyczącą spotkania w dniu 6 lipca 2001 r.).

d)     Wnioski

142    Podsumowując, z powyższego wynika, że ocena przedstawiona przez Komisję w zaskarżonej decyzji w odniesieniu do udziału spółki Trame w jednolitym naruszeniu jest nieuzasadniona z trojakich względów.

143    Po pierwsze, Komisja błędnie przypisała Trame udział w jednolitym naruszeniu, czyli w „systemie porozumień lub uzgodnionych praktyk w sektorze stali sprężającej na rynku wewnętrznym i, począwszy od dnia 1 stycznia 1994 r., w ramach EOG”, od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r., ponieważ z zaskarżonej decyzji wynika, że Trame miała świadomość paneuropejskiego aspektu kartelu dopiero począwszy od dnia 15 maja 2000 r.

144    Po drugie, Komisja również w sposób błędny uznała, iż Trame wiedziała lub powinna była wiedzieć o paneuropejskim rozmiarze kartelu począwszy od dnia 15 maja 2000 r., zważywszy, że nie jest możliwe wykazanie w wystarczający pod względem prawnym sposób, iż w tym dniu spółka ta była w stanie zapoznać się z charakterem i celami klubu Europa. W świetle przedstawionych w tym względzie dowodów istnienie takiej sytuacji można stwierdzić dopiero począwszy od dnia 9 października 2000 r., kiedy to Trame uczestniczyła w spotkaniu członków klubu Italia i przedsiębiorstw, które nie były członkami owego klubu, lecz jedynie klubu Europa, co powinno rozwiać wszelkie wątpliwości, jakie mogła jeszcze mieć co do znaczenia omawianego lub przywołanego wcześniej na spotkaniach klubu Italia pojęcia „klub Europa”.

145    Począwszy od tej daty Komisja miała prawo uznać, iż zostało wykazane, że Trame zamierzała własnym zachowaniem przyczynić się do realizacji wspólnych celów wyznaczonych przez wszystkich uczestników tego kartelu, nawet jeśli przedsiębiorstwo to nie prowadziło działalności eksportowej, i że znało działania planowane lub wdrażane przez inne przedsiębiorstwa dla realizacji tych samych celów lub że w sposób rozsądny mogło je przewidzieć oraz było gotowe ponieść związane z tym ryzyko w rozumieniu orzecznictwa.

146    Po trzecie, jeśli chodzi o ocenę charakteru i zakresu udziału spółki Trame w jednolitym naruszeniu, Komisja nie uwzględniła w wystarczającym stopniu różnic istniejących pomiędzy sytuacją spółki Trame i sytuacją pięciu głównych uczestników klubu Italia, podobnie jak podobieństw występujących mutatis mutandis pomiędzy sytuacją spółki Trame i trzech najmniej ważnych uczestników klubu España.

147    Z tego względu można już stwierdzić nieważność art. 1 pkt 17 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja przyjęła udział spółki Trame w części paneuropejskiej rozpatrywanego naruszenia od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 9 października 2000 r. Pozostałe konsekwencje powyższych rozważań będą ocenione całościowo poniżej po przeprowadzeniu analizy argumentów stron.

148    Teraz już jednak należy zauważyć, że wpływ, jaki konsekwencje te mogą wywrzeć na wysokość grzywny określonej przez Komisję, nie musi być szczególnie istotny, ponieważ została ona obliczona na podstawie łącznej wartości sprzedaży stali sprężającej dokonanej przez Trame tylko we Włoszech. W tym względzie można uznać, że uczestnictwa spółki Trame w krajowym aspekcie klubu Italia charakteryzuje, jako takiego, pewien stopień wagi, nawet jeśli, zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 103 powyżej, ów udział jest z definicji mniej poważny niż udział przedsiębiorstwa, które uczestniczyło nie tylko w krajowym aspekcie klubu Italia, lecz także w jego aspekcie zewnętrznym, a nawet w innych klubach, takich jak klub Europa, czy klub España.

C –  W przedmiocie splotek trójsplotowych

1.     Argumenty stron

149    Trame podnosi, że Komisja popełniła błąd biorąc pod uwagę przy określaniu kwoty grzywny wartość sprzedaży splotek trójsplotowych („treccia”) spółki Trame. Błąd ten był istotny, zważywszy, że w 2001 r. wartość sprzedaży splotek trójsplotowych stanowiła ponad 50% łącznej wartości jej sprzedaży splotek. Wartość sprzedaży przez Trame splotek siedmiosplotowych („trefolo”) wynosiła jedynie 4,05 mln EUR wobec łącznej wartości sprzedaży splotek trójsplotowych w wysokości 8,2 mln EUR.

150    Ogólnie rzecz biorąc, Trame utrzymuje, że splotki trójsplotowe nigdy nie stanowiły przedmiotu działalności klubu Italia. O produkcie tym była czasem mowa w niektórych dowodach, ale nie zdołano wykazać tego, że członkowie klubu Italia faktycznie porozumieli się na jego temat. Komisja twierdzi zaś co innego i w tym względzie oparła swoje rozumowanie na tabeli zatytułowanej „porozumienie z 1996 r.”, która pochodzi z grudnia 1995 r. i nie dotyczy Trame. Twierdzenie, że kwoty wskazane w tabeli obowiązywały do 2002 r., nie zostało poparte innymi dowodami pochodzącymi z akt postępowania administracyjnego. Jedyną próbę włączenia splotek trójsplotowych do kartelu podjęto bowiem, zresztą bez powodzenia, podczas spotkań, które miały miejsce w dniach 28 lutego i 6 marca 2000 r. Komisja, odnosząc się do spotkania w dniu 28 lutego 2000 r., wskazuje, że rozmawiano na temat „oceny możliwości włączenia splotki trójsplotowej do porozumienia handlowego na rynku włoskim”.

151    Jednak spotkanie, które miało miejsce w dniu 28 lutego 2000 r. nie dostarczyło żadnego dowodu na to, iż klub Italia faktycznie obejmował splotki trójsplotowe. Komisja powołuje się w niniejszym przypadku na dokument dotyczący spotkania w dniu 6 marca 2000 r., który zawiera „bardzo szczegółowy wykaz nazw włoskich klientów (80), w przypadku których dostawa splotek trójsplotowych została rozdzielona między spółki Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope, SLM i Trame”. Tymczasem nie chodziło o podział kwot czy klientów na przyszłość, lecz, jak zostało to wyjaśnione przez ITC, która przedstawiła ten dokument, o „analizę dostaw zrealizowanych przez wytwórców w 1999 r.”. Przedstawiciel spółki ITC, który sam złożył część z oświadczeń związanych z wnioskiem o złagodzenie sankcji wobec tej spółki, potwierdził to w oświadczeniu przedstawionym przez Trame. Wskazuje on również, że „rozmowy prowadzone w ramach klubu Italia w okresie referencyjnym dotyczyły przede wszystkim splotek siedmiosplotowych”. Dostarczone informacje dotyczyły pierwszej, podjętej w lutym 2000 r., nieskutecznej próby włączenia splotki trójsplotowej do kartelu. Nawet zakładając, quod non, że ujawnienie takich informacji stanowi naruszenie reguł konkurencji, chodzi tu o naruszenie mniej poważne niż porozumienie w sprawie podziału udziałów w rynku, i okoliczność ta winna zostać uwzględniona przy obliczaniu kwoty grzywny. Ponadto, jak wynika z późniejszej tabeli zamieszczonej w dokumencie 15905, pochodzącym z akt postępowania administracyjnego, którą Komisja kwalifikuje jako „plan przydziału kwot w 2001 r. i prognozy na 2002 r.”, ilości, o których mowa, dotyczą wyłącznie splotki siedmiosplotowej, co ma ponownie dowodzić tego, iż splotki trójsplotowe nie były przedmiotem kartelu.

152    Wreszcie Trame powołuje się na oświadczenie złożone przez przedstawiciela Tréfileurope, które potwierdza, że splotki trójsplotowe pozostały poza zakresem kartelu, i w którym to oświadczeniu wskazano, iż „w ramach klubu Italia nigdy nie zostało zawarte przez konkurentów – lub przynajmniej przez Trame – żadne porozumienie w odniesieniu do splotek trójsplotowych”, że „produkcja, sprzedaż i wywóz tego produktu nie były tematem dyskusji prowadzonych podczas spotkań włoskich wytwórców stali sprężającej z uwagi na to, że przedsiębiorstwa te nie były owym produktem zainteresowane”, „chodziło tu bowiem o produkt o marginalnym znaczeniu, przeznaczony przede wszystkim na rynek włoski”. Fakt, że w ramach klubu Italia poruszano kwestię splotek trójsplotowych sporadycznie, na przykład przy okazji zarzuconej próby włączenia ich do kartelu, nie podważa prawdziwości tych oświadczeń. Trame wyjaśnia również, że popyt na splotki trójsplotowe we Włoszech wynosił 20 000/22 000 ton rocznie między 1997 r. a 2002 r. i od tego okresu spadał, podczas gdy popyt na splotki siedmiosplotowe w tym samym okresie wynosił 120 000/100 000 ton.

153    Komisja twierdzi, że splotki trójsplotowe były przedmiotem kartelu, w tym w ramach klubu Italia, na długo przed dniem 28 lutego 2000 r. (zaskarżona decyzja, motywy 409–411). Trame nie może zatem twierdzić, że produkt ten nie wchodził w zakres uzgodnień zawieranych w ramach tego klubu. Jeśli chodzi o spotkanie, które miało miejsce w dniu 28 lutego 2000 r., dotyczące tego spotkania odręczne sprawozdanie spółki ITC świadczy o tym, że dyskusja na ten temat opierała się o dane liczbowe dotyczące ilości i cen splotek trójsplotowych. Przedsiębiorstwom tym trudno byłoby dyskutować o takich informacjach, gdyby nie znały ich z wyprzedzeniem. W każdym razie sprawozdanie to ujawnia fakt prowadzenia wymiany informacji handlowych. Podobnie dowody odnoszące się do spotkania w dniu 6 marca 2000 r. są w każdym względzie jednoznaczne. W odpowiedzi na podniesiony przez Trame argument, zgodnie z którym notatki z tego spotkania dotyczyły analizy dostaw zrealizowanych przez wytwórców w 1999 r., co potwierdza ITC, Komisja zwraca uwagę, że na pierwszej stronie tych notatek autor zaznaczył, iż dane liczbowe odnoszą się do „kwot” dotyczących „splotek trójsplotowych”. Z oświadczenia spółki CB z dnia 26 listopada 2002 r. wynika również, że spotkania, do których doszło w dniach 13 marca 2000 r., 10 kwietnia 2001 r. i 16 września 2002 r. miały za cel właśnie przydział klientów zainteresowanych nabyciem splotek trój- i siedmiosplotowych. Ponadto złożone przez przedstawiciela spółki Tréfileurope oświadczenie jest mało wiarygodne w świetle tego, że Trame przyznaje, iż próba włączenia do kartelu splotek trójsplotowych została podjęta podczas spotkań, które miały miejsce w dniach 28 lutego i 6 marca 2000 r. Podobnie, co się tyczy oświadczenia przedstawiciela spółki ITC, w tabeli z dnia 6 marca 2000 r. nie ma niczego, co by wskazywało na to, że chodzi o „historyczne dane dotyczące dostaw splotek trójsplotowych”. Takie oświadczenia nie mogą zmniejszać wartości dostępnych dowodów.

2.     Ocena Sądu

154    Tytułem wstępu należy przypomnieć, że Trame została ukarana za uczestnictwo w kartelu w sektorze stali sprężającej. Komisja wyjaśnia w tym względzie w zaskarżonej decyzji, że wyrażenie „stal sprężająca” obejmuje pręty stalowe oraz splotki z drutu walcowanego. Komisja używa też w odniesieniu do stali sprężającej wyrażenia „kable/splotki”, co pozwala sądzić, że są to pojęcia synonimiczne. W każdym razie zaskarżona decyzja wyraźnie wskazuje, że „splotki ze stali sprężającej są trzy- lub siedmiosplotowe” (zaskarżona decyzja, motywy 2 i 3).

155    W konsekwencji z zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja rzeczywiście uznała, iż kartel dotyczył zarówno splotek trójsplotowych, jak i splotek siedmiosplotowych. Niemniej jednak między tymi dwoma rodzajami produktów istnieją różnice, zarówno pod kątem właściwości produktów, jak i z punktu widzenia podaży i popytu.

156    Jak wynika z odpowiedzi na środki organizacji postępowania, splotka trójsplotowa nie jest zamiennikiem splotki siedmiosplotowej, chociaż jest ona wykonywana z tego samego surowca, czyli drutu walcowanego. Podczas gdy splotka trójsplotowa może być stosowana w konstrukcjach o ograniczonej nośności, takich jak słupki wykorzystywane w uprawie winorośli, splotka siedmiosplotowa jest stosowana jako konstrukcja nośna dużych elementów prefabrykowanych.

157    W tym kontekście Trame podnosi, że Komisja pomyliła się włączając do kartelu splotki trójsplotowe. Według Trame naruszeniem, które jest jej zarzucane, były objęte jedynie splotki siedmiosplotowe. W efekcie tego Komisja przy ustalaniu kwoty grzywny powinna wziąć pod uwagę wyłącznie sprzedaż splotek siedmiosplotowych, które reprezentują około połowy jej sprzedaży splotek trój- i siedmiosplotowych w 2001 r.

a)     Dowody dotyczące pierwszych lat istnienia klubu Italia

158    W pierwszej kolejności Trame utrzymuje, że splotki trójsplotowe nigdy nie stanowiły przedmiotu działalności klubu Italia. Należy jednak stwierdzić, że argumentacja ta pozostaje w sprzeczności z zaskarżoną decyzją i dowodami, które zostały w niej wymienione w odniesieniu do pierwszych lat klubu Italia.

159    Zgodnie z zaskarżoną decyzją klub Italia był uzgodnieniem krajowym, które obowiązywało od dnia 5 grudnia 1995 r. do dnia 19 września 2002 r. Porozumienie to dotyczyło ustalania kwot dla Włoch, a także eksportu z tego kraju do pozostałych krajów Europy. Uczestniczyły w nim spółki Redaelli, ITC, CB i Itas, do których dołączyły następnie spółki Tréfileurope i Tréfileurope Italia (w dniu 3 kwietnia 1995 r.), SLM (w dniu 10 lutego 1997 r.), Trame (w dniu 4 marca 1997 r.), Tycsa (w dniu 17 grudnia 1996 r.), DWK (w dniu 24 lutego 1997 r.) i Austria Draht (w dniu 15 kwietnia 1997 r.).

160    W tym względzie, jak słusznie podnosi Komisja, z zaskarżonej decyzji wynika, że w dniu 5 grudnia 1995 r. spółki Redaelli, CB, Itas i ITC zawarły porozumienie w przedmiocie przydziału kwot w zakresie drutu, splotek trójsplotowych i splotek siedmiosplotowych na rynku włoskim i na rynku wewnętrznym (zaskarżona decyzja, motyw 409). Treść tego porozumienia odzwierciedla w szczególności tabela wskazanej w motywie 409 zaskarżonej decyzji, w której mowa jest o łącznej ilości 85 000 ton (w tym 9000 ton drutu, 13 000 ton splotek trójsplotowych i 63 000 ton splotek siedmiosplotowych) przeznaczonej na rynek włoski oraz łącznej ilości 45 000 ton (w tym 16 300 ton drutu, 3900 ton splotek trójsplotowych i 24 800 ton splotek siedmiosplotowych) przeznaczonej na rynek wewnętrzny.

161    Jak zostało również wskazane przez Komisję w odpowiedzi na środki organizacji postępowania, z powyższego porozumienia wynika jasno, że spółki Redaelli, CB, Itas i ITC postanowiły wspólnie rozdzielić między sobą wskazane ilości drutu walcowanego, splotek trójsplotowych i splotek siedmiosplotowych we Włoszech i w pozostałej części Unii, a także, że porozumienie to zostało zawarte, gdyż zostało parafowane przez zainteresowane strony.

162    Podczas spotkania, które miało miejsce w dniu 18 grudnia 1995 r., Redaelli, ITC, Itas i CB potwierdziły swoje kwoty wywozowe stali sprężającej (drut, splotki trój- i siedmiosplotowe) do pozostałych krajów Europy (zaskarżona decyzja, motyw 410 i załącznik 3).

163    W konsekwencji Trame niesłusznie twierdzi, że klub Italia, do którego jeszcze nie należała, dotyczył tylko splotki siedmiosplotowej, ponieważ spółki Redaelli, CB, Itas i ITC porozumiały się co do podziału pomiędzy nich 100% ilości wymienionych w tabeli przytoczonej w motywie 409 zaskarżonej decyzji.

164    Ponadto Komisja twierdzi, że porozumienie to było stosowane do 2002 r. W celu udowodnienia tego twierdzenia instytucja ta wskazuje w motywie 411 zaskarżonej decyzji, że „porozumienie nadal było stosowane przez spółki Redaelli, CB, Itas i ITC (do których później dołączyły spółki Tréfileurope Italia, Trame, SLM i wytwórcy ogólnoeuropejscy tacy jak spółki Tréfileurope, Tycsa, Austria Draht i DWK) aż do 2002 r.” i że „[n]a przykład, ilości 85 000 i 45 000 ton, uzgodnione w ramach porozumienia włoskiego […], zostały wpisane do tabeli z dnia 3 lutego 1997 r. dotyczącej porozumienia południowego”.

165    W tym względzie Komisja przedstawia tylko jeden dowód, dotyczący jednak tylko spółek Redaelli, CB, Itas i ITC, uczestniczących w porozumieniu z dnia 5 grudnia 1995 r. Jest zatem logiczne, że tych czterech członków klubu Italia odnosi się do swego porozumienia w dyskusji na temat porozumienia południowego (zob. pkt 62 powyżej). Niemniej jednak nic nie pozwala na wywnioskowanie na tej podstawie, że porozumienie to było popierane przez Trame, która zresztą nie była uwzględniona w podziale 85 000 i 45 000 ton, o których mówi Komisja, i nie uczestniczyła w porozumieniu południowym.

166    Choć dowody przytoczone przez Komisję są istotne w odniesieniu do spółek Redaelli, CB, Itas i ITC, które parafowały porozumienie z grudnia 1995 r., to nie mają jednak mocy dowodowej na potrzeby ustalenia tego, że Trame, począwszy od przystąpienia do klubu Italia w marcu 1997 r., wiedziała lub nie mogła nie wiedzieć, iż kartel dotyczył zarówno splotki siedmiosplotowej, jak i splotki trójsplotowej, a nawet – drutu walcowanego. Argumentacja Komisji w tym względzie nie obejmuje żadnego dowodu pozwalającego rzeczywiście włączyć Trame do okresu rozpoczynającego się od dnia 3 lutego 1997 r., to jest daty tabeli odsyłającej do kwot ustalonych w grudniu 1995 r., przy czym Trame nie miała związku z ową dyskusją, i trwającego do dnia 28 lutego 2000 r., czyli daty przytoczonej przez Trame jako dnia pierwszej dyskusji w sprawie splotek trójsplotowych.

167    Komisja, zapytana na ten temat w ramach środków organizacji postępowania, nie była w stanie wskazać żadnych istotnych w tym względzie dowodów, gdyż dowody, na które się powołuje, odnoszą się do dwóch spotkań klubu Italia, mających miejsce w dniach 30 września 1997 r. i 7 października 1997 r., w przypadku których obecność Trame nie zostało dowiedziona (zob. zawarte w w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryki dotyczące tych spotkań).

168    Komisja nie jest zatem w tym momencie w stanie wykazać, zgodnie z ciążącym na niej obowiązkiem (zob. pkt 88 powyżej), w sposób konkretny i rzeczywisty, że w okresie od marca 1997 r. do lutego 2000 r. Trame wiedziała lub powinna była wiedzieć o tym, iż kartel obejmował splotki trójsplotowe.

b)     Badanie dowodów dotyczących spotkania, które miało miejsce w dniu 28 lutego 2000 r.

169    W drugiej kolejności, z zawartej w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryki dotyczącej spotkania w dniu 28 lutego 2000 r., wynika, że podczas owego spotkania, w którym uczestniczyły nie tylko spółki Redaelli, CB, Itas i ITC, lecz również Tréfileurope, SLM i Trame, poruszone zostały następujące kwestie:

–        „[d]yskusje, w odpowiedzi na wniosek [przedstawiciela spółki Trame], na temat rozmiaru rynku splotek trójsplotowych (raczej 25 000 ton niż 35 000, zgodnie z obliczeniem na podstawie sprzedaży zadeklarowanej przez wytwórców)”,

–        „[o]cena możliwości włączenia splotki trójsplotowej do porozumienia handlowego na rynku włoskim”,

–        „prowadzona między spółkami Redaelli, CB, Itas, ITC, SLM i Trame [d]yskusja szczegółowa dodatkowo na temat cen i ich ustalania (w tym również elementu dodatkowego tych cen)”.

170    Opis ten świadczy na korzyść tezy Trame, ponieważ z dowodów znajdujących się w posiadaniu Komisji, a mianowicie – głównie z przekazanego przez ITC odręcznego protokołu z tego spotkania, wynika, że dyskusja na temat splotek trójsplotowych wywiązała się właśnie na wniosek spółki Trame. Należy zatem racjonalnie uznać, że gdyby Trame została już poinformowana, iż klub Italia obejmuje ten produkt, z pewnością nie uznałaby za konieczne rozpoczęcia dyskusji na ten temat, w której okazało się ponadto, że punkt widzenia Trame znacznie się różni od punktu widzenia pozostałych spółek.

171    Ponadto Komisja w załączniku 1 do odpowiedzi na skargę wspomina o oświadczeniu spółki CB z dnia 26 grudnia 2002 r., z którego wynika, że spotkanie, do którego doszło w dniu 28 lutego 2000 r., dotyczyło oceny możliwości włączenia splotek trójsplotowych do porozumienia handlowego dotyczącego rynku włoskiego (Valutazioni per l’inserimento del prodotto cd. ‘trescia’ nell’accordo commerciale per il mercato italiano). Dowód ten, który został przytoczony w drugim tiret punktu 169 powyżej, również przemawia za przyjęciem tezy Trame, zgodnie z którą nie wykazano, iż wiedziała ona lub powinna była wiedzieć o mających miejsce w klubie Italia przed jej przystąpieniem w marcu 1997 r. dyskusjach na temat splotki trójsplotowej.

172    Jednakże Komisja uważa, iż z odręcznego sprawozdania spółki ITC (załącznik B.2 do odpowiedzi na skargę) wynika, że porozumienie to miało już za przedmiot splotkę trójsplotową, ponieważ dyskusje te opierały się na dokładnych danych liczbowych dotyczących zarówno ilości, jak i ceny tego produktu, które to dane przedsiębiorstwom trudno byłoby omawiać bez ich uprzedniej znajomości.

173    Zdaniem Sądu, interpretacja sporządzonego przez ITC odręcznego sprawozdania nie może prowadzić do rozwiania żywionych przezeń wątpliwości. Okazuje się bowiem, że owe ilości i ceny zostały przedstawione w trakcie dyskusji, jakie nastąpiły w następstwie zaproponowania przez Trame przeprowadzenia oceny możliwości włączenia splotki trójsplotowej do klubu Italia, przynajmniej w przypadku wytwórców innych niż sygnatariusze porozumienia z grudnia 1995 r. Zatem dane te, w szczególności stosowane ceny, mogli przedstawić różni wytwórcy obecni na spotkaniu. Okazuje się ponadto, że wszystkie omawiane ilości były jedynie przybliżone, i nie stanowiły naprawdę dokładnych danych. Podane zostały w tysiącach jednostek.

174    Ponadto należy wskazać, że za przyjęciem tezy Trame przemawia treść obu oświadczeń w tej kwestii dostarczonych w celu uzasadnienia argumentacji w świetle argumentów podnoszonych przez Komisję, tj. oświadczenia złożonego przez przedstawiciela Tréfileurope (załącznik 10 do skargi) i oświadczenia przedstawiciela spółki ITC (załącznik Z.1 do repliki), wymienionych wśród osób obecnych na spotkaniu, które miało miejsce w dniu 28 lutego 2000 r. (zob. znajdująca się w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryka dotyczącą owego spotkania oraz pkt 152 powyżej).

175    Podsumowując, z powyższego wynika, że Komisja nie jest w stanie wykazać w sposób wymagany prawem tego, iż jeszcze przed spotkaniem, które miało miejsce w dniu 28 lutego 2000 r. – i w trakcie którego Trame wszczęła dyskusję w tej kwestii, jak zostało to opisane przez inne strony obecne na owym spotkaniu, co świadczy o jej wcześniejszym braku wiedzy na ten temat – spółka ta była świadoma lub nie mogła nie wiedzieć, że klub Italia dotyczył zarówno splotki siedmiosplotowej, jak i splotki trójsplotowej.

c)     Badanie dowodów dotyczących spotkania, które miało miejsce w dniu 6 marca 2000 r.

176    Trame podnosi w trzeciej kolejności, że spotkania, które miało miejsce w dniu 28 lutego 2000 r., nie dostarczyło żadnego dowodu na to, iż klub Italia faktycznie obejmował splotki trójsplotowe. Zdaniem spółki Tram, nie można powoływać się w tym względzie na dokument dotyczący spotkania, które miało miejsce w dniu 6 marca 2000 r. (załącznik 7 do skargi), ponieważ nie odnosi się on do podziału a priori udziałów w rynku lub klientów na przyszłość, lecz tylko do historycznych danych o „dostawach zrealizowanych przez wytwórców w 1999 r.”. Powołuje się ona w tym względzie na złożone Komisji oświadczenia spółki ITC (załącznik 8 do skargi) oraz oświadczenie przedstawiciela tego przedsiębiorstwa (załącznik Z.1 do repliki), które faktycznie i wyraźnie przemawiają ze przyjęciem tej tezy.

177    Jednak z zawartej w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryki dotyczącej spotkania w dniu 6 marca 2000 r. wynika, że podczas owego spotkania, które nastąpiło po spotkaniu, do którego doszło w dniu 28 lutego 2000 r., a w którym uczestniczyły spółki Redaelli, Itas, ITC, Tréfileurope, SLM i Trame, poruszono następujące kwestie:

–        „[s]prawozdanie z tego spotkania zawiera bardzo szczegółowy wykaz nazw 80 klientów (włoskich), dla których dostawa splotek trójsplotowych została rozdzielona między spółki Redaelli, ITC, CB, Itas, Trame i [Tréfileurope]”,

–        „[w]edług CB, przydział ten obejmował klientów na splotki trójsplotowe i splotki siedmiosplotowe”.

178    Pierwsza z tych informacji pochodzi od ITC, która przekazała odręczne sprawozdanie, podczas gdy druga z nich pochodzi od spółki CB, która w ramach swojego wniosku o złagodzenie sankcji poinformowała o treści tego spotkania, chociaż jej obecność na nim nie została odnotowana w sprawozdaniu spółki ITC.

179    Wbrew temu, co podnosi Trame, nie można uznać, że treść odręcznego sprawozdania spółki ITC nie pozwala na wykazanie tego, iż w ramach klubu Italia prowadzone były dyskusje na temat splotek trójsplotowych.

180    Jak zostało to wskazane przez Komisję w jej odpowiedzi na środki organizacji postępowania, z rzeczonego sprawozdania wynika jasno, że podczas spotkania w dniu 6 marca 2000 r., na którym byli obecni dwaj przedstawiciele spółki Trame, szczegółowo omówiono dostawy splotek trójsplotowych z ośmiu przedsiębiorstw (Redaelli, ITC, CB, Itas, SLM, Trame, Tycsa i Tréfileurope) do kilkudziesięciu klientów włoskich.

181    Wyrażenie użyte w tym względzie w sprawozdaniu do opisania tabeli dotyczącej dostaw to „udziały – lista klientów” (Quote – elenco clienti). W tym względzie kwestia, czy dyskusje dotyczyły dostaw zrealizowanych, czy też planowanych, nie jest sama w sobie decydująca, gdyż z tego sprawozdania wynika co najmniej, że nawet przy założeniu, iż omawiane informacje odnosiły się do przeszłości, można stwierdzić, że są one następstwem rozmów rozpoczętych w dniu 28 lutego 2000 r. w celu rozpatrzenia możliwości zawarcia w ramach klubu Italia porozumienia dotyczącego splotek trójsplotowych z udziałem ośmiu przedsiębiorstw, o których mowa w pkt 180 powyżej.

182    Ponadto Komisja słusznie zauważa, że zgodnie z zamieszczoną w motywie 409 zaskarżonej decyzji tabelą z dnia 5 grudnia 1995 r. rynek splotek trójsplotowych we Włoszech lub przynajmniej kwoty przydzielone wytwórcom wymienionym w tej tabeli wynosiły około 13 000 ton. Tymczasem w świetle informacji zawartych w sprawozdaniu ze spotkania, które miało miejsce w dniu 6 marca 2000 r., tony podzielone między różnych wytwórców, którzy zostały w nim wymienieni, odpowiadają łącznej ilości około 12 000 ton. Można więc z dużą dozą prawdopodobieństwa przyjąć, że produktem, który był przedmiotem dyskusji na spotkaniu w dniu 6 marca 2000 r., były rzeczywiście splotki trójsplotowe, a nie – jak oświadczyła CB – wszystkie splotki łącznie, zarówno te trój-, jak i siedmiosplotowe. W przeciwnym razie liczba ton do podziału pomiędzy członków klubu Italia byłaby znacznie wyższa.

183    Należy zatem zgodzić się z Komisją, że przynajmniej począwszy od spotkań, które miały miejsce w dniach 28 lutego i 6 marca 2000 r., i na których, zgodnie z wyciągniętymi wnioskami, omawiane były szczególnie chronione informacje handlowe na temat splotek trójsplotowych, można zarzucić Trame, jak również innym uczestnikom tych dwóch spotkań, że dali wyraz wspólnej woli koordynowania działań w zakresie tego produktu w celu świadomego zastąpienia konkurencji między nimi praktyczną współpracą przedsiębiorstw, co narusza art. 101 ust. 1 TFUE.

d)     Badanie dowodów pochodzących z okresu po dniu 6 marca 2000 r.

184    W czwartej kolejności, strony nie zgadzają się w kwestii wniosków, jakie można z dowodów pochodzących z okresu po spotkaniu w dniu 6 marca 2000 r. w odniesieniu do tego, czy Trame wiedziała, iż klub Italia dotyczył również splotki trójsplotowej.

185    Zdaniem spółki Trame próba objęcia splotek trójsplotowych działalnością klubu Italia nie powiodła się. Wynika to w szczególności z treści oświadczeń przedstawicieli spółek Tréfileurope i ITC i z późniejszej tabeli, odpowiadającej dokumentowi 15905 z akt postępowania administracyjnego (załącznik 9 do skargi), którą Komisja zakwalifikowała jako „plan przydziału kwot w 2001 r. i prognozy na 2002 r.”, na podstawie której można stwierdzić, iż ilości, o których mowa, dotyczą wyłącznie splotki siedmiosplotowej, co dowodzi tego, iż splotki trójsplotowe nie były przedmiotem kartelu zawiązanego przez konkurentów.

186    Zdaniem Komisji jest oczywiste, że klub Italia obejmował splotki trójsplotowe, co ma wynikać z oświadczenia spółki CB z dnia 26 listopada 2002 r. (załącznik B.1 do odpowiedzi na skargę, s. 16942, 16945 i 16951 akt postępowania administracyjnego), w którym stwierdzono, że produkt ten był omawiany podczas spotkań, które miały miejsce w dniach 13 marca 2000 r., 10 kwietnia 2001 i 16 września 2002 r., jednocześnie ze splotką siedmiosplotową.

187    Należy jednak zaznaczyć, że informacje dostarczone przez CB w oświadczeniu z dnia 26 listopada 2002 r. stanowią jedynie twierdzenia zawarte w kilku słowach i brak jest całkowicie dowodów potwierdzających ich treść.

188    I tak, w odniesieniu do spotkań, które miały miejsce w dniach 13 marca 2000 r., 10 kwietnia 2001 r. i 16 września 2002 r. CB wskazała, że w przypadku pierwszego z nich, na którym nie odnotowano obecności Trame, chodziło o „spotkanie handlowe: podział klientów splotek siedmiosplotowych i splotek trójsplotowych” (riunione commerciale: ripartizione clienti trefolo e treccia) w przypadku drugiego, na którym została odnotowana obecność Trame, było to spotkanie poświęcone tematowi „rynku splotek trójsplotowych: podział klientów we Włoszech” (mercato della treccia: ripartizione clienti trefolo Italia), a w przypadku trzeciego, na którym odnotowano obecność Trame, „spotkanie końcowe w sprawie podziału rynku produktów splotek siedmiosplotowych i splotek trójsplotowych” (riunione definitiva per ripartizione clienti quote del mercato prodotti trefolo et treccia).

189    Dla porównania, w zawartych w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubrykach dotyczących owych spotkań, na których obecność Trame była w każdym przypadku odnotowana, Komisja przedstawiła następujące informacje:

–        spotkanie w dniu 13 marca 2000 r.: „[d]yskusja dotycząca klientów splotek siedmiosplotowych (ze wskazaniem ceny i tonażu), a w szczególności rozmowy dotyczące klientów zaopatrywanych przez Tycsę i DWK” i „[d]yskusja na temat sytuacji w Szwajcarii i w Niderlandach (Svizzera – NL)” (CB nie została wymieniona wśród źródeł przytoczonych przez Komisję na poparcie treści tych informacji, przytoczono tylko spółki ITC i SLM),

–        spotkanie w dniu 10 kwietnia 2001 r.: „[d]yskusja na temat sprzedaży, podziału klientów włoskich i określania cen. Przypomnienie zasad: spotkania – dla stron w każdy przedostatni poniedziałek miesiąca; dla sprzedawców (»handlowców«) każdy drugi i ostatni poniedziałek miesiąca. Notatki SLM na temat danych Tycsy”; „CB i Tréfileurope potwierdzają spotkanie” i „Zdaniem CB, przydział klientów również dla Włoch”,

–        spotkanie w dniu 16 września 2002 r.: „[s]potkanie służące przydzieleniu kwot na splotki trójsplotowe i siedmiosplotowe oraz ustaleniu cen”; można w nich znaleźć również odesłanie do przesłanej wewnętrzną pocztą elektroniczną wiadomości, w której mowa jest, m.in., o wzroście kosztów surowców i pojawieniu się nowego konkurenta, ponadto „CB i Tréfileurope potwierdzają spotkanie”.

190    Okazuje się zatem, że dopiero w odniesieniu do trzeciego z tych spotkań, które miało miejsce w dniu 16 września 2002 r., Komisja przedstawiła w pełni informację, która została jej udzielona przez CB, a mianowicie, że prowadzone na tym spotkaniu dyskusje dotyczyły zarówno splotek siedmiosplotowych, jak i splotek trójsplotowych. Brak dowodów mogących potwierdzić oświadczenia spółki CB nie pozwalają zatem na uznanie tych oświadczeń za będące wystarczającym dowodem na to, że spotkania, o których jest w nich mowa, dotyczyły splotki trójsplotowej. Możliwe jest bowiem, że CB w sposób rutynowy uznała, iż wszystkie dyskusje dotyczyły obu rodzajów produktów, i nie starała się oddzielić jednego od drugiego, podczas gdy w przekonaniu Trame, przykładowo, rozmowy, o ile nie mówiono konkretnie o splotkach trójsplotowych, dotyczyły tylko tych siedmiosplotowych. Tytułem porównania, w swym wniosku o złagodzenie sankcji spółka ITC wskazała, że w przypadku spotkania w dniu 13 marca 2000 r. „w trakcie spotkania omówiono klientów splotek siedmiosplotowych” (durante la riunione si discute di clienti di trefolo).

191    Niemniej jednak, jak wynika z analizy dowodów przedstawionych w tym względzie przez Komisję w ramach odpowiedzi na środki organizacji postępowania, w przekazanym Komisji przez ITC (załączniki E.25 i E.26 do odpowiedzi Komisji na owe środki) odręcznym sprawozdaniu ze spotkania, które miało miejsce w dniu 10 kwietnia 2001 r. znaleźć można nazwy wielu klientów i prawdopodobnie ilości sprzedane w miesiącach styczniu, lutym i marcu 2001 r. Tymczasem nazwa i ilości dotyczące co najmniej jednego z tych klientów pokrywają się z odpowiadającymi im danymi, które zostały zawarte w sprawozdaniu ze spotkania w dniu 6 marca 2000 r., lub są do nich zbliżone. Podobnie w przsłanej pocztą elektroniczną wiadomości, o której mowa w odniesieniu do spotkania w dniu 16 września 2002 r. (załącznik E.30 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania), wspomina się o wejściu na rynek nowego konkurenta, który, jak jest dalej wyjaśnione, prowadzi działalność w sektorze splotek trójsplotowych, i o strategii, jaką należy przyjąć w tym zakresie.

192    Ponadto, jak wynika z dostępnych dowodów dotyczących spotkania, które miało w dniu 30 lipca 2002 r. (załączniki E.31 i E.32 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania) między spółkami Redaelli, CB, Itas, ITC, SLM i Trame, spotkanie to dotyczyło, w szczególności, klientów i cen minimalnych oraz „analizy rynku splotek trójsplotowych we Włoszech” (zob. znajdujące się w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryki dotyczące tego spotkania). Chociaż niektóre informacje wymienione w odręcznym sprawozdaniu z tego spotkania, przekazanym przez ITC, dotyczą splotek siedmiosplotowych, podane one zostały pod koniec tego dokumentu i zostały poprzedzone wzmianką „trefolo”, co pozwala sądzić, że wszystkie informacje znajdujące się przed tą wzmianką, związane z niektórymi klientami, dotyczą splotki trójsplotowej.

193    W świetle tych dowodów Komisja może uznać, że przynajmniej począwszy od spotkań, które miały miejsce w dniach 28 lutego i 6 marca 2000 r., do dnia 19 września 2002 r. Trame uczestniczyła w ramach klubu Italia w spotkaniach, których celem było przede wszystkim lub dodatkowo skoordynowanie działań różnych uczestników w odniesieniu do splotek trójsplotowych we Włoszech.

e)     Wnioski

194    Z powyższych rozważań wynika, że choć zostało wykazane, iż czterej początkowi członkowie klubu Italia mieli zamiar popełnić naruszenie dotyczące zarówno splotek siedmiosplotowych, jak i splotek trójsplotowych, nie zostało wystarczająco udowodnione, iż Trame wiedziała lub powinna była wiedzieć o tym, że splotki trójsplotowe były również przedmiotem dyskusji prowadzonych w ramach klubu Italia zanim zagadnienie to zostało poruszone podczas spotkań, które miały miejsce w dniach 28 lutego i 6 marca 2000 r.

195    Również z dowodów wskazanych przez Komisję, z zastrzeżeniem wyników oceny argumentów przedstawionych w odniesieniu do udziału spółki Trame w kartelu od dnia 10 kwietnia 2001 r. do dnia 16 września 2002 r., wynika w sposób wystarczający pod względem prawnym, że w następstwie spotkań w dniu 28 lutego i w dniu 6 marca 2000 r., i aż do dnia 16 września 2002 r., w ramach klubu Italia były wprowadzone dyskusje na temat splotek trójsplotowych w obecności lub z uwzględnieniem Trame.

196    Dowody te pozwalają wykazać, że dyskusje związane ze splotkami trójsplotowymi dotyczyły co najmniej wymiany szczególnie chronionych informacji handlowych, wielkości sprzedaży oraz cen zaproponowanych w gronie kilku wytwórców należących do klubu Italia, co pozwala uznać, że miały one cel antykonkurencyjny w rozumieniu art. 101 TFUE.

197    Podsumowując, przedstawiona przez Komisję w zaskarżonej decyzji ocena udziału spółki Trame w porozumieniach antykonkurencyjnych dotyczących zarówno splotek siedmiosplotowych, jak i splotek trójsplotowych, jest częściowo błędna. Po pierwsze, Komisja błędnie przypisała Trame udział, w ramach klubu Italia, od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 28 lutego 2000 r., w naruszeniu związanym nie tylko ze splotkami siedmiosplotowymi, lecz również – ze splotkami trójsplotowymi, ponieważ nie wykazano w sposób wystarczający tego, iż Trame wiedziała lub powinna była wiedzieć, że splotki trójsplotowe były już przedmiotem porozumienia zawartego pomiędzy czterema początkowymi członkami klubu Italia. Po drugie, Komisja słusznie uznała, iż od dnia 6 marca 2000 r. do dnia 19 września 2002 r. (z zastrzeżeniem wyników analizy zarzutu trzeciego, który dotyczy przerwania udziału spółki Trame w kartelu w okresie od dnia 10 kwietnia 2011 r.) Trame uczestniczyła w uzgodnieniach antykonkurencyjnych dotyczących zarówno splotek siedmiosplotowych, jak i, ze swojej inicjatywy, splotek trójsplotowych.

198    W związku z tym należy również stwierdzić nieważność art. 1 pkt 17 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja uznała w nim, że udział spółki Trame w naruszeniu dotyczył splotek trójsplotowych od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 28 lutego 2000 r. Pozostałe konsekwencje powyższych rozważań zostaną ocenione całościowo poniżej po przeprowadzeniu analizy argumentów stron.

D –  W przedmiocie okresu od dnia 10 kwietnia 2001 r. do dnia 16 września 2002 r.

1.     Argumenty stron

199    Trame zaprzecza, jakoby uczestniczyła w kartelu w okresie, który nastąpił po spotkaniu w dniu 10 kwietnia 2001 r. Dokument spółki ITC dotyczący spotkania, które miało miejsce w dniu 30 sierpnia 2001 r. pozwala ponadto stwierdzić, że „Trame z własnej woli nie należy do kartelu”. z oświadczenia przedstawiciela spółki Tréfileurope wynika ponadto, że „od roku 2001 r. Trame ostatecznie oddaliła się od klubu Italia, ponieważ stwierdziła wyraźnie, iż nie akceptuje przedstawianych przez jego pozostałych uczestników wniosków w przedmiocie podziału udziałów w rynku splotek” i że „jej odżegnanie się wobec klubu zostało wyraźnie przyjęte do wiadomości przez członków klubu Italia”. Przez okres jednego roku i pięciu miesięcy Trame nie uczestniczyła w kartelu, podczas gdy pozostali jego uczestnicy spotkali się w tym okresie 93 razy.

200    W tym względzie Trame podnosi, że nie można jej zarzucić udziału w spotkaniu, które miało miejsce w dniu 16 września 2002 r. w pomieszczeniach Federazione imprese siderurgiche Italiane (Federacciai, zrzeszenie przedsiębiorstw metalurgicznych we Włoszech). W tym dniu musiało być jasne dla wszystkich członków klubu Italia, iż jej obecności w najmniejszym stopniu nie przyświecał cel antykonkurencyjny, ponieważ Trame odrzuciła zaproponowane jej udziały w rynku. Spółka ta podnosi również, że nie można jej przypisywać udziału w naruszeniu po spotkaniu w dniu 10 kwietnia 2001 r. opierając się na okoliczności, że jej sytuacja była nadal omawiana przez członków klubu Italia. Wiele dokumentów przytoczonych przez Komisję w tym zakresie nie zawiera żadnych informacji handlowych dotyczących Trame, lecz niekiedy tylko jej nazwę. Natomiast w przypadku dokumentów, które zawierają informacje handlowe dotyczące Trame, chodzi o łatwo dostępne dane (zob. s. 16166 i 16807 akt postępowania administracyjnego). W złożonym w tym względzie oświadczeniu przedstawiciel spółki ITC wskazał, iż „w ciągu 2001 r. Trame ostatecznie zdystansowała się od klubu Italia, oświadczając wyraźnie, że nie jest zainteresowana przedstawioną przez pozostałe przedsiębiorstwa propozycją podziału rynku splotek”, że „jej odżegnanie się wobec klubu zostało wyraźnie przyjęte do wiadomości i zrozumiane zarówno przez [nią], jak i przez innych członków klubu Italia”, że „[m]ożliwe, że nawet po wystąpieniu Trame z klubu w trakcie spotkań klubu Italia niektóre przedsiębiorstwa wspominały o Trame”, ale „były to zdarzenia marginalne i niemające znaczenia dla treści zarzucanego w decyzji kartelu” – „Trame bowiem przerwała w ten sposób swe uczestnictwo w klubie Italia i nie wydaje się [jej], aby spółka ta bezpośrednio lub pośrednio przekazywała członkom klubu Italia szczególnie chronione informacje o charakterze handlowym”.

201    Komisja przypomina, że ustaliła uczestnictwo spółki Trame w klubie Italia od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r., również w odniesieniu do okresu po dniu 10 kwietnia 2001 r. (zob. w szczególności motywy 469 i 470 zaskarżonej decyzji). W szczególności, oprócz spotkań, które miały miejsce w dniach 10 kwietnia 2001 r. i 16 września 2002 r., i do uczestnictwa w których Trame się przyznaje, jej sytuacja była dyskutowana przy innych okazjach, w trakcie których wyraźnie mówiono o tej właśnie spółce i jej zachowaniu na rynku.

202    Co się tyczy dokumentów spółki ITC dotyczących spotkania, które miało miejsce w dniu 30 sierpnia 2001 r., nie jest pewne, czy wspomniany na nim kartel był kartelem obejmującym cały kontynent europejski, czy też był to klub Italia. Taka wzmianka nie stanowi zresztą aktu publicznego odżegnania się przez spółkę Trame od tego kartelu. Ponadto zdanie „nasi konkurenci mają również świadomość tej inicjatywy” odnosi się do zdania, które poprzedza informację o tym, że „Trame z własnej woli nie należy do kartelu”, a mianowicie, że „Trame: kładzie nacisk na zbycie działalności w zakresie splotek trójsplotowych i splotek siedmiosplotowych”. Tego właśnie byli świadomi wszyscy konkurenci, a nie faktu, że Trame nie uczestniczy w kartelu. Jeśli chodzi o dokument znajdujący się na s. 16166 akt sprawy, Komisja zauważa, że wskazano w nim dane dotyczące kwartału (3 kwartału) i dane dotyczące „pierwszych dziewięciu miesięcy”. Dane te zostały przedstawione w sposób szczegółowy, a dotyczyły siedmiu przedsiębiorstw (w tym Trame). Takie dane, w zakresie dotyczącym Trame, mogłyby pochodzić jedynie od tej spółki. Jeśli chodzi o dokument znajdujący się na s. 16807 akt sprawy, na dole strony podane zostały źródła niektórych danych, i według Komisji jest oczywiste, że pochodzą one od przedsiębiorstw uczestniczących w kartelu.

2.     Ocena Sądu

203    W ramach niniejszego zarzutu Trame zaprzecza temu, jakoby uczestniczyła w jednolitym naruszeniu w całym okresie od dnia 10 kwietnia 2011 r., w którym miało miejsce przedostatnie spotkanie klubu Italia, w którym brała ona udział, do dnia 16 września 2002 r., kiedy to odbyło się ostatnie spotkanie klubu Italia, w którym brała udział (zwanym dalej „okresem jednego roku i pięciu miesięcy”).

a)     Dowody powołane w celu przypisania odpowiedzialności Trame

204    W celu wykazania udziału spółki Trame w jednolitym naruszeniu przez okres jednego roku i pięciu miesięcy Komisja powołała się w zaskarżonej decyzji na następujące dowody (zob. również pkt 71 powyżej).

205    W pierwszej kolejności, w motywie 470 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, co następuje:

„[…] w przeciwieństwie do twierdzeń spółki Trame, Komisja dysponuje dowodami na to, że spółka ta nadal brała udział w kartelu, nie tylko w trakcie spotkań w dniu 10 kwietnia 2001 r. i w dniu 16 września 2002 r., do udziału w których sama się przyznaje, ale także [w spotkaniu] w dniu 30 lipca 2002 r., a jej sytuacja była nadal omawiana, aż do zakończenia naruszenia”.

206    Jeśli chodzi o dowody powołane przez Komisję w celu wykazania, że „sytuacja Trame była nadal omawiana aż do zakończenia naruszenia”, w przypisie do motywu 470 zaskarżonej decyzji podane zostały w szczególności następujące spotkania:

„[…] w dniach 10 czerwca 2001 r., 12 lipca 2001 r., 30 sierpnia 2001 r., 1 października 2001 r., 23 października 2001 r., 11 stycznia 2002 r., 22 stycznia 2002 r., 1 marca 2002 r. i 10 czerwca 2002 r., o których mowa w załączniku 3 do [zaskarżonej] decyzji”.

207    W drugiej kolejności, w odpowiedzi na argument Trame, która powołuje się na treść dokumentu spółki ITC dotyczącego spotkania w dniu 30 sierpnia 2001 r. (załącznik 11 do repliki), Komisja w motywie 471 zaskarżonej decyzji wskazała, co następuje:

„Trame odwołuje się ponadto do spotkania, które miało miejsce w dniu 30 sierpnia 2001 r., i na którym [zgodnie z jej oświadczeniem], »postanowiła nie należeć do kartelu«, jako dowodu na to, że w tamtym czasie nie uczestniczyła już w kartelu. Komisja stwierdza jednakże, iż nie jest pewne, czy »kartel«, o którym mowa w tym oświadczeniu, to kartel stali sprężającej, czy też klub Italia. W każdym razie Trame była nadal obecna i aktywna, a jej sytuacja była nadal uwzględniana i omawiana podczas różnych spotkań klubu Italia w sprawie cen i podziału klientów, które miały miejsce już po tej dacie. Oświadczenia tego, w rezultacie, nie można zakwalifikować jako publicznego odżegnania się od kartelu […]”.

208    W trzeciej kolejności, jako twierdzenie przemawiające za przyjęciem uczestnictwa spółki Trame w kartelu w okresie jednego roku i pięciu miesięcy, Komisja podniosła również:

„SLM potwierdza także udział spółki Trame w spotkaniach klubu Italia, a Tréfileurope potwierdza udział spółki Trame w klubie Italia, nawet jeśli pomiędzy nią a innymi członkami grupy powstawały napięcia” (zaskarżona decyzja, motyw 472 in fine).

209    W konsekwencji Komisja uznała, że „uczestnictwo [Trame] w klubie Italia rozpoczęło się […] w dniu 4 marca 1997 r. i trwało bez przerwy do dnia 19 września 2002 r. [dzień przeprowadzenia kontroli]” (zaskarżona decyzja, motyw 473 in fine).

b)     Analiza

210    Aby uzasadnić swoje twierdzenie dotyczące udziału spółki Trame w kartelu przez okres jednego roku i pięciu miesięcy, Komisja łączy dwie grupy dowodów: z jednej strony, dowody wskazujące na udział spółki Trame w szeregu spotkań w okresie roku i pięciu miesięcy, i, z drugiej strony, dowody, które świadczą o ciągłości udziału spółki Trame w naruszeniu, nawet jeśli nie była ona obecna na spotkaniach klubu Italia.

 Dowody dotyczące bezpośredniego udziału spółki Trame w spotkaniach

211    Z powyższego wynika, że, w odniesieniu do okresu roku i pięciu miesięcy, Trame przyznaje się do uczestniczenia jedynie w dwóch spotkaniach, w których uczestniczyli też członkowie klubu Italia, a mianowicie tych, które miały miejsce w dniach 10 kwietnia 2001 r. i 16 września 2002 r., czyli na początku i końcu tego okresu, podczas gdy Komisja w zaskarżonej decyzji podaje jeszcze trzecie spotkanie, które odbyło się w dniu 30 lipca 2002 r.

212    W odpowiedzi na środki organizacji postępowania Komisja stwierdziła, że wniosek o udziale spółki Trame w spotkaniu klubu Italia, które miało w dniu 30 lipca 2002 r. wynika z oświadczenia złożonego przez spółkę CB we wniosku o złagodzenie sankcji. Jest to jedyny dokument podniesiony przez Komisję w tym względzie. Zgodnie z tym oświadczeniem Trame znajdowała się wśród uczestników spotkania, które miało miejsce w dniu 30 lipca 2002 r. i które zostało określone jako „spotkanie mające na celu przeprowadzenie analizy rynku splotek trójsplotowych we Włoszech” (załącznik E.32 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

213    Za przyjęciem tego zawartego w rubryce znajdującej się w syntetycznej tabeli różnych spotkań klubu Italia twierdzenia nie przemawiają jednak żadne inne dowody pozwalającymi na potwierdzenie jego treści. Natomiast odręczne sprawozdanie z tego spotkania, przekazane przez ITC w ramach wniosku o złagodzenie sankcji i również przytoczone przez Komisję w zawartej w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej spotkania w dniu 30 lipca 2002 r., nie zawiera żadnego odniesienia do obecności Trame na tym spotkaniu, ani nie wspomina o dotyczących tej spółki informacjach (s. 16194 do 16197 akt postępowania administracyjnego).

214    W konsekwencji jedynymi dowodami pozwalającymi na ustalenie w sposób wymagany prawem udziału spółki Trame w spotkaniach klubu Italia mających miejsce w trakcie okresu jednego roku i pięciu miesięcy są dowody przywołane w zaskarżonej decyzji w odniesieniu do spotkań, które miały miejsce w dniach 10 kwietnia 2001 r. i 16 września 2002 r. w Federacciai.

 Dowody dotyczące poruszania sytuacji spółki Trame pod jej nieobecność

215    Komisja stwierdziła, że wniosek o uczestnictwie spółki Trame w kartelu przez okres jednego roku i pięciu miesięcy można również, poza wspomnianymi wyżej dowodami, wyciągnąć z faktu, iż podczas szeregu spotkań, nawet pod jej nieobecność, inni członkowie klubu Italia dyskutowali na temat jej sytuacji. Zdaniem Komisji takie dyskusje mogły mieć miejsce jedynie pod warunkiem, że spółka ta nadal informowała innych członków klubu Italia o swojej sytuacji, co dowodzi ciągłości jej uczestnictwa w tej części składowej naruszenia.

–       W przedmiocie oświadczeń złożonych przez spółki SLM i Tréfileurope

216    Tytułem wstępu należy przypomnieć, że z zaskarżonej decyzji wynika, iż zdaniem Komisji znajdujące się w jej posiadaniu informacje świadczące o uczestnictwie spółki Trame w kartelu pomimo tego, że nie brała ona udziału w spotkaniach klubu Italia mających miejsce w okresie od dnia 10 kwietnia 2001 r. do dnia 16 września 2002 r., są potwierdzone przez oświadczenia złożone przez spółki SLM i Tréfileurope.

217    W odpowiedzi na środki organizacji postępowania Komisja przedstawiła treść skierowanego do niej przez SLM pisma z dnia 25 października 2002 r. (załącznik E.36 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania), z którego wynika, że dwóch przedstawicieli SLM uczestniczyło w spotkaniach z przedstawicielami innych wytwórców włoskich pod koniec 1999 r. i w latach 2000, 2001 i 2002.

218    Wymienione w tym względzie przez SLM przedsiębiorstwa to: spółki Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i Trame w przypadku spotkań na poziomie organów kierowniczych oraz spółki Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope, Trame i Tycsa w przypadku spotkań na poziomie handlowców.

219    Ponadto z zaskarżonej decyzji wynika, że w odpowiedzi na uwagę Trame, iż w złożonym oświadczeniu spółka SLM nie określiła wyraźnie wskazanej przez tę spółkę daty spotkań, w których uczestniczył któryś z przedstawicieli spółki Trame, Komisja stwierdziła, iż wspomniane oświadczenie „uzupełnia wskazujące dokładne daty tych spotkań dokumenty pochodzące z okresu naruszenia” (zaskarżona decyzja, przypis do motywu 472).

220    Aby można było uznać, że treść owego oświadczenia jest potwierdzona, konieczne jest zatem, jak podnosi zresztą Komisja, aby oświadczenie spółki SLM, jako takie, było poparte innymi dowodami. Należy ponadto podnieść w tym względzie, że Komisja uznała w zaskarżonej decyzji, iż informacje przekazane przez SLM w toku postępowania administracyjnego nie zwiększyły istotnie wartości dodanej informacji, które Komisja już posiadała. W szczególności Komisja stwierdziła, że opis spotkań, które odbyły się na poziomie organów kierowniczych lub handlowców, jest niejasny, a jego treść wynikała już z wcześniejszych dowodów (zaskarżona decyzja, motywy 1126–1129).

221    Jeśli chodzi o treść oświadczeń złożonych przez Tréfileurope, Komisja wskazała w odpowiedzi na środki organizacji postępowania, że nie jest w stanie udzielić więcej szczegółowych informacji dotyczących wspomnianych przez to przedsiębiorstwo napięć istniejących między Trame i członkami klubu Italia w związku z tym, że Komisja czerpała wiedzę o tych napięciach tylko z twierdzeń przedstawionych przez spółkę Tréfileurope. Z akt sprawy wynika również, że choć przedsiębiorstwo to wspominało o Trame w odniesieniu do okresu od 1997 r. do początku 2001 r., to późniejsze wzmianki o „Włochach”, w szczególności w odniesieniu do okresu po włączeniu przedsiębiorstw włoskich do klubu Europa, nie wskazują konkretnie na spółkę Trame. Co więcej, skarżąca nie figuruje wśród przedsiębiorstw, w odniesieniu do których przedstawiciel spółki Tréfileurope przypomina sobie, że napotkał je w trakcie pierwszych poświęconych owej integracji spotkań, które miały miejsce w maju i październiku 2000 r. (załącznik F.5 do odpowiedzi Komisji na środki dowodowe).

222    Ponadto w niniejszej sprawie, aby oświadczenia złożone przez Tréfileurope w ramach jej wniosku o złagodzenie sankcji mogły być wzięte pod uwagę, muszą zostać potwierdzone za pomocą dowodów pozwalających na ustalenie, że w przypadku okresu jednego roku i pięciu miesięcy można uznać w sposób wymagany prawem, że Trame uczestniczyła w kartelu, mimo że Komisja nie jest w stanie wykazać jej bezpośredniego uczestnictwa w spotkaniach klubu Italia, które miały miejsce w okresie od dnia 10 kwietnia 2001 r. do dnia 19 września 2002 r. Nie wystarczy w tym względzie samo powołanie się na fakt, że spółka Trame jest wytwórcą włoskim lub że uczestniczyła od marca 1997 r. do kwietnia 2001 r. wspólnie z „Włochami” w wewnętrznym aspekcie klubu Italia, bez przedstawienia dowodu pozwalającego wykazać ciągły charakter tego uczestnictwa aż do września 2002 r.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 10 czerwca 2001 r.

223    Pierwsze spotkanie, wskazane przez Komisję w celu wykazania, że po spotkaniu w dniu 10 kwietnia 2001 r. Trame kontynuowała swój udział w klubie Italia, to spotkanie, które miało miejsce dwa miesiące później, czyli w dniu 10 czerwca 2001 r. W zawartej w załączniku 3 zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM, a także – osoba pracująca na rzecz CB i Austria Draht.

224    W rubryce tej Komisja przedstawiła treść spotkania, które miało miejsce w dniu 10 czerwca 2001 r. w następujący sposób: „[t]abela wskazująca udział rynkowy w tonach i w procentach [spółek Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM] z jednej strony (89% lub 106 800 ton) oraz spółek Trame, TY, DWK i Austria, z drugiej strony, czyli 13 200 t lub 11% rynku”.

225    Informacje te pochodzą z dokumentu znalezionego u spółki ITC podczas kontroli (załącznik E.37 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

226    W tabeli tej zostało wprowadzone rozróżnienie między dwiema kategoriami przedsiębiorstw, jak podnosi zresztą Komisja: z jednej strony, główni członkowie klubu Italia, a mianowicie czterej członkowie początkowi (Redaelli, CB, Itas i ITC), Tréfileurope, która koordynowała klub Italia i klub Europa, a także SLM, która w tamtym czasie eksportowała również poza Włochy, a z drugiej strony – inne przedsiębiorstwa, które sprzedawały we Włoszech, czyli Trame, Tycsa, DWK oraz Austria Draht.

227    Ponadto okazuje się, że poza nazwami przedsiębiorstw owa tabela zawiera trzy kolumny: pierwsza kolumna zawiera ilości i podział 120 000 ton pomiędzy obie wspomniane kategorie, druga kolumna określa odsetek, jakie ilości te stanowią w obu kategoriach (czyli ogółem 89% dla wytwórców pierwszej kategorii i 11% dla podmiotów należących do drugiej kategorii); w trzeciej kolumnie można znaleźć dwa rodzaje wielkości – wskaźniki procentowe przeliczone dla wytwórców pierwszej kategorii (wskaźniki te wynikają z rozkładu w grupie wytwórców pierwszej kategorii wyłącznie ilości sprzedanych przez tych sześciu wytwórców, a nie – przez wszystkich wytwórców) i nowe, zaokrąglone, ilości dla wytwórców drugiej kategorii (mieszczące się w zakresie od 13 200 do 14 000 ton).

228    W odniesieniu do Trame w tabeli znalazły się następujące dane: 4920 ton (1 kolumna), 4,10% (2 kolumna) i 5500 ton (3 kolumna). Dla porównania, wielkości dotyczące ITC to 22 500 ton (1 kolumna), 18,75% (2 kolumna, czyli udział spółki ITC w łącznej ilości 120 000 ton) i 21,07% (3 kolumna, czyli udział spółki ITC w sprzedaży sześciu wytwórców należących do pierwszej kategorii).

229    Uwzględniając ten opis, przebieg tego spotkania nie wystarcza do tego, by wykazać w wymagany prawem sposób, że wskazane wyżej informacje pochodzą od Trame.

230    Rozpatrywana dyskusja toczyła się bowiem między przedstawicielami sześciu wytwórców należących do pierwszej kategorii i można przyjąć, że szacowali oni ilości sprzedawane na rynku włoskim przez podmioty należące do drugiej kategorii. Takie szacunki mogły być precyzyjne, tak jak to ma miejsce w przypadku danych zawartych w pierwszej kolumnie, ale fakt ten można wytłumaczyć znajomością rynku i jego uczestników. W kontekście działań zmierzających do określenia udziałów w rynku nie może zaskakiwać fakt, że sześciu pierwszych wytwórców, na których przypada łącznie około 90% sprzedanych ilości, było w stanie ocenić ilości sprzedawane przez czterech pozostałych wytwórców obecnych na tym rynku. Takie wyjaśnienie jest przynajmniej równie spójne i prawdopodobne jak to, które zostało zaproponowane przez Komisję, która uważa, że to wyłącznie Trame mogła być źródłem dotyczących jej danych ujętych w tabeli omawianej podczas spotkania sześciu głównych wytwórców włoskich.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 12 lipca 2001 r.

231    Drugim z wspomnianych przez Komisję spotkaniem jest to, które miało miejsce w dniu 12 lipca 2001 r. W w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM, a także DWK, WDI i Nedri.

232    W rubryce tej Komisja stwierdziła w szczególności, że spotkanie, które miało miejsce w dniu 12 lipca 2001 r. dotyczyło rynku europejskiego, a w szczególności – żądania wytwórców włoskich zmierzającego do uzyskania przez nich 60 000 ton. Komisja stwierdziła wyraźnie, że z przekazanego przez ITC odręcznego sprawozdania dotyczącego tego spotkania wynika, iż jego uczestnicy „omawiali konkretnie eksport spółek Itas, CB, ITC i SLM, z wyjątkiem eksportu spółek Trame i Redaelli w okresie od czerwca 2000 r. do czerwca 2001 r.”. Zgodnie z notatkami, „całkowity wolumen eksportu splotek siedmiosplotowych tych czterech przedsiębiorstw wyniósł 32 872 tony w ramach wywozu do 14 krajów, a rozkładał się następująco: »Itas 2889 ton; CB 12 427 ton; ITC 12 861 ton; SLM 2685 ton; AFT: -; Redaelli 17 000 ton (+ 4000 ton splotek trójsplotowych i 5000 ton drutu walcowanego); Trame 1000 ton (jak ITC)«”. W notatkach znaleźć można również stwierdzenie: „30 862 porozumienie MT + 10% dodatkowo (podzielone między wszystkich Włochów)”. Wyjaśniono również, że z notatek spółek Nedri i SLM wynika, że w przypadku spółek CB, Itas, ITC i SLM podano główne państwa eksporterów.

233    Informacje te pochodzą ze sporządzonych przez Nedri notatek przygotowawczych oraz odręcznego sprawozdania ze spotkania, z dokumentów znalezionych w pomieszczeniach spółek ITC, SLM i Itas, informacji przekazanych przez CB, SLM i Tréfileurope w ramach współpracy z Komisją oraz ze sporządzonego przez ITC odręcznego sprawozdania ze spotkania (załącznik E.38 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania). W tym względzie należy podnieść, że instytucja ta dysponuje szeregiem dowodów dotyczących przebiegu spotkania, które odbyło się w dniu 12 lipca 2001 r. Jest to znamienne tym bardziej, że dowody te pochodzą od członków obu klubów obecnych podczas tego spotkania, czyli klubu Europa i klubu Italia.

234    Udokumentowany w ten sposób przebieg spotkania w dniu 12 lipca 2001 r. nie pozwala, jako taki, na wykazanie, że Trame, pomimo nieobecności na tym spotkaniu, nadal uczestniczyła ona w klubie Italia.

235    W szeregu dokumentów jest w istocie mowa o ilości 1000 ton, odpowiadającej „wywozom z Włoch za granicę” zrealizowanym przez spółkę Trame. Jednak informacja ta pojawia się w dyskusjach jedynie incydentalnie. Podana wielkość sprzedaży odpowiada ponadto prawdopodobnie sprzedaży zrealizowanej przez Trame w Zjednoczonym Królestwie, które, zgodnie z zaskarżoną decyzją, nie należało do grona państw objętych kartelem. W przypadku prowadzonej między członkami klubu Italia i członkami klubu Europa dyskusji na temat rynku europejskiego, obejmującego Zjednoczone Królestwo i Irlandię, jest bardziej prawdopodobne, że informacje dotyczące Trame zostały przekazane, z własnej inicjatywy lub nie, przez przedsiębiorstwo obecne na spotkaniu, a nie, jak sugeruje Komisja, na wniosek spółki Trame, która zamierzała w ten sposób uzyskać część kwoty wywozowej przyznanej Włochom przez klub Europa w odniesieniu do terytorium objętych działalnością tego klubu. Z przedstawionych dokumentów na temat tego spotkania wynika również, że dyskusje w jego trakcie dotyczyły głównie importu realizowanego przez spółki CB, Itas, ITC i SLM, na temat którego podane zostały dokładne dane, podczas gdy nie można tego samego powiedzieć w odniesieniu do spółek Redaelli i Trame.

236    Na szczególnie istotny materiał dowodowy w tym zakresie składa się szereg dokumentów. Chodzi tu przede wszystkim o dokument przekazany Komisji przez SLM w dniu 25 października 2002 r. (s. 16807 akt postępowania administracyjnego), który dotyczy spotkania w dniu 12 lipca 2001 r. W zawartym w tym dokumencie „wykazie wywozów z Włoch za granicę” rzeczywiście jest mowa o „dostawach Trame 1000 ton”. Jednakże w tym wykazie wskazane również zostały dwa inne przypadki, po pierwsze, „dostawy grupy 30 872 tony”, a po drugie, „dostawy Redaelli 17 000 ton (+ 4000 ton splotek 3-splotowych i 5000 ton drutu walcowanego)”. Z innej części tego dokumentu wynika również, że dostawy grupy są podzielone następująco: „Itas 2889; CB 12 427 ton; ITC 12 861 ton; SLM 2685 ton; AFT: -; ogółem 30 872” i że „kraje istotne dla Włochów” to „Itas: Niemcy; CB: Niemcy i Francja; ITC: Francja; SLM: Niemcy i Francja”. Dokument zatem wyraźnie rozróżnia „grupę” i Trame, która nie jest wymieniona w charakterze członka tej grupy.

237    Dlatego też informacja „30 862 porozumienie MT + 10% dodatkowo (podzielone między wszystkich Włochów)”, które widnieje w dokumencie spółki Nedri (s. 30850 akt postępowania administracyjnego) i w dokumencie spółki ITC (s. 5022 akt postępowania administracyjnego) „niewątpliwie”, jak sugeruje Komisja, nie uwzględnia Trame, zważywszy, że, jak wynika z dokumentów cytowanych powyżej, w sposób wyraźny w odniesieniu do dokumentów SLM i Nedri oraz dorozumiany w odniesieniu do spółki ITC, wyrażenie „Włosi” oznacza „Itas, CB, ITC i SLM”, a nie – Trame.

–       W przedmiocie wiadomości wysłanej przez SLM pocztą elektroniczną do ITC w dniu 13 lipca 2001 r.

238    W odpowiedziach na środki organizacji postępowania Komisja przypomniała, że w wysłanej pocztą elektroniczną wiadomości znalezionej podczas kontroli SLM przekazała ITC w dniu 13 lipca 2001 r. (s. 5272 akt postępowania administracyjnego), tabelę zatytułowaną „splotki siedmiosplotowe 2001”, zawierającą dane na temat ilości sprzedawanych przez dziesięć przedsiębiorstw, a mianowicie spółki Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope, SLM, Trame, Tycsa, DWK i Austria Draht w 2001 r., wielu różnym klientom (zob. znajdująca się w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryka dotycząca tego dokumentu; w załączonym dokumencie owa tabela zwana jest pod nazwą „trefolo pulito”). Chodzi zresztą o tę samą tabelę, która stanowi załącznik do wiadomości przesłanej przez SLM pocztą elektroniczną spółce ITC w dniu 4 lutego 2002 r. (s. 5281 akt postępowania administracyjnego), w tym przypadku występującej pod nazwą „ipotesis mercato trefolo 2002”.

239    Zdaniem Komisji z danych tych, a w szczególności – z faktu, że owa tabela zawiera dokładną liczbę ton w podziale na klientów i określone w procentach dodatkowe kwoty dla każdego przedsiębiorstwa, wynika, że informacje te nie mogą być w żadnym wypadku ogólnymi danymi, które można łatwo uzyskać od klientów lub innych wytwórców, jak twierdzi Trame.

240    Po ich zbadaniu można w istocie dojść wniosku, że w przypadku 400 włoskich klientów dostarczone zostały dokładne dane (zaokrąglone ogólnie do 10 lub 5 jednostek) na temat ilości sprzedanych przez rzeczone dziesięć przedsiębiorstw. Jednak, w odróżnieniu od tego, co zostało stwierdzone przez Komisję, i zgodnie z tym, co zostało wskazane przez spółkę Trame, należy podnieść, że owa tabela także wprowadza rozróżnienie między dwoma kategoriami podmiotów. Jak wynika bowiem z ostatecznego wykazu, w którym podano ilości splotek siedmiosplotowych sprzedane na rynku włoskim (czyli 119 200 ton w 2001 r.) podzielone na owe dziesięć przedsiębiorstw, istniało rozróżnienie między, z jednej strony, spółkami Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM, w przypadku których można znaleźć zarówno dane dotyczące sprzedaży rzeczywistej, jak i sprzedaży tymczasowej („percentuali spettanti” / „percentuali provvis.” / „quote spettenti”/ „quote provvisorie” / „differenze”), a, z drugiej strony pozostałymi podmiotami, czyli spółkami Trame, Tycsa, DWK i Austria Draht, w odniesieniu do których wykaz ten przedstawia jedynie dane dotyczące wielkości sprzedaży w 2001 r., wyrażony również w procentach (w przypadku spółki Trame następujące dane „6960 ton”, czyli „5,84%” z 119 200 ton sprzedanych w 2001 r.; Trame jest również wspomniana jako dostawca obsługujący 20 klientów wymienionych w tabeli).

241    Dlatego, mając na uwadze to rozróżnienie, nie można od razu wykluczyć ewentualności, jak sugeruje to Komisja, że informacje przedstawione w tabeli w odniesieniu do spółek Trame, Tycsa, DWK i Austria Draht (przy czym to ostatnie przedsiębiorstwo znajduje się w sytuacji szczególnej ze względu na to, że jego przedstawiciel handlowy we Włoszech pracował również dla spółki CB) odzwierciedlają oszacowanie dokonane przez spółki Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM na podstawie danych, którymi razem dysponowały, i kontaktów, które mogły mieć pośród swoich klientów.

242    Należy również zauważyć, że pewne informacje zawarte w tabeli przekazanej przez SLM spółce ITC pocztą elektroniczną w dniu 13 lipca 2001 r. okazują się być hipotetyczna, jak wynika to na przykład z oznaczeń „???”, „??? TM” lub „??? TYS” znajdujących się w kolumnie „uwagi” na marginesie danych dotyczących omawianych dziesięciu wytwórców.

243    Co więcej, należy podnieść, że rzeczona tabela to nic nowego, gdyż stanowi ona element ciągłych działań prowadzonych w ramach klubu Italia począwszy od 1995 r. i zmierzających do określenia klientów i wielkości zrealizowanych dostaw splotek siedmiosplotowych (zaskarżona decyzja, motywy 441 i nast.). Liczne dowody w tym zakresie, które zostały znalezione przez Komisję w trakcie kontroli lub przedstawione w ramach wniosków o złagodzenie sankcji, świadczą o tym, że wykazy klientów były wielokrotnie przygotowywane w celu określenia i oszacowania ilości sprzedawanych przez członków klubu Italia i innych wytwórców obecnych we Włoszech. I tak, tytułem przykładu, istnieje tabela zatytułowana „mercato italiano trefolo CAP anno 98”, która wymienia 383 klientów, przy których wskazano spółki Redaelli, CB, Itas, ITC i Tréfileurope, i zawiera puste kolumny dla spółek SLM, Trame, DWK i Austria Draht (zob. zawartą w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubrykę odnoszącą się do roku 1998 r.) (s. 29639 do 29646 akt postępowania administracyjnego). W innych tabelach mowa jest o „ripartizione spedizione trefolo italia anno 1998 in ton” wraz z porównaniem do 1999 r. i „ripartizione spedizione trefolo italia anno 1999 in ton” z uwzględnieniem bardzo wielu klientów, dla spółek Redaelli, CB, Itas, ITC i Tréfileurope (s. 29655 do 29670 akt postępowania administracyjnego). Oprócz tabeli zawierających informacje związane ze spółkami Redaelli, CB, Itas, ITC i Tréfileurope istnieją też inne tabele z danymi dotyczącymi spółek Trame, SLM, Austria Draht, DWK i Tycsy (s. 5640–5643, 29671–29689 akt postępowania administracyjnego).

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 30 sierpnia 2001 r.

244    Trzecim ze wspomnianych przez Komisję spotkań jest spotkanie, które miało w dniu 30 sierpnia 2001 r. W dotyczącej owego spotkania rubryce znajdującej się w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, między innymi, że podczas spotkania, w którym uczestniczyły spółki Itas, ITC i SLM rozmawiano o „szczegółowym przydziale klientów, w tym dla spółek SLM, Redaelli, CB, Trame i [osoby pracującej na rzecz CB i Austria Draht]” i że „Trame chce sprzedać swoje fabryki” i „postanowiła nie należeć do kartelu”.

245    Informacje te pochodzą z dwóch dotyczących spotkania w dniu 30 sierpnia 2001 r. dokumentów, z których pierwszy stanowi odręczne sprawozdanie spółki ITC przedstawione w ramach wniosku o złagodzenie sankcji (zwane dalej „pierwszym dokumentem”, s. 16158 akt postępowania administracyjnego), a drugi to sprawozdanie w maszynopisie, znalezione podczas kontroli w pomieszczeniach spółki ITC (zwane dalej „drugim dokumentem”, s. 4989 akt postępowania administracyjnego) (załącznik E.39 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

246    Jak wskazuje Komisja, z pierwszego dokumentu wynika, że zawiera on szczegółowe informacje dotyczące 23 klientów związanych z Trame, zatytułowane „Richieste Trame” (żądania Trame).

247    Znaleźć tam można również inne, mniej precyzyjne, informacje dotyczące klientów odnoszące się do spółek SLM, Redaelli i CB. Z pierwszego dokumentu wynika bowiem wyraźnie, że w odniesieniu do każdego z 23 klientów związanych z Trame podana jest ilość ton. Ponadto w przypadku 15 z tych klientów oznaczono ich na marginesie za pomocą „x” jako „OK”, podczas gdy w przypadku dziewięciu pozostałych zamieszczono oznaczenie „–” jako „no” [nie]. Obok trzech klientów znajduje się także znak zapytania, a także przy czterech innych klientach wzmianka „exl”, która oznacza prawdopodobnie klienta wyłącznego. Ilości, o których mowa w odniesieniu do 23 klientów spółki Trame, wynoszą łącznie 6520 ton. Chociaż niekiedy ilości te pokrywają się z ilościami opisanymi w przesłanej pocztą elektroniczną wiadomości z dnia 13 lipca 2001 r., nie jest tak w każdym przypadku.

248    W niniejszym przypadku posłużenie się terminem „żądanie”, dokładność powyższych informacji oraz sposób podejścia do nich przez spółki Itas, ITC i SLM pozwalają uznać, jak sugeruje Komisja, że Trame jest prawdopodobnie autorem „żądań” dotyczących jej klientów i omawianych podczas spotkania, które miało miejsce w dniu 30 sierpnia 2001 r. Informacje te pozwalają zatem ustalić istnienie kontaktów między członkami klubu Italia i Trame w zakresie „szczegółowego przydziału klientów”, tak jak wskazano w zaskarżonej decyzji.

249    Ponadto okazuje się, że w drugim dokumencie ITC opisuje podjęte przez Trame postanowienie, aby nie należeć do kartelu (s. 4989 akt postępowania administracyjnego). Dokument ten ma następujące brzmienie:

„5.      Trame: kładzie nacisk na zbycie działalności w zakresie splotek 3‑splotowych i splotek 7-splotowych. Obecnie wytwarza 6000 ton splotek 7‑splotowych i 9000 ton splotek 3-splotowych; jej urządzenia są przestarzałe. Z rozmysłem nie należy do kartelu. Nasi konkurenci również mają świadomość tej inicjatywy”.

250    Tak przedstawiona treść drugiego dokumentu z pewnością nie pozwala na wyciągnięcie wniosku o bezpośrednim udziale spółki Trame w klubie Italia. W przeciwieństwie do tego, co twierdzi Komisja, nie można rozsądnie interpretować tego twierdzenia w ten sposób, że dotyczy ono klubu Europa, ponieważ ilości wymienione w odniesieniu do Trame dotyczą Włoch.

251    Jednakże analiza treści drugiego dokumentu jako całości pozwala stwierdzić, że jest mało prawdopodobne, aby dotyczył on tego samego spotkania, w którym spółki Itas, ITC i SLM uczestniczyły w dniu 30 sierpnia 2001 r. Nawet jeśli drugi dokument jest zatytułowany „protokół” i mówi o dniu 30 sierpnia 2001 r., powiela on treść punktów, które były omawiane tego dnia przez „zarząd”. Sprawozdanie to mówi, w szczególności, w punkcie nr 1, o projekcie współpracy z włoskim uniwersytetem, który nie został uwzględniony w tematach dyskusji na spotkaniu klubu Italia.

252    Jest więc prawdopodobne, że przytoczona w pkt 249 powyżej rozmowa dotycząca punktu nr 5 drugiego dokumentu była prowadzona jedynie w ramach zarządu spółki ITC, a nie – w ramach klubu Italia.

253    W tych okolicznościach drugi dokument i znajdująca się w nim informacja o nieuczestniczeniu spółki Trame w kartelu nie może, jako taki, podważyć wniosku, który można konkretnie wywieść z treści pierwszego dokumentu i zgodnie z którym w dniu 30 sierpnia 2001 r. trzech członków klubu Italia omawiało „żądania” dotyczące 23 klientów spółki Trame, które pociągnęły za sobą negatywne lub pozytywne decyzji spółek Itas, ITC i SLM.

254    Nawet jeśli ITC i prawdopodobnie inne podmioty gospodarcze były świadome żywionego przez Trame zamiaru wycofania się z sektora stali sprężającej, podobnie jak wiedziały, że nie można uznać spółki tej za jednego z głównych członków klubu Italia, w żaden sposób nie wyklucza to możliwości dążenia przez Trame do skorzystania z niektórych aspektów klubu Italia, a w szczególności – jak wynika to z pierwszego dokumentu – jego aspektu wewnętrznego.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 1 października 2001 r.

255    Czwartym ze wspomnianych przez Komisję spotkań jest to, które miało miejsce w dniu 1 października 2001 r. W zawartej w załączniku 3 zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM.

256    W rubryce tej Komisja przedstawiła treść tego spotkania w następujący sposób: „ITC: dyskusja na temat przydziału klientów i importu. […/] »Hiszpania nie wypełnia porozumień, […] przekroczyli już 4000 i są już na poziomie 6000«. Propozycja Trame-Emesa na temat zbycia całości lub części (tylko CAP). Jest informacja, że Trame chce kwotę 8.7” i „Notatki Redaelli: podział kwoty zewnętrznej”.

257    Informacje te pochodzą z dokumentów zajętych podczas kontroli przeprowadzonej w spółkach ITC i Redaelli i z wniosku o złagodzenie sankcji złożonego przez spółkę ITC (załącznik E.40 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

258    Na podstawie analizy dowodów przedstawionych w tym względzie przez Komisję można stwierdzić, iż rzeczywiście w sporządzonym przez ITC sprawozdaniu dotyczącym spotkania, które miało miejsce w dniu 1 października 2001 r. znajduje się wzmianka: „Trame – splotki trójsplotowe 23/25 000 [wielkość całego rynku] chce 8,7 – splotki siedmiosplotowe 6000”.

259    Zapytana o tę kwestię w ramach środków organizacji postępowania spółka Trame wskazała, że kwota 8,7 odpowiada wartości, która została jej zaproponowana w celu wypracowania porozumienia również na temat splotek trójsplotowych, że owa próba rozszerzenia porozumienia na splotki trójsplotowe nie powiodła się i że „[z]e zwykłej troski o dokładność” przypomniała, że nie uczestniczyła w tym spotkaniu.

260    Należy jednak stwierdzić, że chociaż nieobecność Trame na tym spotkaniu jest niekwestionowana, to jednak ze sprawozdania sporządzonego przez ITC w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych wynika, iż przypisane tej spółce przez przedsiębiorstwa obecne na spotkaniu życzenie uzyskania określonej ilości splotek trójsplotowych było przedmiotem rozmów, które miały miejsce podczas spotkania w dniu 1 października 2001 r. Mając na uwadze treść tego dokumentu, uwzględniając stopień precyzyjności żądanych ilości (8700 ton) oraz okoliczność, że inny dokument dotyczący późniejszego spotkania potwierdza tę informację, jest bardziej prawdopodobne, że – jak sugeruje Komisja – autorem tego żądania była Trame, a nie – jak twierdzi Trame – że ilość tę zaproponowali członkowie klubu Italia.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 23 października 2001 r.

261    Piątym ze wspomnianych przez Komisję spotkań jest to, które miało miejsce w dniu 23 października 2001 r. W zawartej w załączniku 3 do zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM.

262    W rubryce tej Komisja przedstawiła treść spotkania w dniu 23 października 2001 r. w następujący sposób: „[k]woty sprzedaży ustanowione dla wytwórców włoskich [i p]orównanie z rzeczywistymi sprzedażami w dniu 30 września 2001 r. (czyli łącznie 74 814 tony)”. Komisja zauważyła również, że przy danych dotyczących „Trame, Spagna, Austria i DWK” postawiono znak zapytania.

263    Informacje te pochodzą z dokumentu znalezionego u spółki ITC podczas kontroli (załącznik E.41 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

264    Z tego dokumentu, w którym dokonane zostało porównanie sprzedaży zrealizowanej ze sprzedażą prognozowaną na dzień 30 września 2001 r., rzeczywiście wynika, że bezpośrednio przy wzmiance o Trame znajduje się oznaczenie „?!”, tak jak w przypadku spółek Spagna, Austria i DWK. Podobnie dokument ten świadczy po raz kolejny (zob. pkt 226 i 240 powyżej) o tym, że dane dotyczące porównania sprzedaży dotyczą tylko spółek Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM, w przypadku których podano udział każdego z nich w wysokości 100% sprzedanych ilości, przy czym nie przewidziano w tym przypadku czterech pozostałych wytwórców, którzy dokonywali sprzedaży we Włoszech.

265    Dokumentu tego nie można zatem skutecznie podnosić w celu wykazania, że Trame w tym czasie, pod swoją nieobecność, uczestniczyła w spotkaniach dotyczących splotek siedmiosplotowych w ramach klubu Italia.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 11 stycznia 2002 r.

266    Szóstym ze wspomnianych przez Komisję spotkań jest to, które miało miejsce w dniu 11 stycznia 2002 r. W zawartej w załączniku 3 zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM.

267    W rubryce tej Komisja przedstawiła treść spotkania w dniu 11 stycznia 2002 r. w następujący sposób:

–        „dyskusje dotyczące klientów”,

–        „[w]ymiana szczegółowych informacji dotyczących ilości sprzedanych przez wytwórców (wytwórców włoskich: [Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM] i zagranicznych: Austria, DWK i Tycsa) we Włoszech w 2001 r.”,

–        „rozmowa dotycząca Trame”,

–        „[c]o się tyczy wytwórców, ilości przewidzianych i prawdziwych oraz różnic pomiędzy nimi w odniesieniu do [Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM]”,

–        „[n]astępne spotkanie w dniu 22 stycznia, konkretne propozycje: obniżyć tak dalece, jak to możliwe, liczbę klientów podlegających podziałowi”.

268    Informacje te pochodzą z dotyczących tego spotkania odręcznych sprawozdań przedstawionych przez ITC i SLM w toku postępowania administracyjnego (załącznik E.42 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

269    Z analizy tych dokumentów wynika, że w rozmowie na temat klientów nie padają informacje dotyczące Trame. Nazwa tego przedsiębiorstwa została wymieniona w sprawozdaniu spółki ITC w dwóch wierszach, których znaczenie nie zostało opisane i które wydają się niejasne. Chodzi tu prawdopodobnie o część dotyczącą „dyskusji o Trame”, o której mowa w zaskarżonej decyzji.

270    W pozostałym zakresie należy również stwierdzić, że jeśli chodzi o opis ilości sprzedanych przez dziesięciu wytwórców, które zostały przywołane w obu sprawozdaniach, nazwa Trame wraz z informacją „7000” z łącznej ilości 112 524 lub 112 742 tony zgodnie ze sprawozdaniem jest opatrzona znakiem zapytania, co nie ma miejsca w przypadku dokładnych danych dotyczących Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM. Wydaje się zresztą, że dane dotyczące Trame, Tycsy, Austrii Draht i DKW były przedmiotem dyskusji, ponieważ na sprawozdaniu spółki ITC w tym zakresie widnieją liczne skreślenia. Omawiane ilości w przypadku spółki Trame oscylowały między 7000 i 6000 ton, przy czym przyjęte zostało oszacowanie w wysokości 7000, podczas gdy oszacowanie wstępne dla Tycsy zostało następnie opatrzone wskazaniem „OK” i później przesunięte na miejsce za danymi dotyczącymi głównych wytwórców.

271    Podobnie, jeśli chodzi o rozmowy dotyczące przewidywanych i rzeczywistych ilości za 2001 r. i danych dotyczących lat 1999, 2000 i 2001, uwzględniono jedynie następujących wytwórców: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM. Trame nie pojawia się w tej części rozmów.

272    Dokumentów tych nie można zatem skutecznie podnosić w celu wykazania, że Trame w tym czasie, pod swoją nieobecność, uczestniczyła w spotkaniach dotyczących splotek siedmiosplotowych w ramach klubu Italia.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 22 stycznia 2002 r.

273    Siódmym ze wspomnianych przez Komisję spotkań jest spotkanie, które miało miejsce w dniu 22 stycznia 2002 r. W zawartej w załączniku 3 zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM.

274    W rubryce tej Komisja przedstawiła treść spotkania w dniu 22 stycznia 2002 r. w następujący sposób:

–        „[d]yskusje dotyczące klientów, wymiana informacji na temat cen”,

–        „Trame chce 8700 ton” i „Propozycja skierowana do Trame na temat 2002 r. (w szczególności wykaz potencjalnych klientów) i porozumienie na przyszłość: pierwszy kontakt między [przedstawicielem spółki Tréfileurope i przedstawicielem spółki Trame], a następnie dyskusja i potwierdzenie przez wszystkich”,

–        „[n]otatki wskazują również: odzyskanie własnych klientów i wymiana w razie potrzeby”.

275    Informacje te pochodzą z dotyczących tego spotkania odręcznych sprawozdań przedstawionych przez ITC i SLM w toku postępowania administracyjnego (załącznik E.43 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

276    Wyniki analizy tych dokumentów potwierdzają, że spotkanie to dotyczyło sytuacji spółki Trame. Jest to zresztą pierwszy z trzech tematów opisanych w sprawozdaniach spółek ITC i SLM. Ze sprawozdania spółki ITC wynika również, że uczestnicy tego spotkania wiedzieli, że z 27 000 ton, stanowiących wielkość rynku splotek trójsplotowych w 2001 r., „Trame [chciała] 8700 ton”. Oba sprawozdania opisują również porozumienie zawarte między uczestnikami spotkania w celu złożenia Trame propozycji, przy czym w sprawozdaniu spółki ITC uszczegółowione zostało, że chodziło o propozycję na 2002 r.

277    Powyższe dane stanowią niewątpliwie kontynuację tego, co wynika ze sprawozdania spółki ITC dotyczącego spotkania, które miało w dniu 1 października 2001 r. (zob. pkt 255 i nast. powyżej). Dane te, rozpatrywane łącznie, ilustrują nieustanne wysiłki spółki Trame na rzecz osiągnięcia porozumienia członków klubu Italia w odniesieniu do splotek trójsplotowych.

278    W tych okolicznościach można uznać, iż w dniu 1 października 2001 r. Trame wyraziła wolę powrotu do klubu Italia, przedstawiając jego warunki powrotu, które były znane członkom tego klubu. Wyrażenie takiego zamiaru przez spółkę Trame, znanego członkom klubu Italia począwszy od tej daty, spotkało się z ich reakcją w postaci stanowiska zajętego w dniu 22 stycznia 2002 r. Chodzi tu o propozycję, o której wspomniano w związku z tym spotkaniem, a która, aby uzyskać potwierdzenie, miała jeszcze przejść przez dwa etapy: najpierw nawiązanie kontaktu pomiędzy przedstawicielem klubu Italia (którym powinien być przedstawiciel Tréfileurope) i przedstawicielem spółki Trame, a następnie – omówienie i potwierdzenie przez wszystkich członków klubu.

279    W każdym razie z cytowanych powyżej dokumentów wynika, że użycie wyrażeń „propozycja” i „wykaz potencjalnych klientów” świadczy o tym, iż w dniu 22 stycznia 2002 r. Trame nie była jeszcze postrzegana jako pełnoprawny członek klubu Italia.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 1 marca 2002 r.

280    Ósmym ze wspomnianych przez Komisję spotkań jest to, które miało miejsce w dniu 1 marca 2002 r. W zawartej w załączniku 3 zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM.

281    W rubryce tej Komisja wskazała, że miała miejsce dyskusja na temat sprzedaży w odniesieniu do klientów włoskich. Wskazano również, że przedstawiciel spółki Tréfileurope spotkał się z przedstawicielem spółki Trame, jak wynika to z dotyczącego tego spotkania sprawozdania spółki ITC zajętego podczas kontroli (załącznik E.44 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

282    Owo spotkanie pozostaje zatem w zgodności z informacjami udzielonymi podczas spotkania, które miało miejsce w dniu 22 stycznia 2002 r., ponieważ pozwala na stwierdzenie, że zaplanowany kontakt miał faktycznie miejsce.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 10 czerwca 2002 r.

283    Dziewiątym ze wspomnianych przez Komisję spotkań jest to, które miało miejsce w dniu 10 czerwca 2002 r. W zawartej w załączniku 3 zaskarżonej decyzji rubryce dotyczącej owego spotkania Komisja wskazała, że reprezentowane były na nim następujące spółki: Redaelli, CB, Itas, ITC, Tréfileurope i SLM.

284    W rubryce tej Komisja wskazała, że miała miejsce dyskusja na temat kwot sprzedaży we Włoszech i na temat przydziału klientów w 2002 r. Jest tam również następująca informacja: „Trame bardzo zainteresowana osiagnięciem porozumienia w sprawie klientów”, jak wynika to z dotyczącego tego spotkania sprawozdania spółki ITC przekazanego w ramach wniosku o złagodzenie sankcji (załącznik E.45 do odpowiedzi Komisji na środki organizacji postępowania).

285    Okazuje się bowiem, że w tym sprawozdaniu (s. 16191 akt postępowania administracyjnego) ITC zawarła liczne informacje na temat Trame. Po pierwsze, wskazano tam, że Trame zawarła porozumienie z klientem. Po drugie, w ramach oceny rynku splotek trójsplotowych we Włoszech (łącznie 24 375 ton), udział rynkowy spółki Trame jest oceniany na 7700 ton (czyli 31,59%). Po trzecie, w w sprawozdaniu tym zawarto w odniesieniu do pewnego klienta następującą wzmiankę: „zostawić całość Trame”, i to w ramach rozmowy na temat kilku klientów, w ramach której podejmowane są decyzje „mające na celu zaspokojenie wszystkich”. Po czwarte, w sprawozdaniu tym można znaleźć informację: „Trame: bardzo zainteresowana zawarciem porozumienia na temat splotek trójsplotowych”.

286    W niniejszym przypadku, jak podniosła Komisja, należy uznać, iż zostało wykazane w sposób wymagany prawem, że, nawet jeśli Trame była nieobecna na tym spotkaniu, jej sytuacja została uwzględniona przez członków klubu Italia, którzy dostosowali swoje zachowanie do oczekiwań tej spółki. Analogicznie można dojść do takiego wniosku w odniesieniu do spotkania, które miało miejsce w dniu 30 sierpnia 2001 r., a to w szczególności ze względu na użycie w sprawozdaniu z tego spotkania sformułowania „żądania Trame”, na znajdujące się w decyzji nawiązanie do sformułowania „zostawić całość Trame”, użytego w ramach rozmowy zmierzającej do „zaspokojenia wszystkich”, któremu to sformułowaniu towarzyszyło wyjaśnienie, iż Trame jest bardzo zainteresowana zawarciem porozumienia na temat splotek trójsplotowych, co świadczy o tym, że członkowie klubu Italia i Trame pozostawali cały czas w kontakcie i prawdopodobne jest, że ci pierwsi działali mając na uwadze żądania wysunięte przez tę spółkę.

–       W przedmiocie spotkania, które miało miejsce w dniu 16 września 2002 r.

287    W ostatniej kolejności należy zauważyć, że włączenia spółki Trame do klubu Italia dowodzi jej obecność na spotkaniu klubu Italia, które miało miejsce w dniu 16 września 2002 r., w którym uczestniczyły spółki Redaelli, CB, Itas, Tréfileurope i SLM, i w trakcie którego przystąpiono do rozmów mających na celu przydzielenie kwot na splotki trój- i siedmiosplotowe i ustalenie cen.

c)     Wnioski

288    Z powyższych rozważań wynika, że Komisja może stwierdzić w sposób wystarczający pod względem prawnym, iż, w następstwie spotkania klubu Italia, które miało miejsce w dniu 10 kwietnia 2001 r. i na którym była obecna Trame, sytuacja tej spółki została omówiona i uwzględniona przez członków klubu Italia podczas spotkania klubu Italia, do którego doszło w dniu 30 sierpnia 2001 r. (zob. pkt 244 i nast. powyżej).

289    Następnie, jak się okazuje, w odniesieniu do pewnego okresu Komisja nie jest już w stanie wykazać w wymagany prawem sposób tego, że pomimo nieobecności spółki Trame na spotkaniach klubu Italia można nadal uznać, że przedsiębiorstwo to uczestniczyło w porozumieniach zawieranych w ramach tego klubu.

290    Ocena przedstawionych w tym względzie dowodów pozwala jednak stwierdzić, iż, począwszy od spotkania klubu Italia, które miało miejsce w dniu 1 października 2001 r., czyli dniu, w którym mówi się po raz pierwszy o zamiarze powrotu przez Trame do klubu Italia pod warunkiem przyznania jej kwoty 8700 ton splotek trójsplotowych (zob. pkt 255 i nast. powyżej), uruchomiony został proces umożliwiający ponowne przyjęcie tej spółki do klubu Italia.

291    Powrót Trame został ponownie przewidziany przez członków klubu Italia w dniu 22 stycznia 2002 r. (zob. pkt 273 i nast. powyżej), a urzeczywistnił się po raz pierwszy w dniu 10 czerwca 2002 r. (zob. pkt 283 i nast. powyżej), w odniesieniu do której to daty można uznać, że członkowie klubu Italia ponownie zmienili swoje zachowania w celu uwzględnienia sytuacji spółki Trame i postanowili zostawić jej klienta w celu „zaspokojenia wszystkich”.

292    Należy ponadto zaznaczyć, że w dniu 16 września 2002 r. powrót Trame przyniósł kolejny rezultat, ponieważ jej przedstawiciele ponownie rozpoczęli uczestnictwo w spotkaniach klubu Italia (zob. pkt 287 i nast. powyżej).

293    Podsumowując, Sąd uważa, że należy uwzględnić brak okoliczności pozwalających uznać, iż Trame uczestniczyła w praktykach antykonkurencyjnych, które można przypisać członkom klubu Italia, tylko w odniesieniu do okresu od dnia 30 sierpnia 2001 r. do dnia 10 czerwca 2002 r., czyli około dziewięciu miesięcy.

294    Żaden zawarty w aktach sprawy dowód nie pozwala bowiem na wykazanie w odniesieniu do owego okresu dziewięciu miesięcy uczestnictwa spółki Trame w zawieranych w ramach klubu Italia porozumieniach antykonkurencyjnych, czy nawet postrzeganie przez członków takiego uczestnictwa, ponieważ członkowie ci nie byli na przykład w stanie oszacować ilości sprzedawanych przez Trame na rynku włoskim (zob. pkt 261 i nast. powyżej).

295    Należy przypomnieć w tym względzie, iż, aby móc zastosować orzecznictwo w przedmiocie zdystansowania się w przypadku udziału w spotkaniu (zob. pkt 97 powyżej), należy oprzeć się na założeniu, że Komisja, aby udowodnić w sposób wymagany prawem udział danego przedsiębiorstwa w kartelu, wykazała jego uczestnictwo w spotkaniach, podczas których zostały zawarte porozumienia o charakterze antykonkurencyjnym, którym to przedsiębiorstwo wyraźnie się nie sprzeciwiło.

296    W niniejszym przypadku jednakże nie zostało wykazane w sposób wymagany prawem, że Trame uczestniczyła, czy to bezpośrednio, czy pośrednio, w spotkaniu klubu Italia w okresie od dnia 30 sierpnia 2001 r. do dnia 10 czerwca 2002 r. Szereg dowodów pozwala również stwierdzić, że w tym okresie inni członkowie klubu Italia nie mieli dokładnych informacji na temat zachowania spółki Trame na rynku. Musieli zatem zadowolić się szacunkami i próbami określenia prawdopodobnego zachowania lub przyznać się do braku wiedzy za pomocą znaku zapytania widniejącego w sprawozdaniach z tych spotkań.

297    W związku z tym należy również stwierdzić nieważność art. 1 pkt 17 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja stwierdziła, że Trame uczestniczyła w praktykach antykonkurencyjnych w okresie od dnia 30 sierpnia 2001 r. do dnia 10 czerwca 2002 r. Pozostałe konsekwencje powyższych rozważań zostaną ocenione całościowo poniżej w świetle wyniku analizy argumentów stron.

E –  W przedmiocie marginalnej roli w kartelu

1.     Argumenty stron

298    Trame podnosi, że odgrywała w kartelu jedynie rolę marginalną. Została popchnięta do tego uczestnictwa przez przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo, które jako dostawcy surowca mogły wywierać na nią presję. W związku z tym spółka ta uczestniczyła tylko w ograniczonej liczbie odległych od siebie w czasie spotkań (18 na 234 w latach 1997–2002). Jej marginalną rolę potwierdzać mają zwłaszcza oświadczenia złożone w ramach wniosków o złagodzenie sankcji. Redaelli wspomina o Trame tylko w jednym miejscu, w którym podkreśla, że przedsiębiorstwo to tylko sporadycznie uczestniczyło w spotkaniach między konkurentami. Oświadczenia spółek ITC i DWK nie zawierają żadnych twierdzeń obciążających Trame. W oświadczeniu złożonym przez spółkę Tréfileurope Trame została wymieniona nie więcej niż dwa lub trzy razy, w sposób incydentalny, i nie towarzyszyła temu informacja na temat roli odgrywanej przez nią w kartelu. Podobnie przedstawiciel spółki ITC wskazał w swym oświadczeniu, że „w trakcie spotkań, w których uczestniczyła Trame, jej przedstawiciele odgrywali zawsze rolę całkowicie marginalną i bierną”, że „inni wytwórcy stali sprężającej obecni na spotkaniach klubu Italia uważali Trame za podmiot niezależny, autonomiczny w swych działaniach na rynku, nieprzewidywalny co do decyzji produkcyjnych i handlowych” oraz że „Trame często nie udzielała informacji, których domagali się od niej inni członkowie klubu Italia”. Należy również wziąć pod uwagę fakt, że Trame nie dokonywała wywozu swojej produkcji, podczas gdy część prowadzonej w ramach klubu Italia dyskusji dotyczyła wywozu i że zasadnicza część jej obrotu była osiągana ze sprzedaży splotek trójsplotowych i drutu walcowanego.

299    Trame nigdy również nie stosowała rzekomych porozumień i zawsze starała się uchylać od odpowiedzi na żądania udzielenia informacji. Sprawozdanie spółki ITC dotyczące spotkania w dniu 20 lipca 1999 r., zgodnie z którym to sprawozdaniem „Trame była obecna wszędzie” (s. 16056 akt postępowania administracyjnego), a także złożone przez spółkę Tréfileurope oświadczenie, zgodnie z którym Trame często stwarzała napięcia z innymi członkami klubu Italia (s. 34619 akt postępowania administracyjnego) potwierdzają ową niezależność handlową. Podobnie wielkość sprzedaży Trame stale rosła, a jej produkcja splotek siedmiosplotowych zwiększyła się z 1700 ton do 7410 ton w latach 1997–2002. Jej udział rynkowy rósł ze szkodą dla konkurentów. Wyniki te nie dają się pogodzić z ewentualnymi projektami podziału rynku. Nawet jeżeli takie projekty zostały rzeczywiście opracowane, Trame nie stosowała się do nich, a jej postawa handlowa nawet znacznie obniżała ich skuteczność.

300    Podsumowując, szczególne okoliczności uczestnictwa spółki Trame w kartelu powinny były skłonić Komisję do zastosowania w przypadku tego przedsiębiorstwa idącego dalej niż 5% obniżenia grzywny, która jest błędna, nieproporcjonalna i niezasadna.

301    Komisja nie zgadza się z tą argumentacją. Przypomina ona, że twierdzenie o uczestnictwie spółki Trame w kartelu znajduje potwierdzenie w licznych dokumentach i oświadczeniach. Ponadto błędne jest twierdzenie, iż uczestnictwo spółki Trame w klubie Italia było ograniczone i sporadyczne, ponieważ sytuacja tej spółki była omawiana nawet pod jej nieobecność. Trame nie wykazała, że nie uczestniczyła w działaniach stanowiących przedmiot klubu Italia, ani że nie brała pod uwagę wymienianych z konkurentami informacji handlowych. W odniesieniu do rzekomego braku stosowania porozumień, sporadyczne przypadki oszustw w odniesieniu do ustalonych cen czy też przydzielonych klientów nie świadczą same w sobie o niewprowadzaniu kartelu w życie (zob. motyw 1018 zaskarżonej decyzji). W niniejszym przypadku obniżka o 5% kwoty podstawowej, która została przyznana Trame na podstawie wytycznych z 2006 r., stanowiła prawidłowe uwzględnienie zarówno faktu, że naruszenie, w którym uczestniczyła ta spółka, należało do najpoważniejszych naruszeń prawa konkurencji, jak i faktu, że Trame uczestniczyła w tym naruszeniu w sposób ograniczony.

2.     Ocena Sądu

302    W ramach niniejszego zarzutu Trame podnosi, po pierwsze, marginalny charakter jej uczestnictwa w naruszeniu, a także, po drugie, brak skutków tego uczestnictwa. Bardziej ogólnie rzecz ujmując, Trame podnosi również, że postanawiając, w celu uwzględnienia jej mniejszej lub ograniczonej roli w jednolitym naruszeniu, przyznać jej obniżkę grzywny o 5%, Komisja nie wzięła należycie pod uwagę szczególnych okoliczności jej uczestnictwa w kartelu.

a)     Elementy przywołane w celu stwierdzenia zachodzenia okoliczności łagodzącej

303    W tym względzie należy przypomnieć, że zastrzeżenia przedstawione przez Trame w ramach tego zarzutu zostały zbadane w zaskarżonej decyzji w dwójnasób, przede wszystkim w ramach analizy argumentów zmierzających do stwierdzenia zachodzenia okoliczności łagodzącej związanej z „nieznaczną lub bierną rolą” (zaskarżona decyzja, pkt 19.2.2.3), a następnie – w ramach badania argumentów zmierzających do stwierdzenia okoliczności łagodzącej związanej z „uchylaniem się od stosowania porozumień / odgrywaniem istotnie ograniczonej roli” (zaskarżona decyzja, pkt 19.2.2.5) (zob. pkt 86 powyżej).

304    Po pierwsze, w odniesieniu do roli nieznacznej lub biernej Komisja stwierdziła, że mimo tego, iż w wytycznych z 1998 r. dopuściła ona możliwość obniżenia kwoty grzywny w przypadku, gdy udział przedsiębiorstwa polega na odgrywaniu „wyłącznie biernej roli lub pójściu w ślad za liderem w danym naruszeniu”, to wytyczne z 2006 r., które mają zastosowanie do niniejszego przypadku, odchodzą już od tej koncepcji okoliczności łagodzącej. Zdaniem Komisji, nawet jeśli przedsiębiorstwo nie odgrywało roli wyłącznie biernej lub naśladowczej, to nadal uczestniczy ono w kartelu, odnosząc z niego korzyści gospodarcze i zachęcając pozostałych uczestników do wykonywania porozumień. Odgrywanie biernej roli lub pójście w ślad za liderem nie stanowi okoliczności łagodzącej. Wytyczne z 2006 r. wynagradzają natomiast udział w naruszeniu, który jest „zasadniczo ograniczony” w przypadku, gdy dane przedsiębiorstwo „w istocie powstrzymywało się ono od stosowania postanowień tych porozumień, przyjmując na rynku postawę pro-konkurencyjną”. Żaden z adresatów zaskarżonej decyzji nie był jednak w stanie dowieść tego w wystarczający sposób (zaskarżona decyzja, motyw 983).

305    Tytułem uzupełnienia Komisja zbadała niemniej jednak w zaskarżonej decyzji ewentualne zastosowanie wytycznych z 1998 r. do naruszenia, które zakończyło się w dniu 19 września 2002 r. Ogólnie rzecz ujmując, Komisja wskazała, że „[w] każdym razie zgodnie z wytycznymi w sprawie metody ustalania grzywien z 1998 r. żadna ze stron nie kwalifikowała się do obniżki grzywny z tytułu odgrywania biernej roli”. W niniejszej sprawie konieczne byłoby przyjęcie „niezaangażowanej postawy, czyli brak aktywnego udziału w przygotowywaniu porozumienia lub porozumień antykonkurencyjnych”, a nawet „wyłącznie pasywna rola” lub „całkowita bierność” (zaskarżona decyzja, motyw 984). Jednakże w zaskarżonej decyzji wskazano również, że „[i]naczej niż w przypadku [spółek Socitrel, Companhia Previdente, Fapricela, Redaelli, SLM, Itas], Komisja uznała, że rola Proderacu i Trame była znacznie bardziej ograniczona niż rola innych uczestników kartelu i że w związku z tym powinno tym przedsiębiorstwom zostać przyznane obniżenie kwoty grzywny” (zaskarżona decyzja, motyw 992).

306    Po drugie, w odniesieniu do twierdzenia, zgodnie z którym Trame nie wprowadziła w życie porozumień, zakłócała również funkcjonowanie kartelu i przyjęła postawę konkurencyjną na rynku, Komisja wskazała, że zgodnie z pkt 29 tiret trzecie wytycznych z 2006 r. prawo do obniżenia kwoty grzywny z tytułu braku realizacji kartelu wymaga, aby na podstawie okoliczności można było dowieść, iż w okresie, w którym przedsiębiorstwo uczestniczyło w porozumieniach stanowiących naruszenie, faktycznie uchylało się od stosowania porozumień o charakterze naruszenia poprzez przyjęcie konkurencyjnej postawy na rynku lub że przynajmniej wyraźnie i w znaczącym stopniu naruszało zobowiązania mające na celu wprowadzenie tego kartelu w życie do tego stopnia, iż zakłócało ono samo funkcjonowanie tego kartelu. W tym względzie Komisja stwierdziła, że Trame, podobnie jak wszyscy pozostali adresaci niniejszej decyzji, uczestniczyła regularnie w spotkaniach, w trakcie których omawiane i kontrolowane były ceny i kwoty, a także – klienci. Komisja wyjaśniła również, że wdrożenie rozpatrywanego kartelu, z uwagi na jego charakter, powodowało znaczące zakłócenie konkurencji. W każdym razie Komisja uznała, że w niniejszej sprawie niemożliwe było zmierzenie rzeczywistego wpływu kartelu na rynek i nie uwzględniła go zatem przy obliczaniu kwoty podstawowej. Ponadto, zdaniem Komisji, żadne przedsiębiorstwo nie udowodniło, iż faktycznie uchylało się od stosowania mających znamiona naruszenia porozumień poprzez przyjęcie konkurencyjnej postawy na rynku lub iż przynajmniej wyraźnie i w znaczącym stopniu naruszało zobowiązania mające na celu wprowadzenie tego kartelu w życie do tego stopnia, iż zakłócało ono samo funkcjonowanie tego kartelu. Z powyższego wynika, że nie można uwzględnić żadnej okoliczności łagodzącej mającej polegać na uchylaniu się od stosowania porozumień lub odgrywaniu „zasadniczo ograniczonej roli” (zaskarżona decyzja, motywy 1013–1026).

307    Niemniej jednak Komisja przyznała Trame (i Proderacowi) obniżkę kwoty podstawowej o 5% (zaskarżona decyzja, motyw 1026). Jej rozumowanie wyglądało następująco:

„(1023)      Komisja uważa jednak, że uczestnictwo Proderacu i Trame w naruszeniu było ograniczone. Wynika to z faktu, że uczestnicy ci działali na marginesie kartelu, mieli bardziej ograniczone kontakty z innymi uczestnikami kartelu, a w naruszeniu brali udział tylko w sposób ograniczony”.

„(1025)      Trame uczestniczyła jedynie w około osiemnastu spotkaniach kartelu w okresie od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r., podczas gdy jej sytuacja była omawiana pod jej nieobecność przy szeregu innych sposobnościach […]. Jak potwierdza Trefileurope, Trame była uczestnikiem o marginalnym znaczeniu w klubie Italia, wywołującym napięcia z innymi uczestnikami klubu Italia. Potwierdza to szereg dokumentów z tamtych czasów. Na przykład, w sprawozdaniu ze spotkania, które miało w dniu 20 lipca 1999 r. odnotowano, że Trame działała na różne strony, w dniu 4 września 2000 r. miała miejsce dyskusja na temat problemu »Trame«; w dniu 30 sierpnia 2001 r. stwierdzono, że Trame postanowiła nie należeć do kartelu, a w dniu 11 stycznia 2002 r. odbyła się dyskusja mająca za przedmiot »Trame«”.

b)     Analiza

308    W pkt 29 tiret trzecie wytycznych z 2006 r. Komisja wskazała, że na podstawie okoliczności łagodzących może obniżyć kwotę podstawową grzywny z uwagi na „dostarczenie przez dane przedsiębiorstwo dowodu, że jego udział w naruszeniu przepisów jest zasadniczo ograniczony, a w konsekwencji udowodnienie, że w okresie, w którym przystąpiło ono do wywołujących naruszenie przepisów porozumień, w istocie powstrzymywało się ono od stosowania postanowień tych porozumień, przyjmując na rynku postawę pro-konkurencyjną; sam fakt udziału przedsiębiorstwa w naruszeniu przez okres krótszy niż w przypadku innych przedsiębiorstw nie jest uznawany za okoliczność łagodzącą, gdyż okoliczność ta znajduje już odzwierciedlenie w kwocie podstawowej”.

309    W niniejszym przypadku Komisja przyznała Trame (tak jak Proderacowi) obniżenie o 5% kwoty grzywny, która powinna zostać nałożona na nią z tytułu jej udziału w naruszeniu po przeprowadzeniu rozumowania przedstawionego w części zaskarżonej decyzji poświęconej owej okoliczności łagodzącej. W sposób dosyć niejednoznaczny Komisja uznała w tym względzie, z jednej strony, że przesłanka zachodzenia okoliczności łagodzącej wskazanej w pkt 29 tiret trzecie wytycznych z 2006 r. nie została spełnione w niniejszym przypadku oraz, po drugie, że uczestnictwo spółki Trame w jednolitym naruszeniu było jednak ograniczone, co uzasadnia obniżenie o 5% kwoty grzywny, jaka powinna być na nią nałożona (zaskarżona decyzja, motywy 1022, 1023 i 1026).

310    W odpowiedzi na środki organizacji postępowania, Komisja wskazała, że uważa, iż istnieje różnica między rolą „zasadniczo ograniczoną”, o której mowa w wytycznych z 2006 r. i rolą „ograniczoną” Trame zgodnie z ustaleniami zaskarżonej decyzji.

311    Komisja wskazała również, że chociaż przesłanka, którą określiła w wytycznych z 2006 r., nie została spełniona z braku przeprowadzenia przez Trame dowodu wymaganego do tego, aby mogła się ona ubiegać o skorzystanie z owej okoliczności łagodzącej, to uważa jednak, że należy zaznaczyć różnicę w stopniu uczestnictwa przedsiębiorstw.

312    Komisja doszła ostatecznie do wniosku, że obniżenie grzywny o 5% nie opiera się zatem na okoliczności łagodzącej, o której mowa w pkt 29 tiret trzecie wytycznych z 2006 r., lecz, że zostało udzielone w ramach swobodnej oceny w celu odzwierciedlenia roli spółki Trame poprzez przyznanie jej obniżki uzasadnionej stopniem jej uczestnictwa w kartelu.

313    Należy zauważyć, że, jak podnosi Komisja w swej odpowiedzi w zakresie środków organizacji postępowania, wykaz okoliczności łagodzących wskazanych w pkt 29 wytycznych z 2006 r. nie jest wyczerpujący, jak jasno wynika to z faktu, iż wykaz ów poprzedza wyrażenie „takie jak” (zob. podobnie wyrok z dnia 25 października 2011 r., Aragonesas Industrias y Energía/Komisja, T‑348/08, Zb.Orz., EU:T:2011:621, pkt 279 i 280).

314    Ponadto z orzecznictwa wynika także (zob. pkt 96, 98–103 powyżej), że Komisja jest zobowiązana, przy określaniu kwoty grzywny, jaka ma zostać nałożona na przedsiębiorstwo w celu ukarania jego uczestnictwa w jednolitym naruszeniu, do zindywidualizowania sankcji biorąc pod uwagę szczególne okoliczności uczestnictwa przedsiębiorstwa w naruszeniu. Taka indywidualizacja sankcji jest konieczna tym bardziej gdy chodzi, jak w niniejszym przypadku, o naruszenie złożone, łączące różne kluby o sprzecznych interesach handlowych, przez bardzo długi okres czasu, a udział rozpatrywanego przedsiębiorstwa w kartelu różni się pod wieloma względami od sytuacji głównych uczestników zgromadzonych w kartelu.

315    W konsekwencji, chociaż Komisja może zdecydować, na jakim etapie ustalania kwoty grzywny odpowiednie będzie, jej zdaniem, zindywidualizowanie kary w świetle ogólnej metodyki przedstawionej w wytycznych z 2006 r. – taka indywidualizacja została przeprowadzona, na przykład, na etapie „określania kwoty podstawowej” w przypadku Proderaca, Socitrela i Fapriceli, na etapie „okoliczności łagodzących” dla Proderaca i Trame lub później na etapie „finalnym” dla spółki ArcelorMittal, której grzywna została w wyniku przyjęcia dwóch decyzji zmieniających pomniejszona z 276,5 mln EUR do 45,7 mln EUR – nie zmienia to faktu, że jeżeli taka indywidualizacja nie została dokonana z uwzględnieniem wszystkich istotnych okoliczności, to wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie właściwej kwoty sankcji za zachowanie danego przedsiębiorstwa należy, zgodnie z przedstawionym żądaniem, do Sądu.

316    W niniejszej sprawie, uznając i ustalając na 5% kwotę obniżki przyznanej Trame w celu uwzględnienia odgrywanej przez nią ograniczonej roli w jednolitym naruszeniu, Komisja wzięła pod uwagę na następujące elementy.

317    W sposób ogólny Komisja wskazała, że Trame działała na marginesie kartelu, że jej kontakty z innymi członkami kartelu były ograniczone oraz że uczestniczyła w nim tylko w sposób ograniczony. Komisja wskazała również, że Trame „uczestniczyła jedynie w około osiemnastu spotkaniach kartelu w okresie od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r.”, podkreślając jednocześnie, że „jej sytuacja była omawiana pod jej nieobecność przy szeregu innych sposobności”. Przyznała także, że, jak zostało to potwierdzone przez spółkę Tréfileurope i w trzech wymienionych tytułem przykładu dokumentach dotyczących, odpowiednio, spotkań, które miały miejsce w dniach 20 lipca 1999 r., 4 września 2000 r. i 11 stycznia 2002 r. Trame „była uczestnikiem o marginalnym znaczeniu w klubie Italia, wywołującym napięcia z innymi uczestnikami klubu Italia” (zaskarżona decyzja, motywy 1023 i 1025).

318    W świetle okoliczności wskazanych przez Komisję uczestnictwo spółki Trame w kartelu ma pewne cechy szczególne, które należy uwzględnić przy określaniu kwoty grzywny. Chociaż takie okoliczności wskazują już na ograniczoną rolę spółki Trame w kartelu, jak przyznaje sama Komisja, wynika z tego jednak, że wysokość przyznanej obniżki (5%) nie została ustalona na właściwym poziomie, zważywszy na charakter i całokształt istotnych okoliczności charakteryzujących udziału spółki Trame w kartelu.

319    Po pierwsze, istotny jest fakt, że Trame działała na marginesie kartelu. I tak, z akt sprawy wynika, że spośród wszystkich uzgodnień składających się na jednolite naruszenie Trame uczestniczyła jedynie w klubie Italia. Nie można więc traktować jak przedsiębiorstwa uczestniczącego w całym jednolitym naruszeniu przyjętym przez Komisję w odniesieniu do okresu od 1997 r. do 2002 r.

320    Podobnie to uczestnictwo spółki Trame w kartelu, już samo w sobie ograniczone, był również ograniczone do klubu Italia, w którego części zewnętrznej Trame nie uczestniczyła. Komisja przyznaje, że Trame nie eksportowała do Europy kontynentalnej w latach 1997–2002 (zaskarżona decyzja, motyw 651), ale nie bierze tego pod uwagę przy ocenie ograniczonej roli spółki Trame. Ponieważ nie była ona eksporterem, nie mogła uczestniczyć w działaniach, które nie odnosiły się do Włoch. Prawdą jest, że nawet w braku sprzedaży poza Włochami, uczestnictwo spółki Trame w klubie Italia pozwalało jej jednak ochronić swą pozycję na rynku krajowym i tym samym unikać normalnej gry konkurencyjnej. Nie zmienia to faktu, że rola Trame w odniesieniu do rynków znajdujących się poza Włochami był żadna lub bardzo mała.

321    Ponadto uczestnictwo spółki Trame w porozumieniach dotyczących splotek siedmiosplotowych nie miało takiego samego charakteru jak udział nich głównych uczestników klubu, jak wynika to z licznych dowodów, które wprowadzają w ramach klubu Italia rozróżnienie na dwie kategorie podmiotów. Trame również długo nie miała świadomości paneuropejskiego wymiaru naruszenia, ani też okoliczności, że dotyczyło ono również, w ramach klubu Italia, splotek trójsplotowych.

322    Istnieją zatem znaczne różnice między uczestnictwem spółki Trame w jednolitym naruszeniu od udziału w nim przedsiębiorstwa, które, tak jak Tréfileurope, uczestniczyło we wszystkich aspektach kartelu.

323    Po drugie, chociaż Komisja uznała, że Trame uczestniczyła w ograniczonej liczbie spotkań, podnosi ona także, że przy innych okazjach jej sytuacja była również omawiana pod jej nieobecność. Jednak z akt sprawy wynika, że przypadki, gdy jej sytuacja została rzeczywiście uwzględniona w celach antykonkurencyjnych przez członków klubu Italia, są mniej liczne niż te przywołane przez Komisję w zaskarżonej decyzji (zob., co się tyczy spotkania, które miało miejsce w dniu 30 sierpnia 2001 r., pkt 244 i nast. powyżej, a w odniesieniu do spotkania, które miało miejsce w dniu 10 czerwca 2002 r., pkt 283 i nast. powyżej). Pewne okoliczności pozwalają ponadto stwierdzić, że Trame była często dopuszczana do spotkań organizowanych w ramach instytucjonalnych stowarzyszenia zawodowego w późniejszym czasie, lub opuszczała je przed końcem (zob. złożone przez przedstawiciela spółki Tréfileurope oświadczenie przekazane przez Trame lub, jeśli chodzi o spotkanie w dniu 9 października 2000 r., pkt 124 i nast. powyżej).

324    Po trzecie, sama Komisja wyraźnie ustaliła, że uczestnicy naruszenia byli świadomi owej szczególnej sytuacji spółki Trame. Jak wynika z przedstawionych w tym względzie przez Trame dokumentów i oświadczeń, z których część można znaleźć ponadto w zaskarżonej decyzji, spółka ta była postrzegana jako marginalny i mało wiarygodny uczestnik klubu Italia.

325    Jednakże nie można wierzyć w twierdzenia Trame, zgodnie z którymi „nigdy” nie stosowała „rzekomych” porozumień, w których miała brać udział. Jakkolwiek ograniczony nie byłby udział spółki Trame w kartelu, z akt sprawy wynika, że został on wykazany przez Komisję w zaskarżonej decyzji.

326    Taki wniosek nie oznacza, że informacje przekazane przez Trame na temat jej zachowania handlowego są bez znaczenia. Takie informacje sugerują bowiem, że spółka ta nie uczestniczyła w kartelu w pełni. W świetle danych przekazanych w tym zakresie przez Trame, to co Komisja w zaskarżonej decyzji uważa za zwykłe „oszustwo”, można również uznać za agresywne zachowanie handlowe w segmencie splotek siedmiosplotowych we Włoszech. Trame zainwestowała bowiem w maszyny w celu unowocześnienia produkcji i zwiększenia obrotów (które wzrosły z 5,6 mln EUR w 1997 r. do ponad 9 mln EUR w 2002 r. w zakresie splotek siedmiosplotowych), a także produkowanych ilości (z 1700 ton splotek siedmiosplotowych w 1997 r. do 7410 ton w 2002 r.), które stale rosły.

327    Wyniki te pozwalają wyjaśnić kilkakrotnie wyrażony przez członków kartelu brak zaufania wobec Trame. Spółka ta, która weszła na rynek splotek siedmiosplotowych później niż inni, i której udział rynkowy notował ciągły wzrost, podczas gdy jednym z podstawowych celów kartelu była stabilizacja udziałów rynkowych poprzez przydział klientów, odróżniała się przez swoje zachowanie handlowe od innych uczestników klubu Italia, którzy szukali zbytu raczej poza Włochami i starali się nie konkurować ze sobą we Włoszech.

c)     Wnioski

328    Chociaż należy zgodzić się z Komisją co do tego, że uczestnictwo spółki Trame w kartelu było rzeczywiście ograniczone, co uzasadnia uwzględnienie tej okoliczności przy ustalaniu kwoty grzywny z tytułu okoliczności łagodzących, należy również stwierdzić, że wielkość obniżki grzywny zastosowanej z tego tytułu, czyli jedynie 5%, niewystarczająco odzwierciedla szczególne cechy sytuacji, w jakiej znajdowała się spółka Trame w ramach kartelu.

329    W tym kontekście to Sąd, w ramach przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania, do wykonania którego wezwano go w niniejszej sprawie, musi rozstrzygnąć, w jaki sposób przy ustalaniu kwoty grzywny należy uwzględnić ograniczoną rolę odgrywaną przez spółkę Trame w ramach kartelu.

F –  W przedmiocie braku umyślnego charakteru zarzucanych czynów

1.     Argumenty stron

330    Trame podnosi, że jest małym przedsiębiorstwem, prowadzącym sprzedaż stali sprężającej we Włoszech. Między 1997 r. a 2002 r. jej udział rynkowy w całym sektorze splotek siedmiosplotowych i splotek trójsplotowych oscylował między 6,5% i 10%. Co się tyczy wyłącznie splotek siedmiosplotowych, udział rynkowy spółki Trame we Włoszech mieścił się między 1,7% i 5,1%. Spółka ta nie dysponowała wewnętrznym działem prawnym i nigdy nie stykała się z zagadnieniami prawa konkurencji. Jej uczestnictwo w klubie Italia miało charakter epizodyczny, odbywało się zasadniczo w ramach stowarzyszenia zawodowego, a spółka zachowała na rynku postawę konkurencyjną. Trame nie miała żadnego rzeczywistego interesu w tym, aby brać udział w spotkaniach kartelu, a w każdym razie – w żaden sposób nie miała zamiaru działać w sposób, który może stanowić naruszenie reguł konkurencji, ani też nie wyobrażała sobie, że rola tak marginalna jak ta, którą odgrywała, może pociągać za sobą skutki antykonkurencyjne. Innymi słowy, naruszenie, które jest jej zarzucane, nie może być uznane za popełnione umyślnie, ponieważ jest ono wynikiem zwykłego niedbalstwa, które należy do okoliczności łagodzących wskazanych w wytycznych z 2006 r. Kwota grzywny powinna zatem zostać obniżona celem uwzględnienia całkowicie nieumyślnego charakteru zarzucanych czynów.

331    Komisja nie zgadza się z tą argumentacją.

2.     Ocena Sądu

332    W istocie Trame podnosi, że Komisja powinna była uwzględnić fakt, iż naruszenie, które jest jej zarzucane, nie zostało popełnione umyślnie, intencjonalnie, lecz jedynie w ramach niedbalstwa.

333    Ogólnie rzecz biorąc, naruszenie art. 101 TFUE może mieć miejsce tylko wtedy, gdy wykaże się, że zainteresowane przedsiębiorstwa miały zamiar uczestniczyć w praktyce antykonkurencyjnej. Tak więc, aby można było mówić o „porozumieniach” lub „uzgodnionych praktykach” zakazanych na mocy art. 101 ust. 1 TFUE, konieczne jest, w takiej czy innej postaci, wyrażenie woli przedsiębiorstw o porozumieniu w przedmiocie lub skutku kartelu, jakim jest „zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego”. To wyrażenie woli może wynikać z działań, takich jak podpisanie umowy lub udział w uzgodnionej praktyce, ale także ze zwykłej lekkomyślności lub niedbalstwa.

334    W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, „Komisja może w drodze decyzji nałożyć grzywny na przedsiębiorstwa […], jeżeli umyślnie lub w wyniku zaniedbania: […] naruszają art. [101 TFUE]”.

335    W pkt 29 tiret drugie wytycznych z 2006 r. Komisja wskazała, że na podstawie okoliczności łagodzących może obniżyć kwotę podstawową grzywny z uwagi na „dostarczenie przez dane przedsiębiorstwo dowodu, że naruszenie przepisów spowodowane było zaniedbaniem”.

336    Jednak w niniejszej sprawie należy stwierdzić, że podniesiona przez spółkę Trame argumentacja zmierzająca do wykazania zachodzenia po jej stronie okoliczności łagodzącej ze względu na to, iż popełniła naruszenie w wyniku zaniedbania, nie ma oparcia w faktach. Z akt sprawy wynika bowiem, że – jak podniosła Komisja – udział spółki Trame w klubie Italia nie może być wynikiem niedbalstwa, lecz jest skutkiem jej zamierzonego działania, o czym świadczą, na przykład, informacje przekazane przez innych członków klubu Italia podczas spotkania w dniu 4 marca 1997 r., zgodnie z którymi Trame chciała się przyłączyć do spotkania, co uczyniła kilka dni później, w dniu 10 marca 1997 r., a następnie – wielokrotnie aż do spotkania w dniu 19 września 2002 r.

337    Za pomocą żadnego z powodów przytoczonych przez Trame w celu wykazania swojego niedbalstwa, a mianowicie jej charakter małego przedsiębiorstwa rodzinnego, które prowadzi sprzedaż tylko we Włoszech, i nie prowadzi działalności wywozowej, ograniczone znaczenie jej udziału rynkowego – poniżej 10% (w przypadku splotek trójsplotowych i splotek siedmiosplotowych), a nawet 5% (w przypadku splotek siedmiosplotowych), brak wewnętrznej służby prawnej lub podnoszona nieznajomość reguł prawo konkurencji, czy też szczególne cechy jej uczestnictwa w kartelu, nie można wykazać, że jej dołączenie do klubu Italia, opuszczenie go i ponownie doń wstąpienie w okresie od marca 1997 r. do września 2002 r. było nieumyślne.

338    W związku z powyższym zarzut piąty należy oddalić jako bezzasadny.

G –  W przedmiocie zarzutów dodatkowych, dotyczących naruszenia zasady proporcjonalności i zasady równego traktowania

1.     Argumenty stron

339    W następstwie drugiej decyzji zmieniającej Trame dostosowała swoje zarzuty tak, aby móc powołać się na naruszenie zasad proporcjonalności i równego traktowania przy określaniu kwoty grzywny z powodu zróżnicowanego potraktowania jej i spółek ArcelorMittal i Ori Martin. Zauważa ona, że w drugiej decyzji zmieniającej Komisja uznała, iż nałożona na przedsiębiorstwo ArcelorMittal grzywna równa 0,5% obrotu tego przedsiębiorstwa była zbyt wysoka, i dlatego obniżyła ją do 0,1% obrotu tego przedsiębiorstwa. Takie samo rozwiązanie przyjęto w przypadku obniżki przyznanej Ori Martin i SLM. Jednak, tytułem porównania, Komisja ustaliła wysokość grzywny nałożonej na Trame w maksymalnej dopuszczonej wysokości, tj. 10% obrotu tego przedsiębiorstwa, co grozi jej upadłością. Doszło zatem do naruszenia zasady proporcjonalności i zasady równego traktowania.

340    Komisja nie zgadza się z tą argumentacją.

2.     Ocena Sądu

341    Sytuacje uwzględnione przez Komisję przy obniżeniu kwoty grzywien nałożonych na ArcelorMittal wraz z jej spółkami zależnymi, jak również na spółkę Ori Martin i jej spółkę zależną SLM, różnią się zdecydowanie od sytuacji, w której znajdowała się spółka Trame.

342    Uczestnictwo Trame w naruszeniu należy przypisać bezpośrednio tej spółce, podczas gdy w przypadku ArcelorMittal i Ori Martin udział w naruszeniu opierał się na domniemaniu, zgodnie z którym, ze względu na wielkość udziału kapitałowego posiadanego w uczestniczących w naruszeniu bezpośrednio spółce lub spółkach zależnych tych spółek, Komisja może nałożyć na owe spółki dominujące odpowiedzialność solidarną za zapłatę należnych grzywien.

343    W związku z tym w niniejszej sprawie przy ocenie kwoty grzywny nałożonej na Trame nie naruszono w związku z traktowaniem przedsiębiorstw będących adresatami drugiej decyzji zmieniającej ani zasady proporcjonalności ani zasady równego traktowania.

344    W związku z powyższym zarzuty dodatkowe należy oddalić jako bezzasadne.

H –  W przedmiocie braku zdolności płatniczej

1.     Treść zaskarżonej decyzji

345    W toku procedury administracyjnej dwadzieścia trzy podmioty prawne, w tym w również Trame powołały się przed Komisją na swą niewypłacalność (zaskarżona decyzja, motyw 1133).

346    W ramach badania tego zagadnienia, Komisja stwierdza, po pierwsze, że jeżeli przedsiębiorstwo podnosi, iż przewidziana grzywna ma niekorzystny wpływ na jego sytuację finansową, ale nie przedstawia wiarygodnego dowodu swojej niezdolności do zapłaty nałożonej grzywny, Komisja nie jest zobowiązana do uwzględnienia takiej sytuacji przy ustalaniu kwoty grzywny, zważywszy, że uznanie takiego obowiązku prowadziłoby do przyznania nieuzasadnionej przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwom najmniej przystosowanym do warunków rynkowych (zaskarżona decyzja, motyw 1134).

347    Po drugie, Komisja wskazała, że ową analizę przeprowadziła w świetle sytuacji istniejącej w czasie wydania zaskarżonej decyzji. Zbadała ona w świetle danych przekazanych przez zainteresowane przedsiębiorstwa sytuację finansową każdego z nich, ich kondycję finansową w odniesieniu do lat 2004–2009 oraz prognozy dotyczące lat 2010–2012. Komisja uwzględniła również wpływ światowego kryzysu ekonomicznego i finansowego na sektor stali oraz oczekiwane skutki dla zainteresowanych przedsiębiorstw w kategoriach spadku popytu oraz cen lub dostępu do finansowania. W szczególności, ze względu na kryzys gospodarczy, przedsiębiorstwom należącym do tego sektora trudno jest utrzymać ich linie kredytowe w bankach i uzyskać wystarczające środki kapitałowe (zaskarżona decyzja, motywy 1135–1137).

348    Po trzecie, Komisja podkreśliła, że fakt, iż przedsiębiorstwo jest w stanie likwidacji, nie musi oznaczać, iż jego aktywa są bezwarunkowo pozbawione wartości, i, co za tym idzie, sam w sobie nie uzasadnia on obniżenia kwoty grzywny, która zostałaby nałożona w przeciwnym wypadku. Upadłości następują bowiem niekiedy w sposób uporządkowany, dobrowolny, w ramach planu restrukturyzacji, zgodnie z którym nowi właściciele lub osoby zarządzające kontynuują rozwój przedsiębiorstwa i jego aktywów. Tak więc każdy podmiot prawny, który podniósł brak zdolności płatniczej, powinien wykazać, że nie istnieją odpowiednie racjonalne gospodarczo rozwiązania zastępcze. Jeżeli nie ma żadnych wiarygodnych rozwiązań zastępczych, dostępnych w odpowiednio krótkim czasie, umożliwiających utrzymanie przedsiębiorstwa, Komisja uznaje, że istnieje wystarczająco wysokie ryzyko, że w sytuacji postawienia przedsiębiorstwa w stan likwidacji w następstwie nałożenia grzywny jego aktywa mogą utracić istotną część swej wartości (zaskarżona decyzja, motyw 1138).

349    Ponieważ wymogi określone w pkt 35 wytycznych z 2006 r. zostały spełnione, Komisja określiła stawki obniżenia kwoty grzywny nałożonej na każde z zainteresowanych przedsiębiorstw uwzględniając ich zdolność do zapłaty nałożonej grzywny w jej ostatecznej wysokości, a także – skutku, jaki płatność ta mogła mieć dla rentowności tego przedsiębiorstwa (zaskarżona decyzja, motyw 1139).

350    Dlatego też Komisja oddaliła wniosek Trame, wskazując, że salda pieniężne i środki dostępne na koniec 2009 r. stanowiły w przybliżeniu dwukrotność kwoty grzywny, podczas gdy salda pieniężne i środki dostępne w 2010 r. i 2011 r. reprezentowały ponad 2,5‑krotność kwoty grzywny. Te dwa elementy wystarczyły do tego, aby odrzucić wniosek dotyczący braku zdolności płatniczej. Za oddaleniem tego wniosku przemawiały jeszcze dwa inne elementy: znaczące zmniejszenie płynności w marcu 2009 r., kiedy to Trame udzieliła pożyczki w wysokości 1,46 mln EUR na rzecz Sunset SpA, spółki nieruchomościowej należącej do tych samych akcjonariuszy, i zabezpieczenie hipoteczne utworzone przez Trame dla jej zadłużenia długoterminowego, którego wysokość jest znacznie wyższa niż niespłacona jeszcze kwota kredytu, ponieważ ta istotna różnica może ułatwić przyznanie dodatkowego kredytu (zaskarżona decyzja, motywy 1162 i 1163).

2.     Argumenty stron

351    Trame nie zgadza się ze wskazanymi w zaskarżonej decyzji powodami oddalenia jej wniosku o uwzględnienie braku zdolności płatniczej. Po pierwsze, z danych przekazanych Komisji w dniu 25 maja 2010 r. wynika, że zapłacenie grzywny w wysokości 3,2 mln EUR będzie miało znaczący wpływ na jej już niepewną sytuację finansową. Trame, pozbawiona płynności, w celu zapłaty grzywny musiałaby zwiększyć swoje zadłużenie, co spowodowałoby pojawienie się ryzyka cofnięcia przez podmioty finansowe udzielonych kredytów. Po drugie, pożyczka dla spółki Sunset została udzielona zgodnie z prawem spółce nieruchomościowej należącej do tych samych akcjonariuszy i została następnie właściwie zaksięgowana. Pożyczka ta zdaniem Trame nie zmienia skutków, jakie pociąga dla niej zapłata grzywny. Po trzecie, w odniesieniu do zabezpieczenia hipotecznego Trame zauważa, że różnica pomiędzy kwotą kredytu i wysokością zabezpieczenia hipotecznego nie stanowi dowodu możliwości uzyskania dodatkowego kredytu bankowego, lecz dowodzi jedynie jej niewypłacalności, w efekcie której zmuszona jest ona udzielić zabezpieczenia hipotecznego o wartości przekraczającej ewentualne żądania wierzyciela. Finansowanie uzupełniające może zatem zostać zabezpieczone jedynie hipoteką drugorzędną.

352    Ponadto Trame podnosi, że warunki ustanowione w pkt 35 wytycznych z 2006 r. są spełnione. Biorąc pod uwagę jej duże zobowiązania, grzywna, która pogorszyłaby o 50% sytuację finansową netto już i tak deficytowej grupy, zagroziłaby nieodwracalnie jej rentowności i pozbawiła jej aktywa wszelkiej wartości.

353    Ponadto Trame podnosi naruszenie zasady równego traktowania, widoczne przy porównaniu jej sytuacji do sytuacji CB i Itas, które odgrywały w kartelu najważniejszą rolę. Trame bowiem, będąca przedsiębiorstwem niewielkich rozmiarów, w przypadku którego stwierdzono ograniczone uczestnictwo w kartelu, zostało obciążone grzywną wyższą (3,2 mln EUR), niż CB (2,5 mln EUR) i Itas (0,8 mln EUR).

354    Komisja kwestionuje tę argumentację, powołując się w istocie na treść zaskarżonej decyzji.

3.     Ocena Sądu

a)     Uwagi wstępne

 Punkt 35 wytycznych z 2006 r.

355    Punkt 35 wytycznych z 2006 r. przewiduje, że zdolność płatniczą przedsiębiorstwa ukaranego za naruszenie art. 101 TFUE może mieć wpływ na obliczenie nałożonej na nie grzywny. Punkt ten brzmi następująco:

„W wyjątkowych okolicznościach Komisja może, na prośbę stron, uwzględnić niewypłacalność danego przedsiębiorstwa w szczególnym kontekście społeczno-gospodarczym. Komisja nie obniży jednak grzywny jedynie w wyniku ustalenia, że sytuacja finansowa przedsiębiorstwa jest niekorzystna lub deficytowa. Obniżenie grzywny może zostać przyznane jedynie na podstawie obiektywnych dowodów, że nałożenie grzywny, na warunkach ustanowionych niniejszymi wytycznymi, zagroziłoby nieodwracalnie rentowności danego przedsiębiorstwa oraz doprowadziłoby do pozbawienia jego aktywów wszelkiej wartości”.

356    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, przyjmując takie normy postępowania i ogłaszając poprzez publikację, że będzie ona je stosować od tej pory do przypadków w nich przewidzianych, Komisja sama wyznacza sobie granice swobodnego uznania i nie może odejść od tych norm bez narażania się w danym przypadku na sankcję za naruszenie ogólnych zasad prawa, takich jak zasada równego traktowania lub zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań (wyroki z dnia 28 czerwca 2005 r., Dansk Rørindustri i in./Komisja, C‑189/02 P, C‑202/02 P, od C‑205/02 P do C‑208/02 P i C‑213/02 P, Zb.Orz., EU:C:2005:408, pkt 211; oraz z dnia 12 grudnia 2012 r., Ecka Granulate i non ferrum Metallpulver/Komisja, T‑400/09, EU:T:2012:675, pkt 40).

357    Należy na wstępie zaznaczyć, że obniżenie grzywny na podstawie pkt 35 wytycznych z 2006 r. może zostać przyznane jedynie w wyjątkowych okolicznościach oraz przy spełnieniu przesłanek określonych w tych wytycznych. Tak więc, po pierwsze, należy wykazać, że nałożenie grzywny „zagroziłoby nieodwracalnie rentowności danego przedsiębiorstwa oraz doprowadziłoby do pozbawienia jego aktywów wszelkiej wartości”. Po drugie, powinno również zostać wykazane istnienie „określonego kontekstu ekonomicznego i społecznego”. Należy przypomnieć ponadto, że te oba zespoły przesłanek zostały określone uprzednio przez sądy Unii.

358    W odniesieniu do pierwszego zespołu przesłanek orzeczono, że przy ustalaniu kwoty grzywny nakładanej za naruszenie reguł konkurencji Komisja nie ma co do zasady obowiązku uwzględnienia deficytowej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, ponieważ uznanie takiego obowiązku oznaczałoby przyznanie przedsiębiorstwom gorzej przystosowanym do warunków rynkowych nieuzasadnionej przewagi nad konkurencją (ww. pkt 356 wyroki Dansk Rørindustri i in./Komisja, EU:C:2005:408, pkt 327; i Ecka Granulate i non ferrum Metallpulver/Komisja, EU:T:2012:675, pkt 94).

359    Istniałoby wówczas ryzyko, że owe przedsiębiorstw będą uprzywilejowane kosztem innych przedsiębiorstw, bardziej wydajnych i lepiej zarządzanych. Dlatego też samo ustalenie, że sytuacja finansowa danego przedsiębiorstwa jest niekorzystna lub deficytowa, nie wystarcza do tego, aby uzasadnić skierowane do Komisji żądanie wzięcia pod uwagę braku zdolności płatniczej i przyznania obniżenia grzywny.

360    Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, sytuacja, w której środek przyjęty przez władze Unii skutkuje postawieniem przedsiębiorstwa w stan upadłości lub likwidacji, nie jest jako taka zakazana w prawie Unii. Choć bowiem taka operacja może naruszać interesy finansowe właścicieli, akcjonariuszy lub udziałowców, nie oznacza to jednak, że osobowe, materialne lub niematerialne składniki tego przedsiębiorstwa utracą również swoją wartość (zobacz podobnie wyrok z dnia 29 kwietnia 2004 r., Tokai Carbon i in./Komisja, T‑236/01, T‑239/01, od T‑244/01 do T‑246/01, T‑251/01 i T‑252/01, Rec, EU:T:2004:118, pkt 372; oraz ww. w pkt 356 wyrok Ecka Granulate i non ferrum Metallpulver/Komisja, EU:T:2012:675, pkt 50).

361    Z orzecznictwa tego można wywieść, że jedynie w przypadku utraty wartości przez składniki osobowe, materialne i niematerialne składające się na przedsiębiorstwo, innymi słowy, jego aktywa, można by uzasadnić uwzględnienie przy ustalaniu kwoty grzywny możliwości jego upadłości lub likwidacji po nałożeniu grzywny (ww. w pkt 356 wyrok Ecka Granulate i non ferrum Metallpulver/Komisja, EU:T:2012:675, pkt 51).

362    Wszczęcie postępowania likwidacyjnego nie musi bowiem wcale oznaczać zniknięcia danego przedsiębiorstwa z rynku. Może ono istnieć dalej jako takie w wypadku dokapitalizowania spółki albo w razie przejęcia całości jej aktywów za pośrednictwem innego podmiotu. Takie przejęcie może nastąpić w drodze dobrowolnego wykupu albo w drodze przymusowej sprzedaży aktywów upadłej spółki z zachowaniem ciągłości jej działalności (zob. podobnie ww. wyrok Ecka Granulate i non ferrum Metallpulver/Komisja, pkt 356 powyżej, EU:T:2012:675, pkt 97).

363    Należy zatem znajdujące się w pkt 35 wytycznych z 2006 r. odniesienie do pozbawienia aktywów danego przedsiębiorstwa wszelkiej wartości rozumieć w ten sposób, że przewiduje ono sytuację, w której przejęcie przedsiębiorstwa w okolicznościach, o których mowa w pkt 362 powyżej, wydaje się mało prawdopodobne, a nawet – niemożliwe. W takiej sytuacji składniki aktywów tego przedsiębiorstwa będą wyprzedawane pojedynczo i istnieje prawdopodobieństwo, że wiele z nich nie znajdzie nabywcy lub że w najlepszym wypadku zostaną one sprzedane po znacznie obniżonej cenie (ww. w pkt 356 wyrok Ecka Granulate i non ferrum Metallpulver/Komisja, EU:T:2012:675, pkt 98).

364    Jeśli chodzi o drugi zespół przesłanek, dotyczący istnienia szczególnego określonego kontekstu ekonomicznego i społecznego, odnosi się on zgodnie z orzecznictwem do konsekwencji, jakie zapłata grzywny może za sobą pociągnąć, w szczególności w zakresie wzrostu bezrobocia lub pogorszenia się sytuacji sektorów gospodarki stanowiących poprzednie i kolejne ogniwa działań rynkowych danego przedsiębiorstwa (ww. w pkt 102 wyrok SGL Carbon/Komisja, EU:C:2006:433, pkt 106; i ww. w pkt 356 wyrok Ecka Granulate i non ferrum Metallpulver/Komisja, EU:T:2012:675, pkt 99).

365    W związku z tym, o ile spełnione są ww. przesłanki kumulatywne, nałożenie grzywny, które może doprowadzić do zniknięcia danego przedsiębiorstwa, byłoby sprzeczne z celem realizowanym przez pkt 35 wytycznych z 2006 r. Zastosowanie tego punktu do rozpatrywanych przedsiębiorstw to swego rodzaju konkretyzacja zasady proporcjonalności w zakresie sankcji za naruszenia prawa konkurencji (zob. podobnie ww. w pkt 356 wyrok Ecka Granulate i non ferrum Metallpulver/Komisja, EU:T:2012:675, pkt 100).

366    Wreszcie, jak słusznie przypomniała Komisja przed sędzią orzekającym w przedmiocie środków tymczasowych oraz wielokrotnie w ramach postępowania pisemnego i ustnego przed Sądem, ze względu na to, ze stosowanie pkt 35 wytycznych z 2006 r. stanowi ostatni element brany pod uwagę przy ustalaniu kwoty grzywien nakładanych z tytułu naruszenia reguł konkurencji obowiązujących przedsiębiorstwa, ocena zdolności płatniczej ukaranych przedsiębiorstw wchodzi w zakres nieograniczonego prawa orzekania, które zostało ustanowione w art. 261 TFUE i art. 31 rozporządzenia nr 1/2003.

367    W odniesieniu do zakresu owego prawa, należy przypomnieć, że stanowi ono sposób realizacji zasady skutecznej ochrony sądowej, która jest ogólną zasadą prawa Unii, obecnie wyrażoną w art. 47 Karty praw podstawowych, i w prawie Unii odpowiada art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”) (wyroki: z dnia 8 grudnia 2011 r., Chalkor/Komisja, C‑386/10 P, Zb.Orz., EU:C:2011:815, pkt 51; z dnia 6 listopada 2012 r., Otis i in., C‑199/11, Zb.Orz., EU:C:2012:684, pkt 47; i z dnia 18 lipca 2013 r., Schindler Holding i in./Komisja, C‑501/11 P, Zb.Orz., EU:C:2013:522, pkt 36).

368    Zgodnie z orzecznictwem przestrzeganie art. 6 EKPC nie wyklucza bowiem tego, aby w postępowaniu o charakterze administracyjnym „kara” była nakładana w pierwszym rzędzie przez organ administracyjny. Niezbędne jest jednak, aby decyzja organu administracyjnego, która sama nie spełnia wymogów przewidzianych w art. 6 ust. 1 EKPC, podlegała następnie kontroli przeprowadzanej przez organ sądowy dysponujący nieograniczonym prawem orzekania. Jedną z cech takiego dysponujący nieograniczonym prawem orzekania organu jest posiadanie uprawnienia do zmiany decyzji wydanej w odniesieniu do wszystkich aspektów, zarówno faktycznych, jak i prawnych. Taki organ powinien w szczególności posiadać kompetencje do zbadania wszystkich zagadnień faktycznych i prawnych, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu (ww. w pkt 367 wyrok Schindler Holding i in./Komisja, EU:C:2013:522, pkt 35; zobacz wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Menarini Diagnostics przeciwko Włochom, nr 43509/08, § 59, 27 września 2011 r. oraz Segame przeciwko Francji, nr 4837/06, § 55, 7 czerwca 2012 r. oraz przytoczone tam orzecznictwo).

369    Ponadto brak przeprowadzania z urzędu kontroli całości spornej decyzji nie stanowi uchybienia zasadzie skutecznej ochrony sądowej. Nie jest niezbędne dla przestrzegania tej zasady, by Sąd – z pewnością zobowiązany do ustosunkowania się do podniesionych zarzutów oraz przeprowadzenia kontroli, tak pod względem prawnym, jak i faktycznym – miał obowiązek dokonać z urzędu kompletnego badania akt sprawy (ww. w pkt 367 wyrok Chalkor/Komisja, EU:C:2011:815, pkt 51 i 66).

370    I tak, z wyjątkiem przypadków zaistnienia bezwzględnych przeszkód procesowych, które sąd Unii ma obowiązek zbadać i, w stosownych przypadkach, podnieść z urzędu, do sądu tego należy przeprowadzenie kontroli legalności, której dokonuje na podstawie dowodów przedstawionych przez skarżącą na poparcie podniesionych zarzutów, a w trakcie której nie może polegać na zakresie uznania, którym dysponuje Komisja w odniesieniu do oceny tych aspektów rozpatrywanej sprawy, z których pogłębionej kontroli faktycznej i prawnej rezygnuje (zob. podobnie ww. w pkt 367 wyrok Chalkor/Komisja, EU:C:2011:815, pkt 62).

371    Wreszcie, Sąd w ramach wykonywania nieograniczonego prawa orzekania powinien, co do zasady i z zastrzeżeniem analizy przedstawionych mu przez strony informacji, uwzględnić sytuację prawną i faktyczną, która ma miejsce w chwili orzekania, gdy uzna za uzasadnione wykonanie swojej kompetencji o charakterze reformatoryjnym (zob. podobnie wyroki: z dnia 6 marca 1974 r., Istituto Chemioterapico Italiano i Commercial Solvents/Komisja, 6/73 i 7/73, Zb.Orz., EU:C:1974:18, pkt 51 i 52; z dnia 14 lipca 1995 r., CB/Komisja, T‑275/94, Rec, EU:T:1995:141, pkt 61; z dnia 5 października 2011 r., Romana Tabacchi/Komisja, T‑11/06, Zb.Orz., EU:T:2011:560, pkt 282–285; i z dnia 27 lutego 2014 r., InnoLux/Komisja, T‑91/11, Zb.Orz., EU:T:2014:92, pkt 157).

372    To właśnie w świetle powyższych rozważań ogólnych i w świetle okoliczności faktycznych i prawnych przedstawionych Sądowi przez strony należy przeanalizować zawarte w zaskarżonej decyzji rozumowanie Komisji.

 Zasady proporcjonalności i równego traktowania

373    Jeśli chodzi o zasadę proporcjonalności, wymaga ona, by akty instytucji nie wykraczały poza to, co odpowiednie i konieczne do realizacji uzasadnionych celów, którym służy dane uregulowanie, przy czym w przypadku gdy istnieje możliwość wyboru spośród większej liczby odpowiednich środków, należy stosować ten najmniej dotkliwy, a wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do zamierzonych celów (wyroki z dnia 13 listopada 1990 r., Fedesa i in., C‑331/88, Rec, EU:C:1990:391, pkt 13; z dnia 5 maja 1998 r., Zjednoczone Królestwo/Komisja, C‑180/96, Rec, EU:C:1998:192, pkt 96; oraz ww. w pkt 371 wyrok Romana Tabacchi/Komisja, EU:T:2011:560, pkt 104).

374    W ramach postępowań wszczętych przez Komisję w celu stosowania sankcji za naruszenia reguł konkurencji stosowanie tej zasady zakłada, że grzywny nie powinny być nieproporcjonalne w stosunku do celów, których realizacji służą, czyli zapewnieniu poszanowania tych reguł, i że kwota grzywny nałożonej na przedsiębiorstwo za naruszenie w dziedzinie konkurencji powinna być proporcjonalna do naruszenia ocenianego całościowo, biorąc pod uwagę zwłaszcza wagę tego naruszenia. W szczególności zasada proporcjonalności oznacza, że Komisja powinna ustalić kwotę grzywny proporcjonalnie do czynników uwzględnionych w ocenie wagi naruszenia i w tym celu musi ocenić te czynniki w sposób spójny i obiektywnie uzasadniony (ww. w pkt 371 wyrok Romana Tabacchi/Komisja, EU:T:2011:560, pkt 105).

375    Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zasada równego traktowania zostaje naruszona jedynie wtedy, gdy porównywalne sytuacje są traktowane w różny sposób lub gdy różne sytuacje są traktowane w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (zob. ww. w pkt 371 wyrok Romana Tabacchi/Komisja, EU:T:2011:560, pkt 102).

376    Zasady te stosuje się w celu ustalenia tego, czy Komisja właściwie oceniła argumenty podniesione na poparcie wniosku o uwzględnienie przy ustalaniu kwoty grzywny braku zdolności płatniczej. W niniejszej sprawie ich zastosowanie ułatwia fakt, że okoliczności uwzględnione w celu dokonania oceny braku zdolności płatniczej są identyczne w przypadku każdego przedsiębiorstwa, nawet jeśli ich sytuacje finansowe się różnią (zob. pkt 345–350 powyżej). Jest tak zatem w przypadku danych dotyczących wypłacalności przedsiębiorstwa, jego płynności struktury bilansu i akcjonariatu.

b)     Analiza

377    W motywach 1162 i 1163 zaskarżonej decyzji (zob. pkt 350 powyżej) Komisja oddaliła wniosek Trame mający na celu uwzględnienie, w celu obniżenia kwoty grzywny, podnoszonego braku zdolności płatniczej, podkreślając, że spółka ta posiadała fundusze wystarczające do zapłacenia grzywny w wysokości 3,2 mln EUR, biorąc pod uwagę, w szczególności, zasoby dostępne w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub możliwości wzięcia dodatkowego kredytu bankowego.

378    Podobnie, postanowieniem z dnia 12 lipca 2011 r., Emme/Komisja (T‑422/10 R, EU:T:2011:349), prezes Sądu oddalił wniosek zmierzający do uzyskania zawieszenia wykonania zaskarżonej decyzji. Decyzja ta została uzasadniona brakiem pilnego charakteru wniosku o zastosowanie środka tymczasowego (zob. pkt 43 i 48 powyżej).

379    Zresztą w swym stanowisku w przedmiocie środków organizacji postępowania zarządzonych przez Sąd Trame wskazała, że w dniu 18 listopada 2013 r. ponownie przekazała ona Komisji wniosek o uwzględnienie jej braku zdolności płatniczej spowodowanego jej ówczesną sytuacją ekonomiczną i finansową. Wniosek ten został uzupełniony w dniu 20 i 24 stycznia 2014 r.

380    Na rozprawie strony wskazały, że wniosek został ostatecznie oddalony, bez przedstawienia danych na temat aktualnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Komisja wyjaśniła w tym względzie, że jej stanowisko w tej kwestii potwierdza ocenę, która została wcześniej przedstawiona w zaskarżonej decyzji.

381    W świetle oceny, która została przedstawiona w zaskarżonej decyzji i z uwzględnieniem różnych argumentów i dowodów przedstawionych przez strony przed Sądem, należy stwierdzić, że Trame nie wykazała, iż znajduje się w sytuacji, odnośnie której jest ona w stanie wykazać, że nie jest w stanie zapłacić grzywny w wysokości 3,2 mln EUR ze względu na niewypłacalność.

382    Jak bowiem wskazała w zaskarżonej decyzji Komisja, opierając się na informacjach dostarczonych jej przez Trame, w momencie zajęcia przez tę instytucję stanowiska w kwestii kwoty grzywny spółka ta znajdowała się w sytuacji, w której była w stanie zapłacić grzywnę w takiej wysokości.

383    W pierwszej kolejności i tytułem uzupełnienia, należy zaznaczyć, że nawet jeśli należałoby uwzględnić argumentację spółki Trame, zgodnie z którą jej sytuacja finansową netto była w rzeczywistości, przy uwzględnieniu zobowiązań handlowych i zobowiązań finansowych w perspektywie krótkoterminowej, deficytowa, o tyle jednak trzeba stwierdzić, że saldo środków pieniężnych tego przedsiębiorstwa było dodatnie. Dowodzi to, że Trame była nadal w stanie generować dochody z prowadzonej działalności operacyjnej.

384    W drugiej kolejności i przede wszystkim, Komisja słusznie uznała, że Trame mogła racjonalnie uzyskać dodatkowe środki od swoich banków lub od innej spółki.

385    Tak więc jeśli chodzi o umowę o kredyt hipoteczny, zawartą w dniu 11 października 2007 r. z dwoma bankami włoskimi, w ramach której banki te dysponują zabezpieczeniem hipotecznym na kwotę 17,6 mln EUR, Trame nie kwestionuje, że część pierwotnego kredytu na kwotę 8,8 mln EUR została zwrócona.

386    Komisja w swym stanowisku w przedmiocie środków organizacji postępowania wskazuje w tym względzie, że w dniu 31 stycznia 2011 r. Trame spłaciła kwotę 2,5 mln EUR z tytułu owego udzielonego na okres 15 lat kredytu hipotecznego, który miał na celu ochronę płynności finansowej przedsiębiorstwa.

387    W tym kontekście Komisja miała prawo uznać, że z powodu istnienia tego rodzaju stosunków między Trame i jej bankami oraz uwzględniając fakt, iż spółka ta nadal, nawet w sytuacji kryzysu, osiągała dochody z prowadzonej działalności, a owe banki korzystały z zabezpieczenia w podwójnej wysokości udzielonego kredytu, jeden z tych banków zgodzi się udostępnić Trame całość lub część zasobów koniecznych do zapłacenia grzywny.

388    Gdy strony zostały zapytane o weryfikację takiego założenia istnienia rezerwowego finansowania, Komisja wskazała, że hipoteza ta została potwierdzona przez okoliczności faktyczne, ponieważ Trame była w stanie uzyskać w dniu 31 stycznia 2011 r. od jednego z dwóch banków, które udzieliły jej kredytu hipotecznego, niezabezpieczony kredyt w wysokości 2,5 mln EUR. Trame natomiast nie przedstawiła żadnego argumentu będącego w stanie podważyć zasadność tego stanowiska.

389    Podobnie, przy założeniu, że dostępne środki pieniężne nie pozwalały Trame na zapłatę grzywny, Komisja również słusznie zauważyła w zaskarżonej decyzji, że spółka ta mogła znaleźć dodatkowe środki żądając spłaty kwoty 1,46 mln EUR pożyczonej w marcu 2009 r. spółce nieruchomościowej, będącej w posiadaniu akcjonariuszy spółki Trame.

390    Uwagi przedstawione przez Trame w tym względzie nie pozwalają wykluczyć możliwości odzyskania przez skarżącą tej kwoty ani posłużenia się nią w celu pozyskania finansowania niezbędnego do zapłaty grzywny. Decyzja Komisji w tym względzie nie jest zatem nieproporcjonalna, lecz, przeciwnie, zgodna z danymi dostępnymi w niniejszej sprawie.

391    W ostatniej kolejności, w odniesieniu do zarzutu opartego na naruszeniu zasady równego traktowania w związku ze sposobem, w jaki potraktowano spółki CB i Itas, należy wskazać, że sytuacja każdego z tych przedsiębiorstw na płaszczyźnie finansowej jest odmienna i że to ze względu na te różnice, a nie – w świetle szczególnych warunków uczestnictwa przedsiębiorstwa w naruszeniu, Komisja uznała, że właściwe jest częściowe obniżenie kwoty grzywny, którego wysokość obliczona jest z uwzględnieniem braku zdolności płatniczej każdego z tych przedsiębiorstw.

392    Z powyższych rozważań wynika, że Komisja mogła uznać, jak uczyniła to w zaskarżonej decyzji, iż była w stanie oddalić żądania Trame mające na celu uwzględnienie braku zdolności płatniczej i w rezultacie – obniżenie kwoty grzywny.

c)     Wnioski

393    W związku z tym zarzut dotyczący braku zdolności płatniczej należy oddalić jako bezzasadny.

I –  W przedmiocie żądań mających na celu stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła w niej grzywnę, lub obniżenie kwoty tej grzywny, wykonanie przez Sąd przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania i określenie ostatecznej kwoty grzywny

394    Obok zwykłej kontroli zgodności kary z prawem, która pozwala jedynie na oddalenie skargi o stwierdzenie nieważności lub stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu, nieograniczone prawo orzekania przyznane Sądowi na podstawie art. 261 TFUE w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 uprawnia go do zastąpienia jego oceną oceny dokonanej przez Komisję, a w konsekwencji – do zmiany zaskarżonego aktu, nawet jeżeli nie stwierdza jego nieważności, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności faktycznych, zmieniając w szczególności wysokość grzywny, w przypadku gdy zostaje mu przedłożona do rozważenia kwestia wysokości grzywny (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 lutego 2007 r., Groupe Danone/Komisja, C‑3/06 P, Zb.Orz., EU:C:2007:88, pkt 61 i 62; z dnia 3 września 2009 r., Prym i Prym Consumer/Komisja, C‑534/07 P, Zb.Orz., EU:C:2009:505, pkt 86 i przytoczone tam orzecznictwo).

395    W swych żądaniach Trame wnosi do Sądu o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła w niej na nią grzywnę, lub o obniżenie kwoty tej grzywny.

396    Z wcześniejszych rozważań wyciągnięto już wniosek, że należy stwierdzić nieważność art. 1 pkt 17 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja przyjęła w niej uczestnictwo spółki Trame w części paneuropejskiej rozpatrywanego naruszenia od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 9 października 2000 r., uznała, że ów udział dotyczył splotek trójsplotowych od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 28 lutego 2000 r., i stwierdziła udział skarżącej w praktykach antykonkurencyjnych w okresie od dnia 30 sierpnia 2001 r. do dnia 10 czerwca 2002 r. W konsekwencji Sąd powinien również stwierdzić nieważność art. 2 pkt 17 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła w niej na Trame grzywnę nieproporcjonalną do celu ukarania jej uczestnictwa w jednolitym naruszeniu od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r., ponieważ grzywna ta została określona w świetle uczestnictwa spółki Trame w naruszeniu wskazanym w art. 1 zaskarżonej decyzji.

397    Konieczne jest zatem, aby Sąd ustalił kwotę grzywny nałożonej na Trame, biorąc pod uwagę jej uczestnictwo w jednolitym naruszeniu.

398    W tym względzie należy podnieść, że z uwagi na jego charakter ustalenie grzywny przez Sąd nie jest ścisłym działaniem arytmetycznym. Ponadto Sąd nie jest związany obliczeniami Komisji ani jej wytycznymi, kiedy wykonuje nieograniczone prawo orzekania, powinien natomiast przeprowadzić własną ocenę, uwzględniając wszystkie okoliczności danego przypadku (zob. wyrok z dnia 5 października 2011 r., Romana Tabacchi/Komisja, T‑11/06, Rec, EU:T:2011:560, pkt 266 i przytoczone tam orzecznictwo).

399    W niniejszej sprawie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 wynika, że przy określaniu kwoty grzywny mającej stanowić karę za uczestnictwo spółki Trame w jednolitym naruszeniu należy uwzględnić, oprócz wagi naruszenia, również okres jego trwania, zaś z zasady indywidualizacji kar wynika, iż sankcja powinna uwzględniać sytuację każdego sprawcy w odniesieniu do naruszenia. W szczególności należy tak uczynić w przypadku naruszenia złożonego i długotrwałego takiego typu, jak został wskazany przez Komisję w zaskarżonej decyzji, które charakteryzuje różnorodność uczestników.

400    W niniejszej sprawie Sąd uważa, że należy uwzględnić następujące okoliczności.

401    Po pierwsze, z dowodów zawartych w aktach sprawy wynika w sposób wystarczający, że Trame uczestniczyła w wielu spotkaniach klubu Italia, które dotyczyły przydzielania limitów i ustalania cen na rynku włoskim. Tego rodzaju porozumienia zaliczają się ze względu na swój charakter do najpoważniejszych ograniczeń konkurencji. Udział spółki Trame w klubie Italia od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 19 września 2002 r. stanowi okoliczność istotną dla celów oceny sankcji. W tym względzie należy również wziąć pod uwagę fakt, że w odniesieniu do okresu około dziewięciu miesięcy, od dnia 30 sierpnia 2001 r. do dnia 10 czerwca 2002 r., Komisja nie była w stanie wykazać w sposób wymagany prawem tego, że Trame uczestniczyła w antykonkurencyjnych praktykach klubu Italia (zob. pkt 288–296 powyżej).

402    Po drugie, można uznać, iż od dnia 28 lutego 2000 r. Trame w ramach klubu Italia uczestniczyła w praktykach antykonkurencyjnych dotyczących nie tylko splotek siedmiosplotowych, lecz również co najmniej wymiany szczególnie chronionych informacji handlowych dotyczących splotek trójsplotowych. Nie jest jednak wystarczająco udowodnione, że przed tym dniem Trame wiedziała lub powinna była wiedzieć o tym, iż splotki trójsplotowe były również przedmiotem dyskusji prowadzonych w ramach klubu Italia (zob. pkt 194–197 powyżej).

403    Po trzecie, można uznać, iż od dnia 9 października 2000 r. Trame wiedziała lub powinna była wiedzieć, że uczestnicząc w klubie Italia brała udział w bardziej ogólnym i obejmującym różne poziomy systemie, którego celem było ustabilizowanie rynku stali sprężającej w skali obejmującej cały kontynent europejski w celu uniknięcia obniżenia cen (zob. pkt 144 i 145 powyżej). Trame powzięła wiadomość o jednolitym naruszeniu, które zarzuca jej Komisja, dopiero na etapie późniejszym, a w każdym razie – bardziej zaawansowanym niż w przypadku innych przedsiębiorstw.

404    Równolegle należy podnieść, że Komisja nie wykazała, iż Trame uczestniczyła w porozumieniu południowym, klubie España czy też w koordynacji w zakresie dotyczącym klienta Addteka, stanowiących zasadnicze składniki jednolitego naruszenia, podobnie jak w aspekcie zewnętrznym klubu Italia, w którym Trame nie mogła uczestniczyć w związku z tym, że nie dokonywała wywozu poza Włochy, na terytorium jednego lub kilku państw objętych naruszeniem.

405    Po czwarte, z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że udział spółki Trame w kartelu miał pewne cechy szczególne, które odróżniają skarżącą od innych przedsiębiorstw, takich jak główni uczestnicy klubu Italia lub podmioty należące do klubu Europa, które działały na wszystkich poziomach i na wszystkich terytoriach. Należy w szczególności wziąć pod uwagę fakt, że Trame działała na marginesie kartelu, a jej udział był ograniczony, zarówno w ramach klubu Italia, jak i poza Włochami, czego pozostali uczestnicy kartelu byli świadomi (zob. pkt 318–324 powyżej).

406    Mając na uwadze te okoliczności Sąd stwierdza, że grzywna w wysokości 5 mln EUR pozwala na skuteczne ukaranie bezprawnego zachowania spółki Trame w sposób, który nie jest znikomy i pozostaje wystarczająco odstraszający. Grzywna, która przekraczałyby tę kwotę byłaby nieproporcjonalna względem zarzucanego naruszenia przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności uczestnictwa spółki Trame w jednolitym naruszeniu.

407    Z powodu przewidzianego w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 pułapu prawnego odpowiadającego 10% całkowitego obrotu ostateczna kwota grzywny nałożonej na Trame w punkcie poprzedzającym nie może jednak przekroczyć 3,249 mln EUR.

408    Należy zatem ustalić kwotę grzywny nałożonej na Trame na 3,249 mln EUR.

409    Ponadto nie ma potrzeby, aby Sąd nadał bieg wnioskowi o wezwanie i przesłuchanie przedstawiciela spółki Tréfileurope Italia w kartelu, gdyż środek ten nie wydaje się konieczny do rozstrzygnięcia sporu w świetle treści oświadczenia przedstawionego w tym względzie przez Trame przed Sądem, uwag stron i dowodów zawartych w aktach sprawy.

410    W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

 W przedmiocie kosztów

411    Zgodnie z art. 134 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron każda z nich pokrywa własne koszty. Jednakże jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, Sąd może orzec, że jedna ze stron pokrywa, oprócz własnych kosztów, część kosztów poniesionych przez stronę przeciwną.

412    Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy, należy postanowić, że każda ze stron pokryje własne koszty związane z postępowaniem w sprawie T‑422/10. Trame pokrywa, oprócz własnych kosztów, również poniesione przez Komisję koszty związane z postępowaniem w sprawie T‑422/10 R.

Z powyższych względów

SĄD (szósta izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność art. 1 pkt 17 decyzji Komisji C(2010) 4387 z dnia 30 czerwca 2010 r. C(2010) 4387 wersja ostateczna dotyczącej postępowania na mocy art. 101 TFUE oraz art. 53 EOG (Sprawa COMP/38.344 – Stal sprężająca), zmienionej decyzją Komisji C(2010) 6676 wersja ostateczna z dnia 30 września 2010 r. oraz decyzją Komisji C(2011) 2269 wersja ostateczna z dnia 4 kwietnia 2011 r. w zakresie, w jakim Komisja przyjęła w niej uczestnictwo spółki Trafilerie Meridionali SpA, dawniej Emme Holding SpA, w paneuropejskiej części rozpatrywanego naruszenia od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 9 października 2000 r., uznała, że to uczestnictwo dotyczyło przewodów splatanych z trzech drutów od dnia 4 marca 1997 r. do dnia 28 lutego 2000 r., oraz stwierdziła uczestnictwo w antykonkurencyjnych praktykach od dnia 30 sierpnia 2001 r. do dnia 10 czerwca 2002 r.

2)      Stwierdza się nieważność art. 2 pkt 17 decyzji C(2010) 4387 wersja ostateczna, zmienionej decyzją C(2010) 6676 wersja ostateczna oraz decyzją C(2011) 2269 wersja ostateczna.

3)      Kwota grzywny nałożonej na Trame zostaje ustalona na 3,249 mln EUR.

4)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

5)      Każda ze stron pokrywa własne koszty związane z postępowaniem w sprawie T‑422/10.

6)      Trafilerie Meridionali pokrywa, oprócz własnych kosztów, również poniesione przez Komisję koszty związane z postępowaniem w sprawie T‑422/10 R.

Frimodt Nielsen Dehousse Collins

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 15 lipca 2015 r.

Podpisy

** Język postępowania: włoski.

1 – Przedstawiono jedynie te punkty uzasadnienia niniejszego wyroku, których publikację Sąd uznał za wskazaną.