Υπόθεση T‑93/18
International Skating Union
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τέταρτο πενταμελές τμήμα)
της 16ης Δεκεμβρίου 2020
«Ανταγωνισμός – Ένωση επιχειρήσεων – Αγώνες παγοδρομίας ταχύτητας – Απόφαση που διαπιστώνει παράβαση του άρθρου 101 ΣΛΕΕ – Κανονιστική ρύθμιση αθλητικής ομοσπονδίας – Στάθμιση μεταξύ του δικαίου του ανταγωνισμού και της ιδιαιτερότητας του αθλητισμού – Αθλητικά στοιχήματα – Αθλητικό διαιτητικό δικαστήριο – Κατευθυντήριες γραμμές για τον υπολογισμό των προστίμων – Εδαφικό πεδίο εφαρμογής του άρθρου 101 ΣΛΕΕ – Περιορισμός του ανταγωνισμού ως εκ του αντικειμένου – Διορθωτικά μέτρα»
1. Προσφυγή ακυρώσεως – Λόγοι – Έλλειψη αιτιολογίας ή ανεπαρκής αιτιολογία – Εξέταση – Περιορισμός της εξέτασης μόνο στα επιχειρήματα με τα οποία δεν αμφισβητείται το βάσιμο της προσβαλλομένης αποφάσεως
(Άρθρα 263 και 296 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 53, 54)
2. Πράξεις των θεσμικών οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση – Περιεχόμενο – Απόφαση περί εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού – Απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται παράβαση και διατάσσεται η λήψη διορθωτικών μέτρων – Φερόμενοι ως αντιφατικοί λόγοι
(Άρθρα 263 και 296 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 56-61)
3. Συμπράξεις – Αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων – Έννοια – Κανονιστική ρύθμιση διεθνούς αθλητικής ομοσπονδίας σχετικά με τη συμμετοχή αθλητών που συνδέονται με την ομοσπονδία σε αγώνες
(Άρθρο 101 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 69-75)
4. Συμπράξεις – Νόθευση του ανταγωνισμού – Κανονιστική ρύθμιση διεθνούς αθλητικής ομοσπονδίας που διαθέτει εξουσία αδειοδότησης – Χαρακτηρισμός περιορισμού ως εκ του αντικειμένου – Αρκούντως επιβλαβής για τον ανταγωνισμό παράβαση – Κριτήρια εκτιμήσεως – Περιεχόμενο και σκοπός καθώς και πλαίσιο της κανονιστικής ρύθμισης – Κυρώσεις μη επιλεξιμότητας σε περίπτωση συμμετοχής των αθλητών που συνδέονται με την ομοσπονδία σε μη εγκεκριμένους αγώνες – Περιορισμοί συνυφασμένοι με την επιδίωξη θεμιτών σκοπών και ανάλογοι προς αυτούς – Συνεκτίμηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του αθλητισμού εν γένει καθώς και του κοινωνικού και εκπαιδευτικού ρόλου του
(Άρθρα 101 και 165 § 1 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 77-79, 82, 100, 106)
5. Συμπράξεις – Νόθευση του ανταγωνισμού – Κανονιστική ρύθμιση διεθνούς αθλητικής ομοσπονδίας που διαθέτει εξουσία χορήγησης εγκρίσεων – Χαρακτηρισμός περιορισμού ως εκ του αντικειμένου – Αρκούντως επιβλαβής για τον ανταγωνισμό παράβαση – Εκτίμηση – Κανόνες που αποσκοπούν στην προστασία της ακεραιότητας ενός αθλήματος έναντι των κινδύνων που συνδέονται με τα στοιχήματα και στη διασφάλιση της τήρησης κοινών προτύπων – Κανόνες που επιδιώκουν θεμιτούς σκοπούς – Άσκηση κατά διακριτική ευχέρεια της εξουσίας χορήγησης εγκρίσεων της διεθνούς αθλητικής ομοσπονδίας – Δυσανάλογος χαρακτήρας των επιβαλλόμενων στους αθλητές κυρώσεων – Περιορισμός ως εκ του αντικειμένου
(Άρθρα 101 και 165 § 1 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 85-89, 91-95, 100, 101, 106, 108, 109)
6. Ανταγωνισμός – Κανόνες της Ένωσης – Εδαφικό πεδίο εφαρμογής – Αρμοδιότητα της Επιτροπής – Κριτήριο του άμεσου, σημαντικού και προβλέψιμου αποτελέσματος μιας σύμπραξης – Εκτίμηση
(Άρθρο 101 ΣΛΕΕ)
(βλ. σκέψεις 125-130)
7. Ανταγωνισμός – Διοικητική διαδικασία – Παύση παραβάσεων – Εξουσία της Επιτροπής – Διατασσόμενα έναντι των επιχειρήσεων μέτρα – Όρια – Υποχρέωση τροποποίησης κανόνα άλλου από εκείνον που συνιστά τη διαπιστωθείσα παράβαση – Κανονισμός διαιτησίας διεθνούς αθλητικής ομοσπονδίας – Αναλογία προς τις επιβαρυντικές περιστάσεις – Δεν επιτρέπεται
(Άρθρο 101 ΣΛΕΕ· ανακοίνωση 2006/C 210/02 της Επιτροπής, σημείο 28)
(βλ. σκέψεις 143-161)
8. Ανταγωνισμός – Διοικητική διαδικασία – Παύση παραβάσεων – Εξουσία της Επιτροπής – Διατασσόμενα έναντι των επιχειρήσεων μέτρα – Προσδιορισμός μέσων κατάλληλων να θέσουν αποτελεσματικά τέλος στη διαπιστωθείσα παράβαση – Όρια
(Άρθρο 101 ΣΛΕΕ· κανονισμός 1/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 7 § 1)
(βλ. σκέψεις 167-172)
Σύνοψη
Το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαιώνει ότι οι κανόνες της Διεθνούς Ένωσης Παγοδρομίας (ISU) που προβλέπουν αυστηρές κυρώσεις κατά των αθλητών που συμμετέχουν σε μη εγκεκριμένους από αυτήν αγώνες παγοδρομίας ταχύτητας αντιβαίνουν στους κανόνες της ΕΕ περί ανταγωνισμού
Αντιθέτως, δεν είναι βάσιμη η εκ μέρους της Επιτροπής αμφισβήτηση του κανονισμού διαιτησίας της ISU
Η International Skating Union (Διεθνής Ένωση Παγοδρομίας, στο εξής: ISU) είναι η μοναδική διεθνής αθλητική ομοσπονδία η οποία είναι αναγνωρισμένη από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) όσον αφορά τη διασφάλιση της ρύθμισης και διαχείρισης της καλλιτεχνικής παγοδρομίας καθώς και της παγοδρομίας ταχύτητας. Η ISU ασκεί επίσης εμπορική δραστηριότητα συνιστάμενη στη διοργάνωση διαφόρων αγώνων παγοδρομίας ταχύτητας στο πλαίσιο των σημαντικότερων διεθνών αγώνων, όπως είναι τα ευρωπαϊκά και τα παγκόσμια πρωταθλήματα, καθώς και οι χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες.
Το 2014, η κορεατική εταιρία Icederby International Co. Ltd προγραμμάτιζε να διοργανώσει στο Ντουμπάι (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) αγώνες παγοδρομίας ταχύτητας που θα περιλάμβαναν και νέα μορφή αγωνίσματος. Δεδομένου ότι η ISU δεν ενέκρινε τη διοργάνωση αυτή, η εν λόγω διοργανώτρια εταιρία αντιμετώπισε δυσκολίες όσον αφορά την εξασφάλιση της συμμετοχής των επαγγελματιών παγοδρόμων ταχύτητας, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει το σχέδιο αυτό. Συγκεκριμένα, οι παγοδρόμοι που είναι μέλη των εθνικών ομοσπονδιών οι οποίες είναι μέλη της ISU υπόκεινται, βάσει του καταστατικού της τελευταίας, σε σύστημα προηγούμενης έγκρισης, το οποίο περιλαμβάνει «κανόνες επιλεξιμότητας». Δυνάμει των εν λόγω κανόνων, όπως ίσχυαν κατά την περίοδο αυτή, η συμμετοχή ενός παγοδρόμου σε μη εγκεκριμένο αγώνα αποτελούσε λόγο επιβολής κύρωσης ισόβιου αποκλεισμού από όλους τους αγώνες που διοργάνωνε η ISU.
Κατόπιν καταγγελίας που υπέβαλαν δύο Ολλανδοί επαγγελματίες παγοδρόμοι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε, με απόφαση της 8ης Δεκεμβρίου 2017 (1) (στο εξής: προσβαλλόμενη απόφαση), ότι οι κανόνες επιλεξιμότητας της ISU δεν ήταν συμβατοί με τους κανόνες ανταγωνισμού της Ένωσης (άρθρο 101 ΣΛΕΕ), καθόσον είχαν ως αντικείμενο τον περιορισμό της δυνατότητας των επαγγελματιών παγοδρόμων ταχύτητας να συμμετάσχουν ελεύθερα σε διεθνείς αγώνες που διοργάνωναν τρίτοι και, ως εκ τούτου, στερούσαν τους τρίτους αυτούς διοργανωτές από τις υπηρεσίες των αθλητών που ήταν αναγκαίες για τη διοργάνωση των αγώνων. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή διέταξε την ISU, επ’ απειλή χρηματικής ποινής, να παύσει τη διαπιστωθείσα παράβαση, χωρίς ωστόσο να της επιβάλει πρόστιμο.
Η ISU προσέφυγε κατά της προσβαλλομένης αποφάσεως ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου. Το Γενικό Δικαστήριο, κληθέν να αποφανθεί για πρώτη φορά επί αποφάσεως της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται η μη συμβατότητα κανονιστικής ρύθμισης θεσπισθείσας από αθλητική ομοσπονδία προς το δίκαιο του ανταγωνισμού της Ένωσης, επιβεβαιώνει το βάσιμο του χαρακτηρισμού του περιορισμού του ανταγωνισμού ως εκ του αντικειμένου, στον οποίο προέβη η Επιτροπή όσον αφορά την επίμαχη ρύθμιση, αλλά ακυρώνει εν μέρει την προσβαλλόμενη απόφαση, κατά το μέρος που αφορά τα διορθωτικά μέτρα που επιβλήθηκαν στην ISU.
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Πρώτον, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει ότι ορθώς η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι κανόνες επιλεξιμότητας έχουν ως αντικείμενο τον περιορισμό του ανταγωνισμού κατά την έννοια του άρθρου 101 ΣΛΕΕ.
Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει, κατ’ αρχάς, ότι η θέση στην οποία βρίσκεται η ISU μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση συμφερόντων. Συγκεκριμένα, αφενός, η ISU έχει ρυθμιστική λειτουργία, δυνάμει της οποίας διαθέτει την εξουσία να θεσπίζει κανόνες όσον αφορά τα αθλήματα που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της και, επομένως, να χορηγεί έγκριση για τους αγώνες που διοργανώνονται από τρίτους, ενώ, αφετέρου, στο πλαίσιο της εμπορικής της δραστηριότητας, διοργανώνει η ίδια τους σημαντικότερους αγώνες παγοδρομίας ταχύτητας στους οποίους πρέπει να μετέχουν οι επαγγελματίες παγοδρόμοι προκειμένου να κερδίσουν τα προς το ζην. Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει ότι οι υποχρεώσεις που επιβάλλονται σε αθλητική ομοσπονδία στο πλαίσιο της ρυθμιστικής της λειτουργίας δυνάμει του άρθρου 101 ΣΛΕΕ είναι αυτές που παγίως κατοχυρώνονται στη σχετική με την εφαρμογή των άρθρων 102 και 106 ΣΛΕΕ νομολογία (2), οπότε, υπό τις συνθήκες αυτές, η ISU οφείλει, κατά την εξέταση των αιτήσεων χορήγησης έγκρισης, να μεριμνά ώστε οι τρίτοι διοργανωτές αγώνων παγοδρομίας ταχύτητας να μην στερούνται αδικαιολόγητα την πρόσβαση στη σχετική αγορά, σε σημείο που να νοθεύεται ο ανταγωνισμός στην αγορά αυτή.
Επομένως, κατόπιν της διευκρίνισης αυτής, το Γενικό Δικαστήριο εξετάζει την εκτίμηση της Επιτροπής σχετικά με το περιεχόμενο των κανόνων επιλεξιμότητας. Διαπιστώνει εκ προοιμίου ότι οι διατάξεις αυτές δεν αποσαφηνίζουν τους θεμιτούς σκοπούς που επιδιώκουν, προβλέπουν δε μόνον από το 2015 και εξής κριτήρια για τη χορήγηση έγκρισης, τα οποία, ωστόσο, δεν απαριθμούνται κατά τρόπο εξαντλητικό. Υπό τις συνθήκες αυτές, οι απαιτήσεις που εφαρμόζονται από την ημερομηνία αυτή δεν μπορούν να θεωρηθούν όλες ως κριτήρια για τη χορήγηση έγκρισης σαφώς καθορισμένα, διαφανή, μη εισάγοντα δυσμενείς διακρίσεις και επαληθεύσιμα, δυνάμενα, αυτά καθεαυτά, να διασφαλίσουν στους διοργανωτές αγώνων πραγματική πρόσβαση στη σχετική αγορά. Κατά συνέπεια, το Γενικό Δικαστήριο δέχεται ότι η ISU διατήρησε, ακόμη και μετά τη θέσπιση των κριτηρίων χορήγησης άδειας το 2015, ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως όσον αφορά το αν θα χορηγεί ή όχι έγκριση για τη διοργάνωση αγώνων από τρίτους.
Εξάλλου, όσον αφορά το σύστημα κυρώσεων, το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η αυστηρότητα των προβλεπόμενων κυρώσεων αποτελεί στοιχείο ιδιαιτέρως κρίσιμο για την αναζήτηση ενδεχόμενων εμποδίων στην ομαλή λειτουργία του ανταγωνισμού στη σχετική αγορά. Συγκεκριμένα, η αυστηρότητα αυτή μπορεί να αποτρέψει τους αθλητές από τη συμμετοχή σε αγώνες μη εγκεκριμένους από την ISU, ακόμη και ελλείψει θεμιτών σκοπών δυνάμενων να δικαιολογήσουν την άρνηση χορήγησης έγκρισης. Εν προκειμένω, το Γενικό Δικαστήριο εκτιμά ότι οι κυρώσεις που προβλέπουν οι κανόνες επιλεξιμότητας, ακόμη και μετά την άμβλυνση του συστήματος η οποία επήλθε το 2016, είναι δυσανάλογες. Πράγματι, από την ημερομηνία αυτή, όχι μόνον οι κατηγορίες παραβάσεων παραμένουν μη επαρκώς ορισμένες, αλλά και η διάρκεια των κυρώσεων που επιβάλλονται, ιδίως σε περίπτωση συμμετοχής σε αγώνες που διοργανώνουν τρίτοι για τους οποίους δεν έχει χορηγηθεί έγκριση, παραμένει αυστηρή, λαμβανομένης υπόψη της μέσης διάρκειας της σταδιοδρομίας ενός παγοδρόμου.
Τέλος, το Γενικό Δικαστήριο εξετάζει την εκτίμηση της Επιτροπής όσον αφορά τους σκοπούς που επιδιώκουν οι κανόνες επιλεξιμότητας. Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η προστασία της ακεραιότητας του αθλητισμού συνιστά θεμιτό σκοπό που αναγνωρίζεται από το άρθρο 165 ΣΛΕΕ. Το Γενικό Δικαστήριο δέχεται, κατά συνέπεια, ότι η ISU ήταν θεμιτό να θεσπίσει κανόνες που αποσκοπούν τόσο στην αποφυγή των κινδύνων χειραγώγησης των αγώνων που θα μπορούσαν να προκύψουν από τα αθλητικά στοιχήματα όσο και στη διασφάλιση της συμμόρφωσης των αθλητικών αγώνων με κοινά πρότυπα. Εντούτοις, εν προκειμένω, γεγονός παραμένει ότι οι κανόνες που θέσπισε η ISU υπερβαίνουν το μέτρο που είναι αναγκαίο για την επίτευξη των σκοπών αυτών και, ως εκ τούτου, δεν είναι ανάλογοι προς τους σκοπούς αυτούς. Κατά συνέπεια, ορθώς η Επιτροπή έκρινε ότι οι περιορισμοί που απορρέουν από το σύστημα προηγούμενης παροχής άδειας δεν μπορούν να δικαιολογηθούν από τους εν λόγω σκοπούς.
Επομένως, λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των ανωτέρω σκέψεων, ορθώς η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι κανόνες επιλεξιμότητας είναι αρκούντως επιβλαβείς, ιδίως ως προς το περιεχόμενό τους, ώστε να θεωρηθεί ότι περιορίζουν τον ανταγωνισμό ως εκ του αντικειμένου.
Δεύτερον, το Γενικό Δικαστήριο αποφαίνεται επί της νομιμότητας των διορθωτικών μέτρων που επιβλήθηκαν με την προσβαλλόμενη απόφαση προκειμένου να τεθεί τέλος στη διαπιστωθείσα παράβαση και δέχεται εν μέρει το σχετικό αίτημα ακυρώσεως της προσφεύγουσας, κατά το μέρος που η Επιτροπή απαίτησε, επ’ απειλή χρηματικής ποινής, την ουσιώδη τροποποίηση του κανονισμού διαιτησίας της ISU σε περίπτωση διατήρησης σε ισχύ του συστήματος προηγούμενης έγκρισης.
Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι η Επιτροπή έκρινε ότι ο εν λόγω κανονισμός διαιτησίας, ο οποίος παρέχει στο Tribunal arbitral du sport (αθλητικό διαιτητικό δικαστήριο), που εδρεύει στη Λωζάννη (Ελβετία), αποκλειστική αρμοδιότητα εκδικάσεως προσφυγών κατά των αποφάσεων περί μη επιλεξιμότητας και καθιστά υποχρεωτική τη διαιτησία αυτή, ενίσχυε τους περιορισμούς του ανταγωνισμού που συνεπάγονται οι κανόνες επιλεξιμότητας. Στο μέτρο που η Επιτροπή βασίστηκε, συναφώς, στις κατευθυντήριες γραμμές για τον υπολογισμό των προστίμων (3) και, ειδικότερα, από την έννοια της «επιβαρυντικής περίστασης» που περιλαμβάνεται σε αυτές, το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι μόνον οι παράνομες συμπεριφορές ή περιστάσεις που καθιστούν την παράβαση περισσότερο επιβλαβή μπορούν να δικαιολογήσουν αύξηση του προστίμου που επιβάλλεται για παράβαση του δικαίου του ανταγωνισμού της Ένωσης. Ωστόσο, εν προκειμένω, το Γενικό Δικαστήριο εκτιμά ότι δεν συντρέχουν τέτοιες παράνομες περιστάσεις. Επομένως, η Επιτροπή δεν μπορούσε να θεωρήσει ότι ο κανονισμός διαιτησίας της ISU συνιστούσε επιβαρυντική περίσταση.