Υπόθεση C‑497/17
Œuvre d’assistance aux bêtes d’abattoirs (OABA)
κατά
Ministre de l’Agriculture et de l’Alimentation,
[αίτηση του cour administrative d’appel de Versailles
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 26ης Φεβρουαρίου 2019
«Προδικαστική παραπομπή – Άρθρο 13 ΣΛΕΕ – Καλή μεταχείριση των ζώων – Κανονισμός (ΕΚ) 1099/2009 – Προστασία των ζώων κατά τη θανάτωσή τους – Ιδιαίτερες μέθοδοι σφαγής που προβλέπονται από λατρευτικούς τύπους – Κανονισμός (ΕΚ) 834/2007 – Άρθρο 3 και άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, σημείο viii – Συμβατότητα με τη βιολογική παραγωγή – Κανονισμός (ΕΚ) 889/2008 – Άρθρο 57, πρώτο εδάφιο – Λογότυπο βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης»
Γεωργία – Κοινή γεωργική πολιτική – Βιολογική παραγωγή και επισήμανση των βιολογικών προϊόντων – Κανονισμός 834/2007 – Σκοποί και αρχές της βιολογικής παραγωγής – Τήρηση υψηλού επιπέδου προτύπων στη μεταχείριση των ζώων – Θέση του λογότυπου βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί προϊόντων προερχομένων από ζώα που εσφάγησαν χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων – Δεν επιτρέπεται
(Άρθρο 13 ΣΛΕΕ· κανονισμοί του Συμβουλίου 834/2007, άρθρα 3 και 14 § 1, στοιχείο βʹ, σημείο viii, και 1099/2009, άρθρο 4 §§ 1 και 4· κανονισμός 889/2008 της Επιτροπής, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 271/2010)
(βλ. σκέψεις 38, 41, 42, 47, 48, 50-52 και διατακτ.)
Σύνοψη
Το λογότυπο της ευρωπαϊκής βιολογικής παραγωγής δεν μπορεί να τεθεί επί των κρεάτων που προέρχονται από σφαγή ζώων χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων
Στην απόφαση Œuvre d’assistance aux bêtes d’abattoirs (C‑497/17), που εκδόθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2019, το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου εξέτασε αν το λογότυπο βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προβλέπεται στους κανονισμούς 834/2007 (1) και 889/2008 (2), μπορεί να τεθεί επί προϊόντων προερχομένων από ζώα που εσφάγησαν χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων Το ζήτημα αυτό ανέκυψε στο πλαίσιο της απόρριψης, εκ μέρους των γαλλικών αρχών, αίτησης του γαλλικού σωματείου Œuvre d’assistance aux bêtes d’abattoirs OABA με την οποία ζητούνταν, μεταξύ άλλων, η απαγόρευση της διαφήμισης και εμπορίας ορισμένων προϊόντων βοείου κρέατος τα οποία πιστοποιούνταν ως «χαλάλ» και έφεραν την ένδειξη «βιολογική γεωργία». Το σωματείο εκτιμούσε ότι μια τέτοια ένδειξη δεν μπορεί να τίθεται επί προϊόντων που προέρχονται από ζώα τα οποία εσφάγησαν χωρίς αναισθητοποίηση, καθότι μια τέτοια μέθοδος σφαγής δεν ανταποκρίνεται στην απαίτηση για «υψηλού επιπέδου πρότυπα μεταχείρισης των ζώων», την οποία θέτει ο κανονισμός 834/2007.
Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο κανονισμός 834/2007, και ιδίως το άρθρο του 3 και το άρθρο του 14, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, σημείο viii, ερμηνευόμενος υπό το πρίσμα του άρθρου 13 ΣΛΕΕ, έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει τη θέση του λογότυπου βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί προϊόντων προερχομένων από ζώα που εσφάγησαν χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων, σφαγή η οποία πραγματοποιήθηκε υπό τις συνθήκες που καθορίζονται από τον κανονισμό 1099/2009 (3), και, ιδίως, το άρθρο του 4, παράγραφος 4.
Πράγματι, όπως προκύπτει από τις αιτιολογικές σκέψεις 1 και 10 καθώς και από τις προπαρατεθείσες διατάξεις του κανονισμού 834/2007, ο βιολογικός τρόπος παραγωγής πρέπει να χαρακτηρίζεται από την τήρηση ενισχυμένων προτύπων σχετικά με την καλή μεταχείριση των ζώων, ακόμη και κατά τη σφαγή. Εξάλλου, λαμβανομένου υπόψη του σκοπού του κανονισμού 834/2007, ο οποίος συνίσταται στη διατήρηση και τη δικαίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στα προϊόντα με ετικέτα που δηλώνει ότι είναι βιολογικά, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι παρέχεται στους καταναλωτές η εγγύηση ότι τα προϊόντα που φέρουν το λογότυπο βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν παραχθεί σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα, ιδίως όσον αφορά την καλή μεταχείριση των ζώων.
Μολονότι καμία διάταξη του κανονισμού 834/2007 ή του κανονισμού 889/2008 δεν καθορίζει ρητώς τον τρόπο ή τους τρόπους θανάτωσης των ζώων οι οποίοι μπορούν να περιορίσουν στο ελάχιστο την ταλαιπωρία των ζώων, ο κανονισμός 834/2007 δεν μπορεί να ερμηνευθεί χωρίς να ληφθεί υπόψη ο κανονισμός 1099/2009, ο οποίος επιδιώκει, κυρίως, τον σκοπό της προστασίας της καλής μεταχείρισης των ζώων κατά τη θανάτωσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 13 ΣΛΕΕ.
Συναφώς, το άρθρο 4, παράγραφος 1, του κανονισμού 1099/2009, σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη 20 του εν λόγω κανονισμού, καθιερώνει την αρχή της αναισθητοποίησης των ζώων πριν από τη θανάτωσή τους και την ανάγει μάλιστα σε υποχρέωση. Μολονότι το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1099/2009, υπό το πρίσμα της αιτιολογικής σκέψης 18 του κανονισμού αυτού, επιτρέπει την τέλεση λατρευτικού τύπου σφαγής, στο πλαίσιο της οποίας το ζώο ενδεχομένως θανατώνεται χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση, η σφαγή αυτού του είδους, η οποία επιτρέπεται μόνον κατ’ εξαίρεση στην Ένωση και προκειμένου να διασφαλιστεί ο σεβασμός της θρησκευτικής ελευθερίας, δεν είναι ικανή να περιορίσει τον πόνο, την αγωνία και την ταλαιπωρία των ζώων κατά τρόπο εξίσου αποτελεσματικό με τη σφαγή κατόπιν αναισθητοποίησης. Οι ιδιαίτερες αυτές μέθοδοι σφαγής που προβλέπονται από λατρευτικούς τύπους δεν ισοδυναμούν, όσον αφορά τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου καλής μεταχείρισης των ζώων κατά τη θανάτωσή τους, με τη μέθοδο σφαγής την οποία επιβάλλει κατ’ αρχήν το άρθρο 4, παράγραφος 1, του ως άνω κανονισμού. Επομένως, δεν επιτρέπεται να τεθεί το λογότυπο βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί των προϊόντων που προέρχονται από ζώα τα οποία εσφάγησαν χωρίς αναισθητοποίηση.