Sprawa C‑497/17
Œuvre d’assistance aux bêtes d’abattoirs (OABA)
przeciwko
Ministre de l’Agriculture et de l’Alimentation i in.
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Cour administrative d’appel de Versailles)
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 26 lutego 2019 r.
Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 13 TFUE – Dobrostan zwierząt – Rozporządzenie (WE) nr 1099/2009 – Ochrona zwierząt podczas ich uśmiercania – Szczególne metody uboju wymagane przez obrzędy religijne – Rozporządzenie (WE) nr 834/2007 – Artykuł 3 i art. 14 ust. 1 lit. b) ppkt (viii) – Zgodność z produkcją ekologiczną – Rozporządzenie (WE) nr 889/2008 – Artykuł 57 akapit pierwszy – Logo produkcji ekologicznej Unii Europejskiej
Rolnictwo – Wspólna polityka rolna – Produkcja ekologiczna i etykietowanie produktów ekologicznych – Rozporządzenie nr 834/2007 – Cele i zasady produkcji ekologicznej – Przestrzeganie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt – Umieszczanie logo produkcji ekologicznej Unii Europejskiej na produktach pochodzących ze zwierząt poddanych ubojowi rytualnemu bez uprzedniego ogłuszenia – Niedopuszczalność
[art. 13 TFUE; rozporządzenia Rady: nr 834/2007, art. 3, art. 14 ust. 1 lit. b) ppkt (viii); nr 1099/2009, art. 4 ust. 1, 4; rozporządzenie Komisji nr 889/2008, zmienione rozporządzeniem nr 271/2010]
(zob. pkt 38, 41, 42, 47, 48, 50–52; sentencja)
Streszczenie
Europejskie logo produkcji ekologicznej nie może być umieszczane na mięsie pochodzącym z uboju rytualnego bez uprzedniego ogłuszenia
W wyroku Œuvre d’assistance aux bêtes d’abattoirs (C‑497/17), wydanym w dniu 26 lutego 2019 r., wielka izba Trybunału zbadała, czy logo produkcji ekologicznej Unii Europejskiej przewidziane w rozporządzeniach nr 834/2007(1) i nr 889/2008(2) może być umieszczane na produktach pochodzących od zwierząt poddanych ubojowi rytualnemu bez uprzedniego ogłuszenia. Kwestia ta została podniesiona w kontekście oddalenia przez władze francuskie wniosku francuskiego stowarzyszenia Œuvre d’assistance aux bêtes d’abattoirs zmierzającego w szczególności do zakazania reklamy i wprowadzania do obrotu określonych produktów z mięsa wołowego posiadających certyfikat „halal” i noszących oznaczenie „rolnictwo ekologiczne”. Stowarzyszenie to uznało, że takie oznaczenie nie może być umieszczane na mięsie zwierząt poddanych ubojowi bez ogłuszenia, ponieważ taka metoda uboju nie spełnia wymogu przestrzegania „wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt” ustanowionego w rozporządzeniu nr 834/2007.
W tym kontekście Trybunał orzekł, że rozporządzenie nr 834/2007, a w szczególności jego art. 3 i art. 14 ust. 1 lit. b) ppkt (viii), odczytywane w świetle art. 13 TFUE, należy interpretować w ten sposób, że nie zezwala ono na umieszczanie logo produkcji ekologicznej Unii Europejskiej na produktach pochodzących od zwierząt poddanych ubojowi rytualnemu bez uprzedniego ogłuszenia, przeprowadzanemu w warunkach określonych w rozporządzeniu nr 1099/2009(3), w szczególności w jego art. 4 ust. 4.
Jak wynika z motywów 1 i 10 oraz z wyżej wymienionych przepisów rozporządzenia nr 834/2007, metoda produkcji ekologicznej musi bowiem charakteryzować się przestrzeganiem wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt, w tym podczas uboju. Ponadto, mając na uwadze cel rozporządzenia nr 834/2007, jakim jest utrzymanie i uzasadnienie zaufania konsumentów w stosunku do produktów oznaczonych jako ekologiczne, ważne jest zapewnienie konsumentom pewności, że produkty opatrzone logo produkcji ekologicznej Unii Europejskiej zostały rzeczywiście wytworzone zgodnie z najwyższymi standardami, w szczególności w dziedzinie dobrostanu zwierząt.
Chociaż żaden przepis rozporządzenia nr 834/2007 ani rozporządzenia nr 889/2008 nie określa wyraźnie metody czy metod uboju zwierząt umożliwiających zminimalizowanie cierpienia zwierząt, to jednak rozporządzenie nr 834/2007 nie może być interpretowane niezależnie od rozporządzenia nr 1099/2009, które przede wszystkim ma na celu ochronę dobrostanu zwierząt podczas ich uśmiercania, zgodnie z art. 13 TFUE.
W tym względzie art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 1099/2009, interpretowany w związku z motywem 20 tego rozporządzenia, ustanawia zasadę, w myśl której przed uśmierceniem zwierzę powinno zostać ogłuszone, a nawet podnosi tę zasadę do rangi obowiązku. Chociaż prawdą jest, że art. 4 ust. 4 rozporządzenia nr 1099/2009, interpretowany w związku z motywem 18 tego rozporządzenia, dopuszcza praktykę uboju rytualnego, w ramach której zwierzę może zostać uśmiercone bez uprzedniego ogłuszenia, to jednak ta forma uboju, która została w Unii dopuszczona jedynie w drodze odstępstwa i jedynie w celu zapewnienia poszanowania wolności wyznania, nie jest w stanie złagodzić wszelkiego bólu, niepokoju lub cierpienia zwierzęcia tak skutecznie, jak ubój poprzedzony ogłuszeniem. Te szczególne metody uboju wymagane przez obrzędy religijne nie są równoważne – z punktu widzenia zagwarantowania wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt w chwili ich uśmiercania – z metodą uboju, której stosowanie nakazano co do zasady w art. 4 ust. 1 tego ostatniego rozporządzenia. W związku z tym umieszczanie logo produkcji ekologicznej Unii Europejskiej na produktach pochodzących od zwierząt poddanych ubojowi bez ogłuszenia nie jest dopuszczalne.