WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (trzecia izba)

z dnia 6 grudnia 2001 r.(*)

Reżim prawny stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich – Decyzja 97/803/WE – Przywóz cukru – Skarga o stwierdzenie nieważności – Skarga o odszkodowanie – Dopuszczalność – Nieodwracalny charakter osiągniętych rezultatów – Zasada proporcjonalności – Pewność prawa

W sprawie T‑43/98

Emesa Sugar (Free Zone) NV, z siedzibą w Oranjestad (Aruba), reprezentowana przez adwokata G. van der Wala, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

strona skarżąca,

przeciwko

Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez J. Hubera oraz G. Houttuina, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

popieranej przez

Komisję Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez T. van Rijna, działającego w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

przez

Królestwo Hiszpanii, reprezentowane przez M. López‑Monís Gallego oraz R. Silvę de Lapuertę, działające w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

oraz przez

Republikę Francuską, reprezentowaną przez K. Rispal‑Bellanger, działającą w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

interwenienci,

mającej za przedmiot wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Rady 97/803/WE z dnia 24 listopada 1997 r. w sprawie przeglądu śródokresowego decyzji 91/482/EWG w sprawie stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (Dz.U. L 329, str. 50) oraz wniosek o odszkodowanie,

SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI
WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (trzecia izba),

w składzie: J. Azizi, prezes, K. Lenaerts i M. Jaeger, sędziowie,

sekretarz: J. Plingers, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 15 maja 2001 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Ramy prawne

1        Zgodnie z art. 3 lit. r) traktatu WE [obecnie, po zmianie, art. 3 ust. 1 lit. s) WE] działalność Wspólnoty obejmuje stowarzyszanie z krajami i terytoriami zamorskimi (KTZ) „w celu zwiększenia wymiany handlowej i wspólnych starań na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego”.

2        Aruba należy do KTZ.

3        Stowarzyszenie KTZ ze Wspólnotą podlega postanowieniom części czwartej traktatu WE.

4        Zgodnie z art. 131 akapity drugi i trzeci traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 182 akapity drugi i trzeci WE):

„Celem stowarzyszenia jest promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego krajów i terytoriów oraz ustanowienie ścisłych stosunków gospodarczych między nimi i Wspólnotą jako całością.

Zgodnie z zasadami wyrażonymi w preambule niniejszego traktatu stowarzyszenie służy przede wszystkim sprzyjaniu interesom i pomyślności mieszkańców tych krajów i terytoriów, w sposób prowadzący je do rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, do czego aspirują”.

5        W tym względzie art. 132 traktatu WE (obecnie art. 183 WE) wskazuje określone cele, do których należy stosowanie przez państwa członkowskie „w wymianie handlowej z krajami i terytoriami takich samych warunków, jakie stosują między sobą na podstawie niniejszego traktatu”.

6        Artykuł 133 ust. 1 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 184 ust. 1 WE) przewiduje, że cła na przywóz do państw członkowskich towarów pochodzących z KTZ podlegają całkowitemu zniesieniu w miarę stopniowego znoszenia ceł między państwami członkowskimi zgodnie z postanowieniami tego traktatu.

7        Zgodnie z art. 136 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 187 WE):

„W okresie przejściowym pięciu lat od chwili wejścia w życie niniejszego traktatu konwencja wykonawcza załączona do niniejszego traktatu określa szczegóły i procedurę dotyczącą stowarzyszenia krajów i terytoriów ze Wspólnotą.

Przed wygaśnięciem konwencji przewidzianej w poprzednim akapicie Rada, stanowiąc jednomyślnie, wydaje postanowienia, dotyczące nowego okresu, uwzględniając osiągnięte rezultaty oraz zasady zawarte w niniejszym traktacie”.

8        Działając na podstawie art. 136 akapit drugi traktatu, Rada przyjęła w dniu 25 lutego 1964 r. decyzję 64/349/EWG w sprawie stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (Dz.U. 1964, 93, str. 1472). Decyzja ta miała zastąpić, z dniem 1 czerwca 1964 r. – z datą wejścia w życie umowy wewnętrznej w sprawie finansowania i zarządzania pomocą Wspólnoty, podpisanej w Yaoundé w dniu 20 lipca 1963 r. – Konwencję wykonawczą w sprawie stowarzyszenia KTZ ze Wspólnotą, załączoną do traktatu i zawartą na okres pięciu lat.

9        Po wydaniu szeregu decyzji odnoszących się do tego samego przedmiotu, w dniu 25 lipca 1991 r. Rada przyjęła decyzję 91/482/EWG w sprawie stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (Dz.U. L 263, str. 1, zwaną dalej „decyzją KTZ”), która – zgodnie z jej art. 240 ust. 1 – obowiązuje przez okres dziesięciu lat począwszy od dnia 1 marca 1990 r. Artykuł 240 ust. 3 lit. a) i b) przewiduje jednak, że przed upływem pierwszych pięciu lat Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji, ma wprowadzić w razie potrzeby w odniesieniu do kolejnego pięcioletniego okresu, oprócz pomocy finansowej Wspólnoty, ewentualne zmiany reżimu stowarzyszenia KTZ ze Wspólnotą. W tym celu Rada przyjęła w dniu 24 listopada 1997 r. decyzję 97/803/WE w sprawie przeglądu śródokresowego decyzji KTZ (Dz.U. L 329, str. 50, zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”).

10      W pierwotnym brzmieniu art. 101 ust. 1 decyzji KTZ stanowił:

„Przywóz do Wspólnoty towarów pochodzących z KTZ jest wolny od należności celnych i środków o skutku równoważnym” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tej decyzji poniżej].

11      Artykuł 102 tej decyzji stanowił:

„Wspólnota nie stosuje do przywozu towarów pochodzących z KTZ ograniczeń ilościowych ani środków o skutku równoważnym”.

12      Artykuł 108 ust. 1 tiret pierwsze decyzji KTZ odsyła w zakresie definicji pojęcia towarów pochodzących i odnoszących się do nich metod współpracy administracyjnej do załącznika II do tej decyzji (zwanego dalej „załącznikiem II”). Na mocy art. 1 tego załącznika towar jest uważany za pochodzący z KTZ, Wspólnoty lub państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (zwanych dalej „państwami AKP”), jeśli został w nich całkowicie uzyskany lub w wystarczającym stopniu przetworzony.

13      Artykuł 3 ust. 3 załącznika II podaje listę sposobów obróbki lub przetworzenia uznawanych za niewystarczające, by nadać towarowi z KTZ status towaru pochodzącego.

14      Artykuł 6 ust. 2 załącznika II stanowi jednakże:

„Jeżeli towary całkowicie uzyskane w […] państwach AKP zostały poddane obróbce lub przetworzeniu w KTZ, uznaje się je za całkowicie uzyskane w KTZ”.

15      Zgodnie z art. 6 ust. 4 tego załącznika II, zasada przywołana w punkcie poprzednim, zwana „kumulacją pochodzenia AKP/KTZ” znajduje zastosowanie „do każdego sposobu obróbki lub przetworzenia dokonanego w KTZ, w tym czynności wskazanych w art. 3 ust. 3”.

16      Zaskarżona decyzja ograniczyła zastosowanie zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do cukru pochodzącego z KTZ.

17      W motywie siódmym zaskarżonej decyzji Rada wyjaśnia:

„zważywszy, że wprowadzenie na mocy decyzji [KTZ] swobodnego dostępu dla wszystkich towarów pochodzących z KTZ oraz utrzymanie kumulacji w odniesieniu do towarów pochodzących z państw AKP i KTZ doprowadziło do stwierdzenia ryzyka konfliktu między celami dwóch polityk wspólnotowych, a mianowicie rozwoju KTZ i wspólnej polityki rolnej; że w konsekwencji poważne zakłócenia na wspólnotowym rynku określonych produktów objętych wspólną organizacją rynków wywołały niejednokrotnie potrzebę przyjęcia środków ochronnych; że należy zapobiec nowym zakłóceniom za pomocą środków właściwych do utworzenia ram służących zapewnieniu regularności wymiany handlowej, a zarazem zgodnych ze wspólną polityką rolną”.

18      W tym celu na mocy zaskarżonej decyzji wprowadzony został do decyzji KTZ między innymi art. 108b, który przyznaje kumulację pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do ustalonej rocznej ilości cukru. Artykuł 108b ust. 1 i 2 stanowi:

„1.      […] kumulacja pochodzenia AKP/KTZ, o której mowa w art. 6 załącznika II, jest dopuszczalna dla ilości 3000 ton cukru rocznie.

2.      Do celów wykonania przepisów w sprawie kumulacji AKP/KTZ, o której mowa w ust. 1, formowanie cukru w kostki lub barwienie cukru uznaje się za wystarczające do uzyskania statusu towarów pochodzących z państw KTZ”.

 Stan faktyczny i przebieg postępowania

19      Skarżąca, ustanowiona w dniu 6 lutego 1997 r., eksploatuje cukrownię na Arubie od kwietnia 1997 r. i dokonuje wywozu cukru do Wspólnoty. Zdaniem skarżącej minimalna zdolność przerobowa jej cukrowni wynosi 34 000 ton cukru rocznie. Ponieważ na Arubie nie wytwarza się cukru, skarżąca dokonuje zakupu białego cukru w mieszczących się w państwach AKP rafineriach cukru otrzymywanego z trzciny cukrowej. Zakupiony cukier jest przewożony na Arubę, gdzie – przed jego wywozem do Wspólnoty – jest poddawany obróbce i przetwarzaniu mającym na celu objęcie go kumulacją pochodzenia AKP/KTZ.

20      Właśnie w tych okolicznościach, na podstawie skargi złożonej w sekretariacie Sądu w dniu 10 marca 1998 r. skarżąca wszczęła niniejsze postępowanie, którego przedmiotem jest wniosek o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji oraz wniosek o odszkodowanie.

21      Odrębnym pismem procesowym, zarejestrowanym w sekretariacie Sądu w dniu 10 kwietnia 1998 r., skarżąca wniosła, na podstawie art. 185 traktatu WE (obecnie art. 242 WE), wniosek o zawieszenie wykonania, do chwili wydania przez Sąd rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, art. 1 pkt 28, 30, 32 i 60 zaskarżonej decyzji oraz, tytułem ewentualnym, na podstawie art. 186 traktatu WE (obecnie art. 243 WE), wniosek o zastosowanie odpowiednich środków tymczasowych.

22      Postanowieniem z dnia 14 sierpnia 1998 r. w sprawie T‑43/98 R Emesa Sugar przeciwko Radzie, Rec. str. II‑3055, prezes Sądu oddalił te wnioski.

23      Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniach, odpowiednio, 7 maja, 4 czerwca i 15 czerwca 1998 r. Królestwo Hiszpanii, Komisja i Republika Francuska wniosły – zgodnie z art. 115 regulaminu Sądu – o dopuszczenie ich do udziału w postępowaniu w charakterze interwenientów popierających żądania Rady. Wniosek Królestwa Hiszpanii został uwzględniony postanowieniem z dnia 7 lipca 1998 r., natomiast wnioski Komisji i Republiki Francuskiej – postanowieniami z dnia 9 lipca 1998 r. Królestwo Hiszpanii i Komisja złożyły uwagi interwenienta w dniach, odpowiednio, 20 listopada i 22 grudnia 1998 r., a główne strony sporu zostały wezwane do przedstawienia ich stanowisk w przedmiocie tych uwag.

24      W wyniku wniesionego przez skarżącą odwołania przywołane w pkt 22 powyżej postanowienie w sprawie Emesa Sugar przeciwko Radzie zostało uchylone postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 17 grudnia 1998 r. w sprawie C‑363/98 P(R) Emesa Sugar przeciwko Radzie, Rec. str. I‑8787, a sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania przez Sąd.

25      Następnie prezes Sądu wydał postanowienia o zastosowaniu środków tymczasowych w sprawie T‑44/98 R II (postanowienia prezesa Sądu z dnia 30 kwietnia 1999 r. w sprawie T‑44/98 R II Emesa Sugar przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1427 i z dnia 29 września 1999 r. w sprawie T‑44/98 R II Emesa Sugar przeciwko Komisji, Rec. str. II‑2815). W następstwie zastosowania tych środków tymczasowych zostało orzeczone, iż bezprzedmiotowe byłoby wydanie rozstrzygnięcia w sprawie T‑43/98 R II (postanowienie prezesa Sądu z dnia 6 kwietnia 2000 r. w sprawie T‑43/98 R II Emesa Sugar przeciwko Radzie, niepublikowane w Zbiorze).

26      Na mocy art. 177 traktatu WE (obecnie art. 234 WE) prezes Arrondissementsrechtbank te ’s‑Gravenhage (Niderlandy) zwrócił się do Trybunału o wydanie orzeczenia w przedmiocie ważności zaskarżonej decyzji (sprawa C‑17/98).

27      Postanowieniem z dnia 11 lutego 1999 r. Sąd zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie do chwili wydania przez Trybunał orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie C‑17/98.

28      W wyroku z dnia 8 lutego 2000 r. w sprawie C‑17/98 Emesa Sugar, Rec. str. I‑675 (zwanym dalej „wyrokiem w sprawie Emesa”) Trybunał orzekł, iż analiza zadanych pytań nie wykazała nic, co mogłoby wpłynąć na ważność zaskarżonej decyzji.

29      Pismem z dnia 29 lutego 2000 r. strony zostały wezwane do złożenia uwag w przedmiocie kontynuowania postępowania w niniejszej sprawie.

30      Skarżąca podnosi, w piśmie z dnia 31 marca 2000 r., że wyrok w sprawie Emesa został oparty na błędnych ustaleniach faktycznych. Ponadto wyrok ten narusza w jej opinii art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ze względu na fakt, iż w toku postępowania przed Trybunałem skarżąca nie miała możliwości sformułowania uwag w przedmiocie opinii rzecznika generalnego. Skarżąca wniosła do Sądu o kontynuowanie procedury pisemnej i o wezwanie stron do złożenia uwag w przedmiocie istoty wyroku w sprawie Emesa.

31      Rada i Komisja wskazały, w pismach z dnia, odpowiednio, 29 i 24 marca 2000 r., że skarga stała się bezprzedmiotowa wobec faktu, że Trybunał potwierdził, w wyroku w sprawie Emesa, ważność zaskarżonej decyzji.

32      Pismem z dnia 24 maja 2000 r. skarżąca została wezwana do złożenia uzupełniającego pisma w przedmiocie istoty wyroku w sprawie Emesa. Skarżąca złożyła to pismo w dniu 9 października 2000 r., a Rada i Komisja odniosły się do niego w pismach z dnia 21 lutego 2001 r.

33      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (trzecia izba) podjął decyzję o otwarciu procedury ustnej. W ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu do stron skierowane zostały na piśmie określone pytania, na które udzieliły one odpowiedzi w wyznaczonym terminie.

34      Strony przedstawiły swoje wystąpienia oraz udzieliły odpowiedzi na pytania Sądu na rozprawie, która odbyła się w dniu 15 maja 2001 r.

 Żądania stron

35      Skarżąca wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji lub co najmniej stwierdzenie jej nieważności w zakresie, w jakim zmienia ona art. 101, 102 i 108 decyzji KTZ oraz art. 6 załącznika II do niej, a także przewiduje wprowadzenie do decyzji KTZ nowego art. 108b (art. 1 pkt 27–32 zaskarżonej decyzji);

–        stwierdzenie odpowiedzialności Wspólnoty za szkodę, jaką poniosła w następstwie faktu, że na skutek zaskarżonej decyzji od dnia 1 grudnia 1997 r. przywóz do Wspólnoty cukru pochodzącego z KTZ jest niemożliwy lub ograniczony;

–        nakazanie stronom osiągnięcia porozumienia co do zakresu tej szkody, a w braku porozumienia między nimi – orzeczenie, że postępowanie będzie kontynuowane w wyznaczonym przez Sąd terminie w celu ustalenia tego zakresu lub, co najmniej, nakazanie Wspólnocie zapłaty kwoty szkody, określonej szacunkowo w skardze, którą należy jeszcze określić ostatecznie, lub – tytułem dalszego żądania ewentualnego – nakazanie Wspólnocie zapłaty odszkodowania w wysokości, którą Sąd uzna za sprawiedliwą, powiększonej o odsetki za zwłokę;

–        obciążenie Rady kosztami postępowania.

36      Rada wnosi do Sądu o:

–        odrzucenie żądań stwierdzenia nieważności jako niedopuszczalnych lub, tytułem ewentualnym, oddalenie ich jako bezzasadnych;

–        oddalenie żądań odszkodowawczych jako bezzasadnych;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania;

–        na wypadek, gdyby Sąd stwierdził nieważność art. 1 pkt 27–32 zaskarżonej decyzji, wskazanie, które ze skutków przepisów, których nieważność została stwierdzona, pozostają w mocy do chwili wydania przez nią decyzji zgodnej z wyrokiem wydanym w niniejszej sprawie.

37      Komisja wnosi do Sądu o:

–        odrzucenie skargi o stwierdzenie nieważności jako niedopuszczalnej, lub, co najmniej, oddalenie jej jako bezzasadnej;

–        oddalenie skargi o odszkodowanie;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

38      Królestwo Hiszpanii wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

 W przedmiocie dopuszczalności żądań stwierdzenia nieważności

 Argumenty stron

39      Rada i Komisja kwestionują dopuszczalność żądań stwierdzenia nieważności. Zaskarżona decyzja jest – ich zdaniem – aktem prawnym o charakterze generalnym, mającym zastosowanie do wszystkich zainteresowanych podmiotów gospodarczych. W każdym razie zaskarżona decyzja nie dotyczy skarżącej indywidualnie w rozumieniu art. 173 akapit czwarty traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 230 akapit czwarty WE).

40      Skarżąca utrzymuje, że zaskarżona decyzja jest decyzją w rozumieniu art. 173 akapit czwarty traktatu. Dodaje, że w rozumieniu przywołanego postanowienia decyzja ta dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie, a przynajmniej te jej przepisy, które zmieniły art. 101, 102 i 108 decyzji KTZ oraz art. 6 załącznika II do niej i które wprowadziły nowy art. 108b do decyzji KTZ.

41      Skarżąca argumentuje, że zaskarżona decyzja dotyczy jej bezpośrednio ze względu na fakt, iż decyzja ta, lub przynajmniej jej przepisy wymienione w poprzednim punkcie, nie pozostawiają żadnego marginesu uznania krajowym organom państw członkowskich odpowiedzialnym za jej stosowanie. Zgodnie z jej stanowiskiem decyzja ta, lub przynajmniej wymienione przepisy, dotyczą jej również indywidualnie z tego względu, że znajdowała się w sytuacji, która ją odróżniała od wszystkich innych przedsiębiorstw (wyrok Trybunału z dnia 18 maja 1994 r. w sprawie C‑309/89 Codorniu przeciwko Radzie, Rec. str. I‑1853). Skarżąca podnosi w tym względzie, że jest jedynym producentem cukru z KTZ, który wyraźnie wystąpił jako zainteresowana strona w toku postępowania administracyjnego poprzedzającego przyjęcie zaskarżonej decyzji.

42      Skarżąca podkreśla następnie, że należy do bardzo niewielkiej grupy przedsiębiorstw cukrowniczych, które ustanowiły działalność w KTZ i których sytuację Rada powinna była przeanalizować przed dokonaniem zmiany decyzji KTZ. Przypomina w tym zakresie, że poczyniła znaczne inwestycje i podjęła długoterminowe zobowiązania względem dostawców cukru z państw AKP (wyrok Trybunału z dnia 17 stycznia 1985 r. w sprawie 11/82 Piraiki‑Patraiki i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 207, pkt 28 i wyrok Sądu z dnia 14 września 1995 r. w sprawach połączonych T‑480/93 i T‑483/93 Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, Rec. str. II‑2305, pkt 74). W piśmie z dnia 18 grudnia 1997 r. członek Komisji Franz Fischler sam przyznał, że zmiany do decyzji KTZ wprowadzone na mocy zaskarżonej decyzji zostały przyjęte jako rozwiązanie zastępcze względem środków ochronnych, które mogły zostać podjęte na podstawie art. 109 decyzji KTZ. W takich okolicznościach Rada musiałaby wziąć pod uwagę interesy skarżącej (ww. wyrok w sprawie Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, pkt 76 i 77). Gdyby bowiem Wspólnota formalnie przyjęła środki ochronne, musiałaby wziąć pod uwagę konsekwencje, jakie mogłyby one mieć w odniesieniu do przedsiębiorstw, które ustanowiły działalność w KTZ. Zdaniem skarżącej formalna różnica między środkami ochronnymi a ograniczeniem strukturalnym nie oznacza jakiejkolwiek różnicy w odniesieniu do zakresu, w jakim Wspólnota musi brać pod uwagę interesy przedsiębiorstw, które ustanowiły działalność w KTZ.

43      Ciążący na Wspólnocie obowiązek brania pod uwagę konsekwencji aktu, który zamierza przyjąć, dla sytuacji niektórych jednostek wynika w sposób ogólny z preambuły traktatu, Karty Narodów Zjednoczonych i art. 131 akapit trzeci traktatu.

44      Skarżąca zwraca następnie uwagę, że ograniczenie ilościowe nałożone w zaskarżonej decyzji na przywóz cukru pochodzącego z KTZ i ograniczenie sposobów obróbki lub przetworzenia pozwalających uzyskać status towaru pochodzącego z KTZ na podstawie zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ bezpośrednio zagrażają jej istnieniu i jej działalności handlowej. Podkreśliła ona na rozprawie, że w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji była jedynym przedsiębiorstwem cukrowniczym, które ustanowiło działalność na Arubie. Skarżąca uważa, że jej sytuacja jest porównywalna do sytuacji skarżącej w sprawie C‑358/89 Extramet Industrie przeciwko Radzie, w której Trybunał wydał wyrok w dniu 16 maja 1991 r., Rec. str. I‑2501.

45      Wreszcie skarżąca stwierdza, powołując się na wyrok Sądu z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie T‑135/96 UEAPME przeciwko Radzie, Rec. str. II‑2335, pkt 89, że zaskarżona decyzja nie została poddana jakiejkolwiek kontroli demokratycznej. Nie przeprowadzono bowiem konsultacji ani z Parlamentem Europejskim, ani z KTZ. W tych okolicznościach Rada powinna była uwzględnić szczególną sytuację KTZ (ww. wyrok w sprawie UEAPME przeciwko Radzie, pkt 90).

 Ocena Sądu

46      Należy stwierdzić, że choć zaskarżona decyzja nosi tytuł „decyzja”, jest ona aktem o charakterze generalnym, ponieważ znajduje zastosowanie do ogółu zainteresowanych podmiotów gospodarczych. Okoliczność, że art. 108b, wprowadzony do decyzji KTZ na podstawie zaskarżonej decyzji, oddziałuje w szczególności na skarżącą, ograniczając przywóz do Wspólnoty cukru, który może korzystać z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, nie podważa charakteru normatywnego zaskarżonej decyzji z tego względu, że sporny przepis jest skierowany do ogółu przedsiębiorstw zajmujących się wywozem do Wspólnoty cukru pochodzącego z KTZ. Należy w tym względzie przypomnieć, iż możliwość ustalenia, w sposób mniej lub bardziej dokładny, liczby lub nawet tożsamości podmiotów gospodarczych, do których w danym momencie akt znajduje zastosowanie, nie wystarcza do podważenia jego normatywnego charakteru, o ile nie ma wątpliwości, iż jego zastosowanie jest oparte na obiektywnym stanie prawnym lub faktycznym, określonym aktem pozostającym w związku z jego celem (ww. w pkt 41 wyrok w sprawie Codorniu przeciwko Radzie, pkt 18 i ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, pkt 65).

47      Charakter generalny zaskarżonej decyzji nie wyklucza jednakże możliwości, że dotyczy ona bezpośrednio i indywidualnie określonych osób fizycznych lub prawnych w rozumieniu art. 173 akapit czwarty traktatu (ww. w pkt 41 wyrok w sprawie Codorniu przeciwko Radzie, pkt 19 i ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, pkt 66).

48      Należy przyznać, że zaskarżona decyzja dotyczy skarżącej bezpośrednio, ponieważ nie pozostawia żadnego marginesu uznania krajowym organom państw członkowskich odpowiedzialnym za jej stosowanie (ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, pkt 63).

49      Co się tyczy kwestii tego, czy zaskarżona decyzja dotyczy skarżącej indywidualnie, należy przypomnieć, że można uznać, iż dany akt o charakterze generalnym dotyczy osoby fizycznej lub prawnej indywidualnie tylko wtedy, gdy ma ona wpływ na jej sytuację ze względu na szczególne dla niej cechy charakterystyczne lub na sytuację faktyczną, która odróżnia ją od wszelkich innych osób (wyrok Trybunału z dnia 15 lipca 1963 r. w sprawie 25/62 Plaumann przeciwko Komisji, Rec. str. 197 i 223, postanowienia Sądu: z dnia 30 września 1997 r. w sprawie T‑122/96 Federolio przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1559, pkt 59 i z dnia 29 kwietnia 1999 r. w sprawie T‑120/98 Alce przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1395, pkt 19).

50      Okoliczność, że zaskarżona decyzja ma wpływ na działalność gospodarczą skarżącej, nie indywidualizuje jej w rozumieniu art. 173 akapit czwarty traktatu względem wszystkich innych podmiotów gospodarczych, ponieważ znajduje się ona w sytuacji określonej obiektywnie, porównywalnej z sytuacją każdego innego podmiotu gospodarczego, który ustanowił lub może w przyszłości ustanowić działalność w KTZ i który prowadzi lub może prowadzić działalność w sektorze cukru (ww. w pkt 49 postanowienie w sprawie Federolio przeciwko Komisji, pkt 67). W tym względzie należy zauważyć, że skarżąca sama przyznała w skardze (pkt 207), że w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji w KTZ (zwłaszcza w Curaçao) istniały jeszcze dwa lub trzy inne przedsiębiorstwa cukrownicze. Poza tym skarżąca wyjaśniła na rozprawie, że po przyjęciu zaskarżonej decyzji na Arubie ustanowiło działalność nowe przedsiębiorstwo, Rica Foods. Wobec powyższego skarżąca nie dowiodła, że poniosła szkodę o wyjątkowym charakterze, która indywidualizowałaby ją względem innych podmiotów gospodarczych w rozumieniu ww. w pkt 44 wyroku w sprawie Extramet Industrie przeciwko Radzie.

51      Skarżąca utrzymuje jednak, że Rada, przed przyjęciem zaskarżonej decyzji, była prawnie zobowiązana do analizy jej szczególnej sytuacji.

52      Należy przypomnieć, że fakt, iż na podstawie przepisów szczególnych instytucja wspólnotowa ma obowiązek uwzględnić skutki aktu prawnego, który zamierza przyjąć, w odniesieniu do sytuacji określonych jednostek, indywidualizuje te jednostki (ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Piraiki‑Patraiki i in. przeciwko Komisji, pkt 28–31; wyrok z dnia 26 czerwca 1990 r. w sprawie C‑152/88 Sofrimport przeciwko Komisji, Rec. str. I‑2477, pkt 11–13; ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, pkt 67).

53      Należy jednakże zaznaczyć, że w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji żaden przepis prawa wspólnotowego nie nakładał na Radę obowiązku brania pod uwagę szczególnej sytuacji skarżącej. Dodać trzeba w tym względzie, że zaskarżona decyzja nie może zostać uznana za środek ochronny objęty zakresem stosowania art. 109 decyzji KTZ (zob. pkt 107–112 poniżej). Obowiązek, jaki przepis ten nakłada na instytucję, która przyjmuje środek ochronny, a mianowicie branie pod uwagę szczególnej sytuacji zainteresowanych przedsiębiorstw (ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, pkt 72) nie znajduje więc zastosowania w niniejszym przypadku. W każdym razie należy wyjaśnić, że projekt decyzji (96/C 139/01) Rady w sprawie przeglądu śródokresowego decyzji KTZ (Dz.U. 1996, C 139, str. 1) został przedstawiony Radzie przez Komisję w dniu 16 lutego 1996 r. i że ten projekt przewidywał pierwotnie całkowite zniesienie zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do cukru pochodzącego z państwa AKP (zob. pkt 94 poniżej). Nawet gdyby tego chciała, Komisja nie mogłaby wziąć pod uwagę szczególnej sytuacji skarżącej, ponieważ w omawianym okresie skarżąca, która została ustanowiona w dniu 6 lutego 1997 r., jeszcze nie istniała.

54      Okoliczność, że skarżąca poczyniła inwestycje i zawarła umowy w sprawie zaopatrzenia, należy zakwalifikować jako wybór o charakterze gospodarczym, dokonany w związku z jej własnymi interesami handlowymi (postanowienie Sądu z dnia 30 stycznia 2001 r. w sprawie T‑49/00 Iposea przeciwko Komisji, Rec. str. II‑163, pkt 34). Taka sytuacja, stanowiąca aspekt normalnej działalności każdego przedsiębiorstwa sektora przetwórstwa cukru, nie indywidualizuje skarżącej w rozumieniu art. 173 akapit czwarty traktatu.

55      Jeśli chodzi o udział skarżącej w procedurze poprzedzającej przyjęcie zaskarżonej decyzji, należy zauważyć, że żaden przepis prawa wspólnotowego nie nakładał na Radę, w ramach przeglądu decyzji KTZ, obowiązku stosowania procedury zapewniającej skarżącej prawo do bycia wysłuchaną. Tym samym aktywność, na którą powołuje się skarżąca, nie przyznaje jej legitymacji czynnej na mocy art. 173 akapit czwarty traktatu (wyrok Sądu z dnia 7 lutego 2001 r. w sprawach połączonych od T‑38/99 do T‑50/99 Sociedade Agrícola dos Arinhos i in. przeciwko Komisji, Rec. str. II‑585, pkt 48).

56      Wreszcie okoliczność, że zaskarżona decyzja nie została poddana jakiejkolwiek kontroli demokratycznej, nie pozwala na pominięcie stosowania kryteriów dopuszczalności określonych w art. 173 akapit czwarty traktatu (zob. podobnie postanowienie Trybunału z dnia 10 maja 2001r. w sprawie C‑345/00 P FNAB i in. przeciwko Radzie, Rec. str. I‑3811, pkt 40).

57      Biorąc pod uwagę całość powyższych rozważań, żądania stwierdzenia nieważności należy uznać za niedopuszczalne.

 W przedmiocie żądań odszkodowawczych

 Uwagi wstępne

58      Skarżąca twierdzi, że naruszenia prawa wspólnotowego określone w jej zarzutach nieważności wyrządziły jej szkodę i powodują powstanie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty.

59      Należy przypomnieć, że w dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty uznanie prawa do odszkodowania uzależnione jest od spełnienia łącznie trzech przesłanek, a mianowicie że naruszona norma prawna jest dla jednostek źródłem uprawnień, że naruszenie jest wystarczająco istotne i wreszcie że istnieje bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem, które można przypisać Wspólnocie a poniesioną przez poszkodowanego szkodą (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 4 lipca 2000 r. w sprawie C‑352/98 P Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, Rec. str. I‑5291, pkt 42).

60      Należy zatem zbadać, czy zawarte w skardze zarzuty nieważności odnoszą się do naruszeń norm prawnych będących dla jednostek źródłem uprawnień.

61      Na poparcie żądań stwierdzenia nieważności skarżąca powołuje pięć zarzutów. Pierwszy z nich jest oparty na naruszeniu „mechanizmu blokowania”, zgodnie z którym korzyści przyznane KTZ w ramach przeprowadzanej etapami realizacji procesu ich stowarzyszenia ze Wspólnotą nie mogą już zostać przez nią podważone. Zarzut drugi jest oparty na naruszeniu zasady proporcjonalności. Zarzut trzeci jest oparty na naruszeniu art. 240 decyzji KTZ, a czwarty – na naruszeniu zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań. Wreszcie zarzut piąty podnosi naruszenie art. 190 traktatu WE (obecnie art. 253 WE).

62      Skarżąca nie utrzymuje nawet, że naruszenia prawa wspólnotowego powoływane w ramach zarzutów trzeciego i piątego dotyczą norm prawnych będących dla jednostek źródłem uprawnień. Podnosi jedynie w skardze (pkt 180), że „mechanizm blokowania” (zarzut pierwszy), zasada proporcjonalności (zarzut drugi) oraz zasady pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań (zarzut czwarty) stanowią takie normy prawa.

63      Jeśli chodzi o zarzut piąty, zostało już orzeczone, że naruszenie art. 190 traktatu nie powoduje powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty (wyroki Trybunału: z dnia 15 września 1982 r. w sprawie 106/81 Kind przeciwko EWG, Rec. str. 2885, pkt 14 i z dnia 6 czerwca 1990 r. w sprawie C‑119/88 AERPO i in. przeciwko Komisji, Rec. str. I‑2189, pkt 20; wyrok Sądu z dnia 15 grudnia 1994 r. w sprawie T‑489/93 Unifruit Hellas przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1201, pkt 41). Co się tyczy zarzutu trzeciego, opartego na powoływanym naruszeniu art. 240 decyzji KTZ polegającym na tym, że Rada nie miała już, na mocy tego przepisu, kompetencji ratione temporis do przyjęcia zaskarżonej decyzji, trudno jest przyjąć, że przepis ten może stanowić normę prawną będącą dla jednostek źródłem uprawnień (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 13 marca 1992 r. w sprawie C‑282/90 Vreugdenhil przeciwko Komisji, Rec. str. I‑1937, pkt 20–25). W każdym razie Trybunał orzekł już w wyroku w sprawie Emesa (pkt 33), że zaskarżona decyzja nie została przyjęta z naruszeniem art. 240 decyzji KTZ, a skarżąca nie sformułowała żadnych uwag w przedmiocie tego fragmentu wyroku Trybunału w dodatkowych uwagach z dnia 9 października 2000 r.

64      Do norm prawa będących dla jednostek źródłem uprawnień należy natomiast zaliczyć zasadę proporcjonalności, której dotyczy zarzut drugi (ww. w pkt 63 wyrok w sprawie Unifruit Hellas przeciwko Komisji, pkt 42) oraz zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań, której dotyczy zarzut czwarty (wyrok Trybunału z dnia 19 maja 1992 r. w sprawach połączonych C‑104/89 i C‑37/90 Mulder i in. przeciwko Radzie i Komisji, Rec. str. I‑3061, pkt 15). Co do „mechanizmu blokowania” będącego przedmiotem zarzutu pierwszego należy najpierw zbadać, czy chodzi tu o zasadę prawa wspólnotowego, a następnie sprawdzić, w stosownym przypadku, czy stanowi on normy prawa będące dla jednostek źródłem uprawnień.

65      Z powyższego wynika, że w ramach żądań odszkodowawczych należy rozpoznać jedynie pierwszy, drugi i czwarty zarzut skargi.

 W przedmiocie zarzutu opartego na naruszeniu „mechanizmu blokowania”

66      Skarżąca utrzymuje, że analizowane łącznie postanowienia czwartej części traktatu, a w szczególności jego art. 132, 133 i 136 oraz acquis communautaire sukcesywnie tworzony przez decyzje KTZ ustanawiają „zasadę blokowania”. Zasada ta stoi na przeszkodzie temu, by korzyści przyznane już KTZ w ramach przeprowadzanej etapami realizacji procesu stowarzyszenia zostały podważone na mocy późniejszej decyzji Wspólnoty.

67      W wyroku w sprawie Emesa (pkt 38 i 39) Trybunał orzekł:

„38      […] [W]prawdzie dynamiczny i stopniowy proces cechujący stowarzyszenie KTZ ze Wspólnotą wymaga od Rady, aby uwzględniała rezultaty osiągnięte w wyniku swych wcześniejszych decyzji, to jednak pozostaje faktem […], że Rada, przyjmując środki na podstawie art. 136 akapit drugi traktatu, uwzględnić musi zarówno zasady zawarte w części czwartej traktatu, jak i inne zasady prawa wspólnotowego, w tym odnoszące się do wspólnej polityki rolnej.

39      Dokonując wyważenia różnych celów określonych przez traktat, przy jednoczesnym całościowym uwzględnieniu rezultatów osiągniętych na podstawie swych wcześniejszych decyzji, Rada, której przysługuje w tym względzie szeroki zakres uznania, odpowiadający obowiązkom politycznym powierzonym jej na mocy art. 40 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 34 WE), art. 41 i 42 traktatu WE (obecnie art. 35 WE i 36 WE), art. 43 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 37 WE) oraz art. 136 traktatu, może stanąć przed zadaniem zmniejszenia, w razie konieczności, pewnych korzyści przyznanych uprzednio KTZ”.

68      Wynika z tego zatem, że nie istnieje bezwzględny „mechanizm lub zasada blokowania” w stosunkach między Wspólnotą a KTZ. Rada może bowiem stanąć przed zadaniem zmniejszenia, „w razie konieczności”, pewnych korzyści przyznanych uprzednio KTZ (wyrok w sprawie Emesa, pkt 39).

69      Należy następnie stwierdzić, że na podstawie materiałów zawartych w aktach znajdujących się w posiadaniu Trybunału zbadał on, czy w niniejszym przypadku Rada mogła rozsądnie uznać, po dokonaniu wyważenia celów stowarzyszenia KTZ i celów wspólnej polityki rolnej, że ograniczenie zastosowania zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ było konieczne.

70      W wyroku w sprawie Emesa (pkt 40–42) Trybunał orzekł:

„40      W niniejszym przypadku jest bezsporne, że zmniejszenie do 3000 ton rocznie ilości cukru, który może korzystać z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, stanowi ograniczenie w porównaniu z decyzją KTZ. Niemniej, jako że zostało wykazane, że stosowanie zasady kumulacji pochodzenia w sektorze cukru mogło prowadzić do znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu wspólnej organizacji rynku […], Rada, po dokonaniu wyważenia celów stowarzyszenia KTZ i celów wspólnej polityki rolnej, uprawniona była do przyjęcia, zgodnie z zasadami prawa wspólnotowego wyznaczającymi zakres wykonywania przysługującej jej swobody uznania, dowolnego środka zdolnego położyć kres lub złagodzić takie zakłócenia, w tym do zniesienia lub ograniczenia korzyści przyznanych uprzednio KTZ.

41      […] [O]dnosi się to tym bardziej do sytuacji, w której korzyści takie mają charakter wyjątkowy w stosunku do zasad funkcjonowania rynku wspólnotowego. Jest tak w przypadku zasady, która zezwala na klasyfikowanie pewnych towarów pochodzących z państw AKP, po dokonaniu określonych operacji, jako mających status towarów pochodzących z państw KTZ.

42      Należy dodać, że przegląd decyzji KTZ nie przyniósł wyłącznie restrykcji lub ograniczeń względem reżimu prawnego obowiązującego uprzednio, gdyż – jak również stwierdziła Komisja, nie napotykając w tej kwestii sprzeciwu – KTZ przyznano różne korzyści w odniesieniu do prawa przedsiębiorczości we Wspólnocie (art. 232 i 233a decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu), wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych (art. 233b) i dostępu do programów wspólnotowych (art. 233c). Poza tym wspólnotowa pomoc finansowa dla KTZ zwiększona została o 21% (art. 154a)”.

71      Z powyższego fragmentu wyroku w sprawie Emesa wynika, że Trybunał jest zdania, iż w okolicznościach niniejszej sprawy Rada była uprawniona nie tylko do ograniczenia stosowania zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, czego dokonała, lecz mogła również całkowicie znieść tę korzyść w odniesieniu do cukru pochodzącego z KTZ.

72      Jednakże w opinii skarżącej Trybunał przyznał w pkt 40–42 wyroku, że nawet „w razie konieczności” (wyrok w sprawie Emesa, pkt 39) Rada mogłaby zmniejszyć korzyść przyznaną uprzednio KTZ tylko wtedy, gdy korzyść ta miałaby charakter wyjątkowy i gdy przyznane zostałyby rekompensaty w innych dziedzinach. Tymczasem zasada kumulacji pochodzenia AKP/KTZ nie wykazuje wyjątkowego charakteru. Należałoby dokonać oceny jej powoływanego wyjątkowego charakteru nie „w stosunku do zasad funkcjonowania rynku wspólnotowego”, lecz względem zwykłych reguł pochodzenia, różnych reżimów przywozu i uprzywilejowanej pozycji KTZ. Skarżąca poddaje ponadto krytyce fakt, że Trybunał nie zbadał, czy rekompensaty w innych dziedzinach stanowiły rzeczywistą przeciwwagę dla paraliżu przemysłu cukrowniczego KTZ wywołanego zaskarżoną decyzją.

73      Ponieważ skarżąca nie podnosi nawet, że Trybunał oparł swą ocenę na nieścisłych lub niekompletnych danych dotyczących stanu faktycznego, rolą Sądu nie jest kwestionowanie tej oceny.

74      Poza tym należy zwrócić uwagę na fakt, że argumentacja skarżącej opiera się na błędnej analizie pkt 40–42 wyroku w sprawie Emesa. Trybunał nie orzekł bowiem, że Rada mogła zmniejszyć korzyść przyznaną KTZ wyłącznie w sytuacji, gdy ta korzyść miała charakter wyjątkowy i gdy przyznane zostałyby rekompensaty w innych dziedzinach. Z wyroku wynika, że Rada była uprawniona do ograniczenia, a nawet zniesienia, korzyści przyznanej uprzednio KTZ, to jest stosowania zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, jeżeli „stosowanie [tej] zasady […] w sektorze cukru mogło prowadzić do znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu wspólnej organizacji rynku […]” (pkt 40 wyroku).

75      W celu podkreślenia, że zaskarżona decyzja jest uzasadniona i wyważona, Trybunał dodaje, że w każdym razie przyznana korzyść miała wyjątkowy charakter i że Rada przyznała na mocy tej decyzji różne korzyści w innych dziedzinach (wyrok w sprawie Emesa, pkt 41 i 42).

76      W wyroku w sprawie Emesa Trybunał nie wspomina jednak nigdzie o „rekompensatach”. W pkt 42 tego wyroku stwierdza, że „KTZ przyznano różne korzyści”, a skarżąca nie zakwestionowała ich istnienia.

77      Następnie, jeśli chodzi o to, czy zasada kumulacji pochodzenia AKP/KTZ przyznaje podmiotom gospodarczym pochodzącym z KTZ korzyść o charakterze wyjątkowym, należy przypomnieć, że zgodnie ze zwykłymi regułami pochodzenia towar jest uważany za pochodzący z danego państwa, jeżeli został w nim całkowicie uzyskany lub w wystarczającym stopniu przetworzony [art. 4 i 5 rozporządzenia Rady (EWG) nr 802/68 z dnia 27 czerwca 1968 r. dotyczącego wspólnej definicji pojęcia pochodzenia towarów (Dz.U. L 148, str. 1) oraz art. 1–3 załącznika II].

78      Tymczasem nie jest sporny między stronami fakt, że cukier wywożony przez skarżącą nie został w całości uzyskany w KTZ. Chodzi bowiem o cukier przywieziony z państw AKP. Nie została również zakwestionowana okoliczność, że cukier wywożony przez skarżącą nie zostaje przetworzony na Arubie w stopniu wystarczającym do uzyskania, zgodnie ze zwykłymi regułami pochodzenia, statusu towaru pochodzącego z KTZ.

79      Wyłącznie na mocy zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ cukier wywożony przez skarżącą może zostać uznany za cukier pochodzący z KTZ. Zgodnie bowiem z tą zasadą minimalne przetworzenie – nawet takie, które zostało wyraźnie wymienione w art. 3 ust. 3 załącznika II jako niewystarczające do uzyskania przez towar statusu towaru pochodzącego z państw KTZ – w KTZ, dokonane w odniesieniu do towarów pochodzących z AKP, nadaje wyjątkowo tym towarom status towarów pochodzących z KTZ. Ponieważ towary korzystające z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ są zwolnione przy przywozie do Wspólnoty z należności celnych, należy uznać, że zasada ta przyznaje podmiotom gospodarczym z KTZ, jak podkreśla Trybunał, korzyść o charakterze wyjątkowym (wyrok w sprawie Emesa, pkt 41).

80      W ramach zarzutu pierwszego skarżąca podnosi również, że ograniczając do 3000 ton przywóz cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ Rada naruszyła art. 133 ust. 1 traktatu. Określenie w art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu górnego pułapu stanowi bowiem jej zdaniem zakazane przez ten przepis ograniczenie ilościowe. Poza tym, nawet jeśli reżim ustanowiony decyzją KTZ narusza inne interesy wspólnotowe, Rada ma obowiązek, na mocy art. 136 akapit drugi traktatu, poszanowania „osiągniętych rezultatów”.

81      Należy jednakże odnotować, że Trybunał już odrzucił ten argument w wyroku w sprawie Emesa, w następujący sposób:

„45       Bez konieczności rozstrzygnięcia kwestii tego, czy kontyngent taryfowy określony w art. 108b decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu może zostać uznany za ograniczenie ilościowe, jak i kwestii tego, czy zasady kumulacji AKP/KTZ nadają przedmiotowym towarom status towarów pochodzących z KTZ do celów stosowania reguł dotyczących przywozu, o których mowa w art. 133 ust. 1 traktatu, trzeba zauważyć, że dane produkty mogą być przywożone w ilościach przewyższających kontyngent jedynie po opłaceniu należności celnych.

46      Artykuł 133 ust. 1 traktatu przewiduje jednak, że cła na przywóz z KTZ do Wspólnoty podlegają całkowitemu zniesieniu w miarę »[stopniowego znoszenia ceł] między państwami członkowskimi zgodnie z postanowieniami niniejszego traktatu«.

47      W tym względzie należy zauważyć, tak jak to czyni Komisja, że w dziedzinie handlu cukrem zniesienie wewnątrzwspólnotowych ceł nastąpiło dopiero po utworzeniu wspólnej organizacji rynku tego produktu, co doprowadziło do jednoczesnego ustanowienia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej i określenia ceny minimalnej mającej zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich, w szczególności w celu usunięcia zakłóceń konkurencji. W braku jakiejkolwiek wspólnej polityki rolnej między KTZ a Wspólnotą środki mające na celu zapobieganie zakłóceniom konkurencji lub zakłóceniom na rynku wspólnotowym, które mogą przybrać postać kontyngentu taryfowego, nie mogą być wobec tego uważane, jedynie z powodu ich przyjęcia, za sprzeczne z art. 133 ust. 1 traktatu.

48      Jeśli chodzi o kwestię, czy kontyngent taryfowy określony w art. 108b decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu jest zgodny z art. 136 akapit drugi traktatu, wystarczy zauważyć, że artykuł ten wyraźnie stanowi, że Rada działa »uwzględniając osiągnięte rezultaty oraz zasady zawarte w niniejszym traktacie«. Jak Trybunał stwierdził w wyroku [z dnia 11 lutego 1999 r. w sprawie C‑390/95 P] Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji [Rec. str. I‑769], pkt 37, do zasad tych należą także reguły odnoszące się do wspólnej polityki rolnej.

49      W konsekwencji nie można Radzie zarzucać, że uwzględniła, w ramach wykonywania postanowień art. 136 akapit drugi traktatu, wymogi wspólnej polityki rolnej.

50      Z powyższych rozważań wynika, że ważność środka przewidzianego w art. 108b decyzji KTZ nie może być kwestionowana w świetle art. 133 ust. 1 i art. 136 akapit drugi traktatu z tego powodu, że ustalił on kontyngent na przywóz cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ”.

82      Z powyższych rozważań wynika, że zarzut pierwszy powinien zostać oddalony w całości.

83      Bez konieczności rozstrzygania kwestii, czy zarzut pierwszy dotyczy normy prawnej będącej dla jednostek źródłem uprawnień, należy stwierdzić, że analiza zarzutu nie wykazała istnienia zachowania Wspólnoty, które mogłoby powodować powstanie jej odpowiedzialności.

 W przedmiocie zarzutu opartego na naruszeniu zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań

84      Skarżąca podnosi, że zaskarżona decyzja narusza zasady pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań. Przypomina, że wprowadzając do decyzji KTZ art. 108b ust. 1 Rada ograniczyła do 3000 ton rocznie przywóz cukru, który może korzystać z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ. Skarżąca podkreśla, że nie mogła spodziewać się takiej zmiany decyzji KTZ. Zwraca w tym względzie uwagę, że decyzja KTZ została przyjęta na okres dziesięciu lat i że zgodnie z jej art. 240 ust. 3 jedyna przewidziana zmiana powinna zostać dokonana do dnia 1 marca 1995 r. Poza tym skarżąca twierdzi, że wprowadzenie jakiejkolwiek zmiany może służyć wyłącznie realizacji celu określonego w art. 132 ust. 1 traktatu.

85      Skarżąca utrzymuje również, że zasady ogólne prawa wspólnotowego nakładają na Radę obowiązek brania pod uwagę interesów przedsiębiorstw, które poczyniły inwestycje i rozwinęły działalność na podstawie obowiązujących przepisów prawa (wyroki Trybunału: z dnia 27 kwietnia 1978 r. w sprawie 90/77 Stimming przeciwko Komisji, Rec. str. 995, z dnia 16 maja 1979 r. w sprawie 84/78 Tomadini, Rec. str. 1801, z dnia 28 kwietnia 1988 r. w sprawie 120/86 Mulder, Rec. str. 2321 i z dnia 11 lipca 1991 r. w sprawie C‑368/89 Crispoltoni, Rec. str. I‑3695).

86      Sąd przypomina przede wszystkim, że Rada, przyjmując środki na podstawie art. 136 akapit drugi traktatu, uwzględnić musi zarówno zasady zawarte w części czwartej traktatu, a zwłaszcza w art. 132 traktatu, jak i inne zasady prawa wspólnotowego, w tym odnoszące się do wspólnej polityki rolnej (ww. wyrok w sprawie Emesa, pkt 38). Należy również przypomnieć, że Rada, która dysponuje szerokim zakresem uznania przy dokonywaniu wyważenia celów stowarzyszenia z KTZ i celów wspólnej polityki rolnej (wyrok w sprawie Emesa, pkt 39 i 53) jest uprawniona do ograniczenia, a nawet zniesienia, korzyści przyznanej uprzednio KTZ, jeżeli jej stosowanie może prowadzić do znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu wspólnej organizacji rynku (ww. wyrok w sprawie Emesa, pkt 40).

87      Jednakże, chociaż ochrona uzasadnionych oczekiwań należy do podstawowych zasad Wspólnoty, podmioty gospodarcze nie mogą w uzasadniony sposób pokładać oczekiwań w utrzymaniu istniejącej sytuacji, która może zostać zmieniona w ramach przysługującej instytucjom wspólnotowym swobody uznania (zob. w szczególności wyrok Trybunału z dnia 17 września 1998 r. w sprawie C‑372/96 Pontillo, Rec. str. I‑5091, pkt 22 i 23 oraz wyrok w sprawie Emesa, pkt 34).

88      Podmiot gospodarczy działający z należytą starannością powinien był więc przewidzieć, że decyzja KTZ może zostać zmieniona i że zmiana może, w stosownym przypadku, dotyczyć zniesienia lub ograniczenia korzyści przyznanej uprzednio KTZ. Taki wniosek narzuca się w niniejszym przypadku, tym bardziej że omawiane korzyści miały charakter nadzwyczajny (wyrok w sprawie Emesa, pkt 40 i 41). Ponadto żaden przepis prawa wspólnotowego nie nakłada na Radę obowiązku brania pod uwagę interesów przedsiębiorstw już obecnych na rynku (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 5 października 1994 r. w sprawie C‑280/93 Niemcy przeciwko Radzie, Rec. str. I‑4973, pkt 79).

89      Skarżąca nie może opierać takiego argumentu na art. 240 ust. 3 decyzji KTZ, który przewiduje, że przed upływem pierwszego okresu pięciu lat Rada przyjmuje, w razie potrzeby, ewentualne zmiany, które mają być wprowadzone w przepisach regulujących stowarzyszenie między KTZ a Wspólnotą. Przepis ten nie pozbawia bowiem Rady przysługującej jej bezpośrednio na mocy traktatu kompetencji w zakresie zmiany aktów, które przyjęła na podstawie jego art. 136 w związku z realizacją wszystkich celów określonych w art. 132 traktatu (ww. wyrok w sprawie Emesa, pkt 33).

90      Następnie skarżąca zwraca uwagę, że jej decyzja o ulokowaniu na Arubie cukrowni została podjęta dopiero po uzgodnieniach poczynionych w latach 1995 i 1996 z władzami Aruby i stałym przedstawicielstwem Królestwa Niderlandów przy Unii Europejskiej.

91      Skarżąca twierdzi, że nie mogła przewidzieć, iż Rada zamierzała wprowadzić ograniczenie ilościowe w przywozie cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ. W tym względzie skarżąca podkreśla okoliczność, że procedura decyzyjna w Radzie nie jest jawna. Została poinformowana przez władze Aruby o treści dyskusji dopiero w lipcu 1997 r.

92      Sąd stwierdza jednak, że skarżąca nie przedstawia żadnych dowodów, z których wynikałoby, iż instytucje wspólnotowe udzieliły jej konkretnych zapewnień, które pozwoliłyby jej w uzasadniony sposób żywić oczekiwania co do utrzymania istniejącego reżimu kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do wywozu cukru, którego zamierzała dokonać.

93      Przeciwnie, jak słusznie podkreślił Trybunał w ww. wyroku w sprawie Emesa, „z akt sprawy wynika, że w chwili rozpoczęcia inwestycji na Arubie [skarżąca] dysponowała dostatecznymi informacjami, by mogła przewidzieć, jako podmiot gospodarczy działający ze zwykłą starannością, możliwość wprowadzenia bardziej rygorystycznych w porównaniu z obowiązującym wówczas liberalnym reżimem zasad w odniesieniu do kumulacji pochodzenia” (pkt 36 wyroku). Trybunał zwrócił w tym względzie uwagę, „że projekt [96/C 139/01] opublikowany został w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich z 10 maja 1996 r., czyli niemal rok przed uruchomieniem przez [skarżącą] produkcji na Arubie” (pkt 36 wyroku).

94      Projekt 96/C 139/01, do którego odnosi się Trybunał, przewidywał zniesienie zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, w szczególności w odniesieniu do cukru pochodzącego z państw AKP. Co się bowiem tyczy załącznika II, Komisja proponowała nowy art. 6, który przewidywał, że zasada kumulacji pochodzenia AKP/KTZ nie miała zastosowania „do towarów wymienionych w rozdziałach 1–24 zharmonizowanego systemu, które […] pochodzą z państw AKP”. Tymczasem cukier jest wymieniony w rozdziale 17 zharmonizowanego systemu.

95      Wynika z tego, że projekt 96/C 139/01, opublikowany w maju 1996 r., czyli około dziewięciu miesięcy przed ustanowieniem skarżącej i jedenastu miesięcy przed rozpoczęciem przez nią produkcji cukru (zob. pkt 19 powyżej), przewidywał wprowadzenie reżimu jeszcze bardziej restrykcyjnego dla skarżącej niż reżim określony w art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu, który przyznaje kumulację pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do 3000 ton cukru rocznie.

96      Wreszcie skarżąca podnosi, że zaskarżona decyzja narusza zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań, ponieważ nie przewiduje żadnego okresu przejściowego ani przepisów przejściowych w odniesieniu do działalności istniejącej w KTZ w chwili przeprowadzenia przeglądu decyzji KTZ. Jej zdaniem w niniejszej sprawie nie istnieje żaden jednoznaczny interes ogólny, który mógłby uzasadnić okoliczność, że przegląd decyzji KTZ nie został połączony z przyjęciem środków przejściowych (wyrok Trybunału z dnia 17 lipca 1997 r. w sprawie C‑183/95 Affish, Rec. str. I-4315, pkt 57).

97      Sąd orzekł już, że żaden przepis prawa wspólnotowego nie nakłada na Radę obowiązku brania pod uwagę interesów przedsiębiorstw już obecnych na rynku (zob. pkt 88 powyżej).

98      Sąd stwierdził następnie, że skarżąca nawet nie utrzymuje, iż w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji przewożony był do Wspólnoty ładunek wyprodukowanego przez nią cukru, co do którego mogła ona w uzasadniony sposób sądzić, że mógł zostać przywieziony do Wspólnoty bez żadnych ograniczeń (zob. podobnie ww. w pkt 52 wyrok w sprawie Sofrimport przeciwko Komisji, pkt 16–21 i wyrok Sądu z dnia 11 lipca 1997 r. w sprawie T‑267/94 Oleifici Italiani przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1239, pkt 38–40).

99      Ponadto należy przypomnieć, że Komisja przyjęła, w dniu 17 grudnia 1997 r., rozporządzenie (WE) nr 2553/97 w sprawie przepisów dotyczących wydawania pozwoleń na przywóz dla niektórych produktów objętych kodami CN 1701, 1702, 1703 i 1704 o skumulowanym pochodzeniu AKP/KTZ (Dz.U. L 349, str. 26). Z art. 8 tego rozporządzenia wynika, że art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu obowiązywał dopiero od dnia 1 stycznia 1998 r. i że pozwolenia na przywóz, o które wnioskowano od dnia 10 grudnia 1997 r. do dnia 31 grudnia 1997 r. miały być wydawane aż do ilości 3000 ton. Poza tym nie kwestionuje się faktu, że wnioski o pozwolenia na przywóz złożone przed dniem 10 grudnia 1997 r. zostały w całości uwzględnione.

100    Z powyższego wynika więc, że przez miesiąc istniał reżim przejściowy, który ponadto był szczodry w tym rozumieniu, że przez 21 dni między 10 a 31 grudnia 1997 r. mógł zostać przywieziony „roczny” limit 3000 ton cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ.

101    Zarzut oparty na podnoszonym braku reżimu przejściowego musi więc również zostać oddalony.

102    Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzut oparty na naruszeniu zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań musi zostać oddalony. Analiza tego zarzutu nie wykazała zatem również naruszenia przez Wspólnotę normy prawnej będącej dla jednostek źródłem uprawnień.

 W przedmiocie zarzutu opartego na naruszeniu zasady proporcjonalności

103    Po pierwsze, skarżąca podnosi, że Rada ma obowiązek pogodzić różne cele określone w art. 3 traktatu, nie dopuszczając jednakże do przyznania pierwszeństwa wspólnej polityce rolnej (wyrok Trybunału z dnia 23 lutego 1988 r. w sprawie 68/86 Zjednoczone Królestwo przeciwko Radzie, Rec. str. 855, pkt 12 i postanowienie Trybunału z dnia 12 lipca 1996 r. w sprawie C‑180/96 R Zjednoczone Królestwo przeciwko Komisji, Rec. str. I‑3903, pkt 63). W niniejszym przypadku w opinii skarżącej Rada, przyznając wspólnej polityce rolnej pierwszeństwo kosztem interesów KTZ, naruszyła zasadę proporcjonalności.

104    W wyroku w sprawie Emesa Trybunał orzekł, po pierwsze, że Rada, „przyjmując środki na podstawie art. 136 akapit drugi traktatu, uwzględnić musi zarówno zasady zawarte w części czwartej traktatu, jak i inne zasady prawa wspólnotowego, w tym odnoszące się do wspólnej polityki rolnej” (pkt 38 wyroku), a po drugie, że „[d]okonując wyważenia różnych celów określonych przez traktat […], Rada […] może stanąć przed zadaniem zmniejszenia, w razie konieczności, pewnych korzyści przyznanych uprzednio KTZ” (pkt 39 wyroku).

105    Argument ten musi więc zostać oddalony. Sąd zbada w dalszej kolejności, czy w niniejszym przypadku Rada nie popełniła oczywistego błędu w ocenie „konieczności” ograniczenia przywozu cukru korzystającego z zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ (zob. pkt 117–150 poniżej).

106    Po drugie, skarżąca podnosi, że art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu zawiera ograniczenie strukturalne przywozu do Wspólnoty cukru pochodzącego z KTZ. Przepis ten ogranicza bowiem do 3000 ton ilość cukru pochodzącego z AKP, który może zostać przywieziony do Wspólnoty w ramach przyznania mu pochodzenia KTZ w wyniku obróbki lub przetworzenia w rozumieniu art. 6 załącznika II. Tymczasem, zdaniem skarżącej, jedynie tymczasowe środki ograniczające na podstawie art. 109 decyzji KTZ mogą zostać przyjęte w odniesieniu do przywozu z KTZ, ponieważ środki te „ograniczają tylko wyjątkowo, częściowo i tymczasowo” swobodny przywóz do Wspólnoty towarów pochodzących z KTZ (wyroki Trybunału: z dnia 26 października 1994 r. w sprawie C‑430/92 Niderlandy przeciwko Komisji, Rec. str. I‑5197 i z dnia 22 kwietnia 1997 r. w sprawie C‑310/95 Road Air, Rec. str. I‑2229, pkt 40 i 41 i ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, pkt 95).

107    Z wyroku w sprawie Emesa (pkt 40) wynika jednakże, że Radzie przysługuje uprawnienie do strukturalnego zmniejszenia korzyści przyznanej uprzednio KTZ, w omawianym przypadku stosowania zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w sektorze cukru, jeżeli zostanie wykazane, że „stosowanie […] zasady […] w [tym] sektorze […] mo[że] prowadzić do znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu wspólnej organizacji rynku […]”. Sąd zbada w dalszej kolejności, czy dokonana przez Radę ocena ryzyka, jakie zasada kumulacji pochodzenia AKP/KTZ przedstawiała dla wspólnej organizacji rynku cukru, nie jest dotknięta oczywistym błędem (zob. pkt 117–150 poniżej).

108    Po trzecie, skarżąca zwraca uwagę, że z pisma Franza Fischlera z dnia 18 grudnia 1997 r. do jego doradcy oraz z pisma Phillipe’a Soubestre’a z Komisji z dnia 9 czerwca 1997 r. do stałego przedstawiciela Królestwa Niderlandów wynika, że ograniczenie strukturalne przewidziane w art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu zostało przyjęte jako rozwiązanie zastępcze. Jest ona zdania, że ograniczenie strukturalne przyjęte zamiast środka ochronnego powinno co najmniej odpowiadać tym samym kryteriom co środki przewidziane w art. 109 decyzji KTZ. Jest bowiem niedopuszczalne, by ograniczenie strukturalne o charakterze ostatecznym mogło zostać dopuszczone łatwiej niż środek ochronny. Natomiast w omawianym przypadku – zdaniem skarżącej – przesłanki przyjęcia środka ochronnego na podstawie art. 109 decyzji KTZ nie zostały spełnione.

109    Sąd stwierdza jednakże, że dwa pisma Komisji, na które powołuje się skarżąca, nie potwierdzają jej argumentacji.

110    Przede wszystkim, w piśmie podpisanym przez Phillipe´a Soubestre´a Komisja odrzuca propozycję złożoną przez władze niderlandzkie. Władze te zaproponowały wprowadzenie systemu minimalnych cen wywozowych w odniesieniu do cukru pochodzącego z KTZ oraz dostosowanie procedury dotyczącej środków ochronnych do przepisów obowiązujących w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO). Z pisma tego nie wynika jednak w żaden sposób, że ograniczenie strukturalne przyjęte następnie przez Radę w zaskarżonej decyzji stanowiło ukryty środek ochronny.

111    Poza tym pismo Franza Fischlera z dnia 18 grudnia 1997 r. stanowi odpowiedź na pismo doradcy skarżącej, w którym doradca ten przedstawił powody, dla których przyjęcie środków ochronnych w odniesieniu do cukru pochodzącego z KTZ nie było konieczne. Franz Fischler zgadza się z tym poglądem. Wyjaśnia, że dla Komisji, ze względu na przyjęcie zaskarżonej decyzji, „środki ochronne nie wydają się w chwili obecnej konieczne” („safeguard measures seem, for the time being, unnecessary”). Nie twierdzi jednak w żadnym wypadku, że zaskarżona decyzja jest rozwiązaniem zastępczym, przyjętym zamiast środka ochronnego. Z pisma wynika jedynie, że rozwiązanie strukturalne zawarte w zaskarżonej decyzji położyło kres zakłóceniom na wspólnotowym rynku, skutkiem czego nie ma potrzeby przyjmować środków ochronnych.

112    Żadne z dwóch pism, na które powołuje się skarżąca, nie dowodzi więc, że ograniczenie kumulacji pochodzenia AKP/KTZ wprowadzone przez art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu stanowi ukryty środek ochronny lub rozwiązanie zastępcze przyjęte zamiast tego środka.

113    W każdym razie Trybunał orzekł już, w wyroku w sprawie Emesa, że „środek przewidziany w art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu nie stanowi środka ochronnego mającego na celu uporanie się, na zasadzie wyjątku i tymczasowo, z wyjątkowymi trudnościami, którym kresu nie jest w stanie położyć reżim wymiany handlowej znajdujący normalnie zastosowanie, lecz zmienia sam zwykły reżim, zgodnie z tymi samymi kryteriami co te, na podstawie których została przyjęta decyzja KTZ”, oraz że w tych okolicznościach „przesłanki przyjęcia środków ochronnych na podstawie art. 109 decyzji KTZ […] nie są istotne dla oceny ważności [zaskarżonej] decyzji” (pkt 61 wyroku). Trybunał wyprowadza z tego wniosek, że „[w] konsekwencji, przyjmując art. 108b decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu, Rada nie była zobowiązana do przestrzegania szczególnych wymogów związanych z przyjęciem środków ochronnych na podstawie art. 109 decyzji KTZ” (pkt 62 wyroku).

114    Trzeci argument musi zatem również zostać oddalony.

115    Po czwarte, skarżąca podnosi, że art. 108b ust. 2 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu jest niezgodny z zasadą proporcjonalności ze względu na fakt, że przemiał cukru („milling”) jest wyłączony z operacji obróbki lub przetworzenia uznanych za wystarczające dla przyznania kumulacji pochodzenia AKP/KTZ. Podkreśla w tym względzie, że na podstawie art. 108b ust. 2 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu barwienie cukru, które należy uznać za operację obróbki lub przetworzenia o mniejszym znaczeniu niż „milling”, wystarczy dla przyznania pochodzenia KTZ.

116    Argument ten opiera się jednakże na błędnym rozumieniu zaskarżonej decyzji. Jak bowiem podkreśla Trybunał w wyroku w sprawie Emesa (pkt 59 i 60), „art. 108b ust. 2 wymienia jedynie dwa przykłady operacji, jakie można uznać za wystarczające do nadania towarom statusu towarów pochodzących z KTZ, nie przedstawiając jednak ich wyczerpującego katalogu”, tym samym skarżąca „nie ma podstaw, aby twierdzić, że w [artykule tym] usunięty został »milling«” z katalogu operacji istotnych z punktu widzenia przyznania kumulacji pochodzenia”.

117    Należy zatem odrzucić również ten argument.

118    Po piąte, skarżąca utrzymuje, że sytuacja na wspólnotowym rynku cukru nie wymagała ograniczenia przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ do 3000 ton rocznie.

119    W tym względzie w wyroku w sprawie Emesa (pkt 53–58) Trybunał orzekł:

„53      Należy przypomnieć, że w dziedzinie, w której – jak w niniejszej sprawie – instytucje wspólnotowe dysponują szerokim zakresem uznania, jedynie jednoznacznie niewłaściwy charakter środka względem realizowanego celu może podważyć jego zgodność z prawem. Ograniczenie natężenia kontroli Trybunału konieczne jest zwłaszcza wtedy, gdy Rada musi godzić rozbieżne interesy i dokonywać wyborów kierunków polityki, w zakresie należącym do jej kompetencji własnych (zob. wyroki […] ww. w sprawie Niemcy przeciwko Radzie, pkt 90 i 91; z dnia 17 października 1995 r. w sprawie C‑44/94 Fishermen’s Organisations i in., Rec. str. I‑3115, pkt 37 i z dnia 19 listopada 1998 r. w sprawie C‑150/94 Zjednoczone Królestwo przeciwko Radzie, Rec. str. I‑7235, pkt 87).

54      […] wprowadzenia kontyngentu ustalonego w art. 108b decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu nie można uznać w tym kontekście za oczywiste przekroczenie zakresu środków niezbędnych do osiągnięcia celów realizowanych przez Radę.

55      W tym względzie z motywu siódmego [zaskarżonej] decyzji wynika, że Rada wprowadziła art. 108b, po pierwsze dlatego, że doszła do przekonania, iż »swobodny dostęp dla wszystkich towarów pochodzących z KTZ oraz utrzymanie kumulacji pomiędzy towarami pochodzącymi z państw AKP i towarami pochodzącymi z KTZ« zrodziło »ryzyko konfliktu« między celami polityki wspólnotowej w zakresie rozwoju KTZ a celami wspólnej polityki rolnej, i, po drugie, aby uwzględnić fakt, że »poważne zakłócenia na wspólnotowym rynku niektórych produktów objętych wspólną organizacją rynków doprowadziły w szeregu przypadków do przyjęcia środków ochronnych«.

56      Tymczasem należy zauważyć, że z akt sprawy wynika, iż w chwili przyjęcia [zaskarżonej] decyzji, po pierwsze, istniała nadwyżka wspólnotowej produkcji cukru buraczanego w stosunku do ilości cukru spożywanego we Wspólnocie, do czego dochodził przywóz cukru trzcinowego pochodzącego z państw AKP, wynikający z zapotrzebowania na ten konkretnie produkt oraz obowiązku Wspólnoty dokonania przywozu pewnej ilości cukru z państw trzecich na mocy porozumień zawartych w ramach WTO. Po drugie, Wspólnota musiała również subwencjonować wywóz cukru, pod postacią refundacji wywozowych, w granicach wyznaczonych przez te porozumienia. W tych okolicznościach Rada mogła słusznie uznać, że wszelka dodatkowa ilość cukru wprowadzona na rynek Wspólnoty, choćby nieznaczna w porównaniu z wielkością produkcji wspólnotowej, zmusiłaby instytucje Wspólnoty do podniesienia kwoty subwencji wywozowych w ramach wspomnianych wyżej limitów lub do zmniejszenia kontyngentów producentów europejskich, co spowodowałoby zakłócenia w funkcjonowaniu wspólnej organizacji rynku cukru, którego równowaga była niepewna, a także byłoby sprzeczne z celami wspólnej polityki rolnej.

57      Poza tym, jak wynika zarówno z postanowienia odsyłającego, jak i z danych liczbowych podanych przez Radę i Komisję, roczny kontyngent 3000 ton nie jest niższy od poziomu tradycyjnego przywozu cukru pochodzącego z KTZ, ponieważ cukier nie jest produkowany w tych krajach. Ponadto wobec faktu, że na terytorium KTZ towary pochodzące z państw AKP otrzymują jedynie niewielką wartość dodaną, branża, której dotyczy [zaskarżona] decyzja, może przyczyniać się do rozwoju tych krajów tylko w niewielkim stopniu. Nie można co więcej wykluczyć, że nieograniczone stosowanie zasady kumulacji pochodzenia może rodzić ryzyko sztucznego przekierowania produktów pochodzących z państw AKP na terytorium KTZ w celu zdobycia dostępu, do rynku wspólnotowego, cukru w ilościach przewyższających te, z jakich te państwa korzystają, na mocy umów, z zagwarantowanego bezcłowego dostępu do tego rynku.

58      W konsekwencji środek odnoszący się do przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, przewidziany w art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu, nie może zostać uznany za sprzeczny z zasadą proporcjonalności”.

120    W uwagach z dnia 9 października 2000 r. skarżąca poddała ostrej krytyce powyższy fragment wyroku.

121    Co się najpierw tyczy pkt 55 wyroku w sprawie Emesa, skarżąca utrzymuje, że Trybunał przyjął twierdzenia zawarte w motywie siódmym zaskarżonej decyzji jako punkt wyjścia dla swojej oceny, bez sprawdzenia, czy twierdzenia te są ścisłe.

122    Argument ten należy odrzucić. Kontrola zgodności z prawem aktu wymaga bowiem uwzględnienia jego motywów. Zatem, aby dokonać oceny zarzutu naruszenia przez Radę zasady proporcjonalności Trybunał przypomniał najpierw, w pkt 55 wyroku, przedstawione przez Radę w zaskarżonej decyzji motywy przemawiające za ograniczeniem przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ. Trybunał nie uznał jednakże twierdzeń Rady za fakty ustalone. Natomiast w pkt 56 i 57 wyroku przeprowadził analizę tego, czy twierdzenia zawarte w motywie siódmym zaskarżonej decyzji nie były oparte na oczywistych błędach w ocenie, co w jego opinii nie miało miejsca.

123    Następnie skarżąca podnosi, że w pkt 55 wyroku w sprawie Emesa Trybunał popełnił błędy co do ustaleń faktycznych, które podważają wniosek, zgodnie z którym zaskarżona decyzja nie narusza zasady proporcjonalności.

124    Skarżąca wyjaśnia w tym względzie, że nigdy przed przyjęciem zaskarżonej decyzji cukier korzystający z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ nie był przedmiotem środków ochronnych. Co więcej, nieprawidłowe jest twierdzenie, że środki ochronne obejmowały „pewne produkty”. W rzeczywistości jedynie ryż pochodzący z KTZ był przedmiotem środków ochronnych.

125    Należy jednakże zaznaczyć, że ani Rada w motywie siódmym zaskarżonej decyzji, ani Trybunał w wyroku w sprawie Emesa nie twierdzili, że Wspólnota przyjęła w przeszłości środki ochronne w celu ograniczenia przywozu cukru. Motyw siódmy zaskarżonej decyzji powinien być rozumiany w ten sposób, że podobnie jak w przypadku „poważn[ych] zakłóce[ń] na wspólnotowym rynku [spowodowanych przez] określon[e] produkt[y] objęt[e] wspólną organizacją rynków, [które] wywołały niejednokrotnie potrzebę przyjęcia środków ochronnych”, należało się również obawiać zakłóceń w odniesieniu do cukru. Zakłócenia takie zdaniem Rady usprawiedliwiały przyjęty środek strukturalny, a Trybunał w wyroku w sprawie Emesa zgodził się z tą oceną.

126    Poza tym, mimo że tylko ryż pochodzący z KTZ został objęty w przeszłości środkami ochronnymi, Rada nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, powołując się na przyjęcie środków ochronnych w odniesieniu do „pewnych produktów”. Tytułem przykładu można bowiem wskazać, że środek ochronny, do którego odnosi się ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Antillean Rice Mills i in. przeciwko Komisji, dotyczył różnych produktów, a mianowicie różnych rodzajów ryżu objętych kodami CN 1006 30 21–1006 30 48. Co więcej, art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu, który na pozór znajduje zastosowanie do tylko jednego produktu, cukru, także dotyczy w rzeczywistości różnych produktów, a mianowicie „produktów objętych pozycjami taryfowymi HS 1701, 1702, 1703 i 1704”.

127    Jeśli chodzi o pkt 56 wyroku w sprawie Emesa, to zdaniem skarżącej również w tym fragmencie wyroku Trybunał popełnił błędy co do ustaleń faktycznych.

128    Niemniej skarżąca, zapytana o tę kwestię na rozprawie, wyjaśniła, że kwestionowała dokonane przez Trybunał oceny okoliczności faktycznych, a nie ścisłość samych okoliczności.

129    Skarżąca zwraca w tym względzie uwagę, że Trybunał oparł ocenę konieczności i proporcjonalności ograniczenia przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ na trzech czynnikach: po pierwsze, na nadwyżce wspólnotowej produkcji cukru buraczanego w stosunku do ilości cukru spożywanego we Wspólnocie w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji, po drugie, na istnieniu znacznych rozmiarów przywozu preferencyjnego cukru i po trzecie, na obowiązkach wynikających z porozumień zawartych w ramach WTO (zwanych dalej „porozumieniami WTO”).

130    Tymczasem, jak podnosi skarżąca, nadwyżka produkcji ma charakter strukturalny i istniała zawsze, nawet w momencie przyjęcia decyzji KTZ w 1991 r. Nie jest więc zasadne twierdzenie takie jak to, które Trybunał przedstawił w pkt 56 wyroku w sprawie Emesa, zgodnie z którym na wspólnotowym rynku cukru panowała niepewna równowaga. Ponadto preferencyjny przywóz ciągle by wzrastał, i bez uznania przez Wspólnotę za konieczne, do 2000 r. lub 2001 r., ograniczenia własnej produkcji. Postawę taką tłumaczy fakt, że wspólna organizacja rynku oparta jest na systemie samofinansowania, którego koszty ponoszą konsumenci.

131    Zdaniem skarżącej błędem jest sądzić, że przywóz cukru pochodzącego z KTZ wiąże się z wywozem objętym refundacjami takiej samej ilości cukru. Przywóz i wywóz nie stanowią bowiem systemu naczyń połączonych, jak zresztą przyznały Komisja i Rada (ww. w pkt 25 postanowienie z dnia 30 kwietnia 1999 r. w sprawie Emesa Sugar przeciwko Komisji).

132    Ponadto nieprawdą jest twierdzenie, że przywóz cukru pochodzącego z KTZ, który, w stosownym czasie, mógł osiągać maksymalnie 100 000–150 000 ton rocznie, stanowił problem z punktu widzenia zobowiązań ciążących na Wspólnocie na podstawie porozumień WTO. Komisja przyznała zresztą, w toku postępowania w przedmiocie zastosowania środków tymczasowych, że Wspólnota dokonała wywozu objętego refundacjami ilości cukru niższej niż dopuszczona na podstawie porozumień WTO. Ten dodatkowy margines wynosił 1 120 000 ton za okres odpowiadający kampaniom 1995/1996–1997/1998 (postanowienie prezesa Sądu z dnia 8 października 1997 r. w sprawie T‑229/97 R CEFS przeciwko Radzie, Rec. str. II‑1649). Zgodnie z obliczeniami Komisji margines ten wynosił 998 200 ton w dniu 1 lipca 1997 r. (ww. w pkt 25 postanowienie z dnia 30 kwietnia 1999 r. w sprawie Emesa Sugar przeciwko Komisji, pkt 107). W kampanii 2000/2001 przekraczał on jeszcze 400 000 ton. Tym samym niski poziom przywozu z KTZ nie mógł uniemożliwić Wspólnocie wypełniania jej obowiązków wynikających z porozumień WTO, przynajmniej do kampanii 2000/2001. Skarżąca utrzymuje także, że cukier pochodzący z KTZ może zostać włączony do kategorii cukru pochodzącego z AKP, ponieważ kumuluje te dwa pochodzenia. Jednakże chodzi o preferencyjny cukier, który nie podlega zobowiązaniom podjętym przez Wspólnotę w ramach porozumień WTO (zob. przypis na dole strony nr 1 „Schedule CXL”).

133    Sytuacja nadprodukcji strukturalnej we wspólnotowym przemyśle cukrowniczym stanowi prawdziwy problem tej gałęzi przemysłu. W przeszłości nigdy nie przyjęto, że ta nadprodukcja, która istnieje co najmniej od 1973 r., wymagała ograniczenia preferencyjnego przywozu cukru do Wspólnoty. Nieproporcjonalne jest zatem ograniczenie, na podstawie zaskarżonej decyzji, przywozu cukru pochodzącego z KTZ do 3000 ton w 1997 r., podczas gdy przywóz ten ledwie osiągnął 10 000 ton, a Wspólnota dysponowała w tym momencie dodatkowym marginesem wywozu w wielkości około miliona ton w ramach porozumień WTO. Skarżąca zwraca uwagę, że kiedy w 1999 r. przywóz cukru pochodzącego z KTZ, z powodu kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, przekroczył 50 000 ton, Wspólnota nawet nie uznała za konieczne wprowadzenia ograniczeń ilościowych, lecz ustaliła ceny minimalne.

134    Sąd przypomina przede wszystkim, że w pkt 40 wyroku w sprawie Emesa Trybunał orzekł, na podstawie dokonanej między innymi w pkt 56 wyroku oceny sytuacji panującej w sektorze cukru, że Rada mogła słusznie uznać za konieczne zmniejszenie zakresu zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do cukru, ponieważ stosowanie tej korzyści w omawianym sektorze „mogło prowadzić do znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu wspólnej organizacji rynku”.

135    Ponieważ podważanie dokonanych przez Trybunał ustaleń w przedmiocie okoliczności faktycznych, których ścisłość nie jest kwestionowana (zob. pkt 128 powyżej) nie leży w kompetencji Sądu, argumenty skarżącej odnoszące się do pkt 56 wyroku w sprawie Emesa – a dotyczące w szczególności kwestii tego, czy Rada nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, kiedy uznała w 1997 r., że stosowanie zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ bez ograniczeń „mogło prowadzić do znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu wspólnej organizacji rynku” – zostaną przeanalizowane już wyłącznie poza ramami niniejszej skargi.

136    W tym względzie należy najpierw zauważyć, że strony zgadzają się co do faktu, że w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji wspólnotowa cena cukru była dwukrotnie wyższa od ceny rynku światowego. Tymczasem skarżąca stwierdziła, w odpowiedzi na zadane na piśmie pytanie Sądu, że na Arubie nie są wymagane żadne należności celne przywozowe w odniesieniu do cukru kupionego w państwie AKP. Jako że cukier pochodzący z AKP przetworzony w KTZ korzysta, na podstawie zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, ze statusu towaru pochodzącego z KTZ, i jest z tego względu zwolniony z należności celnych we Wspólnocie, znacząca różnica między ceną rynku światowego a wspólnotową ceną cukru stanowiła, w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji, rzeczywiste ryzyko wzrostu wywozu do Wspólnoty cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ.

137    Tak więc, choć w 1996 r. wielkość wywozu do Wspólnoty cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ była niższa niż 3000 ton, skarżąca sama przewidywała, że gdyby zaskarżona decyzja nie została przyjęta, wywóz ten osiągnąłby wielkość 100 000–150 000 ton w przyszłych latach. Co więcej, taki szacunek nie uwzględnia nawet potencjalnego wywozu, lecz został oparty na skali produkcji dwóch istniejących przedsiębiorstw i dwóch innych przedsiębiorstw, których rozpoczęcie działalności miało przypaść w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji (zob. sprawozdanie NEI, str. 85, pkt 6.5). Jednakże, zważywszy na znaczącą różnicę między ceną rynku światowego a wspólnotową ceną cukru, jest więcej niż prawdopodobne, że również inne spółki weszłyby na ten rynek, gdyby Rada nie ograniczyła zastosowania zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do cukru.

138    Ponadto w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji istniało, jak podkreślił Trybunał w pkt 57 wyroku w sprawie Emesa, niezaprzeczalne ryzyko „sztucznego przekierowania produktów pochodzących z państw AKP na terytorium KTZ w celu zdobycia dostępu, do rynku wspólnotowego, cukru w ilościach przewyższających te, z jakich te państwa korzystają, na mocy umów, z zagwarantowanego bezcłowego dostępu do tego rynku”. Należy w tym względzie przypomnieć, że zgodnie z zasadą kumulacji pochodzenia AKP/KTZ całkiem proste operacje przetworzenia (nawet takie, które normalnie nigdy nie skutkują przyznaniem statusu towaru pochodzącego z KTZ) wystarczą, aby produkty z AKP zostały uznane za produkty z KTZ i mogły korzystać przy wejściu na wspólnotowy rynek ze zwolnienia z należności celnych przywozowych.

139    Na podstawie powyższych rozważań należy wyciągnąć wniosek, że w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji istniało rzeczywiste ryzyko znaczącego wzrostu wywozu do Wspólnoty cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ.

140    Co się tyczy kwestii, czy nieuchronny wzrost wielkości przywozu mógł zakłócić funkcjonowanie wspólnej organizacji rynku cukru, należy przypomnieć, że skarżąca nie zaprzecza zawartym w pkt 56 wyroku w sprawie Emesa twierdzeniom dotyczącym stanu faktycznego, zgodnie z którymi istniała „nadwyżka wspólnotowej produkcji cukru buraczanego w stosunku do ilości cukru spożywanego we Wspólnocie”, że ponadto Wspólnota była zobowiązana „do dokonania przywozu pewnej ilości cukru z państw trzecich na mocy [porozumień WTO]” oraz że do tego dochodził jeszcze „przywóz cukru trzcinowego pochodzącego z państw AKP, wynikający z zapotrzebowania na ten konkretnie produkt”. Zważywszy na wysoki poziom ceny wspólnotowej względem ceny światowej, „Wspólnota musiała również subwencjonować wywóz cukru, pod postacią refundacji wywozowych, w granicach wyznaczonych przez [porozumienia WTO]”.

141    Jeśli chodzi o argument skarżącej, zgodnie z którym nadprodukcja cukru we Wspólnocie ma charakter strukturalny i istniała już w 1991 r., kiedy to zasada kumulacji pochodzenia AKP/KTZ została ustanowiona, należy zwrócić uwagę, że cukier nie jest jedynym produktem, do którego ta zasada ma zastosowanie. Przeciwnie, chodzi tu o korzyść o charakterze ogólnym, znajdującą zastosowanie do każdego produktu przetworzonego w KTZ. Jeżeli stosowanie takiej korzyści powoduje zakłócenia w konkretnym sektorze lub grozi ich spowodowaniem, Wspólnota jest uprawniona do zastosowania środków „ad hoc” lub środków strukturalnych w celu rozwiązania zaistniałego problemu.

142    Zdaniem Trybunału „Rada mogła słusznie uznać, że wszelka dodatkowa ilość cukru wprowadzona na rynek Wspólnoty, choćby nieznaczna w porównaniu z wielkością produkcji wspólnotowej, zmusiłaby instytucje Wspólnoty do podniesienia kwoty subwencji wywozowych w ramach [porozumień WTO] lub do zmniejszenia kontyngentów producentów europejskich, co spowodowałoby zakłócenia w funkcjonowaniu wspólnej organizacji rynku cukru, którego równowaga była niepewna, a także byłoby sprzeczne z celami wspólnej polityki rolnej” (wyrok w sprawie Emesa, pkt 56).

143    Skarżąca kwestionuje tę ocenę okoliczności faktycznych. W jej opinii nie istniało rzeczywiste ryzyko zakłóceń na wspólnotowym rynku cukru.

144    Jednakże, jeżeli na wspólnotowym rynku cukru, w odniesieniu do którego znajduje zastosowanie system cen chronionych, podaż przekracza już popyt, rozsądne jest założenie, że wszelki wzrost podaży w wyniku przywozu może spowodować zakłócenia. Aby bowiem utrzymać niepewną równowagę na rynku – która stanowi raczej nierównowagę kontrolowaną, gdyż równowaga może zostać osiągnięta tylko za pomocą subwencjowanego wywozu – konieczne jest bądź istotne obniżenie ceny interwencyjnej w celu zahamowania przywozu i zwiększenia popytu, bądź ograniczenie wspólnotowej produkcji lub zwiększenie wywozu, który, zważywszy na różnicę między ceną wspólnotową a ceną światową, musi być subwencjonowany.

145    Biorąc pod uwagę nieuchronne ryzyko znaczącego wzrostu przywozu cukru do Wspólnoty związanego z zasadą kumulacji pochodzenia AKP/KTZ (zob. pkt 139 powyżej), Rada, po dokonaniu wyważenia interesów KTZ i wspólnej polityki rolnej, mogła rozsądnie zdecydować o ograniczeniu stosowania tej zasady w celu zahamowania przywozu z KTZ tego produktu, który miał status pochodzącego z KTZ wyłącznie dzięki zastosowaniu fikcji prawnej.

146    W odniesieniu do argumentu skarżącej, zgodnie z którym Wspólnota dokonuje wywozu mniejszej ilości cukru objętego refundacjami wywozowymi niż ilość dopuszczona na mocy porozumień WTO, należy zaznaczyć, że ani Rada, ani Trybunał nie utrzymywali, że powodem ograniczenia przez art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu przywozu zwolnionego z należności celnych była okoliczność, że Wspólnota nie mogła już, na mocy porozumień WTO, zwiększyć poziomu dokonywanego przez nią subwencjonowanego wywozu cukru.

147    Należy zaznaczyć, że porozumienia WTO, a w szczególności „Schedule CXL”, zawierają limit subwencjonowanego wywozu cukru. Nie przewidują jednak żadnego obowiązku wyczerpania przyznanej normy. Celem porozumień WTO jest bowiem stopniowe ograniczenie subwencjonowanego wywozu.

148    Nie można zatem uznać, że Rada, podejmując decyzję o ograniczeniu przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, naruszyła zasadę proporcjonalności, nawet jeżeli dodatkowy wywóz mogący być konsekwencją tego przywozu pozostaje poniżej limitu wyznaczonego przez porozumienia WTO.

149    Skarżąca wyjaśnia następnie, że wzrost przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ nie musi mieć wpływu na produkcję wspólnotową. Zauważa, że w ostatnich latach produkcja wspólnotowa pozostawała zawsze poniżej kwot produkcyjnych określonych przez Wspólnotę.

150    Należy jednakże przypomnieć, że w trakcie całego postępowania skarżąca podkreślała istnienie nadprodukcji strukturalnej na wspólnotowym rynku. Na rozprawie powołała się jeszcze na sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego nr 20/2000 dotyczące zarządzania wspólną organizacją rynków w sektorze cukru (Dz.U. 2001, C 50, str. 1), z którego wynika, że w 1997 r. ta nadprodukcja osiągnęła wielkość około 2 milionów ton. W konsekwencji, niezależnie od tego, czy kwoty produkcyjne zostały wyczerpane, rozsądne jest uznać, że wspólnotowy rynek cukru, na którym podaż znacząco przewyższa popyt, zostałby zakłócony w przypadku istotnego wzrostu przywozu cukru będącego wynikiem stosowania zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ.

151    W tych okolicznościach należy uznać, że Rada mogła rozsądnie przyjąć, że konieczne było ograniczenie przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w celu ochrony stabilności wspólnej organizacji rynku cukru.

152    Należy jeszcze zbadać, czy ograniczając zastosowanie zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ do 3000 ton, Rada nie naruszyła zasady proporcjonalności.

153    Trzeba jednakże stwierdzić, że Trybunał orzekł już w wyroku w sprawie Emesa, że limit wyznaczony w art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu, a mianowicie ograniczenie przywozu korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ do 3000 ton rocznie, nie może zostać uznany za sprzeczny z zasadą proporcjonalności. W pkt 57 tego wyroku Trybunał wskazał w tym względzie w szczególności, że „roczny kontyngent 3000 ton nie jest niższy od poziomu tradycyjnego przywozu cukru pochodzącego z KTZ, ponieważ cukier nie jest produkowany w tych krajach”, że branża, której dotyczy zaskarżona decyzja, „może przyczyniać się do rozwoju [KTZ] tylko w niewielkim stopniu” oraz że „nieograniczone stosowanie zasady kumulacji pochodzenia może rodzić ryzyko sztucznego przekierowania produktów pochodzących z państw AKP na terytorium KTZ w celu zdobycia dostępu, do rynku wspólnotowego, cukru w ilościach przewyższających te, z jakich te państwa korzystają, na mocy umów, z zagwarantowanego bezcłowego dostępu do tego rynku”.

154    W uwagach z dnia 9 października 2000 r. skarżąca poddała krytyce również powyższy fragment wyroku w sprawie Emesa. Ponieważ argumenty przedstawione przez skarżącą dotyczą jedynie dokonanych przez Trybunał ocen okoliczności faktycznych, które nie zostały zakwestionowane, zostaną przeanalizowane już wyłącznie poza ramami niniejszej skargi.

155    Skarżąca podkreśla fakt braku tradycyjnego przywozu cukru pochodzącego z KTZ. Przemysł cukrowniczy w KTZ został rozwinięty ze względu na zasadę kumulacji pochodzenia AKP/KTZ. W 1996 r. wielkość wywozu była niższa niż 3000 ton z tego powodu, że zainteresowane przedsiębiorstwa nie były jeszcze w pełni operacyjne. W tych okolicznościach uzasadnianie kontyngentu w wysokości 3000 ton odniesieniem do tradycyjnego przywozu – jak uczynił to Trybunał w pkt 57 wyroku w sprawie Emesa – jest niezrozumiałe. Skarżąca podkreśla, że 3000 ton to ilość mniejsza od wielkości jej miesięcznej produkcji. Przypomina, że w ww. w pkt 25 postanowieniu z dnia 30 kwietnia 1999 r. w sprawie Emesa Sugar przeciwko Komisji prezes Sądu orzekł, że 15 000 ton rocznie to wielkość przywozu cukru pochodzącego z KTZ niezbędna dla zapewnienia jej przetrwania na rynku. Nawet jeżeli ograniczenie przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ było konieczne, skarżąca utrzymuje, że Rada powinna była uwzględnić w zaskarżonej decyzji interesy przedsiębiorstw działających wówczas w KTZ w sektorze cukru i powinna była ustanowić kontyngent w wysokości pozwalającej tym przedsiębiorstwom utrzymać się na rynku. Powołuje się w tym zakresie na podejście przyjęte przez Radę w odniesieniu do innych produktów, zwłaszcza izoglukozy i inuliny.

156    Sąd stwierdza po pierwsze, że skarżąca sama przyznała, że w KTZ nie istnieje produkcja cukru. W każdym razie, gdyby taka produkcja istniała, zaskarżona decyzja nie dotyczyłaby jej w żaden sposób, gdyż produkcja ta – jako całkowicie uzyskana w KTZ w rozumieniu art. 2 załącznika II – miałaby status pochodzącej z KTZ.

157    Jeśli chodzi o cukier przetworzony w KTZ, należy przypomnieć, że cukier, który został w wystarczającym stopniu przetworzony zgodnie ze zwykłymi regułami pochodzenia (zob. pkt 77 powyżej) stanowi produkt pochodzący z KTZ, którego przywóz do Wspólnoty jest zwolniony z należności celnych i nie podlega żadnym ograniczeniom ilościowym.

158    Wprowadzając do decyzji KTZ art. 108b ust. 1, Rada ustaliła jedynie limit przywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, czyli cukru pochodzącego z państw AKP i przetworzonego w KTZ, co w normalnych warunkach nie byłoby wystarczające do przyznania mu pochodzenia KTZ, niemniej dzięki zastosowaniu fikcji prawnej cukier ten jest uważany za mający takie pochodzenie.

159    Limit wyznaczony przez Radę w art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu kształtuje się w przybliżeniu na poziomie równym poziomowi wywozu cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ istniejącego w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji.

160    Skarżąca przyznaje bowiem, że w roku poprzedzającym przyjęcie zaskarżonej decyzji wywóz do Wspólnoty cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ obejmował 2310 ton. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy 1997 r. wyniósł on zdaniem skarżącej 1404,3 tony. Wynika z tego, że ograniczając w listopadzie 1997 r. zastosowanie zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do cukru do 3000 ton rocznie, Rada nie działała w sposób nierozsądny.

161    Jeśli chodzi o argument, zgodnie z którym instytucje wspólnotowe powinny były uwzględnić fakt, że przemysł cukrowniczy w KTZ znajdował się w fazie rozruchu, należy wskazać, że zasada kumulacji pochodzenia AKP/KTZ istnieje od chwili przyjęcia decyzji KTZ w 1991 r. Skarżąca została ustanowiona dopiero 6 lutego 1997 r., a więc w momencie późniejszym względem przedłożenia przez Komisję Radzie projektu całkowitego zniesienia zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ w odniesieniu do cukru (zob. pkt 94 powyżej).

162    Ponadto gdyby przetrwanie skarżącej na rynku zależało rzeczywiście od utrzymania zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, jak twierdzi, dokonaną inwestycję należałoby uznać za całkowicie nieroztropną. Zasada kumulacji pochodzenia AKP/KTZ ma bowiem charakter wyjątkowy, a jej zniesienie w odniesieniu do cukru zostało ogłoszone jeszcze przed ustanowieniem skarżącej.

163    Na rozprawie skarżąca podkreśliła ponadto, że w całym 1997 r. przywóz cukru wyniósł jedynie 10 000 ton. Skoro taka jego ilość nie mogła wprowadzić zakłóceń na wspólnotowym rynku cukru, ustanowienie limitu w art. 108b ust. 1 decyzji KTZ w zmienionym brzmieniu wydaje się całkowicie nierozsądne.

164    Należy jednakże przypomnieć, że skarżąca sama utrzymuje, na podstawie szacunków, które nie uwzględniają nawet potencjalnego wywozu, że gdyby zaskarżona decyzja nie została przyjęta, wywóz cukru korzystającego z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ osiągnąłby wielkość 100 000–150 000 ton rocznie (zob. pkt 137 powyżej). Tymczasem, jak już to zostało stwierdzone, Rada mogła rozsądnie uznać, że taka ilość może wprowadzić zakłócenia na wspólnotowym rynku cukru (zob. pkt 144 i 145).

165    Skarżąca poddaje krytyce również zawarte w pkt 57 wyroku w sprawie Emesa stwierdzenie Trybunału, zgodnie z którym „wobec faktu, że na terytorium KTZ towary pochodzące z państw AKP otrzymują jedynie niewielką wartość dodaną, branża, której dotyczy [zaskarżona] decyzja, może przyczyniać się do rozwoju tych krajów tylko w niewielkim stopniu”.

166    Nie można jednakże poważnie zaprzeczyć temu, że operacje, które zgodnie ze zwykłymi regułami pochodzenia przyznają danemu produktowi status produktu pochodzącego z KTZ, przyczyniają się do zwiększenia jego wewnętrznej wartości w stopniu większym aniżeli operacje korzystające z kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, które mają charakter prosty. Poza tym, z tymi ostatnimi operacjami zazwyczaj nie wiąże się utworzenie wielu miejsc pracy. Należy zatem uznać, że znaczenie przemysłu objętego zaskarżoną decyzją mogło przyczyniać się do rozwoju KTZ tylko w niewielkim stopniu.

167    Skarżąca zwraca następnie uwagę, że odmiennie niż twierdzi Trybunał w pkt 57 wyroku w sprawie Emesa, brak jest podstaw do przyjęcia, że w chwili przyjęcia decyzji miało miejsce jakiekolwiek sztuczne przekierowanie produktów pochodzących z państw AKP.

168    Niemniej, jak zostało już wskazane w pkt 138 powyżej, ryzyko takiego przekierowania było rzeczywiste ze względu na różnicę między ceną wspólnotową cukru a ceną cukru na rynku światowym.

169    Wreszcie skarżąca daje wyraz oburzenia faktem, że przywóz cukru pochodzącego z KTZ jest przedmiotem traktowania mniej korzystnego niż przywóz z państw AKP lub państw trzecich. Podkreśla, że preferencyjny przywóz cukru pochodzącego z AKP i państw trzecich osiągnął 1,7 miliona ton. Przywóz ten jest subwencjonowany ze środków EFOGR w wysokości 0,8 miliarda EUR rocznie. Kwota ta znacznie przewyższa koszt potencjalnych subwencji w odniesieniu do wywozu cukru pochodzącego z KTZ. Skarżąca podkreśla ponadto fakt, że KTZ znajdują się na szczycie hierarchii państw, z którymi Unia Europejska utrzymuje uprzywilejowane stosunki. Produkty pochodzące z KTZ powinny zatem mieć szczególną pozycję.

170    Powyższa argumentacja oparta jest na błędnej przesłance. Produktom pochodzącym z KTZ przysługuje bowiem i będzie przysługiwać całkowite zwolnienie z należności celnych. Rada ograniczyła do 3000 ton stosowanie w odniesieniu do cukru zasady kumulacji pochodzenia AKP/KTZ, która – na podstawie czystej fikcji prawnej – przyznaje status produktu pochodzącego z KTZ produktom, które w rzeczywistości pochodzą z AKP.

171    Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzut oparty na naruszeniu zasady proporcjonalności również musi zostać oddalony.

172    Ponieważ analiza zarzutów nieważności nie wykazała naruszenia normy prawnej będącej dla jednostek źródłem uprawnień i ponieważ nie ma potrzeby badania dwóch pozostałych przesłanek warunkujących stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, należy uznać, że żądania odszkodowawcze nie mogą zostać uwzględnione.

173    Z powyższego wynika, że skarga podlega oddaleniu w całości.

 W przedmiocie kosztów

174    Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ skarżąca przegrała sprawę, należy – zgodnie z żądaniem Rady – obciążyć ją kosztami postępowania, w tym kosztami postępowań w przedmiocie zastosowania środków tymczasowych.

175    Zgodnie z art. 87 § 4 regulaminu Komisja, Królestwo Hiszpanii i Republika Francuska, które przystąpiły do udziału w niniejszym postępowaniu w charakterze interwenientów popierających żądania Rady, pokrywają własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (trzecia izba)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      Skarżąca pokrywa – poza własnymi kosztami – koszty poniesione przez Radę, w tym koszty postępowań w przedmiocie zastosowania środków tymczasowych.

3)      Interwenienci pokrywają własne koszty.

Azizi Lenaerts Jaeger

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 6 grudnia 2001 r.

Sekretarz       Prezes

H. Jung       M. Jaeger

* Język postępowania: niderlandzki.