KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
Kokott
ippreżentati fl-20 ta’ Ottubru 2009 (1)
Kawża C‑480/08
Maria Teixeira
vs
London Borough of Lambeth
u
Secretary of State for the Home Department
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Court of Appeal of England and Wales, Civil Division (ir-Renju Unit)]
“Moviment liberu tal-persuni – Dritt ta’ residenza – Kundizzjonijiet – Ex ħaddiem immigrant – Persuna li ma jkollhiex riżorsi suffiċjenti u lanqas sigurtà soċjali – Għajnuna soċjali taħt forma ta’ akkomodazzjoni soċjali – Persuna li jkollha l-kustodja effettiva ta’ minuri residenti fl-Istat Membru ospitanti għall-finijiet ta’ edukazzjoni – Artikolu 12 tar-Regolament (KEE) Nru 1612/68 – Direttiva 2004/38/KEE – Relazzjoni bejn dawn iż-żewġ testi”
I – Introduzzjoni
1. Ċittadina tal-Unjoni, li ma jkollhiex attività professjonali u li lanqas ma jkollha riżorsi personali suffiċjenti, tista’ tinvoka l-kwalità tagħha bħala persuna li għandha l-kura ta’ bintha sabiex tingħata d-dritt ta’ residenza fl-Istat Membru fejn it-tifla tkun qed tirrisjedi bħala t-tifla ta’ ex ħaddiem immigrant għall-finijiet ta’ edukazzjoni?
2. Din hija d-domanda li l-Court of Appeal of England and Wales (Civil Division) (2) ressqet lill-Qorti tal-Ġustizzja f’din il-kawża. Din tagħti l-opportunità lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tirfina l-ġurisprudenza tagħha dwar l-Artikolu 12 tar-Regolament (KEE) Nru 1212/68 (3) – b’mod partikolari s-sentenza Baumbast u R (4) – u biex tikkjarifika r-relazzjonijiet bejn din id-dispożizzjoni u d-direttiva l-ġdida dwar id-dritt taċ-ċittadini tal-Unjoni u tal-membri tal-familja tagħhom biex jiċċaqilqu u jgħixu liberament fit-territorju tal-Istati Membri li ġiet adottata fl-2004 (Direttiva 2004/38/KE (5)). Din il-kwistjoni hija ta’ ċerta importanza, li ma tistax tiġi sottovalutata, mhux biss għal numru kbir ta’ ċittadini tal-Unjoni li telqu minn pajjiżhom u li jgħixu fi Stati Membri oħrajn, iżda wkoll għall-Istati li jospitawhom.
3. Din il-kawża għandha ċertu xebh mal-kawża Ibrahim (C‑310/08 (6)), li attwalment tinsab pendenti quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja u li wkoll ġiet imressqa permezz ta’ talba għal deċiżjoni preliminari tal-Court of Appeal. Fiż-żewġ kawżi, persuni mingħajr attività personali u mingħajr riżorsi personali suffiċjenti ppreżentaw applikazzjoni għal akkomodazzjoni soċjali fl-Ingilterra. It-tnejn li huma jinvokaw insostenn tat-talba tagħhom dritt ta’ residenza fir-Renju Unit li huma jsostnu li huma intitolati għalih minħabba l-fatt li huma għandhom il-kura tat-tfal minorenni tagħhom li jistudjaw hemmhekk. Madankollu, diversament mill-kawża Ibrahim, fil-kawża Teixeira, it-talba għal benefiċċji soċjali ġiet ippreżentata mhux minn ċittadina ta’ Stat terz, iżda minn ċittadina tal-Unjoni, li hija stess kienet fil-passat teżerċita attività professjonali fir-Renju Unit u li għadha tgħix hemmhekk.
II – Il-kuntest ġuridiku
A – Id-dritt Komunitarju
4. Il-kuntest ġuridiku Komunitarju li fih tinsab din il-kawża jikkonsisti fid-Direttiva 2004/38, minn naħa, u fir-Regolament Nru 1612/68, min-naħa l-oħra.
1. Id-Direttiva 2004/38
5. Id-Direttiva 2004/38 tistabbilixxi dispożizzjonijiet ġenerali fil-Kapitolu I tagħha (Artikoli 1 sa 3), regoli dwar id-dritt ta’ residenza fil-Kapitolu III tagħha (Artikoli 6 sa 15) u regoli dwar id-dritt ta’ residenza permanenti fil-Kapitolu IV tagħha (Artikoli 16 sa 21).
6. B’mod konformi mad-definizzjoni li tinsab fl-Artikolu 2(2)(ċ) tagħha, għall-finijiet tad-Direttiva 2004/38 “membru tal-familja” tfisser
“id-dixxendenti diretti li għandhom inqas minn 21 sena jew li huma dipendenti u dawk tar-raġel jew tal-mara jew tas-sieħeb/sieħba kif imfissra fil-punt (b)”.
7. L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2004/38, bit-titolu “Dritt ta’ residenza ta’ aktar minn tliet xhur”, huwa fformulat skont kif ġej (siltiet):
“1. Iċ-ċittadini kollha ta’ l-Unjoni għandhom id-dritt ta‘ residenza fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor għal perjodu ta’ aktar minn tliet xhur jekk huma:
a) ħaddiema jew nies li jaħdmu għal rashom fl-Istat Membru ospitanti; jew
b) għandhom biżżejjed riżorsi għalihom u għall-membri tal-familja tagħhom biex ma jkunux ta’ piż fuq is-sistema ta‘ l-għajnuna soċjali ta’ l-Istat Membru ospitanti matul il-perjodu tagħhom ta‘ residenza u għandhom assigurazzjoni ta’ mard komprensiva fl-Istat Membru ospitanti; jew,
ċ) – miktuba f‘istitut privat jew pubbliku, akkreditat jew finanzjat mill-Istat Membru ospitanti skond il-bażi tal-leġislazzjoni jew tal-prattika amministrattiva tiegħu, għall-iskop prinċipali li jiġi segwit kors ta’ studju, inkluż taħriġ professjonali; u
għandhom assigurazzjoni ta’ mard komprensiva fl-Istat Membru ospitanti u jassiguraw lill-awtorità nazzjonali rilevanti, permezz ta’ dikjarazzjoni jew b’mezzi oħrajn ekwivalenti li jagħżlu huma, li għandhom riżorsi suffiċjenti għalihom u għall-membri tal-familja tagħhom biex ma jkunux ta’ piż fuq is-sistema ta’ l-għajnuna soċjali ta’ l-Istat Membru ospitanti matul il-perjodu tagħhom ta’ residenza; jew
d) membri tal-familja li qed jakkumpanjaw jew li se jingħaqdu ma’ ċittadin ta‘ l-Unjoni li jissoddisfa l-kondizzjonijiet imsemmija fil-punti (a), (b) jew (ċ).
2. Id-dritt ta’ residenza previst fil-paragrafu 1 għandu jkun estiż għall-membri tal-familja li mhumiex ċittadini ta‘ Stat Membru, li jakkumpanjaw jew li jingħaqdu maċ-ċittadin ta‘ l-Unjoni fl-Istat Membru ospitanti, sakemm dan iċ-ċittadin ta‘ l-Unjoni jissoddisfa l-kondizzjonijiet imsemmija fil-paragrafu 1 (a), (b) jew (ċ).
3. Għall-iskopijiet tal-paragrafu 1(a), ċittadin ta‘ l-Unjoni li m‘għadux jaħdem jew li m‘għadux jaħdem għal rasu għandu jżomm l-istatus ta‘ ħaddiem jew ta’ persuna li taħdem għal rasha fiċ-ċirkostanzi li ġejjin:
a) il-persuna kkonċernata ma tistax taħdem għal żmien temporanju minħabba mard jew inċident;
b) il-persuna kkonċernata, wara li tkun spiċċat involontarjament bla xogħol wara li ħadmet għal aktar minn sena, tirreġistra bħala persuna li qed tfittex xogħol ma‘ l-uffiċċju ta‘ l-impjieg rilevanti;
ċ) il-persuna kkonċernata spiċċat involontarjament bla xogħol wara li lestiet kuntratt ta‘ xogħol għal żmien fiss ta‘ anqas minn sena jew wara li spiċċat involontarjament bla xogħol matul l-ewwel tnax-il xahar u rreġistrat bħala persuna li qed tfittex xogħol ma‘ l-uffiċċju ta‘ l-impjieg rilevanti. F‘dan il-każ, l-istatus ta‘ ħaddiem għandu jinżamm għal perjodu li mhux inqas minn sitt xhur;
d) il-persuna kkonċernata tibda taħriġ professjonali. Sakemm ma tispiċċax involontarjament bla xogħol, iż-żamma ta‘ l-istatus ta‘ ħaddiem teħtieġ li t-taħriġ ikun jirrelata max-xogħol preċedenti.
4. […]”
8. L-Artikolu 12(3) tad-Direttiva 2004/38 jistabbilixxi r-regola li ġejja f’dak li jirrigwarda ż-żamma tad-dritt ta’ residenza tal-membri tal-familja f’każ ta’ mewt jew tluq taċ-ċittadin tal-Unjoni:
“It-tluq taċ-ċittadin ta‘ l-Unjoni mill-Istat Membru ospitanti jew il-mewt tiegħu m‘għandux iwassal għal telf tad-dritt ta‘ residenza tat-tfal tiegħu jew tal-ġenitur li għandu l-kustodja preżenti tat-tfal, irrispettivament miċ-ċittadinanza, jekk it-tfal jgħixu fl-Istat Membru ospitanti u huma miktuba f‘istituzzjoni edukattiv, għal skop ta‘ studju, sat-tlestija ta‘ l-istudji tagħhom.”
9. Għall-finijiet ta’ kompletezza, nikkwota wkoll l-Artikolu 16 tad-Direttiva 2004/38, li jistabbilixxi regoli ġenerali dwar id-dritt ta’ residenza permanenti taċ-ċittadini tal-Unjoni u tal-membri tal-familja tagħhom:
“1. Iċ-ċittadin ta‘ l-Unjoni li għex legalment għal perjodu kontinwu ta‘ ħames snin fl-Istat Membru ospitanti għandu d-dritt ta‘ residenza permanenti hemmhekk. Dan id-dritt m‘għandux ikun suġġett għall-kondizzjonijiet previsti fil-Kapitolu III.
2. […]
3. Il-kontinwità tar-residenza m‘għandhiex tintlaqat minn assenzi temporanji li ma jaqbżux is-sitt xhur f‘sena, jew minn assenzi ta‘ dewma itwal għal servizz militari obbligatorju, jew minn assenza waħda ta‘ massimu ta‘ 12-il xahar konsekuttivi għal raġunijiet importanti bħal tqala u maternità, mard serju, studju jew taħriġ professjonali, jew kariga fi Stat Membru ieħor jew pajjiż terz.
4. Meta jinkiseb, id-dritt ta’ residenza permanenti għandu jintilef biss permezz ta’ assenza mill-Istat Membru ospitanti għal perjodu ta‘ sentejn konsekuttivi.”
10. Hekk kif jirriżulta mill-Artikolu 40(1) tagħha, l-Istati Membri kellhom jittrasponu d-Direttiva 2004/38 qabel it-30 ta’ April 2006.
2. Ir-Regolament Nru 1612/68
11. Ir-Regolament Nru 1612/68 huwa wieħed mit-testi li ġew qabel id-Direttiva 2004/38. Dan ġie parzjalment imħassar minnha (7).
12. L-Artikolu 10 tar-Regolament Nru 1612/68, li ġie mħassar mid-Direttiva 2004/38, kien jipprovdi b’dan il-mod sat-30 ta’ April 2006:
“1. Dawn li ġejjin għandhom, irrispettivament miċ-ċittadinanza tagħhom, ikollhom id-dritt li jinstallaw ruħhom ma‘ ħaddiem li hu ċittadin ta‘ Stat Membru wieħed u li hu mpjegat fit-territorju ta‘ Stat Membru ieħor:
a) il-mara [konjuġi] tiegħu u d-dixxendenti tagħhom li huma taħt l-età ta‘ 21 sena jew huma dipendenti;
b) qraba dipendenti fil-linja axxendenti tal-ħaddiem u l-mara [konjuġi] tiegħu.
2. Stati Membri għandhom jiffaċilitaw id-dħul ta‘ kwalunkwe membru tal-familja li ma jaqax taħt il-paragrafu 1 jekk ikun dipendenti fuq il-ħaddiem li saret referenza għalih hawn fuq jew ikun qed jgħix taħt is-saqaf tiegħu fil-pajjiż mnejn ġie.
3. Għall-iskopijiet ta‘ paragrafi 1 u 2, il-ħaddiem għandu jkollu disponibbli għall-familja tiegħu dar għall-abitazzjoni meqjusa bħala normali għall-ħaddiema ċittadini ta‘ dak l-Istat fir-reġjun fejn hu jkun impjegat; din id-dispożizzjoni, madanakollu m‘għandux joħloq diskriminazzjoni bejn ħaddiema ċittadini u ħaddiema mill-Istati Membri l-oħra.”
13. L-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, li ma ġiex imħassar bid-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2004/38, jistabbilixxi dawn ir-regoli:
“It-tfal ta‘ ċittadin ta‘ Stat Membru li hu jew kien impjegata fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor għandhom ikunu ammessi għall-korsijiet edukattivi ġenerali, ta‘ apprendistat u professjonali ta‘ dak l-Istat taħt l-istess kondizzjonijiet bħal ċittadini ta‘ dak l-Istat, jekk dawn it-tfal ikunu qegħdin jgħixu fit-territorju tiegħu.
Stati Membri għandhom jinkoraġġixu l-isforzi kollha biex dawn it-tfal ikunu jistgħu jattendu għal dawn il-korsijiet taħt l-aħjar kondizzjonijiet possibbli.”
B – Id-dritt nazzjonali
14. Id-digriet tar-rinviju jikkwalifika d-dispożizzjonijiet nazzjonali applikabbli bħala “kumplessi” u jagħti biss sinteżi tagħhom. Is-sitwazzjoni fid-dritt nazzjonali hija ppreżentata skont kif ġej.
15. Skont il-liġi dwar l-akkomodazzjoni adottata fl-1996 (8), l-akkomodazzjoni soċjali tingħata lill-“persuni eliġibbli” li m’għandhomx dar u li jissodisfaw ċerti kundizzjonijiet.
16. Mill-Artikolu 185 ta’ din il-liġi (9) jirriżulta li persuna ma tistax tingħata akkomodazzjoni soċjali jekk “tkun persuna minn pajjiż barrani li ma tkunx eliġibbli għall-għajnuna”. Fl-Ingilterra, din id-dispożizzjoni ġiet ippreċiżata permezz ta’ digriet ministerjali, imsejjaħ ir-“Regolament dwar il-kundizzjonijiet tal-eliġibbiltà” (10).
17. Ir-regola 6(1) tar-Regolament dwar il-kundizzjonijiet tal-eliġibbiltà tipprovdi b’mod partikolari li persuna mhux suġġetta għall-kontroll fir-rigward tal-immigrazzjoni tista’ tingħata akkomodazzjoni soċjali biss jekk tkun residenti abitwalment fir-Renju Unit u jkollha wkoll dritt ta’ residenza hemmhekk (11).
18. F’dan il-kuntest, għandhom jitqiesu bħala titolari għal dritt ta’ residenza, minbarra ċ-ċittadini Britanniċi, b’mod partikolari ċ-ċittadini tal-Unjoni li jeżerċitaw id-dritt tagħhom, mogħti mid-dritt Komunitarju, li jidħlu fit-territorju tar-Renju Unit u li jirrisjedu hemmhekk għal żmien twil (12). Iċ-ċittadini tal-Unjoni ma jissodisfawx il-kundizzjonijiet tal-eliġibbiltà meta huma jeżerċitaw id-dritt ta’ residenza tagħhom biss bl-iskop li jfittxu xogħol jew bħala membri tal-familja ta’ persuna li tkun qed tfittex xogħol jew jekk ikunu qed jeżerċitaw id-dritt inizjali tagħhom li jirrisjedu fir-Renju Unit għal perjodu ta’ mhux iktar minn tliet xhur (13).
19. Skont ir-regola 6(2) tar-Regolament dwar il-kundizzjonijiet tal-eliġibbiltà, il-kriterju ta’ residenza abitwali mhuwiex applikat fir-rigward, inter alia, taċ-ċittadini tal-Unjoni segwenti: l-impjegati, dawk li jaħdmu għal rashom, il-membri tal-familja ta’ impjegati jew ta’ dawk li jaħdmu għal rashom, kif ukoll il-persuni li għandhom dritt ta’ residenza permanenti fir-Renju Unit.
20. Finalment, għandu jiġi ppreċiżat li d-Direttiva 2004/38 ġiet trasposta fir-Renju Unit permezz tar-Regolament tal-2006 dwar l-immigrazzjoni miż-Żona Ekonomika Ewropea (14), li daħal fis-seħħ fit- 30 ta’ April 2006.
III – Il-fatti u l-proċedura fil-kawża prinċipali
21. M. Teixeira twieldet fis-7 ta’ Marzu 1971 u għandha nazzjonalità Portugiża. Hija emigrat lejn l-Ingilterra fl-1989, fejn ħadmet bħala persuna inkarigata mit-tindif bejn l-1989 u l-1991. Hija kienet akkumpanjata minn żewġha, li wkoll huwa ċittadin Portugiż. Fit-2 ta’ Ġunju 1991, it-tifla tagħhom Patricia twieldet fir-Renju Unit. Patricia daħlet l-iskola fi żmien meta M. Teixeira ma kinitx taħdem (15).
22. Sussegwentement M. Teixeira u żewġha ddivorzjaw, u r-raġel għadu jgħix l-Ingilterra. Fit-13 ta’ Ġunju 2006, deċiżjoni ġudizzjarja ordnat li Patricia tgħix ma’ missierha, iżda li hija seta’ jkollha kuntatt ma’ ommha daqs kemm tkun tixtieq. F’Novembru 2006, Patricia bdiet taħriġ dwar il-kura tat-tfal fil-Vauxhall Learning Centre (16) f’Lambeth, kwartier ta’ Londra. F’Marzu 2007, Patricia, li sa dak iż-żmien kellha 15-il sena, marret tgħix għand ommha.
23. Wara l-1991, M. Teixeira ħadmet b’mod intermittenti fir-Renju Unit; l-aħħar impjieg tagħha jmur lura għall-bidu tas-sena 2005.
24. Fil-11 ta’ April 2007, M. Teixeira ppreżentat applikazzjoni għal akkomodazzjoni soċjali għall-persuni li m’għandhomx dar lill-London Borough of Lambeth (17). Din it-talba ġiet miċħuda, fuq il-bażi li M. Teixeira ma kinitx tifforma parti mill-persuni eliġibbli. Wara l-oġġezzjoni mressqa minn M. Teixeira, ir-rifjut tat-talba tagħha ġie kkonfermat.
25. M. Teixeira kkontestat id-deċiżjoni li tiġi miċħuda lilha l-akkomodazzjoni soċjali fl-ewwel istanza quddiem il-London Lambeth County Court (18), iżda mingħajr suċċess (19). Fil-preżent, hija l-Court of Appeal of England and Wales (Civil Division), il-qorti tar-rinviju, li għandha l-appell quddiemha.
26. Skont id-digriet tar-rinviju, M. Teixeira tirrikonoxxi fil-kuntest tal-kawża prinċipali
– li hija m’għandhiex l-istatus ta’ ħaddiema, li hija m’għandhiex riżorsi suffiċjenti u li hija m’għandhiex dritt ta’ residenza abbażi tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2004/38,
– li hija ma żammitx l-istatus ta’ impjegata, peress li ma tissodisfax il-kundizzjonijiet tal-Artikolu 7(3) tad-Direttiva 2004/38, u
– li hija m’għandhiex dritt ta’ residenza permanenti taħt l-Artikolu 16 tad-Direttiva 2004/38.
27. M. Teixeira tibbaża d-dritt ta’ residenza fir-Renju Unit li hija tinvoka fil-kuntest tal-kawża prinċipali fuq is-sempliċi fatt li, sa mill-2007, hija għandha, b’mod prinċipali, il-kustodja ta’ bintha Patricia, li min-naħa tagħha, tistudja fir-Renju Unit u għandha d-dritt li tirrisjedi fir-Renju Unit skont l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 (20).
IV – It-talba għal deċiżjoni preliminari u l-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
28. B’digriet tal-10 ta’ Ottubru 2008, il-Court of Appeal issospendiet il-proċeduri quddiemha u ressqet id-domandi segwenti lill-Qorti tal-Ġustizzja għall-finijiet ta’ deċiżjoni preliminari:
“F’ċirkustanzi fejn (i) ċittadina tal-Unjoni Ewropea waslet fir-Renju Unit, (ii) iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea ħadmet matul ċerti perijodi fir-Renju Unit, (iii) iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea waqfet milli taħdem, iżda ma telqitx mir-Renju Unit, (iv) iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea ma żammitx l-istatus tagħha bħala ħaddiem u m’għandha l-ebda dritt ta’ residenza taħt l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2004/38 u lanqas id-dritt li tirrisjedi b’mod permanenti taħt l-Artikolu 16 ta’ din l-istess direttiva, (v) it-tifel taċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea beda l-edukazzjoni fi żmien meta din iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea ma kinitx taħdem, iżda segwa l-istudji tiegħu fir-Renju Unit matul perijodi li fihom iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea ħadmet fir-Renju Unit, (vi) iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea hija l-persuna li tassigura, prinċipalment, il-manteniment tat-tifel tagħha u (vii) iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea u t-tifel tagħha mhumiex fil-pożizzjoni li jmantnu lilhom infushom:
1) iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea tibbenefika [biss] minn dritt ta’ residenza fir-Renju Unit jekk tissodisfa l-kundizzjonijiet iddefiniti mid-Direttiva 2004/38?
jew
2) a) iċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea tibbenefika minn dritt ta’ residenza li jirriżulta mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, kif interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja, mingħajr ma jkollha tissodisfa l-kundizzjonijiet iddefiniti mid-Direttiva 2004/38?
u
b) jekk iva, hija għandu jkollha riżorsi suffiċjenti sabiex ma ssirx piż fuq is-sistema ta’ għajnuna soċjali tal-Istat Membru ospitanti matul il-perijodu ta’ residenza maħsub u assigurazzjoni kontra l-mard kompluta fl-Istat Membru ospitanti?
ċ) jekk iva, it-tifel għandu jkun beda l-istudji f’mument meta ċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea kienet taħdem, sabiex [tkun tista’] tibbenefika minn dritt ta’ residenza li jirriżulta mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, kif interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja, jew huwa suffiċjenti li ċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea tkun ħadmet f’ċerti mumenti wara li t-tifel beda l-istudji tiegħu?
d) id-dritt ta’ residenza li ċ-ċittadina tal-Unjoni Ewropea tibbenefika minnu minħabba l-fatt li hija tassigura, prinċipalment, il-manteniment tat-tifel li jsegwi l-istudji, jispiċċa meta t-tifel jilħaq l-età ta’ tmintax-il-sena?
3) jekk ir-risposta għall-ewwel domanda hija pożittiva, is-sitwazzjoni hija differenti f’ċirkustanzi bħal dawk fil-każ preżenti fejn it-tifel beda l-istudji qabel id-data li fiha d-Direttiva 2004/38 kellha tiġi trasposta mill-Istati Membri, iżda li l-omm ma saritx il-persuna li tassigura, prinċipalment, il-manteniment tat-tifel u ma talbitx id-dritt ta’ residenza minħabba li hija kienet il-persuna li tassigura, prinċipalment, il-manteniment tat-tifel sa Marzu 2007, jiġifieri wara d-data li fiha d-direttiva kellha tiġi trasposta?”
29. Fil-kuntest tal-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub u orali, minbarra minn M. Teixeira u l-London Borough of Lambeth, anki mill-Gvernijiet tad- Danimarka, tal-Portugall u tar-Renju Unit, kif ukoll mill-Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej (21). Barra minn hekk, ġew ippreżentati osservazzjonijiet mill-Awtorità ta’ Sorveljanza tal-EFTA.
V – Evalwazzjoni
30. Permezz tat-talba tagħha għal deċiżjoni preliminari, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tixtieq tkun taf jekk ċittadina tal-Unjoni mingħajr attività professjonali fis-sitwazzjoni ta’ M. Teixeira għandhiex dritt ta’ residenza taħt id-dritt Komunitarju meta hija ma tinsabx f’pożizzjoni li tipprovdi hija stess għall-bżonnijiet tagħha. Skont id-dritt nazzjonali, l-eżistenza ta’ tali dritt ta’ residenza hija effettivament kundizzjoni sabiex M. Teixeira tkun tista’ tibbenefika mill-akkomodazzjoni soċjali mitluba.
31. L-opinjonijiet tal-partijiet u tal-intervenjenti fil-kawża huma diverġenti fuq dan il-punt.
32. M. Teixeira tqis li hija intitolata, fil-kwalità tagħha bħala persuna li tieħu ħsieb it-tifla tagħha li qed issegwi studji, għal dritt ta’ residenza fir-Renju Unit abbażi tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, mingħajr mhu meħtieġ li hija stess ikollha riżorsi suffiċjenti jew assigurazzjoni kontra l-mard. Il-Kummissjoni u l-Awtorità ta’ Sorveljanza tal-EFTA jaqblu ma’ din l-opinjoni. Barra minn hekk, il-Gvern Taljan esprima ruħu bl-istess mod fil-kawża Ibrahim (C‑310/08). Il-Gvern Portugiż ukoll jasal għal din il-konklużjoni (22). Il-London Borough of Lambeth u l-Gvernijiet tad-Danimarka u tar-Renju Unit jiddefendu pożizzjoni dijametrikament opposta, kif tagħmel ukoll l-Irlanda fil-kuntest tal-kawża Ibrahim.
33. Qabel kollox ser neżamina jekk ċittadina tal-Unjoni fis-sitwazzjoni ta’ M. Teixeira tistax tinvoka, unikament fuq il-bażi tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, dritt ta’ residenza fil-kwalità ta’ persuna li tieħu ħsieb it-tifla tagħha (ara iktar ’il quddiem taħt A). Sussegwentement ser neżamina, fit-tieni stadju, il-kwistjoni jekk tali dritt ta’ residenza jeħtieġx li l-persuna kkonċernata jkollha riżorsi suffiċjenti u assigurazzjoni kontra l-mard kompluta (ara, iktar ’il quddiem, taħt B). Finalment, ser nindirizza t-tliet aspetti temporali msemmija mill-qorti tar-rinviju fir-rigward tad-drittijiet eventwalment mogħtija lil M. Teixeira mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 (ara, iktar ’il quddiem, taħt Ċ).
A – Mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, jirriżulta dritt ta’ residenza għall-ġenitur li jieħu ħsieb it-tfal tiegħu?
34. Permezz tal-ewwel parti tat-tieni domanda tagħha (23), il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jirriżultax dritt ta’ residenza favur persuna li, fil-kwalità tagħha ta’ ġenitur, tieħu ħsieb tifla ta’ ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti fejn dik it-tifla tkun qed issegwi l-istudji tagħha.
35. M’huwiex ikkontestat li l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jagħti dritt ta’ aċċess għat-tagħlim: it-tfal ta’ ħaddiem immigrant, li jkunu residenti fl-Istat Membru fejn dak il-ħaddiem jeżerċita jew kien jeżerċita l-attività professjonali tiegħu, għandhom dritt li jkunu “ammessi għall-korsijiet edukattivi ġenerali, ta’ apprendistat u professjonali”. Min-naħa l-oħra, il-kwistjoni dwar jekk dan id-dritt ta’ aċċess għat-tagħlim jimplikax ukoll dritt tat-tifla u tal-ġenitur li jieħu ħsiebha li jirrisjedu fl-Istat Membru ospitanti hija kontroversa.
36. L-eventwali dritt ta’ residenza tal-ġenitur bħala l-persuna li għandha l-kura tat-tifla huwa aċċessorju għad-dritt ta’ residenza tat-tifla; b’hekk, dan jippresupponi li t-tifla stess tgawdi minn dritt ta’ residenza. Din hija r-raġuni għalfejn iktar ’il quddiem ser jiġi eżaminat fl-ewwel lok id-dritt ta’ residenza tat-tifla sabiex issegwi l-istudji tagħha (iktar ’il quddiem taħt 1), u huwa biss sussegwentement li ser jiġi eżaminat id-dritt ta’ residenza tal-persuna li tieħu ħsiebha (iktar ’il quddiem taħt 2).
1. Id-dritt ta’ residenza tat-tifla għall-finijiet ta’ edukazzjoni
37. Il-London Borough of Lambeth u l-Gvernijiet tad-Danimarka u tar-Renju Unit huma lkoll tal-fehma li l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jagħti esklużivament dritt ta’ aċċess għat-tagħlim. Min-naħa l-oħra, huma tal-fehma li d-dritt ta’ residenza korrelattiv tat-tifla ma jirriżultax minn dik id-dispożizzjoni. Huma jfakkru li dan id-dritt kien inizjalment stabbilit fl-Artikolu 10 tal-imsemmi regolament; wara li tħassret din l-aħħar dispożizzjoni, huwa b’applikazzjoni tad-Direttiva 2004/38 li għandha tiġi vverifikata l-eżistenza ta’ dritt ta’ residenza (24).
38. Huwa minnu li l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 ma jagħtix lit-tfal id-dritt li jistabbilixxu r-residenza tagħhom fl-Istat Membru ospitanti. Kif jirriżulta mit-test tal-imsemmi Artikolu 12, it-tfal jistgħu biss jinvokaw id-dritt ta’ aċċess għat-tagħlim “jekk ikunu qegħdin jgħixu fit-territorju [ta’ dak l-Istat Membru]”. Dawn b’hekk għandhom ikunu tfal li jkunu diġà stabbilixxew ir-residenza tagħhom fl-Istat Membru ospitanti bil-għan li jgħixu fid-dar ta’ ħaddiem immigrant (25). Id-dritt ta’ aċċess għat-tagħlim stabbilit fl-imsemmi Artikolu 12 huwa effettivament konsegwenza tal-fatt li t-tifla tkun segwiet lil ommha jew lil missierha fil-kwalità tagħhom bħala ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti (26).
39. Min-naħa l-oħra, meta t-tifla tkun stabbilixxiet ir-residenza tagħha fl-Istat Membru ospitanti fil-kwalità tagħha ta’ membru tal-familja ta’ ħaddiem immigrant jew anki jekk – bħal fil-każ tat-tifla ta’ M. Teixeira – tkun twieldet hemmhekk, hija tikseb status awtonomu bis-saħħa tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68. Għaldaqstant, id-dritt tagħha ta’ aċċess għat-tagħlim ma jibqax jiddependi fuq il-fatt jekk missierha jew ommha jżommux il-kwalità ta’ ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti (27). Anki jekk kien biss fil-passat li l-ġenitur tagħha “kien impjegat” bħala ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti, it-tifla xorta għandha dritt ta’ aċċess għat-tagħlim.
40. B’hekk, b’mod kuntrarju mill-opinjoni ta’ diversi partijiet u intervenjenti fil-kawża, l-eżerċizzju tad-dritt ta’ aċċess għat-tagħlim ma jistax b’mod partikolari jiġi ssuġġettat għall-kundizzjoni li t-tfal iżommu, matul il-perjodu sħiħ tal-istudji tagħhom, id-dritt ta’ residenza speċifiku tagħhom taħt l-Artikolu 10(1)(a) tar-Regolament Nru 1612/68 (28), jiġifieri, għalhekk, li huma dejjem ikollhom dritt li jirrisjedu fid-dar ta’ ġenitur li jkollu l-kwalità ta’ ħaddiem immigrant (29). Inkella, id-dritt ta’ aċċess għat-tagħlim mogħti mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 lit-tfal ta’ ex ħaddiem immigrant jitlef il-biċċa l-kbira mis-sustanza tiegħu. Il-ġenitur li “kien impjegat” fl-Istat Membru ospitanti jkun spiss effettivament telaq minn dan l-Istat wara li jkun intemm l-impjieg tiegħu u, konsegwentement, ma jkunx iktar possibbli li t-tfal jgħixu hemmhekk flimkien mal-ġenitur (30).
41. Barra minn hekk, l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 ma jagħmel ebda referenza għal dispożizzjonijiet dwar id-dritt ta’ residenza, iżda jikkunsidra biss li t-tfal ta’ ħaddiem immigrant, li jkunu jixtiequ jsegwu studji fl-Istat Membru ospitanti, ikunu diġà “jgħixu” hemmhekk.
42. Id-dritt, korrelattiv, tat-tfal ta’ ħaddiem immigrant li jirrisjedu fl-Istat Membru ospitanti biex jibqgħu jgħixu hemmhekk għall-finijiet ta’ studju jirriżulta direttament mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 (31). Fil-fatt, fid-dawl tal-kuntest li tidħol fih din id-dispożizzjoni u tal-għan imfittex, din ma tistax tiġi interpretata b’mod restrittiv u m’għandhiex tiġi miċħuda mill-effett utli tagħha (32).
43. L-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jifforma parti minn għadd ta’ dispożizzjonijiet intiżi sabiex joħolqu kundizzjonijiet ottimali ta’ integrazzjoni tal-familja tal-ħaddiem immigrant fi ħdan il-pajjiż ospitanti (33). Kif enfasizzat il-Qorti tal-Ġustizzja, sabiex tali integrazzjoni tkun tista’ timmaterjalizza, huwa indispensabbli li t-tfal tal-ħaddiem immigrant ikollhom il-possibbiltà li jattendu l-iskola u jkomplu l-istudji tagħhom fl-Istat Membru ospitanti, sabiex ikunu jistgħu jispiċċaw dawn l-istudji b’suċċess (34).
44. Għal ħaddiem immigrant, ikun ferm inqas attraenti li jeżerċita d-dritt ta’ moviment liberu tiegħu jekk ma jkollu ebda ċertezza li t-tfal tiegħu ser ikunu awtorizzati jsegwu studji kif ukoll li jispiċċawhom (35). Issa, jekk kull interruzzjoni jew waqfien fl-attività tal-ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti tkun tinvolvi b’mod awtomatiku t-telf, għat-tfal tiegħu, tad-dritt tagħhom li jirrisjedu f’dak il-pajjiż, u konsegwentement ikollhom jabbandunaw l-istudji tagħhom, ikun hemm riskju ta’ riperkussjonijiet negattivi fuq il-karriera edukattiva u professjonali tagħhom. B’hekk, dawn it-tfal ikunu fir-riskju li jiġu mġiegħla jsegwu l-istudji tagħhom f’pajjiż ieħor, liema ħaġa tista’ toħloq diffikultajiet kunsiderevoli, meta wieħed iqis id-diversità bejn is-sistemi edukattivi nazzjonali u l-lingwi li fihom jiġu mgħallma l-korsijiet. Dawn it-tipi ta’ żvantaġġi jistgħu jiġu evitati biss jekk it-tfal tal-ħaddiem immigrant jitħallew – inkluż u b’mod speċjali permezz tal-leġiżlazzjoni dwar id-dritt ta’ residenza – isegwu l-istudji u t-taħriġ professjonali tagħhom fl-Istat Membru ospitanti sakemm jintemmu, indipendentement mill-kwistjoni jekk il-ġenitur tagħhom ikunx jeżerċita attività professjonali hemmhekk bħala ħaddiem immigrant matul il-perjodu kollu tal-istudji tagħhom. Barra minn hekk, dan huwa l-aħjar mod kif tista’ tiġi żgurata l-integrazzjoni sħiħa u totali tat-tfal ta’ ħaddiema immigranti fi ħdan l-Istat Membru.
45. F’dawn iċ-ċirkustanzi, imur kontra l-kuntest u l-għanijiet tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jekk id-dritt ta’ aċċess għat-tagħlim ikun jiddependi fuq l-eżistenza ta’ dritt ta’ residenza distint tat-tfal taħt dispożizzjonijiet oħra (36). B’mod kuntrarju, l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jagħti dritt awtonomu ta’ residenza lit-tfal li jkunu qed isegwu studji (37).
46. Kuntrarjament għall-opinjoni ta’ ċerti partijiet u intervenjenti fil-kawża, id-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2004/38 ma kellu ebda effett fuq dan il-punt. Xejn ma jagħti f’jinftiehem li, meta adotta d-Direttiva 2004/38, il-leġiżlatur Komunitarju kellu l-ħsieb li jemenda l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 hekk kif kien ġie interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja (38) u li jirrestrinġi minn hemm ’il quddiem il-kontenut regolatorju għal sempliċi dritt ta’ aċċess għat-tagħlim.
47. Fil-fatt, id-Direttiva 2004/38 emendat biss ir-Regolament Nru 1612/68 inkwantu tħassar l-Artikoli 10 u 11 tiegħu. Iżda d-dritt tat-tfal ta’ ħaddiema immigranti li jirrisjedu fl-Istat Membru ospitanti sabiex isegwu studji mhuwa bbażat fuq ebda waħda minn dawn iż-żewġ dispożizzjonijiet. Kif għadu kif ġie spjegajt (39), dan id-dritt ta’ residenza jirriżulta, b’mod kuntrarju, direttament mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, li l-kontenut regolatorju tiegħu ma ġiex mibdul mid-Direttiva 2004/38.
48. F’dan ir-rigward, ma jistax jiġi oġġezzjonat li issa d-Direttiva 2004/38 tiġbor fiha d-drittijiet ta’ residenza kollha taċ-ċittadini tal-Unjoni u tal-membri tal-familja tagħhom u li, għaldaqstant, ebda dritt ta’ residenza awtonomu ma jista’ jiġi dderivat mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68. Huwa ċertament minnu li d-Direttiva 2004/38 ikkodifikat l-istrumenti Komunitarji eżistenti, li sa dak iż-żmien kienu jirregolaw is-sitwazzjoni ta’ ċerti kategoriji ta’ persuni (40). Barra minn hekk, mhuwiex ikkontestat li din tapplika għal kull ċittadin tal-Unjoni u għall-membri tal-familja tiegħu (41). Iżda xorta jibqa’ l-fatt li d-direttiva ma tistabbilixxix regolamentazzjoni kompluta u eżawrjenti tad-drittijiet ta’ residenza kollha konċepibbli ta’ dawn iċ-ċittadini tal-Unjoni u tal-membri tal-familja tagħhom.
49. B’hekk, bħat-testi li ġew qabilha, id-Direttiva 2004/38 ma tirregolax, pereżempju, b’mod espress u komplut id-dritt ta’ residenza tal-ġenituri li ma jkunux jeżerċitaw attività professjonali huma stess, iżda li jkollhom il-kustodja ta’ ċittadini minorenni tal-Unjoni (42). Barra minn hekk, id-Direttiva 2004/38 ma tinkludi ebda dispożizzjoni espressa dwar id-dritt ta’ residenza tal-membri tal-familja ta’ ċittadin tal-Unjoni, li ma jkunux huma stess ċittadini tal-Unjoni, fl-Istat ta’ oriġini tal-imsemmi ċittadin fil-każ fejn dan imur lura f’dan l-Istat (43).
50. Bl-istess mod, id-Direttiva 2004/38 ma tirregolax għalkollox il-kwistjonijiet dwar id-dritt ta’ residenza derivanti mill-istudji ta’ tfal ta’ ċittadini tal-Unjoni u li huma s-suġġett ta’ din il-kawża.
51. It-tfal ta’ ċittadin tal-Unjoni li jsegwu studji jistgħu ċertament ikollhom dritt ta’ residenza fl-Istat Membru ospitanti b’applikazzjoni tar-regoli ġenerali stabbiliti mid-direttiva (44). Min-naħa l-oħra, id-Direttiva 2004/38 ma tipprovdi ebda dritt ta’ residenza speċifiku favur it-tfal li jkunu qed isegwu studji li huwa paragunabbli ma’ dak tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68. B’mod partikolari, l-Artikolu 12(3) tal-imsemmija direttiva ma joħloqx dritt ta’ residenza awtonomu biex jiġu segwiti l-istudji; b’mod kuntrarju, dik id-dispożizzjoni tippresupponi l-eżistenza ta’ dritt ta’ residenza tat-tfal u tipprovdi sempliċement għaż-żamma ta’ dak id-dritt f’każ ta’ mewt jew tluq taċ-ċittadin tal-Unjoni, sakemm it-tfal ikunu temmew l-istudji tagħhom (45).
52. L-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 u l-Artikolu 12(3) tad-Direttiva 2004/38 ma jikkorrispondux perfettament. Fir-rigward tal-kamp ta’ applikazzjoni ratione personae tagħhom, l-Artikolu 12(3) tad-direttiva huwa iktar wiesa’ mill-Artikolu 12 tar-regolament, inkwantu jinkludi wkoll lit-tfal ta’ ċittadini tal-Unjoni mingħajr attività ekonomika. Min-naħa l-oħra, fir-rigward tal-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae tagħhom, l-Artikolu 12(3) tad-direttiva huwa kunsiderevolment iktar restrittiv mill-Artikolu 12 tar-regolament, peress li jistabbilixxi regoli biss fil-każ tal-mewt jew tat-tluq taċ-ċittadin tal-Unjoni.
53. In-nuqqas, fid-Direttiva 2004/38, ta’ dritt ta’ residenza awtonomu u sħiħ sabiex jiġu segwiti studji juri b’mod ċar li, anki wara d-dħul fis-seħħ ta’ din id-direttiva, għadu possibbli li drittijiet ta’ residenza jiġu bbażati fuq l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68.
54. Dan jgħodd ukoll, min-naħa waħda, fir-rigward tat-tfal ta’ ħaddiema immigranti li jkunu qed isegwu studji, li jkunu diġà laħqu l-età ta’ 21 sena u li ma jkunux għadhom dipendenti fuq il-ġenituri tagħhom. Dawn it-tfal ma jistgħux ikomplu jinvokaw dritt ta’ residenza ġenerali abbażi tal-Artikolu 7(1)(d) tad-Direttiva 2004/38, peress li dawn ma jitqisux iktar bħala membri tal-familja tal-ħaddiem immigrant (46). Min-naħa l-oħra, il-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 ma jinkludi fih ebda limitu ta’ età, u lanqas ma jiddependi fuq jekk il-persuna li tkun qed issegwi l-istudji tkunx persuna dipendenti (47).
55. Min-naħa l-oħra, l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 żamm l-importanza kollha tiegħu fir-rigward tad-dritt ta’ residenza tat-tfal ta’ ex ħaddiema immigranti li jsegwu studji. Kif għadu kif ġie spjegat, l-Artikolu 12(3) tad-Direttiva 2004/38 jirregola dan ix-xenarju biss b’mod inkomplet, peress li r-regola li jistabbilixxi tapplika biss f’każ ta’ mewt jew ta’ tluq tal-ħaddiem immigrant, iżda ma tkoprix lit-tfal tal-ex ħaddiem immigrant li jibqa’ fl-Istat Membru ospitanti wara li jkun temm kull attività professjonali. Min-naħa l-oħra, l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 ikopri wkoll dan l-aħħar każ (48).
56. M’hemmx lok li wieħed jaħseb li, meta adotta d-Direttiva 2004/38, il-leġiżlatur Komunitarju kellu l-intenzjoni li jibqa’ lura meta mqabbel mal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 fir-rigward tad-dritt ta’ residenza tat-tfal li jsegwu studji u li jagħti drittijiet ta’ residenza speċifiċi biss lill-persuni msemmija fl-Artikolu 12(3) tal-imsemmija direttiva. Fil-fatt, hekk kif jirriżulta mit-tielet Premessa tagħha, id-Direttiva 2004/38 għandha l-għan li tissimplifika u ssaħħaħ id-dritt ta’ moviment liberu u ta’ residenza taċ-ċittadini kollha tal-Unjoni. Ikun inkompatibbli ma’ dan l-għan jekk iċ-ċittadini tal-Unjoni jkollhom inqas drittijiet taħt din id-direttiva milli taħt l-atti ta’ leġiżlazzjoni sekondarja li hija temenda jew tħassar (49).
57. B’hekk l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 għadu jikkostitwixxi, anki wara d-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2004/38, bażi ġuridika awtonoma, li tagħti dritt ta’ residenza lill-persuni li jirrisjedu, għall-finijiet ta’ edukazzjoni, fl-Istat Membru fejn missierhom jew ommhom huma jew kienu impjegati bħala ħaddiema immigranti.
2. Id-dritt ta’ residenza derivat tal-ġenitur bħala persuna li effettivament ikollha l-kustodja tat-tfal
58. Meta t-tfal ikollhom dritt li jistudjaw fl-Istat Membru ospitanti bis-saħħa tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, il-ġurisprudenza tirrikonoxxi wkoll lill-ġenitur li jkollu l-kustodja effettiva ta’ dawk it-tfal dritt ta’ residenza f’dak l-Istat Membru, ibbażat fuq dik l-istess dispożizzjoni (50).
59. Dan id-dritt ta’ residenza derivat tal-persuna li jkollha d-dritt għall-kustodja huwa spiss neċessarju sabiex jiġi ggarantit id-dritt għat-tagħlim tat-tfal taħt l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68. Fil-fatt, ikun hemm riskju li d-dritt tat-tfal ta’ ħaddiema immigranti li jkollhom aċċess għat-tagħlim jitlef is-sustanza kollha tiegħu jekk il-ġenituri tagħhom ma jkollhomx il-possibbiltà li jieħdu ħsiebhom personalment matul l-istudji tagħhom u li jgħixu magħhom għal dan il-għan fl-Istat Membru ospitanti (51). Min-naħa l-oħra, dritt ta’ residenza tal-ġenitur li jkollu l-kustodja effettiva tat-tfal jiffaċilita l-eżerċizzju tad-dritt tagħhom għat-tagħlim (52).
60. Barra minn hekk, ir-rikonoxximent ta’ dritt ta’ residenza derivat lill-ġenitur li jkollu l-kustodja effettiva jieħu inkunsiderazzjoni b’mod xieraq id-dritt tat-tfal u tal-ġenituri tagħhom għar-rispett tal-ħajja familjari tagħhom (53), stabbilit fl-Artikolu 8(1) tal-KEDB (54) u li, sussegwentement, ġie adottat fl-Artikolu 7 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali (55).
61. Barra minn hekk, b’dan il-mod ikun iggarantit li t-tfal ta’ ħaddiema immigranti jkunu jistgħu jsegwu l-korsijiet fl-Istat Membru ospitanti “taħt l-aħjar kundizzjonijiet” (it-tieni paragrafu tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68) u “taħt l-istess kondizzjonijiet bħal ċittadini ta’ dak l-Istat” (l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 12 tal-imsemmi regolament) (56). Waħda minn dawn il-kundizzjonijiet, u mhux l-inqas waħda, hija li t-tfal u l-adolexxenti jkunu jistgħu jkomplu jikbru fl-ambjent tal-familja tagħhom, liema ħaġa normalment timplika li huma jgħixu mal-ġenituri tagħhom jew mal-ġenitur li jkollu l-kustodja effettiva tagħhom.
62. Fl-aħħar nett, ir-rikonoxximent ta’ dritt ta’ residenza derivat lill-ġenitur li jkollu d-dritt ta’ kustodja huwa wkoll kundizzjoni għal integrazzjoni ottimali tat-tfal ta’ ħaddiema immigranti fil-ħajja soċjali tal-Istat Membru ospitanti (57).
3. Konklużjoni interim
63. Bħala sinteżi, jista’ jiġi kkonstatat li:
Meta t-tfal ta’ ċittadin tal-Unjoni jkunu qed isegwu studji fl-Istat Membru fejn dak iċ-ċittadin tal-Unjoni huwa jew kien impjegat bħala ħaddiem immigrant, il-ġenitur li effettivament ikollu l-kustodja ta’ dawk it-tfal jista’ jgawdi minn dritt ta’ residenza derivat fl-Istat Membru ospitanti taħt l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68.
B – Dan id-dritt ta’ residenza jeżisti biss jekk il-persuna li tinvokah ikollha riżorsi suffiċjenti u assigurazzjoni kontra l-mard kompluta?
64. Permezz tal-ewwel domanda u tat-tieni parti tat-tieni domanda (58) tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk id-dritt ta’ residenza ta’ persuna li, fl-Istat Membru ospitanti, tieħu ħsieb, fil-kwalità tagħha ta’ ġenitur, tat-tfal ta’ ħaddiem immigrant li jkunu qed isegwu studji, mingħajr ma tkun teżerċita attività professjonali hija stess, hijiex suġġetta għall-kundizzjoni li dik il-persuna jkollha riżorsi suffiċjenti u assigurazzjoni kontra l-mard kompluta, jiġifieri li tkun “f’pożizzjoni li tipprovdi hija stess għall-bżonnijiet tagħha” (59).
65. B’mod kuntrarju għall-partijiet u għall-intervenjenti l-oħra fil-kawża, il-London Borough of Lambeth u l-Gvernijiet tad-Danimarka u tar-Renju Unit iqisu li huwa neċessarju li d-drittijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jiġu limitati għall-persuni li huma f’pożizzjoni li jipprovdu huma stess għall-bżonnijiet tagħhom.
66. Il-konsegwenza tkun li persuna fis-sitwazzjoni ta’ M. Teixeira ma tkunx tista’ tgawdi minn dritt li jirriżulta mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, peress li hija attwalment m’għandhiex riżorsi suffiċjenti u lanqas m’għandha assigurazzjoni kontra l-mard kompluta fir-Renju Unit.
67. Madankollu, ebda kundizzjoni ta’ indipendenza ekonomika ta’ dan it-tip ma tirriżulta mill-kliem tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, li ma jistax jiġi interpretat b’mod restrittiv (60).
68. Il-ġurisprudenza dwar l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 lanqas ma tissuġġetta d-drittijiet ta’ residenza tat-tfal u tal-ġenituri li jieħdu ħsiebhom għal xi kundizzjoni ta’ indipendenza ekonomika. Is-sentenza Echternach u Moritz kif ukoll is-sentenza Baumbast u R huma partikolarment rilevanti f’dan il-kuntest:
– is-sentenza Echternach u Moritz m’għamlet ebda verifika tal-eżistenza ta’ riżorsi suffiċjenti. Il-possibbiltà li jiġi invokat l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 ma ġietx miċħuda liż-żewġ studenti kkonċernati, minkejja li huma kienu sostnew, fil-kuntest tal-kawża prinċipali, li minbarra d-dritt ta’ residenza kellhom ukoll dritt għal benefiċċji ta’ finanzjament għall-istudji intiżi sabiex ikopru, inter alia, l-ispejjeż tal-manteniment tagħhom u tal-persuni dipendenti fuqhom kif ukoll l-ispejjeż ta’ assigurazzjoni kontra l-mard u li mill-inqas parzjalment kellhom in-natura ta’ għajnuna soċjali (61).
– is-sentenza Baumbast u R semmiet il-fatt li Baumbast kellu riżorsi suffiċjenti biss fir-rigward tad-dritt ta’ residenza li kien intitolat għalih taħt l-Artikolu 18 KE, bħala ċittadin tal-Unjoni mingħajr attività ekonomika (62). Min-naħa l-oħra, l-eżistenza ta’ riżorsi suffiċjenti ma kellha ebda rwol fil-partijiet tas-sentenza li huma rilevanti għal din il-kawża, li jirrigwardaw id-drittijiet ta’ residenza tal-konjuġi u tal-bniet ta’ Baumbast abbażi tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 (63).
69. Mingħajr dubju, il-leġiżlatur ibbaża ruhu fuq il-prinċipju li bħala regola ġenerali, il-membri tal-familja ta’ ħaddiem immigrant, li jkunu jgħixu miegħu fl-Istat Membru ospitanti jkollhom riżorsi suffiċjenti minħabba l-fatt li jew huma stess ikunu jeżerċitaw attività professjonali fl-Istat Membru ospitanti (Artikolu 11 tar-Regolament Nru 1612/68), jew inkella l-manteniment tagħhom ikun ipprovdut mill-ħaddiem immigrant li jkopri l-ispejjeż tagħhom bid-dħul tiegħu u jipprovdilhom post fejn jgħixu (Artikolu 10(1) u (3) tar-Regolament Nru 1612/68).
70. Madankollu, fir-Regolament Nru 1612/68, il-leġiżlatur ma stabbiliex l-eżistenza ta’ riżorsi suffiċjenti bħala kundizzjoni sabiex wieħed ikun awtorizzat jirrisjedi fl-Istat Membru ospitanti. B’mod kuntrarju, skont l-Artikolu 7(2) tar-Regolament Nru 1612/68, il-ħaddiema immigranti għandhom dritt għall-istess benefiċċji soċjali bħall-ħaddiema nazzjonali (64); fil-kuntest tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, dan id-dritt huwa estiż għat-tfal tagħhom safejn ikunu qed isegwu studji fl-Istat Membru ospitanti (65).
71. In-nuqqas, fir-Regolament Nru 1612/68, ta’ kundizzjoni ta’ indipendenza ekonomika jikkostitwixxi differenza essenzjali bejn dan ir-regolament u ċertu numru ta’ direttivi adottati sussegwentement, li ssuġġettaw id-drittijiet ta’ moviment liberu u ta’ residenza taċ-ċittadini tal-Unjoni mingħajr attività professjonali għall-kundizzjoni espressa li jagħtu prova ta’ riżorsi suffiċjenti u ta’ assigurazzjoni kontra l-mard kompluta (66). Dan il-punt ġie ssollevat ġustament mill-Awtorità ta’ Sorveljanza tal-EFTA.
72. Madankollu, il-London Borough of Lambeth u l-Gvernijiet tad-Danimarka u tar-Renju Unit huma tal-fehma li, illum il-ġurnata, anki l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 għandu jiġi ssuġġettat għal kundizzjoni ta’ indipendenza ekonomika. Dawn jadottaw din il-pożizzjoni abbażi tad-Direttiva 2004/38, li daħlet fis-seħħ sadanittant, u li fid-dawl tagħha, skonthom, issa għandu jiġi interpretat u applikat l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68.
73. Dan l-argument mhuwiex konvinċenti.
74. Kif diġà ntqal (67), imur kontra l-għan tad-Direttiva 2004/38 jekk, minħabba fiha, jiġu imposti restrizzjonijiet fuq il-kontenut regolatorju tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68. Kif huwa magħruf, l-għan tad-Direttiva 2004/38 huwa li tissimplifika u ssaħħaħ id-dritt ta’ moviment liberu u ta’ residenza taċ-ċittadini kollha tal-Unjoni (68). Ikun inkompatibbli ma’ dan l-għan jekk iċ-ċittadini tal-Unjoni jkollhom inqas drittijiet abbażi ta’ din id-direttiva milli abbażi tal-atti ta’ leġiżlazzjoni sekondarja li hija temenda jew tħassar (69).
75. Minbarra dawn il-kunsiderazzjonijiet ġenerali, l-evalwazzjonijiet tal-leġiżlatur li jirriżultaw b’mod ċar fid-Direttiva 2004/38 jimmilitaw ukoll kontra restrizzjoni tad-drittijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 biss għall-persuni li jinsabu f’pożizzjoni li jipprovdu huma stess għall-bżonnijiet tagħhom.
76. Id-Direttiva 2004/38 b’ebda mod ma tissuġġetta d-drittijiet kollha ta’ residenza taċ-ċittadini tal-Unjoni u tal-membri tal-familja tagħhom għal kundizzjoni ġenerali ta’ indipendenza ekonomika tal-persuni interessati. B’mod kuntrarju, id-direttiva żżomm id-distinzjoni bejn żewġ kategoriji ta’ drittijiet ta’ residenza li kienet diġà ssir qabel (70): bħala prinċipju, id-drittijiet ta’ ċittadini tal-Unjoni mingħajr attività professjonali u tal-membri tal-familja tagħhom jeħtieġu prova ta’ riżorsi suffiċjenti u ta’ assigurazzjoni kontra l-mard kompluta [id-dispożizzjonijiet ikkunsidrati flimkien tal-Artikolu 7(1)(b) u (ċ) minn naħa, u l-Artikolu 7(1)(d) tad-Direttiva min-naħa l-oħra], filwaqt li d-drittijiet ta’ ċittadini tal-Unjoni li jeżerċitaw attività professjonali u tal-membri tal-familja tagħhom mhuma suġġetti għal ebda restrizzjoni ta’ dan it-tip [id-dispożizzjonijiet ikkunsidrati flimkien tal-Artikolu 7(1)(a) (d) tad-Direttiva].
77. Id-drittijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 għandhom jiġu kklassifikati taħt din l-aħħar kategorija; dawn jistgħu jiġu invokati mill-membri tal-familja ta’ ċittadini tal-Unjoni li jeżerċitaw jew li kienu jeżerċitaw attività professjonali bħala ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti. Minħabba dan il-fatt – anki meta jittieħdu inkunsiderazzjoni l-evalwazzjonijiet li hija bbażata fuqhom id-Direttiva 2004/38 – ma jkunx xieraq li dawn id-drittijiet jiġu ssuġġettati għal kundizzjoni ta’ indipendenza ekonomika tal-persuni interessati.
78. L-Artikolu 12(3) tad-Direttiva 2004/38 jikkonferma din il-konklużjoni. Dik id-dispożizzjoni tipprovdi li, f’każ ta’ mewt jew tluq ta’ ċittadin tal-Unjoni, id-dritt ta’ residenza tat-tfal tiegħu li jkunu qed isegwu studji kif ukoll id-dritt ta’ residenza tal-ġenitur li effettivament ikollu l-kustodja ta’ dawk it-tfal għandhom jinżammu sa meta t-tfal jispiċċaw l-istudji tagħhom. B’mod kuntrarju għal ċerti dispożizzjonijiet relatati dwar iż-żamma tad-dritt ta’ residenza (71), l-Artikolu 12(3) tad-Direttiva 2004/38 ma jinkludix kundizzjoni ta’ indipendenza ekonomika tat-tfal u tal-ġenitur tagħhom: il-prova ta’ riżorsi suffiċjenti u ta’ assigurazzjoni kontra l-mard kompluta mhijiex stabbilita bħala kundizzjoni sabiex ikunu jistgħu jibqgħu jgħixu fl-Istat Membru ospitanti.
79. Huwa ċertament minnu li dan il-każ ma jaqax taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 12(3) tad-Direttiva 2004/38, peress li ebda wieħed mill-ġenituri tat-tifla li qed issegwi studji, Patricia, ma miet jew telaq mir-Renju Unit. Madankollu, din id-dispożizzjoni turi l-importanza partikolari li d-Direttiva 2004/38 tagħti lis-sitwazzjoni tat-tfal li jsegwu studji u tal-ġenituri li jieħdu ħsiebhom, u t-trattament favorevoli li jibbenefikaw minnu, meta mqabbla ma’ membri oħra tal-familja ta’ ċittadini tal-Unjoni.
80. B’hekk, l-evalwazzjonijiet attwali tal-leġiżlatur li jirriżultaw mid-Direttiva 2004/38 ukoll jimmilitaw kontra l-fatt li d-drittijiet ta’ residenza li jirriżultaw mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 minn issa ’l quddiem għandhom ikunu suġġetti għall-kundizzjoni tal-indipendenza ekonomika tat-tfal li jkunu qed isegwu studji jew tal-ġenitur li jieħu ħsiebhom.
81. Din l-interpretazzjoni wiesgħa tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, kif diġà tirriżulta mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja ċċitata, tista’ mingħajr dubju jkollha l-konsegwenza li persuni bħal M. Teixeira u t-tifla tagħha, li mhumiex f’pożizzjoni li jipprovdu huma stess għall-bżonnijiet tagħhom, jirrikorru għas-sistema ta’ għajnuna soċjali tal-Istat Membru ospitanti. Madankollu, dan normalment m’għandux joħloq piż inaċċettabbli fuq il-finanzi pubbliċi u fuq is-sistemi ta’ għajnuna soċjali ta’ dak l-Istat. Effettivament, il-missier jew l-omm tat-tfal li jkunu qed isegwu studji kkontribwew fil-kuntest tal-attività tagħhom – fil-preżent jew fil-passat – bħala ħaddiem immigrant għal dawk il-finanzi pubbliċi u sistemi ta’ għajnuna soċjali bil-ħlas tat-taxxi u l-kontribuzzjonijiet soċjali. Bl-istess mod, meta jitqiesu bħala grupp, il-ħaddiema immigranti li jeżerċitaw attività professjonali fl-Istat Membru ospitanti jikkontribwixxu sew għal dak il-finanzjament.
82. Barra minn hekk, ċerta solidarjetà finanzjarja tal-Istat Membru ospitanti maċ-ċittadini ta’ Stati Membri oħra s’issa kienet inerenti fl-istrumenti Komunitarji kollha li jirrigwardaw id-drittijiet ta’ moviment liberu u ta’ residenza, inkluż f’dak li jirrigwarda l-persuni mingħajr attività professjonali (72). Fil-preżent, din l-idea hija espressa mill-ġdid fil-Premessi tad-Direttiva 2004/38. Anki għall-ewwel perjodu ta’ residenza ta’ persuna fl-Istat Membru ospitanti, mhuwiex kategorikament eskluż li hija tista’ tirrikorri għas-sistema ta’ għajnuna soċjali; huwa sempliċement indikat li hija m’għandhiex issir piż mhux raġonevoli fuq is-sistema ta’ għajnuna soċjali tal-Istat Membru ospitanti (73). Barra minn hekk, l-Artikolu 14(3) tad-Direttiva 2004/38 jipprovdi li meta ċittadin tal-Unjoni jew membru tal-familja tiegħu jirrikorru għas-sistema ta’ għajnuna soċjali, dan m’għandux iwassal awtomatikament għal miżura ta’ tkeċċija.
83. Ċertament, il-prinċipju ta’ solidarjetà finanzjarja maċ-ċittadini ta’ Stati Membri oħra ma jobbligax lill-Istat Membru ospitanti li jittollera abbużi. Fil-fatt, skont prinċipju ġenerali tad-dritt Komunitarju, l-applikazzjoni ta’ leġiżlazzjoni Komunitarja ma tistax tasal sal-punt li tkopri prattiċi abbużivi (74). L-Artikolu 35 tad-Direttiva 2004/38 huwa wkoll espressjoni ta’ dan il-prinċipju (75). B’hekk, l-Istati Membri dejjem għandhom il-possibbiltà li jwaqqfu kull użu abbużiv tad-drittijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68. Madankollu l-eżistenza ta’ abbuż għandha tiġi vverifikata b’mod oġġettiv billi ssir evalwazzjoni sħiħa taċ-ċirkustanzi kollha tal-każ inkwistjoni, u ma tistax tiġi dedotta mis-sempliċi fatt li l-persuna interessata tinvoka drittijiet mogħtija mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 (76).
84. F’din il-kawża, ma jidher li hemm ebda indikazzjoni li M. Teixeira jew it-tifla tagħha jistgħu jinvokaw l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 b’mod abbużiv, jew jirrikorru b’mod eċċessiv għas-solidarjetà mill-Istat Membru ospitanti.
85. Fil-mument meta ppreżentat l-applikazzjoni tagħha għal akkomodazzjoni soċjali, M. Teixeira kienet tgħix fir-Renju Unit mingħajr interruzzjoni (77) għal madwar 18-il sena. It-tifla tagħha Patricia, min-naħa tagħha, hija ċittadina tal-Unjoni li twieldet fl-Istat Membru ospitanti u – hemm lok li wieħed jissupponi – li segwiet l-edukazzjoni kollha tagħha hemmhekk. Suġġett għal konstatazzjonijiet ta’ fatt oħra min-naħa tal-qorti tar-rinviju, jista’ b’hekk jitqies li s-sitwazzjoni ta’ M. Teixeira u tat-tifla tagħha hija kkaratterizzata minn livell relattivament għoli ta’ integrazzjoni fl-Istat Membru ospitanti. F’dawn iċ-ċirkustanzi, ċerta solidarjetà finanzjarja mill-Istat Membru ospitanti fil-konfront tagħhom tidher li hija ġġustifikata.
86. Għaldaqstant, bħala sinteżi, għandu jiġi kkonstatat li:
Id-dritt ta’ residenza, li jirriżulta mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, tal-ġenitur li jkollu l-kustodja effettiva tat-tfal ta’ ħaddiem immigrant li jkunu qed isegwu studji, mhuwiex suġġett għall-kundizzjoni li dak il-ġenitur ikollu riżorsi suffiċjenti u assigurazzjoni kontra l-mard kompluta.
Ċ – Aspetti temporali
87. Finalment, għandu jiġi eżaminat l-effett tal-aspetti temporali invokati mill-qorti tar-rinviju fuq id-dritt ta’ residenza ta’ persuna fis-sitwazzjoni ta’ M. Teixeira.
1. F’liema mument għandha l-persuna li tkun qed issegwi studji tkun it-tifla ta’ ħaddiem immigrant?
88. Permezz tat-tielet parti tat-tieni domanda tagħha (78), il-qorti tar-rinviju tixtieq essenzjalment tkun taf f’liema mument għandha l-persuna li tkun qed issegwi studji tkun it-tifla ta’ ħaddiem immigrant sabiex ikun jista’ japplika l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68. B’mod partikolari, hija tistaqsi jekk dik id-dispożizzjoni tapplikax biss jekk il-ġenitur li jkollu l-kura tat-tifla li tkun qed issegwi studji kien jeżerċita attività professjonali huwa stess fl-Istat Membru ospitanti meta t-tifla bdiet l-istudji tagħha.
89. Din id-domanda ssir fir-rigward tal-fatt li M. Teixeira ma kinitx teżerċita attività professjonali fir-Renju Unit meta t-tifla tagħha Patricia bdiet l-istudji tagħha, u kienet taħdem biss qabel mat-tifla tagħha daħlet l-iskola, kif ukoll, b’mod temporanju, matul il-ħajja skolastika tagħha. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-qorti tar-rinviju tiddubita jekk Patricia – u għaldaqstant, finalment, anki ommha bħala l-persuna li tieħu ħsiebha – tistax illum tinvoka l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68.
90. F’dan ir-rigward, għandu jiġi osservat li l-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 mhuwiex limitat għall-każijiet fejn il-ġenitur ta’ tfal li jkunu qegħdin isegwu studji kellu l-istatus ta’ ħaddiem immigrant preċiżament fil-mument meta t-tfal ikunu bdew l-istudji tagħhom.
91. Mill-formulazzjoni tagħha stess, din id-dispożizzjoni tapplika kemm għat-tfal li l-ġenitur tagħhom “ikun impjegat” fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti kif ukoll għal dawk li l-ġenitur tagħhom “kien impjegat” hemmhekk. B’hekk, it-tfal ta’ ex ħaddiema immigranti jistgħu jinvokaw l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 bl-istess mod bħat-tfal ta’ ċittadini tal-Unjoni li għandhom l-istatus ta’ ħaddiema immigranti attivi. M’hemm ebda indikazzjoni fl-imsemmi Artikolu 12 li t-tfal ta’ ex ħaddiema immigranti għandhom biss dritt limitat ta’ aċċess għat-tagħlim fl-Istat Membru ospitanti.
92. Kif diġà ntqal, l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 ma jistax jiġi interpretat b’mod restrittiv (79). Din id-dispożizzjoni hija intiża sabiex toħloq kundizzjonijiet ottimali ta’ integrazzjoni għall-familja tal-ħaddiem immigrant fi ħdan il-pajjiż ospitanti, u sabiex tipproteġihom kontra riperkussjonijiet negattivi fuq il-karriera edukattiva u professjonali tagħhom (80).
93. Ma jkunx kompatibbli ma’ dan l-għan jekk id-drittijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jiġu ssuġġettati għal regola riġida fir-rigward tad-data li għandha tittieħed inkunsiderazzjoni. B’mod kuntrarju, din id-dispożizzjoni tagħti lit-tfal – u, bħala konsegwenza, anki lil min ikollu l-kustodja bħala l-persuna li għandha l-kura tagħhom – dritt ta’ residenza sabiex isegwu studji ladarba jkunu stabbilixxew ir-residenza tagħhom fl-Istat Membru ospitanti meta ġenitur kien qiegħed jeżerċita drittijiet ta’ residenza bħala ħaddiem immigrant (81). Huwa irrilevanti jekk dak il-ġenitur kienx jeżerċita attività professjonali bħala ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti preċiżament fil-mument meta t-tfal ikunu bdew l-istudji tagħhom. Il-Gvern tar-Renju Unit ikkonċeda dan il-punt fil-kuntest tal-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.
94. Għalkemm M. Teixeira ma kinitx teżerċita attività professjonali fil-mument meta t-tifla tagħha bdiet l-iskola fir-Renju Unit, madankollu hija ħadmet hemmhekk b’mod intermittenti matul iż-żmien meta Patricia kienet l-iskola. Fin-nuqqas ta’ konstatazzjonijiet ta’ fatt oħra, nassumi li dawn ma kinux attivitajiet purament marġinali u aċċessorji, iżda attività reali u effettiva, f’relazzjoni ta’ impjieg, li għalihom M. Teixeira kienet tirċievi ħlas. B’hekk, M. Teixeira kellha, matul ċerti perjodi meta t-tifla tagħha kienet tmur l-iskola, l-istatus ta’ ħaddiem immigrant fir-Renju Unit (82).
95. B’hekk, anki jekk wieħed jassumi li Patricia ma bdietx l-istudji tagħha fir-Renju Unit abbażi tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, iżda biss fuq il-bażi tad-dritt nazzjonali, l-attività professjonali eżerċitata sussegwentement minn M. Teixeira tikkostitwixxi fi kwalunkwe każ punt ta’ konnessjoni suffiċjenti għall-applikazzjoni tad-dritt Komunitarju.
96. F’kull każ, dan illum jippermetti lil Patricia sabiex issegwi u tispiċċa l-istudji tagħha fir-Renju Unit fuq il-bażi tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68. Konsegwentement, ommha, M. Teixeira, issa wkoll tista’ tinvoka dik id-dispożizzjoni fil-kwalità tagħha bħala l-persuna li għandha l-kura ta’ Patricia (83).
97. B’hekk, bħala sinteżi, jista’ jitqies li:
Id-dritt ta’ residenza, li jirriżulta mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, tal-ġenitur li jkollu l-kustodja effettiva tat-tfal ta’ ħaddiem immigrant li jkunu qed isegwu studji mhuwiex suġġett għall-kundizzjoni li dak il-ġenitur kien jeżerċita attività professjonali bħala ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti meta t-tfal ikunu bdew l-istudji tagħhom. Huwa biżżejjed li t-tfal ikunu stabbilixxew ir-residenza tagħhom fl-Istat Membru ospitanti meta ġenitur kien jeżerċita hemmhekk drittijiet ta’ residenza bħala ħaddiem immigrant.
2. X’inhuma l-konsegwenzi meta t-tfal isiru maġġorenni fuq id-dritt ta’ residenza li għandu l-ġenitur tagħhom fil-kwalità ta’ persuna li għandha l-kura tagħhom?
98. Permezz tar-raba’ parti tat-tieni domanda tagħha (84), il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk id-dritt ta’ residenza fl-Istat Membru ospitanti li persuna tkun tibbenefika minnu fil-kwalità tagħha bħala ġenitur sabiex tkun tista’ tieħu ħsieb it-tifla ta’ ħaddiem immigrant li tkun qed issegwi studji, jintemmx awtomatikament malli dik it-tifla ssir maġġorenni.
99. Din id-domanda hija motivata mill-fatt li Patricia, it-tifla ta’ M. Teixeira, diġà kellha 15-il sena meta ġiet ippreżentata l-applikazzjoni għal akkomodazzjoni soċjali u llum il-ġurnata għandha 18-il sena, jiġifieri hija maġġorenni skont il-leġiżlazzjoni Britannika.
100. Peress li nikkunsidra li d-dispożizzjoni applikabbli f’din il-kawża hija l-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, li minnu jirriżultaw drittijiet ta’ residenza kemm favur M. Teixeira kif ukoll favur it-tifla tagħha, ser neżamina d-domanda li saret mill-qorti tar-rinviju fid-dawl ta’ din id-dispożizzjoni. Madankollu, il-kunsiderazzjonijiet segwenti jistgħu jiġu trasposti għall-eventwali drittijiet ta’ residenza li ġenitur jista’ jkollu, fil-kwalità tiegħu bħala l-persuna li għandha l-kura tat-tifla, taħt id-Direttiva 2004/38, pereżempju taħt l-Artikolu 12(3) tagħha.
101. Biex tingħata risposta għal din id-domanda, jeħtieġ li nibdew mill-kunsiderazzjoni li d-drittijiet tat-tfal u tal-persuna li tieħu ħsiebhom, li jirriżultaw mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68, mhux neċessarjament ikollhom l-istess perjodu ta’ validità.
102. Meta t-tfal jilħqu l-età maġġorenni, dan m’għandux effett dirett fuq id-drittijiet oriġinali tagħhom (85). Fir-rigward tal-għan u tal-iskop tagħhom (86), kemm id-dritt ta’ aċċess għat-tagħlim stabbilit fl-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 kif ukoll id-dritt ta’ residenza korrelattiv ikomplu jeżistu sakemm it-tfal ikunu spiċċaw l-istudji tagħhom. Illum il-ġurnata, fil-maġġoranza tal-każijiet, dik id-data tkun wara li t-tfal isiru maġġorenni, peress li l-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 jinkludi wkoll l-istudji superjuri (87).
103. Madankollu, il-pożizzjoni tista’ tkun differenti fir-rigward tad-dritt ta’ residenza derivat tal-ġenitur li jkollu l-kustodja effettiva tat-tfal. Huwa minnu li l-preżenza personali stabbli ta’ dan il-ġenitur tippermetti lit-tfal li jkomplu l-istudji tagħhom f’kundizzjonijiet ottimali (88). Iżda dan huwa biss il-każ safejn ikun neċessarju li ġenitur jieħu ħsieb it-tfal personalment sabiex id-dritt tagħhom ta’ aċċess għat-tagħlim ma jitlifx l-effettività tiegħu (89).
104. B’mod kuntrarju għar-Renju Unit, fil-fehma tiegħi mhuwiex opportun li jiġi introdott limitu ta’ età riġidu, li jikkoinċidi mal-età meta t-tfal jilħqu l-età maġġorenni. Fil-fatt, l-Artikolu 10(1)(a) tar-Regolament Nru 1612/68 u l-Artikolu 2(2)(ċ) tad-Direttiva 2004/38 juru biċ-ċar li l-leġiżlatur Komunitarju wkoll jirrikonoxxi li jista’ jkun neċessarju li t-tfal ikomplu jgħixu għal xi żmien mal-ġenituri jew ma’ ġenitur tagħhom anki wara li jkunu saru maġġorenni (90). Skont iċ-ċirkustanzi tal-każ partikolari, jista’ jkun ġustament neċessarju li l-ġenitur u t-tfal jgħixu taħt l-istess saqaf sabiex it-tfal ikunu jistgħu ikomplu u jispiċċaw l-istudji tagħhom.
105. F’dan il-kuntest, jista’ jkun il-każ, min-naħa waħda, ta’ tfal li jsiru maġġorenni ftit żmien qabel eżami importanti, pereżempju l-bakkalawrjat taħt is-sistema Franċiża; bħala regola ġenerali, huma jkun għad għandhom bżonn li l-ġenituri jew ġenitur tagħhom jieħdu ħsiebhom personalment sakemm ikunu għaddew minn dak l-eżami. Min-naħa l-oħra, għandhom jissemmew it-tfal li jsofru minn diżabilità fiżika jew mentali li, biex ikunu jistgħu jsegwu l-istudji tagħhom, ikunu jeħtieġu attenzjoni u appoġġ partikolari fil-ħajja tagħhom ta’ kuljum anki wara li jsiru maġġorenni.
106. Min-naħa l-oħra, fin-nuqqas ta’ dan it-tip ta’ ċirkustanzi partikolari, l-awtoritajiet kompetenti tal-Istat Membru ospitanti jistgħu jibbażaw ruħhom fuq il-prinċipju li, malli jilħqu l-età maġġorenni, it-tfal ta’ ħaddiem immigrant ma jibqgħux jeħtieġu li l-ġenituri tagħhom jieħdu ħsiebhom personalment. Dawn it-tfal ikunu saru adulti żgħażagħ. Huma ma jibqgħux suġġetti għad-dritt tal-kustodja tal-ġenituri tagħhom u, fil-prattika, l-iktar li jkollhom bżonn ikun appoġġ finanzjarju, iżda mhux, min-naħa l-oħra, il-preżenza regolari u personali ta’ ġenitur u li jgħixu fl-istess dar miegħu.
107. Naturalment, dan m’għandux effett fuq id-dritt ta’ residenza permanenti li dak il-ġenitur jista’ jkun kiseb fl-Istat Membru ospitanti waqt li jkun qed jirrisjedi hemmhekk legalment sabiex jieħu ħsieb personalment lit-tfal tiegħu (Artikolu 16 tad-Direttiva 2004/38).
108. Bħala sinteżi, għandu jiġi kkonstatat li:
Id-dritt ta’ residenza fl-Istat Membru ospitanti li persuna tkun tibbenefika minnu fil-kwalità tagħha ta’ ġenitur sabiex tkun tista’ tieħu ħsieb tifla ta’ ħaddiem immigrant li tkun qed issegwi studji, jintemm malli dik it-tifla tilħaq l-età maġġorenni, sakemm iċ-ċirkustanzi tal-każ ma jkunux jeħtieġu li l-persuna tieħu ħsieb it-tifla personalment lil hinn minn dik id-data, sabiex hija tkun tista’ tkompli u tispiċċa l-istudji tagħha.
3. Il-kwistjoni jekk it-tifla bdietx l-istudji tagħha qabel jew wara d-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2004/38 hija rilevanti? (it-tielet domanda preliminari)
109. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi t-tielet domanda biss fil-każ fejn l-ewwel domanda tingħata risposta pożittiva, jiġifieri fl-ipoteżi fejn persuna fis-sitwazzjoni ta’ M. Teixeira tkun tista’ tgawdi minn dritt ta’ residenza biss b’applikazzjoni tad-Direttiva 2004/38. Peress li nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tiddeduċi dritt ta’ residenza mill-Artikolu 12 tar-Regolament Nru 1612/68 u, konsegwentement, biex tagħti risposta negattiva għall-ewwel domanda (91), huwa biss fuq bażi sussidjarja li ser neżamina t-tielet domanda.
110. Permezz ta’ din it-tielet domanda, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tixtieq tkun taf jekk id-dritt ta’ residenza ta’ persuna li, sa minn Marzu 2007, ħadet ħsieb, fil-kwalità ta’ ġenitur, tifla ta’ ħaddiem immigrant li kienet qed issegwi studji, huwiex suġġett għar-restrizzjonijiet li jistgħu jirriżultaw mid-Direttiva 2004/38, minkejja li din it-tifla bdiet l-istudji tagħha qabel l-iskadenza tat-terminu ta’ traspożizzjoni ta’ din id-direttiva, jiġifieri qabel it-30 ta’ April 2006.
111. Peress li M. Teixeira kellha l-kustodja effettiva ta’ bintha biss minn Marzu 2007, huwa l-iktar kmieni minn din id-data li hija tista’ tibbenefika minn dritt ta’ residenza bħala l-ġenitur ta’ tifla li kienet qed issegwi studji, irrispettivament mid-data minn meta dik it-tifla effettivament bdiet l-istudji tagħha. B’hekk, fir-rigward ta’ dan id-dritt ta’ residenza bħala l-persuna li għandha l-kura tat-tifla, M. Teixeira ma tistax tibbenefika minn xi protezzjoni tad-drittijiet miksuba sabiex taħrab mill-applikazzjoni tad-Direttiva 2004/38 u tad-dispożizzjonijiet tad-dritt intern adottati għat-traspożizzjoni tagħha. Lanqas m’hemm applikazzjoni retroattiva. B’mod kuntrarju, huwa l-prinċipju li jistabbilixxi li regola ġdida tapplika immedjatament għall-effetti futuri ta’ sitwazzjoni li tkun inħolqot taħt regola qadima, li għandu japplika f’dan il-każ (92).
112. Għaldaqstant, għandha tingħata risposta fin-negattiv għat-tielet domanda fl-ipoteżi li qed issir fiha.
113. Tista’ titħalla miftuħa l-kwistjoni jekk il-pożizzjoni tkunx differenti fir-rigward tad-dritt għat-tagħlim u ta’ residenza oriġinali tat-tifla ta’ M. Teixeira, Patricia, peress li hija bdiet l-istudji tagħha ħafna qabel ma skada t-terminu għat-traspożizzjoni tad-Direttiva 2004/38. Effettivament, skont id-digriet tar-rinviju, il-kawża prinċipali tirrigwarda unikament il-possibbiltà ta’ eventwali dritt ta’ residenza ta’ M. Teixeira nfisha, bħala kundizzjoni neċessarja sabiex tkun tista’ tibbenefika minn akkomodazzjoni soċjali taħt id-dritt nazzjonali.
114. F’kull każ, mis-soluzzjoni li qed nipproponi (93) jsegwi li d-Direttiva 2004/38 b’ebda mod ma tirrestrinġi d-dritt ta’ residenza ta’ M. Teixeira jew tat-tifla tagħha.
D – Osservazzjonijiet finali
115. Bħala konklużjoni, ser nagħmel żewġ osservazzjonijiet qosra oħra dwar il-possibbiltà ta’ dritt ta’ residenza permanenti fir-Renju Unit ta’ M. Teixeira u dwar id-dritt tagħha għal trattament ugwali bħala ċittadina tal-Unjoni.
1. Fuq il-possibbiltà ta’ dritt ta’ residenza permanenti
116. Skont l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva 2004/38, iċ-ċittadini tal-Unjoni li jkunu għexu legalment għal perjodu kontinwu ta’ ħames snin fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti jiksbu d-dritt ta’ residenza permanenti f’dak it-territorju.
117. Skont l-indikazzjonijiet tal-qorti tar-rinviju, M. Teixeira għexet fir-Renju Unit b’mod kontinwu sa mill-1989, jiġifieri, b’mod ċar, għal iktar minn ħames snin (94).
118. Id-digriet tar-rinviju ma jagħti ebda indikazzjoni li r-residenza ta’ M. Teixeira bħala ħaddiem immigrant bejn l-1989 u l-1991 kienet irregolari, u lanqas li r-residenza tagħha saret irregolari sussegwentement. F’kull każ, is-sempliċi fatt li M. Teixeira ma eżerċitatx attività professjonali b’mod kontinwu fir-Renju Unit mhuwiex suffiċjenti sabiex ikun jista’ jitqies li hija għexet hemmhekk illegalment. B’mod kuntrarju, huwa possibbli li f’ċerti perijodi, hija bbenefikat, skont id-dritt Komunitarju, minn dritt ta’ residenza fir-Renju Unit bħala ċittadina tal-Unjoni mingħajr impjieg (95) jew – qabel id-divorzju tagħha – bħala l-konjuġi ta’ ħaddiem immigrant (96).
119. Barra minn hekk, għandu jiġi vverifikat jekk, f’din il-kawża, id-dritt nazzjonali jawtorizzax, huwa wkoll, indipendentement mid-dritt Komunitarju, lil M. Teixeira sabiex tirrisjedi għal ċerti perjodi fir-Renju Unit. Fil-fatt, skont l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva 2004/38, l-uniku element determinanti sabiex jinkiseb id-dritt ta’ residenza permanenti huwa li ċ-ċittadin tal-Unjoni jkun irrisjeda legalment għal perjodu kontinwu ta’ ħames snin fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti. Ċertament, dan huwa primarjament il-każ taċ-ċittadini tal-Unjoni li jkunu għexu hemmhekk għal perjodu kontinwu ta’ ħames snin “skond il-kondizzjonijiet stabbiliti [fl-imsemmija] Direttiva” (97). Madankollu, l-Artikolu 37 tagħha jiddikjara b’mod espress li d-Direttiva 2004/38 m’għandhiex tolqot lil-liġijiet, regoli jew disposizzjonijiet amministrattivi stabbiliti minn Stat Membru li jistgħu jkunu iktar favorevoli.
120. F’dawn iċ-ċirkustanzi, lanqas mhuwa eskluż li M. Teixeira kisbet, sadanittant, dritt ta’ residenza permanenti fir-Renju Unit skont l-Artikolu 16 tad-Direttiva 2004/38, liema ħaġa teżentaha fil-ġejjieni milli jkollha għalfejn iġġib prova ta’ riżorsi suffiċjenti u ta’ assigurazzjoni kontra l-mard kompluta (98). Għal din ir-raġuni huwa sorprendenti li M. Teixeira ammettiet, fil-kuntest tal-kawża prinċipali, li mhijiex intitolata għal dritt ta’ residenza permanenti. F’kull każ, is-sempliċi fatt li M. Teixeira forsi ma kellhiex dokument li jipprova l-permanenza tar-residenza tagħha ma jaffettwax l-eżistenza tad-dritt ta’ residenza permanenti li jista’ jkollha; fil-fatt, dan it-tip ta’ dokument huwa biss ta’ natura dikjaratorja (99).
121. Madankollu, peress li l-qorti tar-rinviju tindika espressament li d-dritt ta’ residenza permanenti m’għadux suġġett tal-kawża prinċipali, mhuwiex fil-kompetenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li teżamina din il-kwistjoni f’iktar dettall (100). Min-naħa l-oħra, dan ma jeżentax lill-awtoritajiet nazzjonali mill-obbligu li jeżaminaw għal darba oħra, jekk ikun il-każ, fuq talba ta’ M. Teixeira, jekk il-kundizzjonijiet ta’ dritt ta’ residenza permanenti kinux sodisfatti jew, għall-inqas, jekk humiex sodisfatti fil-preżent.
2. Fuq id-dritt ta’ trattament ugwali
122. Jekk M. Teixeira hija residenti legalment fir-Renju Unit – irrispettivament minn jekk id-dritt ta’ residenza tagħha jirriżultax mid- dritt Komunitarju jew mid-dritt nazzjonali biss –, hija għandha, bħala ċittadina tal-Unjoni, dritt ta’ trattament ugwali taħt id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 18 KE flimkien mal-Artikolu 12 KE (101). Kif iddikjarat il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Trojani, iċ-ċittadini tal-Unjoni jistgħu jibbażaw ruħhom fuq dan id-dritt sabiex jitolbu, għal perijodu limitat, benefiċċji ta’ għajnuna soċjali fl-Istat Membru ospitanti (102). Dan il-punt ġie rrilevat ġustament mill-Kummissjoni fil-kuntest tal-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.
VI – Konklużjoni
123. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet ippreżentati iktar ’il fuq, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tirrispondi skont kif ġej għat-talba għal deċiżjoni preliminari tal-Court of Appeal:
“1) Meta t-tfal ta’ ċittadin tal-Unjoni jkunu qegħdin isegwu studji fl-Istat Membru fejn dan iċ-ċittadin tal-Unjoni huwa jew kien impjegat bħala ħaddiem immigrant, il-ġenitur li effettivament ikollu l-kustodja ta’ dawk it-tfal jista’ jgawdi fl-Istat Membru ospitanti minn dritt ta’ residenza derivat mill-Artikolu 12 tar-Regolament (KEE) Nru 1612/68;
2) id-dritt ta’ residenza ta’ dan il-ġenitur mhuwiex suġġett għall-kundizzjoni li jkollu riżorsi suffiċjenti u assigurazzjoni kontra l-mard kompluta;
3) id-dritt ta’ residenza ta’ dan il-ġenitur mhuwiex suġġett għall-kundizzjoni li kien jeżerċita attività professjonali bħala ħaddiem immigrant fl-Istat Membru ospitanti meta t-tfal ikunu bdew l-istudji tagħhom. Huwa biżżejjed li t-tfal ikunu stabbilixxew ir-residenza tagħhom fl-Istat Membru ospitanti waqt li ġenitur ikun qed jeżerċita drittijiet ta’ residenza hemmhekk bħala ħaddiem immigrant;
4) id-dritt ta’ residenza ta’ dan il-ġenitur jintemm meta t-tfal jilħqu l-età maġġorenni, sakemm iċ-ċirkustanzi tal-każ ma jkunux jeħtieġu li dan il-ġenitur jieħu ħsieb it-tfal personalment lil hinn minn din id-data sabiex dawn ikunu jistgħu jkomplu u jispiċċaw l-istudji tagħhom.”