Υπόθεση C-480/08

Maria Teixeira

κατά

London Borough of Lambeth

και

Secretary of State for the Home Department

[αίτηση του Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων — Δικαίωμα διαμονής — Υπήκοος κράτους μέλους που απασχολήθηκε σε άλλο κράτος μέλος, στο οποίο παρέμεινε μετά την παύση της επαγγελματικής του δραστηριότητας — Τέκνο το οποίο παρακολουθεί μαθήματα επαγγελματικής εκπαιδεύσεως στο κράτος μέλος υποδοχής — Έλλειψη ιδίων μέσων διαβιώσεως – Κανονισμός (ΕΟΚ) 1612/68 — Άρθρο 12 — Οδηγία 2004/38/EΚ»

Περίληψη της αποφάσεως

1.        Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων – Εργαζόμενοι – Δικαίωμα προσβάσεως των τέκνων εργαζομένου στην παρεχόμενη από το κράτος μέλος υποδοχής εκπαίδευση – Δικαίωμα διαμονής προς συνέχιση των μαθημάτων γενικής εκπαιδεύσεως

(Κανονισμός 1612/68 του Συμβουλίου, άρθρο 12)

2.        Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων – Εργαζόμενοι – Δικαίωμα διαμονής των μελών της οικογένειας – Υπήκοος κράτους μέλους που απασχολήθηκε στο κράτος μέλος υποδοχής – Γονέας ασκών πράγματι την επιμέλεια τέκνου του, το οποίο συνεχίζει να φοιτά εντός του κράτους μέλους αυτού

(Κανονισμός 1612/68 του Συμβουλίου, άρθρα 10 και 12· Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 7)

3.        Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων – Εργαζόμενοι – Δικαίωμα διαμονής των μελών της οικογένειας – Γονέας ασκών πράγματι την επιμέλεια τέκνου το οποίο ασκεί το δικαίωμα προσβάσεως στην εκπαίδευση

(Κανονισμός 1612/68 του Συμβουλίου, άρθρο 12)

4.        Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων – Εργαζόμενοι – Δικαίωμα διαμονής των μελών της οικογένειας – Γονέας ασκών πράγματι την επιμέλεια τέκνου το οποίο συνεχίζει να φοιτά στο κράτος μέλος υποδοχής

(Κανονισμός 1612/68 του Συμβουλίου, άρθρο 12)

5.        Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων – Εργαζόμενοι – Δικαίωμα διαμονής των μελών της οικογένειας – Γονέας ασκών πράγματι την επιμέλεια τέκνου το οποίο συνεχίζει να φοιτά στο κράτος μέλος υποδοχής

(Κανονισμός 1612/68 του Συμβουλίου, άρθρο 12)

1.        Τα τέκνα πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εγκαταστάθηκαν σε κράτος μέλος, ενόσω ο γονέας τους είχε δικαίωμα διαμονής ως διακινούμενος εργαζόμενος σε αυτό το κράτος μέλος, έχουν δικαίωμα να παραμείνουν εκεί προκειμένου να συνεχίσουν να παρακολουθούν μαθήματα γενικής εκπαιδεύσεως, σύμφωνα με το άρθρο 12 του κανονισμού 1612/68 περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στο εσωτερικό της Κοινότητος. Το γεγονός ότι οι γονείς των ενδιαφερόμενων τέκνων εν τω μεταξύ διαζεύχθηκαν, όπως επίσης το γεγονός ότι ο γονέας, που είχε δικαίωμα διαμονής ως διακινούμενος εργαζόμενος, δεν ασκεί πλέον οικονομική δραστηριότητα στο κράτος μέλος υποδοχής, ουδεμία επιρροή ασκούν εν προκειμένω.

(βλ. σκέψη 37)

2.        Υπήκοος κράτους μέλους που εργάσθηκε στην επικράτεια άλλου κράτους μέλους, στο οποίο το τέκνο του φοιτά, μπορεί να επικαλεστεί ως γονέας που πράγματι έχει την επιμέλεια του εν λόγω τέκνου δικαίωμα διαμονής στο κράτος μέλος αυτό, βάσει μόνον του άρθρου 12 του κανονισμού 1612/68 του Συμβουλίου περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στο εσωτερικό της Κοινότητος, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό 2434/92, χωρίς να χρειάζεται να πληροί τις προϋποθέσεις που επιβάλλει η οδηγία 2004/38 σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, για την τροποποίηση του κανονισμού 1612/68 και την κατάργηση των οδηγιών 64/221, 68/360, 72/194, 73/148, 75/34, 75/35, 90/36, 90/365 και 93/96.

Συγκεκριμένα, το δικαίωμα που παρέχει το άρθρο 12 του κανονισμού 1612/68 στο τέκνο διακινούμενου εργαζομένου να συνεχίσει, υπό τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις, τη σχολική του εκπαίδευση στο κράτος μέλος υποδοχής συνεπάγεται οπωσδήποτε ότι το τέκνο αυτό έχει το δικαίωμα να συνοδεύεται από το πρόσωπο εκείνο που πράγματι έχει την επιμέλειά του και ότι, κατά συνέπεια, το πρόσωπο αυτό πρέπει να έχει τη δυνατότητα να διαμένει με το τέκνο στο εν λόγω κράτος μέλος κατά τη διάρκεια των σπουδών του. Το εν λόγω άρθρο πρέπει να εφαρμόζεται αυτοτελώς, με βάση τους κανόνες δικαίου της Ένωσης, οι οποίοι διέπουν ρητώς τις προϋποθέσεις ασκήσεως του δικαιώματος διαμονής σε άλλο κράτος μέλος. Αυτή η αυτοτέλεια του άρθρου 12 βάσει του –καταργηθέντος σήμερα– άρθρου 10 του ίδιου κανονισμού δεν αμφισβητήθηκε όταν άρχισε να ισχύει η οδηγία 2004/38. Σημειωτέον ότι κατά την τρίτη της αιτιολογική σκέψη, σκοπός της οδηγίας αυτής είναι, μεταξύ άλλων, να απλοποιηθεί και να ενισχυθεί το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής όλων των πολιτών της Ένωσης. Η εξάρτηση όμως της εφαρμογής του άρθρου 12 του κανονισμού 1612/68 από την τήρηση των προϋποθέσεων του άρθρου 7 της ως άνω οδηγίας θα είχε ως αποτέλεσμα να υπαχθεί, τόσο το δικαίωμα των τέκνων διακινούμενων εργαζομένων να διαμένουν στο κράτος μέλος υποδοχής προκειμένου να αρχίσουν ή να συνεχίσουν εκεί τις σπουδές τους, όσο και το δικαίωμα διαμονής του πράγματι έχοντος την επιμέλεια γονέα, σε αυστηρότερες προϋποθέσεις από εκείνες που εφαρμόζονταν σε αυτούς πριν την έναρξη ισχύος της οδηγίας.

(βλ. σκέψεις 39, 53-54, 60-61, διατακτ. 1)

3.        Το δικαίωμα διαμονής στο κράτος μέλος υποδοχής του οποίου απολαύει ο γονέας που πράγματι έχει την επιμέλεια τέκνου το οποίο ασκεί δικαίωμα προσβάσεως στην εκπαίδευση δυνάμει του άρθρου 12 του κανονισμού 1612/68 περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στο εσωτερικό της Κοινότητος, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό 2434/92, δεν εξαρτάται από την προϋπόθεση να διαθέτει ο γονέας αυτός επαρκείς πόρους, ώστε να μην επιβαρύνει το σύστημα κοινωνικής προνοίας του κράτους μέλους αυτού κατά τη διάρκεια της εκεί διαμονής του και να έχει πλήρη ασφαλιστική κάλυψη ασθενείας στο εν λόγω κράτος μέλος.

Ειδικότερα, λαμβανομένων υπόψη του πλαισίου και του σκοπού του κανονισμού 1612/68 και ιδίως του άρθρου του 12, ο εν λόγω κανονισμός δεν μπορεί να ερμηνευθεί συσταλτικώς και δεν πρέπει να καταστεί άνευ πρακτικής αποτελεσματικότητας.

(βλ. σκέψεις 67, 70, διατακτ. 2)

4.        Το δικαίωμα διαμονής στο κράτος μέλος υποδοχής το οποίο αναγνωρίζεται υπέρ του γονέα που έχει πράγματι την επιμέλεια τέκνου διακινούμενου εργαζομένου, όταν το τέκνο αυτό φοιτά στο κράτος αυτό, δεν εξαρτάται από την προϋπόθεση ένας εκ των γονέων του τέκνου αυτού να ασκούσε, κατά τον χρόνο που το τέκνο να άρχισε να φοιτά, επαγγελματική δραστηριότητα στο κράτος μέλος αυτό ως διακινούμενος εργαζόμενος.

Συγκεκριμένα, το δικαίωμα προσβάσεως του τέκνου στην εκπαίδευση, δυνάμει του άρθρου 12 του κανονισμού 1612/68 περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στο εσωτερικό της Κοινότητος, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό 2434/92, δεν εξαρτάται από το εάν ο οικείος γονέας διατηρεί την ιδιότητα του διακινούμενου εργαζομένου. Τα τέκνα πρώην διακινούμενων εργαζομένων μπορούν επομένως να επικαλεσθούν τα δικαιώματα που απορρέουν από το εν λόγω άρθρο 12, ακριβώς όπως και τα τέκνα πολιτών της Ένωσης που έχουν την ιδιότητα του διακινούμενου εργαζομένου. Συναφώς, αρκεί το τέκνο που φοιτά στο κράτος μέλος υποδοχής να εγκαταστάθηκε σε αυτό όταν ένας εκ των γονέων του ασκούσε εκεί δικαιώματα διαμονής ως διακινούμενος εργαζόμενος. Τουτέστιν, το δικαίωμα του τέκνου να διαμείνει στο κράτος αυτό, προκειμένου να συνεχίσει εκεί τις σπουδές του, δυνάμει του άρθρου 12 του κανονισμού 1612/68, και, κατά συνέπεια, το δικαίωμα διαμονής του γονέα που έχει πράγματι την επιμέλεια του τέκνου αυτού δεν μπορούν επομένως να εξαρτώνται από την προϋπόθεση ένας εκ των γονέων του τέκνου να ασκούσε, κατά τον χρόνο που το τέκνο άρχισε να φοιτά, επαγγελματική δραστηριότητα ως διακινούμενος εργαζόμενος στο κράτος μέλος υποδοχής.

(βλ. σκέψεις 73-75, διατακτ. 3)

5.        Το δικαίωμα διαμονής στο κράτος μέλος υποδοχής υπέρ του γονέα που έχει πράγματι την επιμέλεια τέκνου διακινούμενου εργαζομένου, το οποίο φοιτά στο κράτος αυτό, παύει όταν το τέκνο αυτό ενηλικιωθεί, εκτός αν το τέκνο εξακολουθεί να χρειάζεται την παρουσία και τη φροντίδα του γονέα αυτού προκειμένου να μπορέσει να συνεχίσει και να ολοκληρώσει τις σπουδές του.

Συγκεκριμένα, κατά πρώτο λόγο, η ενηλικίωση δεν έχει άμεση επίπτωση στα δικαιώματα που αναγνωρίζονται υπέρ του τέκνου δυνάμει του άρθρου 12 του κανονισμού 1612/68 περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στο εσωτερικό της Κοινότητος, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό 2434/92. Λαμβανομένων υπόψη του περιεχομένου και του σκοπού τους, τόσο το προβλεπόμενο στο ως άνω άρθρο 12 δικαίωμα προσβάσεως στην εκπαίδευση όσο και το συνακόλουθο δικαίωμα διαμονής του τέκνου διαρκούν έως ότου αυτό ολοκληρώσει τις σπουδές του.

Κατά δεύτερο λόγο, καίτοι ένα παιδί που ενηλικιώνεται θεωρείται, κατ’ αρχήν, ικανό να αντεπεξέρχεται στις ανάγκες του, το δικαίωμα διαμονής του γονέα που έχει την επιμέλεια τέκνου το οποίο ασκεί το δικαίωμά του να φοιτά στο κράτος μέλος υποδοχής μπορεί εντούτοις να παρατείνεται πέραν της ενηλικιώσεως, οσάκις το τέκνο εξακολουθεί να χρειάζεται την παρουσία και τη φροντίδα του γονέα αυτού προκειμένου να μπορέσει να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εκτιμήσει κατά πόσο συντρέχει πράγματι τέτοια περίπτωση.

(βλ. σκέψεις 78-79, 86-87, διατακτ. 4)