WYROK SĄDU (czwarta izba w składzie powiększonym)
z dnia 7 czerwca 2023 r.(*)
Prawo instytucjonalne – Przepisy dotyczące zwrotu kosztów i diet posłów do Parlamentu – Dodatek na zatrudnienie asystentów parlamentarnych – Odzyskanie nienależnie wypłaconych kwot – Rozsądny termin – Ciężar dowodu – Prawo do bycia wysłuchanym – Ochrona danych osobowych – Artykuł 9 rozporządzenia (UE) 2018/1725 – Artykuł 26 regulaminu pracowniczego
W sprawie T‑309/21
TC, którego reprezentowała D. Aukštuolytė, adwokat,
strona skarżąca,
przeciwko
Parlamentowi Europejskiemu, który reprezentowali M. Ecker oraz S. Toliušis, w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
SĄD (czwarta izba w składzie powiększonym),
w składzie, podczas narady: S. Gervasoni, prezes, L. Madise, P. Nihoul (sprawozdawca), R. Frendo i J. Martín y Pérez de Nanclares, sędziowie,
sekretarz: R. Ūkelytė, administratorka,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 30 listopada 2022 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Pismem z dnia 24 maja 2021 r. skarżący, TC, wniósł na podstawie art. 263 TFUE o stwierdzenie nieważności, po pierwsze, decyzji sekretarza generalnego Parlamentu Europejskiego z dnia 16 marca 2021 r. stwierdzającej wobec niego wierzytelność w kwocie 78 838,21 EUR, którą nienależnie wypłacono z tytułu kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych, i nakazującej jej odzyskanie (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”), a po drugie, noty debetowej nr 7010000523 z dnia 31 marca 2021 r. (zwanej dalej „notą debetową”).
I. Okoliczności powstania sporu i okoliczności faktyczne zaistniałe po wniesieniu skargi
A. Okoliczności powstania sporu
2 Skarżący jest posłem do Parlamentu od [poufne](1).
3 W dniu 22 maja 2015 r. Parlament, na podstawie art. 5a warunków zatrudnienia innych pracowników Unii Europejskiej (zwanych dalej „WZIP”), zawarł z A (zwanym dalej „AAP”) umowę o zatrudnienie w charakterze akredytowanego asystenta parlamentarnego w pełnym wymiarze czasu pracy w Brukseli (Belgia) w celu świadczenia skarżącemu pomocy parlamentarnej do końca siódmej kadencji.
4 Ponieważ jakość pracy AAP uległa pogorszeniu od grudnia 2015 r., w dniu 25 lutego 2016 r. skarżący zwrócił się do organu Parlamentu Europejskiego upoważnionego do zawierania umów o pracę (zwanego dalej „OUZU”) o rozwiązanie umowy z AAP z różnych powodów związanych z utratą zaufania, w tym nieobecności bez ważnego powodu oraz nieprzestrzegania zasad dotyczących zezwoleń na wykonywanie działalności dodatkowej.
5 Zgodnie z art. 139 ust. 3a WZIP w dniu 31 maja 2016 r. odbyło się spotkanie pojednawcze z AAP.
6 W dniu 15 czerwca 2016 r. stwierdzono, że postępowanie pojednawcze zakończyło się niepowodzeniem.
7 Pismem z dnia 24 czerwca 2016 r. OUZU powiadomił AAP o swojej decyzji o rozwiązaniu umowy o zatrudnienie asystenta parlamentarnego na podstawie art. 139 ust. 1 lit. d) WZIP z powodu utraty zaufania ze względu na to, że nie przestrzegał on zasad dotyczących zezwoleń na wykonywanie działalności dodatkowej. W szczególności z uwagi na zwolnienia chorobowe okres wypowiedzenia był wielokrotnie przedłużany, w związku z czym umowa AAP wygasła dopiero w dniu 22 listopada 2016 r.
8 W dniu 14 kwietnia 2017 r. AAP wniósł do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 24 czerwca 2016 r.
9 Wyrokiem z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140, pkt 35–45), Sąd stwierdził nieważność decyzji Parlamentu z dnia 24 czerwca 2016 r. Sąd stwierdził bowiem, że z informacji zawartych w aktach sprawy wynika, iż skarżący nie tylko wiedział o działalności dodatkowej AAP, ale ponadto działalność ta była jego bezpośrednią inicjatywą. Wobec tego Sąd uznał, że podany przez OUZU powód dla uzasadnienia decyzji o rozwiązaniu umowy, a mianowicie utrata zaufania, nie wydaje się wiarygodny. Zdaniem Sądu OUZU popełnił zatem oczywisty błąd w ocenie, uwzględniając wniosek skarżącego o rozwiązanie na tej podstawie umowy AAP. Ten ostatni nie był stroną w postępowaniu w tej sprawie.
10 Zgodnie z pkt 32 wspomnianego wyroku wykonywana niewłaściwie przez AAP działalność dodatkowa była, zgodnie z twierdzeniami tego ostatniego, które nie zostały zakwestionowane przez Parlament, następująca:
– „po pierwsze, składanie wniosków o udzielenie azylu do władz rosyjskich, francuskich, szwajcarskich i andorskich w celu umożliwienia [skarżącemu] uniknięcia kary czterech lat pozbawienia wolności orzeczonej [poufne], w tym złożenie odwołania od decyzji o odmowie udzielenia azylu [skarżącemu], do złożenia którego [AAP] został – [jak twierdził] – umocowany przez [skarżącego];
– po drugie, nagabywanie i reprezentowanie w charakterze adwokata emerytowanych lub pobierających minimalne wynagrodzenie obywateli [poufne] w sporach przed sądami [poufne] w celu zaprezentowania [skarżącego] jako »obrońcy praw człowieka«, co miało utrudnić wykonanie wobec niego kary pozbawienia wolności;
– po trzecie, reprezentowanie [skarżącego] przed Europejskim Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Komisją Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych i Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w dotyczących [go] sprawach, dotyczących w pierwszej kolejności w szczególności sprzeciwu wobec wniosku o uchylenie immunitetu parlamentarnego złożonego przez władze [poufne] w następstwie orzeczenia wobec [skarżącego] kary pozbawienia wolności [poufne] oraz w drugiej kolejności zażalenia na postanowienie o zastosowanie wobec [skarżącego] aresztu domowego wydane przez organy sądowe [poufne] w związku z postępowaniem karnym w sprawie o korupcję prowadzonym przeciwko [skarżącemu]”.
11 Pismem z dnia 8 czerwca 2020 r., sporządzonym w języku angielskim i wysłanym pocztą elektroniczną w dniu 30 lipca 2020 r. w następstwie pierwszego bezskutecznego doręczenia w dniu 22 czerwca 2020 r., oraz pismem z dnia 3 września 2020 r., sporządzonym w języku litewskim i wysłanym pocztą elektroniczną w dniu 4 września 2020 r., sekretarz generalny Parlamentu poinformował skarżącego o wszczęciu postępowania w sprawie odzyskania nienależnie wypłaconych kwot na podstawie art. 68 decyzji Prezydium Parlamentu z dnia 19 maja i 9 lipca 2008 r. ustanawiającej przepisy wykonawcze do Statutu posła do Parlamentu Europejskiego (Dz.U. 2009, C 159, s. 1, zwane dalej „przepisami wykonawczymi do Statutu”) w łącznej wysokości 78 838,21 EUR w związku z pomocą parlamentarną świadczoną skarżącemu przez AAP. W tym samym piśmie skarżący został wezwany zgodnie z art. 68 ust. 2 przepisów wykonawczych do Statutu do przedstawienia w terminie dwóch miesięcy uwag i dowodów mających na celu obalenie wstępnych wniosków Parlamentu dotyczących działalności dodatkowej, jaką AAP wykonywał zgodnie z jego wiedzą i pod jego kierownictwem w okresie od dnia 22 maja 2015 r. do dnia 22 listopada 2016 r., oraz wykazanie, że w tym samym okresie AAP rzeczywiście wykonywał obowiązki akredytowanego asystenta parlamentarnego.
12 W załączniku do pisma z dnia 3 września 2020 r. znajdowała się kopia wyroku z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), oraz zestawienie kwot wypłaconych przez Parlament na rzecz AAP. Zestawienie to zostało sporządzone w następujący sposób: za rok 2015 – 35 003,84 EUR tytułem wynagrodzenia i wydatków socjalnych oraz 1369,60 EUR tytułem kosztów podróży, a za rok 2016 – 42 025,57 EUR tytułem wynagrodzenia i wydatków socjalnych oraz 439,20 EUR tytułem kosztów podróży.
13 W wiadomości elektronicznej z dnia 4 sierpnia 2020 r. skarżący zwrócił się do Parlamentu o przekazanie mu:
– akt osobowych AAP w Parlamencie (wszystkich dokumentów związanych z jego zatrudnieniem i pracą), w tym informacji odnoszących się do liczby przypadków, w których zwrócono się do Parlamentu o ochronę tego AAP, oraz danych dotyczących obecności AAP (danych zawartych w jego karcie dostępu do Parlamentu);
– kopii korespondencji, którą wymienił z przedstawicielami Parlamentu w sprawie pracy AAP;
– kompletnych akt sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140).
14 W dniu 22 września 2020 r. skarżący przypomniał o tym żądaniu Parlamentowi, a ponadto zażądał od niego protokołu z postępowania pojednawczego między nim a AAP w języku litewskim oraz kopii „wszystkich wiadomości elektronicznych z lat 2015, 2016 i 2019”.
15 Wiadomością elektroniczną z dnia 27 października 2020 r. Parlament przekazał skarżącemu różne dokumenty dotyczące zakończenia umowy AAP.
16 Wiadomością elektroniczną z dnia 29 października 2020 r. skarżący skierował do Parlamentu swoje uwagi wstępne oraz szereg dokumentów, podkreślając jednocześnie, że nie otrzymał jeszcze od Parlamentu szczegółowych dokumentów i informacji dotyczących okresu zatrudnienia AAP i że nie był jeszcze w stanie przeanalizować kilku informacji, które zostały mu przekazane w wiadomości elektronicznej z dnia 27 października 2020 r. W związku z tym zwrócił się on o możliwość przedstawienia innych informacji i dowodów w późniejszym terminie.
17 Wiadomością elektroniczną z dnia 20 listopada 2020 r. skarżący ponownie zwrócił się do Parlamentu o przekazanie informacji, których zażądał w wiadomościach elektronicznych z dni 4 sierpnia i 22 września 2020 r., w szczególności danych dotyczących dostępu AAP do Parlamentu oraz kopii wiadomości elektronicznych z lat 2015, 2016 i 2019.
18 Wiadomością elektroniczną z dnia 24 listopada 2020 r. skarżący przekazał Parlamentowi uwagi i dowody uzupełniające w stosunku do tych, które skierował do niego w dniu 29 października 2020 r.
19 Wiadomością elektroniczną z dnia 27 listopada 2020 r. dyrektor generalny ds. finansów Parlamentu (zwany dalej „dyrektorem generalnym ds. finansów”) poinformował skarżącego, że termin, który został mu wyznaczony na przedstawienie uwag i dowodów w ramach procedury odzyskiwania należności uregulowanej w art. 68 przepisów wykonawczych do Statutu, upłynął w dniu 4 listopada tego samego roku, ale że jeśli chciał zapoznać się z informacjami dotyczącymi AAP, może zwrócić się do dwóch osób, których adres e-mail podał, przy czym wnioski te nie mogą mieć wpływu na wspomniane postępowanie.
20 Pismem wysłanym do Parlamentu w dniu 1 grudnia 2020 r. skarżący zakwestionował twierdzenia zawarte w wiadomości elektronicznej z dnia 27 listopada 2020 r. Ponadto skierował on swe wnioski o przekazanie dokumentów do osób wymienionych w tej wiadomości elektronicznej.
21 Pismem z dnia 8 stycznia 2021 r. dyrektor generalny ds. finansów przekazał skarżącemu protokół dotyczący postępowania pojednawczego w języku litewskim, lecz odmówił mu dostępu do pozostałych żądanych dokumentów.
22 W dodatku, zauważając przy tym, że termin wyznaczony skarżącemu na przedstawienie uwag upłynął w dniu 4 listopada 2020 r., a skarżący nie wystąpił o przedłużenie tego terminu, dyrektor generalny ds. finansów wyznaczył skarżącemu termin piętnastu dni na przedstawienie dodatkowych uwag.
23 W dniu 21 stycznia 2021 r. skarżący przedstawił Parlamentowi dodatkowe uwagi.
24 W zaskarżonej decyzji sekretarz generalny Parlamentu uznał, że kwota 78 838,21 EUR została nienależnie pokryta przez tę instytucję w ramach zatrudnienia AAP w okresie od dnia 22 maja 2015 r. do dnia 22 listopada 2016 r. i że powinna ona zostać odzyskana od skarżącego na podstawie art. 68 ust. 1 przepisów wykonawczych do Statutu.
25 W dniu 31 marca 2021 r. dyrektor generalny ds. finansów, działając jako delegowany urzędnik zatwierdzający, wystawił notę debetową, nakazując odzyskanie od skarżącego kwoty 78 838,21 EUR i wzywając go do zapłaty tej kwoty najpóźniej do dnia 30 maja 2021 r.
26 W tym samym dniu dyrektor generalny ds. finansów przekazał skarżącemu zaskarżoną decyzję i notę debetową.
B. Okoliczności faktyczne zaistniałe po wniesieniu niniejszej skargi
27 W następstwie kontroli przeprowadzonej w kontekście niniejszego postępowania okazało się, że w marcu 2016 r. Parlament postanowił zawiesić wypłatę wynagrodzeń i kosztów podróży AAP od dnia 1 kwietnia 2016 r.
28 W konsekwencji w dniu 8 listopada 2022 r. sekretarz generalny Parlamentu postanowił cofnąć zaskarżoną decyzję ex tunc w zakresie, w jakim nakazano w niej w odniesieniu do okresu od dnia 1 kwietnia do dnia 22 listopada 2016 r. odzyskanie kwoty 27 644,47 EUR z tytułu wynagrodzeń i wydatków socjalnych oraz kwoty 439,20 EUR z tytułu kosztów podróży, czyli łącznej kwoty 28 083,67 EUR (zwaną dalej „decyzją z dnia 8 listopada 2022 r.”). W dniu 15 listopada 2022 r. wystawiono notę kredytową o numerze 7120000068 na tę samą kwotę.
29 W dniu 15 listopada 2022 r. dyrektor generalny ds. finansów powiadomił skarżącego o decyzji z dnia 8 listopada 2022 r. i nocie kredytowej nr 7120000068.
II. Postępowanie i żądania stron
30 Skarżący wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– stwierdzenie nieważności noty debetowej;
– obciążenie Parlamentu kosztami postępowania;
– przesłuchanie w charakterze świadków B i C.
31 Parlament wnosi do Sądu o:
– oddalenie niniejszej skargi jako bezzasadnej;
– obciążenie skarżącego kosztami postępowania;
– oddalenie wniosku o przeprowadzenie środków dowodowych.
32 Odrębnym pismem z dnia 16 listopada 2022 r. Parlament wnosi do Sądu na podstawie art. 130 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem o:
– stwierdzenie, że skarga stała się w części bezprzedmiotowa i że należy umorzyć postępowanie w przedmiocie tej części zaskarżonej decyzji, która została cofnięta, ponieważ za okres od dnia 1 kwietnia do dnia 22 listopada 2016 r. uznano, że kwota 27 644,47 EUR z tytułu wynagrodzeń i wydatków socjalnych oraz kwota 439,20 EUR z tytułu kosztów podróży zostały nienależnie wypłacone przez Parlament na rzecz AAP i nakazano odzyskanie tych kwot;
– orzeczenie, że każda ze stron pokrywa własne koszty w odniesieniu do części sporu, która stała się bezprzedmiotowa.
33 Na wniosek Sądu skarżący przedstawił swoje uwagi w przedmiocie tego wniosku na rozprawie w dniu 30 listopada 2022 r.
34 W dniu 22 listopada 2022 r. skarżący przekazał Sądowi pisemne zeznanie B, złożone w dniu 18 listopada tego samego roku.
35 Na rozprawie Parlament utrzymywał, że ten nowy dowód jest niedopuszczalny, ponieważ wbrew wymogom art. 85 § 3 regulaminu postępowania został on przedstawiony po wymianie pism procesowych, a skarżący nie uzasadnił tego opóźnienia w jego przedstawieniu.
III. Co do prawa
A. W przedmiocie częściowego umorzenia postępowania
36 Jak wynika z pkt 32 powyżej, Parlament wnosi do Sądu o stwierdzenie, że skarga stała się bezprzedmiotowa i że należy umorzyć postępowanie w przedmiocie zgodności z prawem zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy ona wynagrodzeń, wydatków socjalnych i kosztów podróży, które zostały wypłacone na rzecz AAP w okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 22 listopada 2016 r. w łącznej kwocie 28 083,67 EUR.
37 Na rozprawie skarżący zauważył, że kwoty wskazane w decyzji z dnia 8 listopada 2022 r. nie zostały poparte żadnymi dowodami i zwrócił się do Sądu o orzeczenie w przedmiocie zgodności z prawem całej zaskarżonej decyzji.
38 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zarówno przedmiot skargi, jak i interes prawny muszą istnieć, pod rygorem umorzenia postępowania, do momentu wydania orzeczenia sądowego, co oznacza, że skarga powinna w efekcie móc doprowadzić do poprawy sytuacji skarżącego (zob. wyrok z dnia 7 czerwca 2007 r., Wunenburger/Komisja, C‑362/05 P, EU:C:2007:322, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).
39 Następcza bezprzedmiotowość sporu może wynikać w szczególności z cofnięcia lub zastąpienia zaskarżonego aktu w toku postępowania (zob. postanowienie z dnia 12 stycznia 2011 r., Terezakis/Komisja, T‑411/09, EU:T:2011:4, pkt 15 i przytoczone tam orzecznictwo).
40 W niniejszej sprawie ze względu na decyzję z dnia 8 listopada 2022 r. należy uznać, że skarga stała się bezprzedmiotowa w zakresie, w jakim zmierzała ona do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji i noty debetowej w zakresie, w jakim nakazywały one skarżącemu zwrot kwoty 28 083,67 EUR z tytułu wynagrodzeń, wydatków socjalnych i kosztów podróży wypłaconych na rzecz AAP w okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 22 listopada 2016 r.
41 W tym względzie fakt, że kwoty wskazane w decyzji z dnia 8 listopada 2022 r. nie były poparte żadnymi dowodami, jest bez znaczenia.
42 W konsekwencji należy stwierdzić, że w wyżej opisanym zakresie skarga o stwierdzenie nieważności stała się bezprzedmiotowa i nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie zgodności z prawem zaskarżonej decyzji i noty debetowej.
B. W przedmiocie pozostałej części skargi o stwierdzenie nieważności
43 Skarżący podnosi pięć zarzutów, dotyczących odpowiednio:
– naruszenia zasady rozsądnego terminu ustanowionej w art. 41 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej;
– prawa do bycia wysłuchanym, prawa dostępu do akt sprawy i obowiązku uzasadnienia, przewidzianych w art. 41 ust. 2 karty praw podstawowych;
– błędu w ocenie i uchybienia obowiązkowi uzasadnienia ze względu na to, że Parlament nie uwzględnił informacji, które skarżący przekazał w odpowiedzi na pismo z dnia 3 września 2020 r. w swoich uwagach z dni 29 października i 24 listopada 2020 r., a także 21 stycznia 2021 r.;
– naruszenia obowiązku uzasadnienia w odniesieniu do określenia kwoty podlegającej odzyskaniu;
– okoliczności, że przedstawione przez niego załączniki A.3–A.21 wykazują, iż wbrew temu, co wynika z zaskarżonej decyzji, AAP wykonywał swoje obowiązki asystenta parlamentarnego co najmniej do dnia 15 grudnia 2015 r.
44 Przed zbadaniem tych zarzutów należy przedstawić zasady dotyczące pokrywania kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych i odzyskiwania kwot nienależnie wypłaconych z tego tytułu.
1. W przedmiocie zasad dotyczących pokrywania kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych i odzyskiwania nienależnie wypłaconych z tego tytułu kwot
45 Artykuł 33 przepisów wykonawczych do Statutu stanowi, że posłowie mają prawo do pomocy osobistych współpracowników, których sami dobierają.
46 Zgodnie z tym samym przepisem Parlament pokrywa rzeczywiście poniesione koszty związane całkowicie i wyłącznie z zatrudnieniem jednego lub kilku asystentów zgodnie z przepisami wykonawczymi do Statutu, przy czym pokrywane są wyłącznie koszty odpowiadające niezbędnej pomocy bezpośrednio związanej z pełnieniem mandatu poselskiego.
47 Artykuł 62 przepisów wykonawczych do Statutu stanowi, że kwoty wypłacane zgodnie z tymi przepisami są przeznaczone wyłącznie na finansowanie działań związanych z wykonywaniem mandatu poselskiego i nie mogą pokrywać kosztów osobistych ani służyć finansowaniu subwencji lub darowizn o charakterze politycznym.
48 Artykuł 68 przepisów wykonawczych do Statutu stanowi, że wszelkie kwoty wypłacone na podstawie tych przepisów nienależnie podlegają zwrotowi oraz że sekretarz generalny wydaje polecenie w celu odzyskania powyższych kwot od posła, po jego wcześniejszym przez niego wysłuchaniu.
49 Z art. 33 przepisów wykonawczych do Statutu, którego treść została opisana w pkt 45 i 46 powyżej, Sąd wywiódł, że definicja pojęcia pomocy parlamentarnej nie wchodzi w zakres uznania posłów (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 lipca 2021 r., Rochefort/Parlament, T‑171/20, niepublikowany, EU:T:2021:438, pkt 45; z dnia 8 września 2021 r., Griesbeck/Parlament, T‑10/21, niepublikowany, EU:T:2021:542, pkt 39).
50 Zdaniem Sądu wynika z tego, że dany poseł powinien wykazać rzeczywisty charakter usług świadczonych przez asystentów na rzecz Parlamentu (zob. podobnie wyrok z dnia 8 września 2021 r., Griesbeck/Parlament, T‑10/21, niepublikowany, EU:T:2021:542, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).
51 W przypadku kontroli związanej z wykorzystaniem kosztów pomocy parlamentarnej dany poseł musi zatem być w stanie udowodnić, że otrzymane kwoty zostały wykorzystane na pokrycie wydatków rzeczywiście poniesionych i wynikających całkowicie i wyłącznie z zatrudnienia jednego lub kilku asystentów, jak przewiduje art. 33 przepisów wykonawczych do Statutu (wyrok z dnia 14 lipca 2021 r., Rochefort/Parlament, T‑171/20, niepublikowany, EU:T:2021:438, pkt 47; zob. także wyrok z dnia 8 września 2021 r., Griesbeck/Parlament, T‑10/21, niepublikowany, EU:T:2021:542, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).
52 W tym kontekście poseł powinien w szczególności przedstawić dokumenty potwierdzające, które są związane z działalnością AAP, a zatem je przechowywać, nawet w braku wyraźnego obowiązku w tym zakresie wynikającego z prawa Unii Europejskiej (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 lipca 2021 r., Rochefort/Parlament, T‑171/20, niepublikowany, EU:T:2021:438, pkt 47; z dnia 8 września 2021 r., Griesbeck/Parlament, T‑10/21, niepublikowany, EU:T:2021:542, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).
53 To orzecznictwo Sądu zostało potwierdzone przez Trybunał, którego zdaniem to do posłów, którzy wnoszą o pokrycie przez Parlament kosztów związanych z pomocą osobistych współpracowników, należy udowodnienie, że koszty te zostały rzeczywiście poniesione oraz odpowiadają koniecznej i bezpośrednio związanej z wykonywaniem mandatu pomocy. W związku z tym taki poseł powinien w odpowiedzi na odpowiedni wniosek właściwego organu Parlamentu przedstawić wszystkie dowody, którymi dysponuje, mogące wykazać rzeczywisty charakter pracy wykonanej przez jego asystenta, a także związek tej pracy z wykonywaniem mandatu (zob. podobnie postanowienia: z dnia 21 marca 2019 r., Gollnisch/Parlament, C‑330/18 P, niepublikowane, EU:C:2019:240, pkt 63, 64, 88; z dnia 21 maja 2019 r., Le Pen/Parlament, C‑525/18 P, niepublikowane, EU:C:2019:435, pkt 37, 82 i przytoczone tam orzecznictwo).
2. W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszeniu zasady dochowania rozsądnego terminu
54 W ramach zarzutu pierwszego skarżący podnosi między innymi, że przyjmując zaskarżoną decyzję, Parlament naruszył zasadę dochowania rozsądnego terminu zapisaną w art. 41 ust. 1 karty praw podstawowych i wyrażoną w art. 98 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylającego rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012 (Dz.U. 2018, L 193, s. 1; zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”).
55 W niniejszej sprawie przekroczenie rozsądnego terminu wynika z faktu, że Parlament oparł zaskarżoną decyzję na danych ze sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), w odniesieniu do której skarga została wniesiona w dniu 14 kwietnia 2017 r. Tymczasem dopiero w dniu 30 lipca 2020 r. lub w dniu 3 września 2020 r., czyli ponad trzy lata później, Parlament zwrócił się do skarżącego o przedstawienie uwag w przedmiocie zamierzonego odzyskania.
56 Parlament kwestionuje tę argumentację.
57 W tym względzie należy przypomnieć, że art. 41 ust. 1 karty praw podstawowych stanowi, iż każdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii. Przepis ten ustanawia zatem zasadę dochowania rozsądnego terminu, która stanowi integralną część prawa do dobrej administracji.
58 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dochowanie rozsądnego terminu jest wymagane w każdym wypadku, gdy przy braku regulacji prawnych zasady pewności prawa lub ochrony uzasadnionych oczekiwań stoją na przeszkodzie temu, by instytucje Unii i osoby fizyczne lub prawne działały bez żadnych ograniczeń czasowych, narażając się w szczególności na zagrożenie stabilności powstałych sytuacji prawnych (wyrok z dnia 5 października 2004 r., Eagle i in./Komisja, T‑144/02, EU:T:2004:290, pkt 57; zob. także wyrok z dnia 12 lipca 2012 r., Komisja/Nanopoulos, T‑308/10 P, EU:T:2012:370, pkt 76 i przytoczone tam orzecznictwo). W sytuacji gdy administracja działa w terminie wyraźnie określonym w tekście przepisu, nie można skutecznie twierdzić, że wymogi wynikające z prawa danej osoby do rozpatrzenia jej sprawy w rozsądnym terminie, zapisanego w art. 41 karty praw podstawowych, zostały naruszone.
59 Należy przypomnieć, że w uregulowaniach poprzedzających przepisy mające zastosowanie w niniejszej sprawie, a mianowicie w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 (Dz.U. 2012, L 298, s. 1) i w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) nr 1268/2012 z dnia 29 października 2012 r. w sprawie zasad stosowania rozporządzenia nr 966/2012 (Dz.U. 2012, L 362, s. 1) nie było przepisu przewidującego termin wysłania noty debetowej dłużnikowi.
60 Z tego względu Trybunał zastosował w wyroku z dnia 14 czerwca 2016 r., Marchiani/Parlament (C‑566/14 P, EU:C:2016:437), zasadę dochowania rozsądnego terminu na dokonanie oceny terminu wyznaczonego na wysłanie do dłużnika noty debetowej.
61 Jednakże uregulowania te zostały zmienione w następstwie tego wyroku przez wprowadzenie przepisów zawartych w art. 98 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia finansowego, który przewiduje obecnie:
„Urzędnik zatwierdzający przesyła notę debetową natychmiast po ustaleniu należności i nie później niż w terminie pięciu lat od momentu, w którym instytucja Unii mogła – w normalnych okolicznościach – dochodzić swojej wierzytelności. Taki okres nie ma zastosowania w przypadkach, gdy właściwy urzędnik zatwierdzający ustali, że, pomimo podjętych przez instytucję Unii starań, opóźnienie w działaniu wynikało z zachowania dłużnika”.
62 W związku z tym, że taki przepis został przyjęty, nie ma już potrzeby, wbrew temu, co niesłusznie twierdzi skarżący, powoływania się na zasadę dochowania rozsądnego terminu w celu dokonania oceny terminu, w którym nota debetowa została mu przesłana. Należy natomiast zastanowić się, czy zgodnie z tym przepisem Parlament skierował notę debetową do skarżącego, po pierwsze, natychmiast po ustaleniu należności, a po drugie, w ciągu pięciu lat od momentu, w którym mógł on dochodzić swojej wierzytelności.
63 Co się tyczy pierwszego terminu, należy zauważyć, że nota debetowa została wysłana skarżącemu w dniu 31 marca 2021 r., podczas gdy należność Parlamentu została ustalona w dniu 16 marca 2021 r. w zaskarżonej decyzji. W tych okolicznościach można uznać, że nota debetowa została skierowana do skarżącego natychmiast po ustaleniu należności zgodnie z art. 98 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia finansowego.
64 W odniesieniu do drugiego terminu należy zauważyć, że strony nie zgadzają się co do momentu, w którym Parlament mógł dochodzić swojej wierzytelności w rozumieniu art. 98 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia finansowego. Podczas gdy skarżący uważa, że moment ten pokrywa się z wniesieniem skargi przez AAP w postępowaniu, w którym zapadł wyrok z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), czyli w dniu 14 kwietnia 2017 r., Parlament uważa, że mógł dochodzić swojej wierzytelności dopiero od dnia ogłoszenia wyroku w tej sprawie, czyli od dnia 7 marca 2019 r.
65 Ponieważ nota debetowa została skierowana do skarżącego w dniu 31 marca 2021 r., należy stwierdzić, że bez względu na początek biegu terminu przewidzianego w art. 98 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia finansowego – wniesienie skargi w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), czyli 14 kwietnia 2017 r., bądź ogłoszenie tego wyroku – Parlament dochował terminu przewidzianego w tym przepisie.
66 Argument skarżącego, a tym samym zarzut pierwszy należy oddalić jako bezzasadne.
3. W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia prawa do bycia wysłuchanym, prawa dostępu do akt sprawy i obowiązku uzasadnienia, przewidzianych w art. 41 ust. 2 karty praw podstawowych
67 Skarżący twierdzi, że Parlament naruszył jego prawo do bycia wysłuchanym i prawo dostępu do akt sprawy, zapisane w art. 41 ust. 2 karty praw podstawowych, ponieważ odniósł się w zaskarżonej decyzji do wniosków zawartych w wyroku z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), nie przekazując mu dowodów, w szczególności notatki AAP z dnia 9 maja 2016 r., które wspierały te wnioski.
68 Skarżący podkreśla w tym względzie, że nie brał udziału w postępowaniu, w którym zapadł wyrok z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), ani jako strona, ani jako świadek, że Parlament nie zakwestionował tych dowodów przed Sądem i że nie zwrócił się do niego o przedstawienie uwag w ich przedmiocie.
69 Ponadto skarżący uważa, że w piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r. Parlament niesłusznie powołał się na art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii i swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia rozporządzenia (WE) nr 45/2001 i decyzji nr 1247/2002/WE (Dz.U. 2018, L 295, s. 39), aby odmówić mu dostępu do żądanych przez niego dowodów. Prawo do ochrony danych osobowych nie jest prawem bezwzględnym i powinno zostać wyważone z innymi prawami podstawowymi zgodnie z zasadą proporcjonalności. W niniejszej sprawie jego prawo do informacji opiera się na motywach 21 i 28 oraz na art. 9 ust. 1 i 3 rozporządzenia 2018/1725. Ponieważ odzyskanie kwot wypłaconych z tytułu kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych stanowi kwestię leżącą w interesie publicznym, skarżący może mieć dostęp do danych osobowych w celu oceny zasadności odzyskania odnośnych kwot i przedstawienia Parlamentowi uwag.
70 Podobnie skarżący wskazuje w ramach zarzutu pierwszego, że został pozbawiony możliwości przedstawienia dowodów przeciwko twierdzeniom Parlamentu. Wiadomości elektroniczne wymienione z AAP między dniem 22 maja 2015 r. a dniem 25 lutego 2016 r., które pozwoliłyby na dostarczenie większości dowodów pracy wykonanej przez niego na rzecz Parlamentu w związku z pełnieniem przez niego funkcji posła, zostały usunięte ze względu na politykę wdrożoną przez Parlament, która co do zasady ogranicza przechowywanie tych wiadomości elektronicznych do 90 dni. Poza tym, że polityka ta uległa zmianie w maju 2019 r. i nie został o niej poinformowany, skarżący uważa, że nie można było od niego wymagać, by przechowywał własne wiadomości elektroniczne, ponieważ nie byłby ich właścicielem, jak wynika z art. 17 i art. 18 ust. 1 regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”) oraz z przepisów regulujących dostęp sekretariatu Parlamentu do systemu poczty elektronicznej i korzystania z niego, zatwierdzonych przez sekretarza generalnego Parlamentu w dniu 19 lutego 2018 r. Uważa on również, że takie przechowywanie stanowi naruszenie obowiązku zachowania poufności i naruszenie bezpieczeństwa informacji.
71 Co więcej, również w ramach zarzutu pierwszego skarżący kwestionuje, w świetle motywu 22 rozporządzenia 2018/1725, politykę przechowywania wiadomości elektronicznych obowiązującą w Parlamencie, ponieważ instytucja ta nie uwzględniła przy wdrażaniu tej polityki konieczności obrony posłów przed zarzutami, które ewentualnie zostałyby wobec nich wysunięte.
72 Parlament kwestionuje dopuszczalność i zasadność tej argumentacji.
a) W przedmiocie dopuszczalności argumentacji skarżącego w zakresie, w jakim odnosi się ona do pisma z dnia 8 stycznia 2021 r.
73 Parlament podnosi, że w zakresie, w jakim argumentacja skarżącego odnosi się do pisma z dnia 8 stycznia 2021 r., jest ona spóźniona. Skarżący nie mógł w swojej skardze o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji i noty debetowej zakwestionować odpowiedzi udzielonej mu przez dyrektora generalnego ds. finansów w piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r., ponieważ upłynął termin dwóch miesięcy przewidziany w art. 263 akapit szósty TFUE.
74 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem aktami, które mogą być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności w rozumieniu art. 263 TFUE, są wyłącznie środki wywołujące wiążące skutki prawne, które mogą mieć wpływ na interesy strony skarżącej, zmieniając w istotny sposób jej sytuację prawną (wyrok z dnia 11 listopada 1981 r., IBM/Komisja, 60/81, EU:C:1981:264, pkt 9; zob. także postanowienie z dnia 16 czerwca 2021 r., Green Power Technologies/Komisja i Wspólne Przedsięwzięcie ECSEL, T‑533/20, niepublikowane, EU:T:2021:375, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).
75 W przypadku aktów bądź decyzji, których wydanie następuje w kilku etapach, w szczególności po zakończeniu postępowania wewnętrznego, aktami niekorzystnymi i jako takimi zaskarżalnymi są jedynie te akty, które ustalają ostateczne stanowisko instytucji na koniec tego postępowania, z wyłączeniem aktów przygotowawczych do ostatecznej decyzji. Dopiero przy okazji skargi na decyzję wydaną po zakończeniu tego postępowania strona skarżąca może podnieść, incydentalnie, nieprawidłowość takich aktów przygotowawczych (wyrok z dnia 11 listopada 1981 r., IBM/Komisja, 60/81, EU:C:1981:264, pkt 10; zob. także postanowienie z dnia 20 stycznia 2021 r., ZU/ESDZ, C‑266/20 P, niepublikowane, EU:C:2021:42, pkt 12 i przytoczone tam orzecznictwo).
76 W niniejszej sprawie skarga o stwierdzenie nieważności jest skierowana, biorąc pod uwagę częściowe umorzenie postępowania stwierdzone w pkt 42 powyżej, przeciwko decyzji, na mocy której sekretarz generalny Parlamentu nakazał odzyskanie kwoty 50 754,54 EUR od skarżącego, oraz przeciwko późniejszej nocie debetowej, które stanowią zakończenie procedury odzyskiwania należności, a zatem akty niekorzystne, na które wniesiono skargę.
77 Tymczasem w ramach postępowania prowadzącego do przyjęcia zaskarżonej decyzji i wydania noty debetowej skarżący zwrócił się do Parlamentu, jak wskazano w pkt 13, 14 i 17 powyżej, o przedstawienie dokumentów, które uważał za konieczne w celu wykazania, że AAP rzeczywiście wykonywał obowiązki akredytowanego asystenta parlamentarnego w okresie od dnia 22 maja 2015 r. do dnia 22 listopada 2016 r.
78 W tych okolicznościach odpowiedź na ten wniosek, zawarta w piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r., wpisuje się w ramy procedury odzyskiwania nienależnie wypłaconych kwot i mogła mieć wpływ na wynik tego postępowania.
79 W konsekwencji zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 75 powyżej skarżący może podnieść w ramach niniejszej skargi nieprawidłowości, które jego zdaniem mają wpływ na pismo z dnia 8 stycznia 2021 r.
80 W związku z tym należy uznać, że argumentacja skarżącego dotycząca pisma z dnia 8 stycznia 2021 r. jest dopuszczalna.
b) W przedmiocie zasadności argumentacji skarżącego
81 Zgodnie z art. 41 ust. 2 lit. a) karty praw podstawowych prawo do dobrej administracji obejmuje zwłaszcza prawo każdego do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne środki mogące negatywnie wpłynąć na jego sytuację.
82 W kontekście procedur odzyskiwania kwot nienależnie wypłaconych na podstawie przepisów wykonawczych do Statutu prawo do bycia wysłuchanym jest zagwarantowane w szczególny sposób w art. 68 ust. 2 wspomnianych przepisów, który stanowi, że dany poseł zostaje wysłuchany przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji w tej sprawie.
83 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo do bycia wysłuchanym gwarantuje każdej osobie możliwość użytecznego i skutecznego przedstawienia swego stanowiska w trakcie postępowania administracyjnego przed wydaniem jakiejkolwiek decyzji, która mogłaby negatywnie wpłynąć na jej interesy (zob. wyrok z dnia 4 kwietnia 2019 r., OZ/EBI, C‑558/17 P, EU:C:2019:289, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).
84 W celu ustalenia, czy zasady te były przestrzegane w niniejszej sprawie, należy zbadać kroki podjęte przez strony w toku postępowania, które doprowadziło do wydania zaskarżonej decyzji i noty debetowej.
85 W niniejszej sprawie pismem z dnia 3 września 2020 r. sekretarz generalny Parlamentu, po przedstawieniu elementów uzasadniających wszczęcie rozpatrywanej procedury odzyskiwania należności, wezwał skarżącego do wykazania, że AAP wykonywał obowiązki akredytowanego asystenta parlamentarnego w okresie od dnia 22 maja 2015 r. do dnia 22 listopada 2016 r.
86 W tej dacie skarżący nie dysponował już jednak e-mailami wymienionymi z AAP w okresie od dnia 22 maja 2015 r. do dnia 25 lutego 2016 r., które prawdopodobnie mogły dostarczyć zasadniczych dowodów wymaganych przez sekretarza generalnego Parlamentu. E‑maile te zostały bowiem usunięte ze względu na politykę Parlamentu w zakresie przechowywania wiadomości elektronicznych. Zgodnie z tą polityką wiadomości elektroniczne zawarte w folderach „Inbox”, „Sent Items”, „Deleted Items”, „Junk E‑mail” i „Drafts” są co do zasady usuwane po upływie 90 dni.
87 Aby móc przedstawić żądane dowody, skarżący zwrócił się zatem pocztą elektroniczną z dni 4 sierpnia, 22 września i 20 listopada 2020 r. do Parlamentu o przekazanie mu różnych dokumentów:
– protokołu z postępowania pojednawczego między nim a AAP w języku litewskim;
– kopii „wszystkich wiadomości elektronicznych z lat 2015, 2016 i 2019”;
– kopii korespondencji, którą wymienił z przedstawicielami Parlamentu w sprawie pracy AAP;
– kompletnych akt sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140);
– akt osobowych AAP w Parlamencie (wszystkich dokumentów związanych z jego zatrudnieniem i pracą), w tym informacji odnoszących się do liczby przypadków, w których zwrócono się do Parlamentu o ochronę tego AAP, oraz danych dotyczących jego obecności, które można uzyskać z jego karty dostępu do Parlamentu (zob. pkt 13, 14 i 17 powyżej).
88 Pierwszy wniosek został zaakceptowany przez Parlament, a kopia odnośnego protokołu została przekazana skarżącemu. Natomiast wnioski dotyczące innych kategorii dokumentów zostały oddalone, z zastrzeżeniem dokumentów dotyczących zakończenia umowy z AAP, przekazanych wiadomością elektroniczną z dnia 27 października 2020 r. (zob. pkt 15 powyżej). Jak wynika z akt sprawy, odmowa nastąpiła w dniu 8 stycznia 2021 r., czyli pięć miesięcy po złożeniu przez skarżącego pierwszego wniosku.
89 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z regułami dowodowymi przypomnianymi w pkt 49–53 powyżej w razie wątpliwości co do prawidłowości wykorzystania kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych wypłaconych AAP to do parlamentarzysty należy wykazanie, że tenże AAP pracował dla niego w związku z jego mandatem parlamentarnym przez cały okres, w którym koszty te były wypłacane.
90 Po wezwaniu parlamentarzysty do przedstawienia takiego dowodu powinien on przekazać Parlamentowi w wyznaczonym terminie informacje znajdujące się w jego posiadaniu. Jeżeli inne informacje wydają się istotne, może on zażądać ich przekazania od instytucji, organów i agencji Unii, które dysponują nimi, na podstawie prawa do bycia wysłuchanym, w zakresie, w jakim dotyczą one danych niezbędnych do umożliwienia mu sformułowania w sposób użyteczny i skuteczny uwag na temat proponowanego środka odzyskiwania należności. Parlament, który otrzymuje taki wniosek, nie może odmówić udzielenia żądanych danych bez naruszenia prawa do bycia wysłuchanym, chyba że na poparcie tej odmowy powoła się na podstawy, które można uznać za uzasadnione w świetle, po pierwsze, okoliczności sprawy, a po drugie, obowiązujących przepisów.
91 Należy zatem zastanowić się, czy w niniejszej sprawie podstawy, na które powołał się Parlament w piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r., aby nie przekazać żądanych przez skarżącego danych, są uzasadnione.
1) W przedmiocie podstaw, na które powołał się Parlament w celu oddalenia wniosku skarżącego dotyczącego przekazania „wszystkich wiadomości elektronicznych z lat 2015, 2016 i 2019” oraz korespondencji wymienionej przez skarżącego z właściwymi służbami Parlamentu dotyczącej pracy AAP
92 Jak wynika z pkt 88 powyżej, Parlament oddalił złożony przez skarżącego wniosek o przekazanie „wszystkich wiadomości elektronicznych z lat 2015, 2016 i 2019”, a także korespondencji skarżącego z jego służbami dotyczącej pracy AAP, ze względu na to, że zgodnie z jego polityką przechowywanie wiadomości elektronicznych było ograniczone do 90 dni, a wyjątkowo do jednego roku. Parlament dodał, że wiadomości elektroniczne, które zostały wysłane po 2019 r., mogą zostać mu przekazane, ale nie są one istotne, ponieważ nie odnoszą się do okresu, w którym AAP miał pracować dla skarżącego.
93 W tym względzie należy przypomnieć, że każda instytucja organizuje swoje prace z poszanowaniem norm, które mają do niej zastosowanie i które może wydawać. W niniejszej sprawie Parlament, wbrew temu, co twierdzi skarżący, mógł ograniczyć okres przechowywania wiadomości elektronicznych posłów, pozwalając im na ich zachowanie w osobistych folderach. Należy jednak ustalić, czy w niniejszej sprawie polityka ta została wdrożona w sposób zapewniający poszanowanie prawa do bycia wysłuchanym, które, jak określono w pkt 83 powyżej, wiąże instytucje Unii we wszystkich sytuacjach, w których zamierzają one przyjąć akt, który może być niekorzystny, jeżeli spełnione są przesłanki przewidziane dla jego stosowania na podstawie art. 41 karty praw podstawowych.
94 W tym względzie należy przypomnieć, że w niniejszej sprawie:
– AAP został zatrudniony w dniu 22 maja 2015 r.;
– w grudniu tego samego roku skarżący stwierdził pogorszenie jakości pracy AAP;
– w dniu 25 lutego 2016 r. skarżący zwrócił się do Parlamentu o wszczęcie postępowania w sprawie rozwiązania stosunku pracy z AAP, w szczególności ze względu na to, że nie przestrzegał on zasad dotyczących zezwoleń na wykonywanie działalności dodatkowej oraz że był nieobecny bez ważnego powodu;
– w dniu 24 czerwca 2016 r. Parlament powiadomił AAP o swojej decyzji o rozwiązaniu umowy z powodu utraty zaufania, ponieważ nie przestrzegał zasad dotyczących zezwoleń na wykonywanie działalności dodatkowej;
– w dniu 14 kwietnia 2017 r. AAP wniósł do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności decyzji w sprawie zwolnienia z pracy;
– w dniu 8 czerwca, a następnie w dniu 3 września 2020 r. Parlament poinformował skarżącego o wszczęciu postępowania w sprawie odzyskania kwot wypłaconych AAP.
95 Z tej chronologii wynika, że od początku 2016 r. Parlament wiedział o sytuacji konfliktowej między skarżącym a AAP w odniesieniu do tego, że wykonywał on swoją działalność na rzecz skarżącego z poszanowaniem przepisów regulujących zatrudnienie asystentów parlamentarnych, czy też jej nie wykonywał. W konsekwencji od tej chwili Parlament w takiej sytuacji – tym bardziej, że w grę wchodziły środki publiczne Unii – powinien był zapewnić przechowywanie wiadomości elektronicznych mogących wykazać dokładny charakter działalności AAP w trakcie postępowania w sprawie rozwiązania stosunku pracy, a gdyby postępowanie to prowadziło do innych postępowań sądowych lub administracyjnych, takich jak postępowanie w sprawie odzyskania należności – tak długo, jak te inne postępowania pozostawałyby w toku.
96 W tym względzie należy zauważyć, że w piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r. dyrektor generalny ds. finansów poinformował skarżącego, że Parlament ma możliwość odzyskania wiadomości elektronicznych w drodze wyjątku przez okres jednego roku.
97 Ponadto art. 5 przepisów regulujących dostęp do systemu poczty elektronicznej i korzystanie z niego przez sekretariat Parlamentu, zatwierdzonych w dniu 19 lutego 2018 r., stanowi, że w przypadku zakończenia pełnienia funkcji przez urzędnika lub pracownika Parlamentu okres przechowywania ich wiadomości elektronicznych może być dłuższy niż trzy miesiące, jeżeli są one przedmiotem „dochodzenia administracyjnego, skargi lub postępowania sądowego”.
98 Zdaniem Parlamentu to do parlamentarzystów należy przechowywanie ich wiadomości elektronicznych po tym okresie. W tym celu parlamentarzystów zachęca się do samodzielnego tworzenia osobistych folderów umożliwiających archiwizowanie wiadomości elektronicznych przez czas nieokreślony. Zdaniem Parlamentu zachęta ta była przedmiotem trzech komunikatów skierowanych do posłów: pierwszego z dnia 14 czerwca 2014 r., drugiego z dnia 13 października 2014 r. i trzeciego z dnia 30 marca 2015 r. Pomimo tych komunikatów skarżący nie przeprowadził osobistej archiwizacji swoich wiadomości elektronicznych.
99 Tego argumentu Parlamentu nie można uwzględnić.
100 Możliwość prowadzenia osobistej archiwizacji nie może skutkować zwolnieniem Parlamentu z obowiązku zapewnienia przechowywania wszelkich wiadomości elektronicznych istotnych dla wykazania, że zgodnie z zasadami, które instytucja sama względem siebie ustanowiła, AAP faktycznie i wyłącznie wykonywał swoją działalność na rzecz parlamentarzysty, u którego był zatrudniony, w bezpośrednim związku z mandatem tego ostatniego.
101 Możliwość ta nie może tym bardziej zwalniać Parlamentu z obowiązku przekazania zachowanych w ten sposób wiadomości elektronicznych, jeżeli na podstawie prawa do bycia wysłuchanym, które ma podstawowy charakter w porządku prawnym Unii, wnosi o to dany parlamentarzysta, który, tak jak w niniejszej sprawie, podlega procedurze odzyskiwania z tytułu nieprawidłowego wykorzystania kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych.
102 Co więcej, w odpowiedzi skarżącemu, który podnosi w istocie, że został on jedynie poinformowany o polityce przechowywania wiadomości elektronicznych Parlamentu w dniu 8 stycznia 2021 r., Parlamentowi nie udało się wykazać, że komunikaty, o których mowa w pkt 98 powyżej, zostały podane do wiadomości skarżącego. I tak komunikat Dyrekcji Generalnej (DG) ds. Innowacji i Wsparcia Technologicznego z dnia 14 czerwca 2014 r. został skierowany do „nowych członków”, do których w tym dniu nie należał skarżący, ponieważ, jak wynika z pkt 2 powyżej, był on posłem od [poufne]. Komunikat z dnia 13 października 2014 r. został skierowany przez DG ds. Innowacyjności i Wsparcia Technologicznego do niej samej, przy czym Parlament, zapytany o tę kwestię w ramach środka organizacji postępowania, nie mógł przedstawić listy adresatów. To samo dotyczy komunikatu z dnia 30 marca 2015 r., który został wydany przez „ITEC Service Desk” dla posłów.
103 Jeśli chodzi o korespondencję wymienioną przez skarżącego z właściwymi służbami Parlamentu dotyczącą pracy AAP, która nie jest zawarta w wiadomościach elektronicznych, należy stwierdzić, że w piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r. Parlament nie wskazał żadnego powodu pozwalającego uzasadnić w konkretny sposób odmowę przekazania jej skarżącemu.
104 Z tych względów nie można uznać za uzasadnione podstaw, na które powołał się Parlament w celu oddalenia wniosku skarżącego dotyczącego przekazania „wszystkich wiadomości elektronicznych z lat 2015, 2016 i 2019” oraz korespondencji wymienionej przez niego z właściwymi służbami Parlamentu dotyczącej pracy AAP.
2) W przedmiocie podstaw, na które powołał się Parlament w celu oddalenia wniosku skarżącego dotyczącego „akt osobowych” AAP (wszystkich dokumentów związanych z jego zatrudnieniem i pracą), w tym informacji dotyczących liczby przypadków, w których zwrócono się do Parlamentu o ochronę tego AAP, oraz danych dotyczących jego obecności, które można było uzyskać z jego karty dostępu do Parlamentu
105 W piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r. Parlament odmówił przekazania skarżącemu „akt osobowych” AAP (wszystkich dokumentów związanych z jego zatrudnieniem i pracą), w tym informacji dotyczących liczby przypadków, w których zwrócono się do Parlamentu o ochronę tego AAP, oraz danych dotyczących jego obecności, które można było uzyskać z jego karty dostępu do Parlamentu, ze względu na to, że przekazanie tych danych było sprzeczne, po pierwsze, z rozporządzeniem 2018/1725, a po drugie, z art. 26 regulaminu pracowniczego.
106 Co się tyczy informacji dotyczących Dyrekcji Generalnej (DG) ds. Bezpieczeństwa i Ochrony, dyrektor generalny ds. finansów poinformował ponadto skarżącego, że interwencje pracowników ochrony Parlamentu nie były przedmiotem oficjalnej rejestracji i że dane dotyczące identyfikatorów dostępu były przechowywane przez okres maksymalnie czterech miesięcy.
i) W przedmiocie podstawy dotyczącej rozporządzenia 2018/1725
107 W piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r. Parlament wskazał, że dane, o które zwrócił się skarżący, mają charakter osobowy w rozumieniu rozporządzenia 2018/1725 i że skarżący nie twierdził, iż są one niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej lub do realizacji celu leżącego w interesie publicznym, na co zezwala art. 9 tego rozporządzenia.
108 W odpowiedzi na skargę Parlament dodaje, że o ile skarżący zwrócił się o dostęp do „akt osobowych” AAP, o tyle miało to na celu uniknięcie zwrócenia przez niego kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych, które mogłyby zostać od niego zażądane po zakończeniu procedury odzyskiwania należności, a zatem w celu służenia jego osobistym interesom. W tych okolicznościach Parlament uważa, że skarżący nie może powoływać się na interes publiczny w rozumieniu art. 9 rozporządzenia 2018/1725.
109 W tym względzie należy zauważyć, że zgodnie z art. 9 ust. 1 rozporządzenia 2018/1725:
„1. Bez uszczerbku dla art. 4–6 i 10 dane osobowe przekazuje się odbiorcom mającym siedzibę w Unii innym niż instytucje i organy Unii, wyłącznie jeżeli odbiorca stwierdzi, że:
a) dane są niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej odbiorcy;
b) przekazanie danych jest niezbędne w określonym celu w interesie publicznym, zaś administrator, w przypadku gdy istnieje jakikolwiek powód, by uznać, że uzasadniony interes osoby, której dane dotyczą, może zostać zagrożony, ustali po wyraźnym dokonaniu oceny różnych przeciwstawnych interesów, że przekazanie danych osobowych w tym określonym celu jest proporcjonalne.
[…]”.
110 Prawdą jest, że ponieważ dane żądane przez skarżącego miały służyć obronie w ramach procedury odzyskiwania należności, nie można było uznać ich za „niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej odbiorcy” w rozumieniu art. 9 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2018/1725.
111 Z tego samego powodu nie można uznać, że przekazanie wspomnianych danych skarżącemu odpowiadało „określon[emu] cel[owi] w interesie publicznym” w rozumieniu art. 9 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 2018/1725.
112 Jednakże z akt sprawy wynika, że wniosek o przedstawienie uwag skierowany w dniu 3 września 2020 r. przez Parlament do skarżącego w celu umożliwienia mu skorzystania z prawa do bycia wysłuchanym opiera się w niniejszej sprawie na informacjach będących w posiadaniu tej instytucji, które nie były w danym wypadku znane skarżącemu, lub na informacjach, o których skarżący wiedział, gdy był przełożonym AAP, lecz którymi już nie dysponuje.
113 W świetle znaczenia przyznanego prawu do bycia wysłuchanym w porządku prawnym Unii okoliczność, że takie informacje mogą znajdować się w „aktach osobowych” AAP, nie może jako taka stać na przeszkodzie temu, by informacje te zostały podane do wiadomości skarżącego w celu umożliwienia mu sformułowania uwag, jak wymaga tego orzecznictwo, w sposób użyteczny i skuteczny w ramach wykonywania tego prawa.
114 Prawo do ochrony danych osobowych nie jest bowiem prawem bezwzględnym, lecz powinno być rozpatrywane w świetle jego funkcji społecznej i wyważane z tego tytułu z innymi prawami podstawowymi w ramach podejścia przyznającego każdemu z wchodzących w grę praw miejsce, jakie przysługuje mu w świetle okoliczności danej sprawy w porządku prawnym Unii, zgodnie z zasadą proporcjonalności.
115 Konieczność zapewnienia takiego wyważenia między prawem do ochrony danych osobowych a innymi prawami podstawowymi uznanymi w tym porządku prawnym została podkreślona przez prawodawcę Unii w motywie 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych) (Dz.U. 2016, L 119, s. 1).
116 Tymczasem rozporządzenie 2018/1725 jest „tożsame” z rozporządzeniem 2016/679 w odniesieniu do ochrony danych osobowych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii (zob. motyw 5 rozporządzenia 2018/1725).
117 W tym kontekście nie można przyjąć, że Parlament może wezwać skarżącego do użytecznego i skutecznego ustosunkowania się do informacji zawartych, w stosownym wypadku, w aktach AAP, bez udzielenia mu dostępu do tych informacji, po wyważeniu z jednej strony interesu tego AAP w tym, by dotyczące go dane nie zostały przekazane osobom trzecim, a z drugiej strony interesu skarżącego w przedstawieniu uwag w użyteczny i skuteczny sposób w ramach wszczętej przeciwko niemu procedury odzyskiwania należności.
118 Tymczasem należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie Parlament nie podjął takiego działania.
ii) W przedmiocie podstawy dotyczącej art. 26 regulaminu pracowniczego
119 W piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r. Parlament utrzymywał, że „akta osobowe” AAP są poufne i nie mogą zostać przekazane na podstawie art. 26 regulaminu pracowniczego.
120 W tym względzie należy zauważyć, że przepis ten, który ma zastosowanie przez analogię do asystentów parlamentarnych na mocy art. 127 WZIP, dotyczy zgodnie z jego brzmieniem jedynie „akt osobowych” urzędników i pracowników, które obejmują „wszelkie dokumenty dotyczące [ich] stosunku pracy [sytuacji administracyjnej] oraz wszelkie oceny [ich] kwalifikacji, wydajności i zachowania”, a także „ wszelkie uwagi [urzędników lub pracowników] dotyczące powyższych dokumentów”.
121 Należy jednak stwierdzić, że na poufność omawianych dokumentów nie można powoływać się wobec skarżącego, który jest zresztą autorem niektórych odnośnych dokumentów jako przełożony AAP, w zakresie niezbędnym do skorzystania przez skarżącego z prawa do bycia wysłuchanym.
122 Tymczasem w niniejszej sprawie, opierając się na art. 26 regulaminu pracowniczego, Parlament niesłusznie nie wziął pod uwagę interesu skarżącego w uzyskaniu dostępu do niektórych dokumentów z akt osobowych AAP w celu użytecznego przedstawienia uwag w ramach wszczętej przeciwko niemu procedury odzyskiwania należności.
iii) W przedmiocie szczególnej podstawy związanej z informacjami będącymi w posiadaniu DG ds. Bezpieczeństwa i Ochrony
123 Jeśli chodzi o podstawę dotyczącą danych odnoszących się do karty dostępu AAP, wskazaną w pkt 106 powyżej, należy dodać do powyższego, że z powodów podobnych do przedstawionych w pkt 100 i 101 powyżej Parlament powinien był podjąć niezbędne środki, aby DG ds. Bezpieczeństwa i Ochrony zatrzymała te dane przez okres dłuższy niż cztery miesiące, ponieważ zwolnienie AAP doprowadziło do wszczęcia postępowania sądowego, a wobec posła, dla którego Parlament zatrudnił tego AAP, wszczęto procedurę odzyskiwania kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych.
124 Z tych względów nie można uznać za zasadne podstaw, na które powołał się Parlament w celu oddalenia wniosku skarżącego dotyczącego „akt osobowych” AAP (wszystkich dokumentów związanych z jego zatrudnieniem i pracą), w tym informacji dotyczących liczby przypadków, w których zwrócono się do Parlamentu o ochronę tego AAP, oraz danych dotyczących jego obecności, które można było uzyskać z jego karty dostępu do Parlamentu.
3) W przedmiocie podstaw, na które powołał się Parlament w celu oddalenia wniosku skarżącego dotyczącego akt sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17)
125 W piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r. Parlament oddalił wniosek skarżącego dotyczący akt sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), ze względu na to, że jest on sprzeczny z art. 9 rozporządzenia 2018/1725 i że w ramach postępowania przed Sądem AAP uzyskał anonimowość.
126 Co się tyczy podstawy dotyczącej art. 9 rozporządzenia 2018/1725, odsyła się do pkt 112–118 powyżej.
127 Co się tyczy okoliczności, że Sąd przyznał AAP anonimowość w postępowaniu zakończonym wyrokiem z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), należy przypomnieć, że zgodnie z art. 66 regulaminu postępowania anonimowość ma na celu pominięcie nazwiska lub nazwy strony sporu bądź nazwiska lub nazwy innych osób wymienionych w ramach danego postępowania lub innych danych w publicznie dostępnych dokumentach związanych ze sprawą.
128 Natomiast anonimowość przyznana przez Sąd nie dotyczy poufności informacji znajdujących się w aktach wspomnianego postępowania poza nim, w ramach stosunków między stronami a osobami trzecimi.
129 W konsekwencji orzeczenie Sądu w sprawie anonimowości nie zakazywało Parlamentowi, wbrew temu, co twierdził ten ostatni w piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r., przekazania skarżącemu dokumentów wymienionych w wyroku z dnia 7 marca 2019 r., L/Parlament (T‑59/17, EU:T:2019:140), które mogły mieć znaczenie dla skorzystania przez skarżącego z prawa do bycia wysłuchanym.
c) Wniosek
130 Podsumowując, należy uznać, że z przedstawionych powyżej powodów podstawy, na które powołał się Parlament w piśmie z dnia 8 stycznia 2021 r., były bezzasadne lub niewystarczające.
131 W braku prawidłowego uzasadnienia przez Parlament odmowy przekazania skarżącemu wnioskowanych przez niego dokumentów, które mogły umożliwić mu w sposób użyteczny i skuteczny wykonanie prawa do bycia wysłuchanym, zagwarantowanego w art. 41 ust. 2 lit. a) karty praw podstawowych, w ramach procedury odzyskiwania kwot wypłaconych z tytułu kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych wszczętej przeciwko niemu w dniu 3 września 2020 r., nie można wykluczyć, że skarżący został pozbawiony możliwości lepszego zagwarantowania swojej obrony, co w sposób nieunikniony wpłynęło na treść zaskarżonej decyzji (zob. podobnie wyroki: z dnia 16 stycznia 2019 r., Komisja/United Parcel Service, C‑265/17 P, EU:C:2019:23, pkt 56; z dnia 4 kwietnia 2019 r., OZ/EBI, C‑558/17 P, EU:C:2019:289, pkt 77, 78; z dnia 25 czerwca 2020 r., HF/Parlament, C‑570/18 P, EU:C:2020:490, pkt 73).
132 W tych okolicznościach należy uwzględnić zarzut drugi w zakresie, w jakim dotyczy on naruszenia prawa do bycia wysłuchanym.
133 W konsekwencji należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji i noty debetowej w zakresie, w jakim dotyczą one wynagrodzeń, wydatków socjalnych i kosztów podróży związanych z zatrudnieniem asystenta parlamentarnego w okresie od dnia 22 maja 2015 r. do dnia 31 marca 2016 r., bez konieczności badania pozostałych argumentów wysuniętych w ramach zarzutu drugiego, zarzutów od trzeciego do piątego, a także dopuszczalności dowodu, który skarżący przedstawił w dniu 22 listopada 2022 r., oraz jego wniosku dotyczącego przeprowadzenia środków dowodowych.
IV. W przedmiocie kosztów
134 Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponadto zgodnie z art. 137 regulaminu postępowania w przypadku umorzenia postępowania rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów zależy od uznania Sądu.
135 W niniejszej sprawie należy postanowić, że zgodnie z żądaniem skarżącego i z uwagi na względy, które doprowadziły Sąd do częściowego umorzenia postępowania, Parlament pokrywa całość kosztów postępowania.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba w składzie powiększonym)
orzeka, co następuje:
1) Postępowanie w sprawie skargi o stwierdzenie nieważności zostaje umorzone w zakresie, w jakim skarga ta jest skierowana przeciwko z jednej strony decyzji sekretarza generalnego Parlamentu Europejskiego z dnia 16 marca 2021 r. stwierdzającej wierzytelność wobec TC w odniesieniu do kwoty nienależnie wypłaconej z tytułu kosztów zatrudnienia asystentów parlamentarnych i nakazującej odzyskanie tej kwoty oraz z drugiej strony nocie debetowej nr 7010000523 z dnia 31 marca 2021 r. w zakresie, w jakim dotyczą one wynagrodzeń, wydatków socjalnych i kosztów podróży związanych z zatrudnieniem A w okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 22 listopada 2016 r. w kwocie 28 083,67 EUR.
2) Stwierdza się nieważność wyżej wymienionej decyzji sekretarza generalnego Parlamentu Europejskiego z dnia 16 marca 2021 r. i noty debetowej nr 7010000523 z dnia 31 marca 2021 r. w zakresie, w jakim nakazują one odzyskanie od TC wynagrodzeń, wydatków socjalnych i kosztów podróży związanych z zatrudnieniem A w okresie od dnia 22 maja 2015 r. do dnia 31 marca 2016 r. w kwocie 50 754,54 EUR.
3) Parlament Europejski pokrywa koszty postępowania.
Frendo | | Martín y Pérez de Nanclares |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 7 czerwca 2023 r.
Podpisy