WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

z dnia 21 grudnia 2021 r.(*)

[Tekst sprostowany postanowieniem z dnia 15 marca 2022 r.]

Odesłanie prejudycjalne – Decyzja 2006/928/WE – Mechanizm współpracy i weryfikacji postępów Rumunii w realizacji określonych założeń w zakresie reformy systemu sądownictwa oraz walki z korupcją – Charakter prawny i skutki prawne – Wiążący charakter w stosunku do Rumunii – Państwo prawne – Niezawisłość sędziowska – Artykuł 19 ust. 1 akapit drugi TUE – Artykuł 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – Zwalczanie korupcji – Ochrona interesów finansowych Unii – Artykuł 325 ust. 1 TFUE – Konwencja „OIF” – Postępowania karne – Wyroki Curtea Constituțională (trybunału konstytucyjnego, Rumunia) dotyczące zgodności z prawem przeprowadzenia niektórych dowodów i ukształtowania składów orzekających w sprawach dotyczących poważnej korupcji – Obowiązek rygorystycznego stosowania przez sędziów krajowych orzeczeń Curtea Constituțională (trybunału konstytucyjnego) – Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów w razie niezastosowania się do tych orzeczeń – Prawo odstąpienia od stosowania orzeczeń Curtea Constituțională (trybunału konstytucyjnego) niezgodnych z prawem Unii – Zasada pierwszeństwa prawa Unii

W sprawach połączonych C‑357/19, C‑379/19, C‑547/19, C‑811/19 i C‑840/19

mających za przedmiot pięć wniosków o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożonych przez Înalta Curte de Casaţie şi Justiţie (wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości, Rumunia) postanowieniami z dni 6 maja 2019 r. (C‑357/19), 13 maja 2019 r. (C‑547/19), 31 października 2019 r. (C‑811/19) i 19 listopada 2019 r. (C‑840/19), które wpłynęły do Trybunału, odpowiednio, w dniach 6 maja, 15 lipca, 4 listopada i 19 listopada 2019 r., a także przez Tribunalul Bihor (sąd okręgowy w Bihor, Rumunia) postanowieniem z dnia 14 maja 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 14 maja 2019 r. (C‑379/19),

w postępowaniach karnych przeciwko

PM (C‑357/19),

RO (C‑357/19),

SP (C‑357/19),

TQ (C‑357/19),

KI (C‑379/19),

LJ (C‑379/19),

JH (C‑379/19),

IG (C‑379/19),

FQ (C‑811/19),

GP (C‑811/19),

HO (C‑811/19),

IN (C‑811/19),

NC (C‑840/19),

przy udziale:

Ministerul Public – Parchetul de pe lângă Înalta Curte de Casaţie şi Justiţie – Direcţia Naţională Anticorupţie (C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19),

QN (C‑357/19),

UR (C‑357/19),

VS (C‑357/19),

WT (C‑357/19),

Autoritatea Naţională pentru Turism (C‑357/19),

Agenţia Naţională de Administrare Fiscală (C‑357/19),

SC Euro Box Promotion SRL (C‑357/19),

Direcţia Naţională Anticorupţie – Serviciul Teritorial Oradea (C‑379/19),

JM (C‑811/19),

jak również w postępowaniu:

CY,

Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România”

przeciwko

Inspecţia Judiciară,

Consiliul Superior al Magistraturii,

Înalta Curte de Casaţie şi Justiţie (C‑547/19),

TRYBUNAŁ (wielka izba),

w składzie: K. Lenaerts, prezes, L. Bay Larsen, wiceprezes, A. Arabadjiev, A. Prechal, K. Jürimäe, S. Rodin, prezesi izb, M. Ilešič, T. von Danwitz (sprawozdawca), M. Safjan, F. Biltgen i N. Piçarra, sędziowie,

rzecznik generalny: M. Bobek,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

–        w imieniu PM – V. Rădulescu i V. Tobă, avocați,

–        w imieniu RO – M.O. Ţopa i R. Chiriţă, avocați,

–        w imieniu TQ, – M. Mareş, avocat,

–        w imieniu KI i LJ – R. Chiriță, F. Mircea i O. Chiriță, avocați,

–        w imieniu CY – P. Rusu, avocat, i C. Bogdan,

–        w imieniu Asociația „Forumul Judecătorilor din România” – D. Călin i L. Zaharia,

–        w imieniu FQ – A. Georgescu, avocat,

–        w imieniu NC – D. Lupaşcu i G. Thuan Dit Dieudonné, avocats,

–        w imieniu Ministerul Public – Parchetul de pe lângă Înalta Curte de Casaţie şi Justiţie – Direcţia Naţională Anticorupţie – C. Nistor i D. Ana, w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu Direcția Națională Anticorupție – Serviciul Teritorial Oradea – D. Ana, w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu Inspecția Judiciară – L. Netejoru, w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu Consiliul Superior al Magistraturii – L. Savonea, w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu rządu rumuńskiego – początkowo C.-R. Canţăr, S.-A. Purza, E. Gane, R.I. Haţieganu i L. Liţu, następnie S.-A. Purza, E. Gane, R.I. Haţieganu i L. Liţu, w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna, w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu Komisji Europejskiej – początkowo J. Baquero Cruz, I. Rogalski, P. Van Nuffel, M. Wasmeier i H. Krämer, następnie J. Baquero Cruz, I. Rogalski, P. Van Nuffel i M. Wasmeier, w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 4 marca 2021 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą w istocie wykładni art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 325 ust. 1 TFUE, art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą praw podstawowych”), art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 Konwencji sporządzonej na podstawie artykułu K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, o ochronie interesów finansowych Wspólnot Europejskich, podpisanej w Brukseli w dniu 26 lipca 1995 r. (Dz.U. 1995, C 316, s. 48, zwanej dalej „konwencją OIF”), decyzji Komisji 2006/928/WE z dnia 13 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia mechanizmu współpracy i weryfikacji postępów Rumunii w realizacji określonych założeń w zakresie reformy systemu sądownictwa oraz walki z korupcją (Dz.U. 2006, L 354, s. 56) oraz zasady pierwszeństwa prawa Unii.

2        Wnioski te zostały złożone w ramach:

–        postępowań karnych przeciwko PM, RO, TQ i SP (C‑357/19), KI, LJ, JH i IG (C‑379/19), FQ, GP, HO i IN (C‑811/19) oraz NC (C‑840/19) w związku z przestępstwami między innymi korupcji i nadużyć finansowych związanych z podatkiem od wartości dodanej (VAT);

–        sporu między CY i Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” (zwanym dalej „Forum sędziów Rumunii”) a Inspecţia Judiciară (inspekcją sądową, Rumunia), Consiliul Superior al Magistraturii (najwyższą radą sądownictwa, Rumunia) oraz Înalta Curte de Casaţie şi Justiţie (wysokim trybunałem kasacyjnym i sprawiedliwości, Rumunia, zwanym dalej „wysokim trybunałem kasacyjnym i sprawiedliwości”) w przedmiocie nałożenia kary dyscyplinarnej na CY (C‑547/19).

 Ramy prawne

 Prawo Unii

 Konwencja OIF

3        Artykuł 1 ust. 1 konwencji OIF ma następujące brzmienie:

„Do celów niniejszej Konwencji nadużycia finansowe naruszające interesy finansowe Wspólnot Europejskich polegają na:

a)      w odniesieniu do wydatków – jakimkolwiek umyślnym działaniu lub zaniechaniu dotyczącym:

–        wykorzystania lub przedstawienia fałszywych, nieścisłych lub niekompletnych oświadczeń lub dokumentów, które ma na celu sprzeniewierzenie lub bezprawne zatrzymanie środków z budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich lub budżetów zarządzanych przez Wspólnoty Europejskie lub w ich imieniu,

–        nieujawnienia informacji z naruszeniem szczególnego obowiązku, w tym samym celu,

–        niewłaściwego wykorzystania takich środków do celów innych niż te, na które zostały pierwotnie przyznane;

b)      w odniesieniu do przychodów – jakimkolwiek umyślnym działaniu lub zaniechaniu dotyczącym:

–        wykorzystania lub przedstawienia fałszywych, nieścisłych lub niekompletnych oświadczeń lub dokumentów, które ma na celu bezprawne zmniejszenie środków budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich lub budżetów zarządzanych przez Wspólnoty Europejskie lub w ich imieniu,

[…]”.

4        Artykuł 2 ust. 1 tej konwencji stanowi:

„Każde państwo członkowskie podejmuje niezbędne środki w celu zapewnienia, że działanie określone w artykule 1 oraz udział w, nakłanianie do, lub próba zachowania określonego w artykule 1 ustęp 1, są zagrożone przez skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje karne, włącznie z, przynajmniej w przypadkach poważnego nadużycia finansowego, karami polegającymi na pozbawieniu wolności, które może prowadzić do ekstradycji, przy czym za poważne nadużycie finansowe uważa się takie nadużycie finansowe, które wiąże się przynajmniej z minimalną kwotą określoną w każdym państwie członkowskim. Taka minimalna kwota nie może być ustalona na poziomie wyższym niż 50 000 [EUR]”.

5        Aktem z dnia 27 września 1996 r. Rada sporządziła protokół do Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. 1996, C 313, s. 1). Zgodnie z art. 2 i 3 protokół ten obejmuje czyny korupcji biernej i czynnej.

 Traktat o przystąpieniu

6        Traktat między państwami członkowskimi Unii Europejskiej a Republiką Bułgarii i Rumunią dotyczący przystąpienia Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej (Dz.U. 2005, L 157, s. 11, zwany dalej „traktatem o przystąpieniu”), który wszedł w życie w dniu 1 stycznia 2007 r., stanowi w art. 2 ust. 2 i 3:

„2.      Warunki przyjęcia i wynikające z tego przyjęcia dostosowania w [t]raktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej, które będą miały zastosowanie od dnia przystąpienia do dnia wejścia w życie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, są zawarte w Akcie załączonym do niniejszego Traktatu. Postanowienia tego Aktu stanowią integralną część niniejszego Traktatu.

3.      […]

Akty przyjęte przed wejściem w życie Protokołu, o którym mowa w artykule 1 ustęp 3, na podstawie niniejszego Traktatu lub Aktu, o którym mowa w ustępie 2, pozostają w mocy, a ich skutki prawne zostają zachowane do czasu, gdy akty te zostaną zmienione lub uchylone”.

 Akt przystąpienia

7        Akt dotyczący warunków przystąpienia Republiki Bułgarii i Rumunii oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej (Dz.U. 2005, L 157, s. 203, zwany dalej „aktem przystąpienia”), który wszedł w życie w dniu 1 stycznia 2007 r., przewiduje w art. 2:

„Postanowienia [t]raktatów założycielskich oraz przepisy aktów przyjętych przez instytucje i Europejski Bank Centralny przed dniem przystąpienia są od dnia przystąpienia wiążące dla Bułgarii i Rumunii oraz są stosowane w tych państwach zgodnie z warunkami określonymi w tych [t]raktatach i w niniejszym Akcie”.

8        Artykuł 37 tego aktu ma następujące brzmienie:

„Jeżeli Bułgaria lub Rumunia nie wykona zobowiązań podjętych w ramach negocjacji w sprawie przystąpienia, powodując poważne naruszenie funkcjonowania rynku wewnętrznego, włączając w to jakiekolwiek zobowiązania we wszystkich politykach sektorowych dotyczących działalności gospodarczej o skutku transgranicznym lub bezpośrednie ryzyko wystąpienia takiego naruszenia, Komisja może, do końca najwyżej trzyletniego okresu następującego po dniu przystąpienia, na uzasadniony wniosek państwa członkowskiego lub z własnej inicjatywy, przyjąć rozporządzenia europejskie lub decyzje europejskie wprowadzające odpowiednie środki.

Środki powinny być proporcjonalne, a pierwszeństwo przyznaje się środkom, które w możliwie najmniejszy sposób zakłócają funkcjonowanie rynku wewnętrznego, a w stosownych przypadkach, pierwszeństwo przyznaje się istniejącym sektorowym mechanizmom ochronnym. Takie środki ochronne nie mogą stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między państwami członkowskimi. Klauzula ochronna może mieć zastosowanie także przed dniem przystąpienia na podstawie wyników monitorowania, a przyjęte środki wchodzą w życie od dnia przystąpienia, o ile nie przewidują one późniejszego terminu. Środki te utrzymuje się nie dłużej, niż jest to absolutnie niezbędne, a w każdym przypadku zostaną one zniesione w momencie zrealizowania odpowiedniego zobowiązania. Mogą one jednak być stosowane po upływie okresu określonego w akapicie pierwszym, tak długo jak odpowiednie zobowiązania nie będą wykonane. W związku z postępami poczynionymi przez dane nowe państwo członkowskie w wykonywaniu swoich zobowiązań Komisja może odpowiednio dostosować środki. W odpowiednim czasie przed uchyleniem rozporządzeń europejskich i decyzji europejskich ustanawiających środki ochronne, Komisja powiadamia Radę i uwzględnia w pełni wszelkie uwagi poczynione przez Radę w tym zakresie”.

9        Artykuł 38 aktu przystąpienia stanowi:

„Jeżeli w Bułgarii lub Rumunii wystąpią poważne braki lub bezpośrednie ryzyko wystąpienia takich braków w transpozycji, we wprowadzaniu w życie lub w stosowaniu decyzji ramowych lub jakichkolwiek innych odpowiednich zobowiązań, instrumentów współpracy i decyzji odnoszących się do wzajemnego uznawania w obszarze prawa karnego – zgodnie z tytułem VI Traktatu o Unii Europejskiej oraz z dyrektywami i rozporządzeniami odnoszącymi się do wzajemnego uznawania w sprawach cywilnych na mocy tytułu IV Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Komisja może przyjąć odpowiednie środki, wskazując warunki i zasady, na jakich będą one wprowadzane w życie, do końca najwyżej trzyletniego okresu następującego po dniu przystąpienia, na uzasadniony wniosek państwa członkowskiego lub z własnej inicjatywy, po przeprowadzeniu konsultacji z państwami członkowskimi.

Środki te mogą przyjąć postać czasowego zawieszenia stosowania odpowiednich postanowień i decyzji w stosunkach między Bułgaria lub Rumunią i innym państwem członkowskim lub państwami członkowskimi, bez uszczerbku dla kontynuacji ścisłej współpracy sądowej. Klauzula ochronna może mieć zastosowanie także przed dniem przystąpienia na podstawie wyników monitorowania a przyjęte środki wchodzą w życie od dnia przystąpienia, o ile nie przewidują one późniejszego terminu. Środki te utrzymuje się nie dłużej, niż jest to absolutnie niezbędne, a w każdym przypadku zostaną one zniesione w momencie uzupełnienia braków. Mogą one jednak być stosowane po upływie okresu określonego w akapicie pierwszym, tak długo jak utrzymują się te braki. W związku z postępami poczynionymi przez zainteresowane nowe państwo członkowskie w uzupełnianiu braków, Komisja może odpowiednio dostosować środki, po przeprowadzeniu konsultacji z państwami członkowskimi. W odpowiednim czasie przed uchyleniem rozporządzeń europejskich i decyzji europejskich ustanawiających środki ochronne, Komisja powiadamia Radę i uwzględnia w pełni wszelkie uwagi poczynione przez Radę w tym zakresie”.

10      Artykuł 39 ust. 1–3 aktu przystąpienia przewiduje:

„1.      Jeżeli na podstawie stałego monitorowania przez Komisję zobowiązań podjętych przez Bułgarię i Rumunię w ramach negocjacji w sprawie przystąpienia, a w szczególności sprawozdań Komisji w zakresie monitorowania, istnieją przekonujące dowody, że stan przygotowań do przyjęcia i wprowadzenia w życie dorobku w Bułgarii lub Rumunii jest taki, iż występuje poważne ryzyko, że którekolwiek z tych państw jest w sposób oczywisty nieprzygotowane, aby spełnić wymagania związane z członkostwem do dnia przystąpienia wyznaczonego na 1 stycznia 2007 r. roku w wielu istotnych obszarach, Rada może, stanowiąc jednomyślnie na podstawie zalecenia Komisji, podjąć decyzję, że data przystąpienia tego państwa zostanie przesunięta na dzień 1 stycznia 2008 r. roku.

2.      Niezależnie od postanowień ustępu 1, Rada może, stanowiąc większością kwalifikowaną na podstawie zalecenia Komisji, podjąć decyzję, o której mowa w ustępie 1 w odniesieniu do Rumunii, jeżeli zauważono poważne braki w wypełnianiu przez Rumunię jednego lub kilku zobowiązań i wymogów wymienionych w Załączniku IX, punkt I.

3.      Niezależnie od postanowień ustępu 1 oraz bez uszczerbku dla artykułu 37, Rada może, stanowiąc większością kwalifikowaną na podstawie zalecenia Komisji oraz po szczegółowej ocenie dotyczącej postępów poczynionych przez Rumunię w dziedzinie polityki konkurencji, przeprowadzonej jesienią 2005 roku, podjąć decyzję wspomnianą w ustępie 1 w odniesieniu do Rumunii, jeżeli zauważono poważne braki w wypełnianiu przez Rumunię zobowiązań podjętych na podstawie Układu Europejskiego lub jednego, albo większej liczby zobowiązań i wymogów wymienionych w Załączniku IX, punkt II”.

11      Załącznik IX do aktu przystąpienia, zatytułowany „Szczególne zobowiązania podjęte i wymogi przyjęte przez Rumunię przy zakończeniu negocjacji w sprawie przystąpienia w dniu 14 grudnia 2004 r. roku (określone w artykule 39 aktu przystąpienia)”, zawiera w pkt I następujący fragment:

„W związku z artykułem 39 ustęp 2

[…]

4)      Znaczne postępy w walce z korupcją, a w szczególności z korupcją na wysokich szczeblach poprzez zapewnienie rygorystycznego egzekwowania przepisów prawa antykorupcyjnego oraz rzeczywistej niezawisłości [k]rajowej [p]rokuratury [a]ntykorupcyjnej (NAPO) oraz przekazywanie corocznie od listopada 2005 roku wiarygodnego rejestru działań NAPO podejmowanych w walce z korupcją na wysokich szczeblach. Należy zapewnić NAPO personel oraz zasoby finansowe i szkoleniowe, jak również sprzęt niezbędny do wykonywania zasadniczych zadań.

5)      […] [Krajowa strategia antykorupcyjna] musi zawierać zobowiązanie zmiany przewlekłej procedury karnej do końca 2005 roku w celu zapewnienia szybkiego i przejrzystego rozpatrywania spraw korupcyjnych, tak aby zagwarantować odpowiednie sankcje ze skutkiem odstraszającym; […]

[…]”.

 Decyzja 2006/928

12      Decyzja 2006/928 została przyjęta, w kontekście przystąpienia Rumunii do Unii Europejskiej przewidzianego na dzień 1 stycznia 2007 r., na podstawie między innymi art. 37 i 38 aktu przystąpienia. Motywy 1–6 i 9 tej decyzji mają następujące brzmienie:

„(1)       Unia Europejska oparta jest na zasadzie praworządności, obowiązującej we wszystkich państwach członkowskich.

(2)      Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości oraz rynek wewnętrzny, ustanowione przez Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, opierają się na wzajemnym zaufaniu, że decyzje i praktyki sądowe i administracyjne we wszystkich państwach członkowskich są w pełni zgodne z zasadą praworządności.

(3)      Oznacza to, że państwa członkowskie muszą zapewnić istnienie bezstronnego, niezawisłego i sprawnego systemu administracji i sądownictwa, odpowiednio przystosowanego do między innymi walki z korupcją.

(4)      Dnia 1 stycznia 2007 r. Rumunia stanie się członkiem Unii Europejskiej. Komisja zaznaczyła, że mimo poczynionych znacznych wysiłków ze strony Rumunii w zakresie przygotowania do członkostwa, pozostaje szereg nieuregulowanych kwestii, które Komisja wskazała w sprawozdaniu z dnia 26 września 2006 r., w szczególności w zakresie odpowiedzialności i sprawności systemu sądownictwa oraz organów egzekwowania prawa. Komisja oczekuje dalszych postępów w tym zakresie, niezbędnych do zapewnienia ich zdolności do zastosowania i wdrożenia środków przyjętych celem ustanowienia rynku wewnętrznego oraz przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

(5)      Artykuł 37 [a]ktu [p]rzystąpienia upoważnia Komisję do podjęcia odpowiednich środków w przypadku bezpośredniego ryzyka naruszenia funkcjonowania rynku wewnętrznego, będącego następstwem niewypełnienia ze strony Rumunii podjętych zobowiązań. Artykuł 38 [a]ktu [p]rzystąpienia upoważnia Komisję do podjęcia odpowiednich środków w przypadku bezpośredniego ryzyka zaistnienia poważnych niedociągnięć ze strony Rumunii w transpozycji, stanie wdrożenia lub stosowaniu aktów przyjętych zgodnie z tytułem VI [t]raktatu UE oraz zgodnie z tytułem IV [t]raktatu WE.

(6)      Nieuregulowane kwestie w zakresie odpowiedzialności i sprawności systemu sądownictwa oraz organów egzekwowania prawa wymagają ustanowienia mechanizmu współpracy i weryfikacji postępów Rumunii w realizacji poszczególnych założeń w zakresie reformy systemu sądownictwa oraz walki z korupcją.

[…]

(9)      Niniejsza decyzja powinna zostać zmieniona, jeśli ocena Komisji wskaże na konieczność dostosowania założonych celów. Niniejsza decyzja powinna zostać uchylona, w przypadku gdy wszystkie założone cele zostaną osiągnięte”.

13      Artykuł 1 decyzji 2006/928 przewiduje:

„Do dnia 31 marca każdego roku Rumunia przedkłada Komisji sprawozdanie informujące o postępach w realizacji poszczególnych celów przewidzianych w Załączniku. Pierwsze sprawozdanie zostanie przedłożone Komisji do dnia 31 marca 2007 r.

Komisja może w każdej chwili udzielać pomocy technicznej poprzez różne rodzaje działań lub gromadzić i wymieniać informacje dotyczące wyżej wspomnianych celów. Ponadto Komisja może w tym celu w każdej chwili zorganizować wizyty robocze ekspertów w Rumunii. Władze Rumunii udzielają w takich sytuacjach niezbędnego wsparcia”.

14      Artykuł 2 tej decyzji stanowi:

„Komisja przekaże Parlamentowi Europejskiemu oraz Radzie, po raz pierwszy w czerwcu 2007 r., swoje uwagi i wnioski odnośnie do sprawozdania przedłożonego przez władze Rumunii.

Komisja będzie przedstawiać kolejne sprawozdania w razie konieczności, jednak nie rzadziej niż co pół roku”.

15      Artykuł 4 wspomnianej decyzji stanowi:

„Niniejsza decyzja skierowana jest do państw członkowskich”.

16      Załącznik do tej decyzji ma następujące brzmienie:

„Założone cele do osiągnięcia przez Rumunię, o których mowa w art. 1:

1)      Zapewnienie większej przejrzystości i skuteczności postępowań sądowych, zwłaszcza poprzez poprawę możliwości i odpowiedzialności [n]aczelnej [r]ady [s]ądownictwa. Przekazywanie informacji o wpływie nowych kodeksów postępowania cywilnego i postępowania karnego oraz jego kontrola.

2)      Ustanowienie zgodnie z planem [a]gencji ds. [e]tyki, do której zadań należałoby: weryfikacja stanu majątkowego, niezgodności i potencjalnych konfliktów interesów oraz wydawanie wiążących decyzji, na podstawie których można nałożyć sankcje odstraszające.

3)      W oparciu o poczynione już postępy, kontynuowanie profesjonalnych i bezstronnych dochodzeń w sprawach dotyczących korupcji na wysokim szczeblu.

4)      Podjęcie dalszych środków w celu zapobiegania i zwalczania korupcji, zwłaszcza w samorządzie terytorialnym”.

 Prawo rumuńskie

 Konstytucja Rumunii

17      Tytuł III Constituția României (konstytucji Rumunii), zatytułowany „Organy publiczne”, zawiera między innymi rozdział VI, dotyczący „władzy sądowniczej”, w którym znajduje się art. 126 tej konstytucji. Zgodnie z tym przepisem:

„1.      Wymiar sprawiedliwości sprawowany jest przez wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości oraz inne organy sądowe ustanowione ustawą.

[…]

3.      Wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości zapewnia jednolitą wykładnię i jednolite stosowanie prawa przez inne sądy, zgodnie ze swoją właściwością.

4.      Skład wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości oraz zasady jego funkcjonowania określa ustawa organiczna.

[…]

6.      Zapewniona jest kontrola sądowa aktów administracyjnych organów publicznych w drodze skarg sądowo-administracyjnych, z wyjątkiem aktów dotyczących stosunków z Parlamentem oraz aktów związanych z dowództwem wojskowym. Sądy administracyjne są właściwe do rozpoznawania skarg wnoszonych przez osoby poszkodowane, w zależności od przypadku, przez rozporządzenia lub przepisy rozporządzeń uznane za niekonstytucyjne”.

18      Tytuł V konstytucji Rumunii, dotyczący Curtea Constituțională (trybunału konstytucyjnego, Rumunia, zwanego dalej „trybunałem konstytucyjnym”), obejmuje jej art. 142–147. Artykuł 142, zatytułowany „Struktura”, stanowi w ust. 1–3:

„1.      [Trybunał konstytucyjny] jest gwarantem nadrzędności konstytucji.

2.      [Trybunał konstytucyjny] składa się z dziewięciu sędziów, powoływanych na dziewięcioletnią kadencję, która nie może zostać przedłużona ani odnowiona.

3.      Trzej sędziowie są powoływani przez Camera Deputaților (izbę deputowanych), trzej przez [s]enat, a trzej przez Preşedintele României [prezydenta Rumunii]”.

19      Artykuł 143 konstytucji Rumunii ma następujące brzmienie:

„Sędziowie [trybunału konstytucyjnego] muszą posiadać wyższe wykształcenie prawnicze, wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz mieć co najmniej 18-letni staż zawodowy w działalności prawniczej lub w wyższym szkolnictwie prawniczym”.

20      Artykuł 144 konstytucji Rumunii stanowi:

„Pełnienie funkcji sędziego trybunału konstytucyjnego jest nie do pogodzenia z jakąkolwiek inną działalnością publiczną lub prywatną, z wyjątkiem działalności pedagogicznej w wyższym szkolnictwie prawniczym”.

21      Zgodnie z art. 145 konstytucji Rumunii:

„Sędziowie trybunału konstytucyjnego są niezawiśli w sprawowaniu swojego urzędu i są nieusuwalni w trakcie swojej kadencji”.

22      Artykuł 146 konstytucji Rumunii przewiduje:

„Trybunał konstytucyjny ma następujące kompetencje:

[…]

d)      rozstrzyga o zarzutach dotyczących niezgodności ustaw i rozporządzeń z konstytucją, podniesionych przed sądami lub w arbitrażu handlowym; rzecznik praw obywatelskich może bezpośrednio podnieść zarzut niezgodności z konstytucją;

e)      rozstrzyga spory natury konstytucyjnoprawnej między władzami publicznymi, na wniosek prezydenta Rumunii, każdego z przewodniczących izb parlamentu, primului-ministru [premiera] lub przewodniczącego Consiliul Superior al Magistraturii [najwyższej rady sądownictwa];

[…]”.

23      Artykuł 147 konstytucji Rumunii stanowi w ust. 4:

„Orzeczenia [trybunału konstytucyjnego] są ogłaszane w Monitorul Oficial al României [rumuńskim dzienniku urzędowym]. Od daty ich ogłoszenia orzeczenia mają moc powszechnie obowiązującą i wywierają skutki prawne jedynie na przyszłość”.

24      Artykuł 148 ust. 2–4 konstytucji Rumunii stanowi:

„2.      W następstwie przystąpienia do Unii Europejskiej postanowienia traktatów ustanawiających Unię Europejską oraz inne wiążące uregulowania wspólnotowe zyskują pierwszeństwo w stosunku do sprzecznych z nimi przepisów prawa krajowego z poszanowaniem postanowień aktu przystąpienia.

3.      Przepisy ust. 1 i 2 stosują się mutatis mutandis również do przystąpienia do aktów zmieniających traktaty ustanawiające Unię Europejską.

4.      Parlament, prezydent Rumunii, rząd i władza sądownicza zapewniają poszanowanie zobowiązań wynikających z aktu przystąpienia i przepisów ust. 2”.

 Kodeks karny

25      Artykuł 154 ust. 1 Codul penal (kodeksu karnego) stanowi:

„Terminy przedawnienia odpowiedzialności karnej są następujące:

a)      15 lat, jeżeli popełnione przestępstwo jest zagrożone ustawowo karą dożywotniego pozbawienia wolności lub karą pozbawienia wolności na okres powyżej 20 lat;

b)      10 lat, jeżeli popełnione przestępstwo jest zagrożone ustawowo karą pozbawienia wolności na okres nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 20 lat;

c)      8 lat, jeżeli popełnione przestępstwo jest zagrożone ustawowo karą pozbawienia wolności na okres nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 10 lat;

d)      5 lat, jeżeli popełnione przestępstwo jest zagrożone ustawowo karą pozbawienia wolności na okres nie krótszy niż 1 rok i nie dłuższy niż 5 lat;

e)      3 lata, jeżeli popełnione przestępstwo jest zagrożone ustawowo karą pozbawienia wolności na okres krótszy niż 1 rok lub karą grzywny”.

26      Artykuł 155 ust. 4 tego kodeksu stanowi:

„Jeżeli terminy przedawnienia określone w art. 154 zostały przekroczone po raz kolejny, uważa się je za zakończone bez względu na liczbę przerw”.

 Kodeks postępowania karnego

27      Artykuł 40 ust. 1 Codul de procedură penală (kodeksu postępowania karnego) stanowi:

„Wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości rozpoznaje w pierwszej instancji przestępstwa zdrady stanu oraz przestępstwa popełnione przez senatorów, posłów i rumuńskich posłów do Parlamentu Europejskiego, członków rządu, sędziów trybunału konstytucyjnego, członków najwyższej rady sądownictwa, sędziów wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości oraz prokuratorów Parchetul de pe lângă Înalta Curte de Casație și Justiție (prokuratury przy wysokim trybunale kasacyjnym i sprawiedliwości)”.

28      Artykuł 142 ust. 1 tego kodeksu, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 14 marca 2016 r., miał następujące brzmienie:

„Obserwację techniczną prowadzi prokurator, który może też zarządzić jej przeprowadzenie przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, przez wyspecjalizowanych funkcjonariuszy policji lub przez inne wyspecjalizowane organy państwa”.

29      Zgodnie z art. 281 ust. 1 wspomnianego kodeksu:

„Nieważność postępowania zachodzi wskutek naruszenia przepisów dotyczących:

[…]

b)      właściwości rzeczowej i osobowej sądów, jeżeli wyrok został wydany przez sąd niższej instancji aniżeli sąd właściwy zgodnie z przepisami prawa;

[…]”.

30      Artykuł 342 kodeksu postępowania karnego stanowi:

„Przedmiotem postępowania toczącego się przed izbą przygotowawczą jest sprawdzenie po przekazaniu sprawy do sądu właściwości i zgodności z prawem wniesienia sprawy do sądu, a także sprawdzenie zgodności z prawem przeprowadzenia dowodów i dokonywania czynności przez organy ścigania”.

31      Artykuł 426 ust. 1 tego kodeksu stanowi:

„[S]kargę nadzwyczajną o uchylenie można wnieść przeciwko prawomocnym orzeczeniom wydanym w postępowaniu karnym w następujących przypadkach:

[…]

d)      jeżeli skład sądu apelacyjnego jest niezgodny z prawem lub jeżeli zachodzi przypadek, w którym następuje wyłączenie sędziego z mocy ustawy;

[…]”.

32      W art. 428 ust. 1 rzeczonego kodeksu przewidziano:

„Skargę nadzwyczajną o uchylenie prawomocnego orzeczenia z przyczyn określonych w art. 426 lit. a), c)–h) można wnieść w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia sądu apelacyjnego”.

 Ustawa nr 47/1992

33      Artykuł 3 Legea nr. 47/1992 privind organizarea și funcționarea Curții Constituționale (ustawy nr 47/1992 o organizacji i funkcjonowaniu trybunału konstytucyjnego) z dnia 18 maja 1992 r. (opublikowanej ponownie w Monitorul Oficial al României, część I, nr 807 z dnia 3 grudnia 2010 r.) stanowi:

„1.      Kompetencje trybunału konstytucyjnego są określone w konstytucji i w niniejszej ustawie.

2.      Trybunał konstytucyjny, wykonując przyznane mu uprawnienia, jako jedyny może rozstrzygać o swojej właściwości.

3.      Właściwość trybunału konstytucyjnego ustalona zgodnie z ust. 2 nie może być kwestionowana przez żaden organ publiczny”.

34      Artykuł 34 ust. 1 tej ustawy stanowi:

„Trybunał konstytucyjny orzeka w przedmiocie sporów prawnych o charakterze konstytucyjnym między organami publicznymi, na wniosek prezydenta Rumunii, przewodniczącego jednej z dwóch izb parlamentu, premiera lub przewodniczącego najwyższej rady sądownictwa”.

 Ustawa nr 78/2000

35      Artykuł 5 Legea nr. 78/2000 pentru prevenirea, descoperirea și sancționarea faptelor de corupție (ustawy nr 78/2000 o zapobieganiu, wykrywaniu i ściganiu aktów korupcji) z dnia 18 maja 2000 r. (Monitorul Oficial al României, część I, nr 219 z dnia 18 maja 2000 r.), stanowi w ust. 1:

„Na potrzeby niniejszej ustawy przestępstwa, o których mowa w art. 289–292 kodeksu karnego, stanowią przestępstwa korupcyjne, w tym również wtedy, gdy ich sprawcami są osoby wymienione w art. 308 kodeksu karnego”.

36      Artykuły kodeksu karnego wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy nr 78/2000 dotyczą, odpowiednio, przestępstw korupcji biernej (art. 289), korupcji czynnej (art. 290), płatnej protekcji (art. 291) oraz płatnej protekcji w formie czynnej (art. 292).

37      Artykuł 29 ust. 1 tej ustawy przewiduje:

„Na potrzeby postępowania w pierwszej instancji w sprawie przestępstw przewidzianych w niniejszej ustawie ustanawia się wyspecjalizowane składy orzekające”.

 Ustawa nr 303/2004

38      Artykuł 99 Legea nr. 303/2004 privind statutul judecătorilor şi procurorilor (ustawy nr 303/2004 w sprawie statusu sędziów i prokuratorów) z dnia 28 czerwca 2004 r. (opublikowanej ponownie w Monitorul Oficial al României, część I, nr 826 z dnia 13 września 2005 r.), zmienionej Legea nr. 24/2012 (ustawą nr 24/2012) z dnia 17 stycznia 2012 r. (Monitorul Oficial al României, część I, nr 51 z dnia 23 stycznia 2012 r.), (zwanej dalej „ustawą nr 303/2004”), stanowi:

„Przewinienie dyscyplinarne stanowi:

[…]

o)      nieprzestrzeganie przepisów dotyczących losowego przydzielania spraw;

[…]

ș)      niezastosowanie się do orzeczeń trybunału konstytucyjnego […];

[…]”.

39      Artykuł 100 ust. 1 tej ustawy przewiduje:

„Sędziowie i prokuratorzy podlegają, proporcjonalnie do wagi przewinienia, następującym karom dyscyplinarnym:

[…]

e)      pozbawienie prawa do wykonywania zawodu”.

40      Artykuł 101 wspomnianej ustawy stanowi:

„Kary dyscyplinarne określone w art. 100 są nakładane przez wydziały najwyższej rady sądownictwa na warunkach określonych w ustawie organicznej regulującej jej funkcjonowanie”.

 Ustawa nr 304/2004

41      Legea nr. 304/2004 privind organizarea judiciară (ustawa nr 304/2004 o ustroju sądów) z dnia 28 czerwca 2004 r. (opublikowana ponownie w Monitorul Oficial al României, część I, nr 827 z dnia 13 września 2005 r.) została zmieniona w szczególności poprzez:

–        Legea nr. 202/2010 privind unele măsuri pentru accelerarea soluționării proceselor (ustawę nr 202/2010 w sprawie środków służących przyspieszeniu rozstrzygania sporów) z dnia 25 października 2010 r. (Monitorul Oficial al României, część I, nr 714 z dnia 26 października 2010 r.);

–        Legea nr. 255/2013 pentru punerea în aplicare a Legii nr. 135/2010 privind Codul de procedură penală şi pentru modificarea şi completarea unor acte normative care cuprind dispoziţii procesual penale (ustawę nr 255/2013 o wykonaniu ustawy nr 135/2010 – kodeks postępowania karnego oraz zmieniającą i uzupełniającą niektóre akty normatywne ustanawiające przepisy dotyczące postępowania karnego) z dnia 19 lipca 2013 r. (Monitorul Oficial al României, część I, nr 515 z dnia 14 sierpnia 2013 r.);

–        Legea nr. 207/2018 pentru modificarea și completarea Legii nr. 304/2004privind organizarea judiciară (ustawę nr 207/2018 zmieniającą i uzupełniającą ustawę nr 304/2004 o ustroju sądów) z dnia 20 lipca 2018 r. (Monitorul Oficial al României, część I, nr 636 z dnia 20 lipca 2018 r.).

42      Artykuł 19 ust. 3 ustawy nr 304/2004, zmienionej ostatnio ustawą nr 207/2018 (zwanej dalej „zmienioną ustawą nr 304/2004”), stanowi:

„Na początku każdego roku kolegium wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, na wniosek jego przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego, może zatwierdzić utworzenie specjalistycznych składów orzekających w ramach izb wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, w zależności od liczby i rodzaju spraw, zakresu działalności każdej izby, a także specjalizacji sędziów i konieczności wykorzystania ich zawodowego doświadczenia”.

43      Artykuł 24 ust. 1 tej ustawy przewiduje:

„Pięcioosobowe składy orzekające rozpoznają apelacje od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przez wydział karny wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, rozstrzygają w przedmiocie skarg kasacyjnych na orzeczenia wydane w postępowaniu apelacyjnym przez pięcioosobowe składy orzekające, po ich uprzednim przyjęciu do rozpoznania, rozpatrują skargi wniesione na orzeczenia wydane w toku postępowania w pierwszej instancji przez wydział karny wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, rozstrzygają w sprawach dyscyplinarnych zgodnie z ustawą i w innych sprawach w ramach kompetencji powierzonych im przez ustawę”.

44      Artykuł 29 ust. 1 wspomnianej ustawy ma następujące brzmienie:

„Kolegium wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości ma następujące kompetencje:

a)      zatwierdzanie przepisów dotyczących organizacji i funkcjonowania administracyjnego oraz planu zatrudnienia wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości;

[…]

f)      wykonywanie pozostałych uprawnień przewidzianych w przepisach dotyczących organizacji i funkcjonowania administracyjnego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości”.

45      Artykuł 31 ust. 1 tej ustawy stanowi:

„W sprawach karnych orzekają następujące składy sędziowskie:

a)      w sprawach objętych zgodnie z ustawą właściwością wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości w pierwszej instancji – skład trzech sędziów;

[…]”.

46      Artykuł 32 zmienionej ustawy nr 304/2004 stanowi:

„1.      Na początku każdego roku, działając na wniosek przewodniczącego lub wiceprzewodniczących wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, kolegium zatwierdza liczbę i skład pięcioosobowych składów orzekających.

[…]

4.      Sędziowie zasiadający w tych składach orzekających są wyznaczani w drodze losowania, na posiedzeniu jawnym, przez przewodniczącego lub, w razie jego nieobecności, przez jednego z dwóch wiceprzewodniczących wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości. Zmiana członków składów orzekających może nastąpić jedynie w wyjątkowych okolicznościach, w świetle obiektywnych kryteriów ustanowionych w przepisach dotyczących organizacji i funkcjonowania administracyjnego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości.

5.      Pięcioosobowym składom orzekającym przewodniczy przewodniczący wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, jeden z dwóch wiceprzewodniczących lub przewodniczący izb, jeżeli zostali wyznaczeni zgodnie z ust. 4 do zasiadania w danym składzie orzekającym.

6.      Jeżeli żadna z powyższych osób nie została wyznaczona do zasiadania w pięcioosobowym składzie orzekającym, poszczególni sędziowie przewodniczą składowi orzekającemu na zasadzie rotacji, w kolejności odpowiadającej ich stażowi pracy w sądownictwie.

7.      Sprawy należące do właściwości pięcioosobowych składów orzekających są przydzielane losowo za pomocą systemu komputerowego”.

47      W brzmieniu nadanym ustawą nr 202/2010 art. 32 ustawy nr 304/2004 stanowił:

„1.      Na początku każdego roku w sprawach karnych tworzone są dwa pięcioosobowe składy orzekające złożone wyłącznie z członków izby karnej wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości.

[…]

4.      Kolegium wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości zatwierdza obsadę składów pięcioosobowych. Sędziowie zasiadający w tych składach orzekających są wyznaczani w drodze losowania przez przewodniczącego lub, pod jego nieobecność, przez wiceprzewodniczącego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości. Członkowie składów orzekających mogą zostać zmienieni jedynie wyjątkowo, na podstawie przepisów dotyczących organizacji i funkcjonowania administracyjnego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości.

5.      Pięcioosobowemu składowi orzekającemu przewodniczy przewodniczący lub wiceprzewodniczący wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości. Pod ich nieobecność składowi orzekającemu może przewodniczyć prezes izby wyznaczany w tym celu przez przewodniczącego lub, pod jego nieobecność, wiceprzewodniczącego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości.

6.      Sprawy wchodzące w zakres właściwości składów orzekających, o których mowa w ust. 1 i 2, są przydzielane losowo przez system komputerowy”.

48      W wersji wynikającej z ustawy nr 255/2013 art. 32 ust. 1 i 6 ustawy nr 304/2004 miał brzmienie niemal identyczne z brzmieniem wersji, o której mowa w poprzednim punkcie, podczas gdy ust. 4 i 5 tego artykułu przewidywały:

„4.      Kolegium wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości zatwierdza liczbę i obsadę pięcioosobowych składów orzekających na wniosek prezesa izby karnej. Sędziowie zasiadający w tych składach orzekających są wyznaczani w drodze losowania na posiedzeniu jawnym przez przewodniczącego lub, pod jego nieobecność, przez wiceprzewodniczącego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości. Członkowie składów orzekających mogą zostać zmienieni jedynie wyjątkowo, na podstawie regulaminu organizacji i funkcjonowania administracyjnego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości.

5.      Pięcioosobowemu składowi orzekającemu przewodniczy przewodniczący lub wiceprzewodniczący wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, jeżeli zasiada on w składzie orzekającym, zgodnie z ust. 4, prezes izby karnej lub najstarszy członek, w zależności od przypadku”.

49      Artykuł 33 zmienionej ustawy nr 304/2004 ma następujące brzmienie:

„1.      Przewodniczący albo, pod jego nieobecność, jeden z wiceprzewodniczących wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości przewodniczy izbom połączonym, składowi właściwemu do rozpoznania skarg wnoszonych w interesie prawa oraz składowi właściwemu do orzekania w przedmiocie pytań prawnych, pięcioosobowemu składowi orzekającemu i każdemu składowi orzekającemu w ramach izb, gdy uczestniczy w wydaniu orzeczenia.

[…]

3.      Prezesi izb mogą przewodniczyć każdemu składowi orzekającemu izby, podczas gdy pozostali sędziowie przewodniczą rotacyjnie”.

50      Artykuł 33 ust. 1 ustawy nr 304/2004, w brzmieniu nadanym ustawą nr 202/2010, przewidywał:

„Przewodniczący lub, pod jego nieobecność, wiceprzewodniczący wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości przewodniczy izbom połączonym, pięcioosobowemu składowi orzekającemu oraz każdemu składowi orzekającemu w ramach izb, gdy uczestniczy w wydaniu orzeczenia”.

51      Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy nr 304/2004, w brzmieniu nadanym ustawą nr 255/2013:

„Przewodniczący albo, pod jego nieobecność, jeden z wiceprzewodniczących wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości przewodniczy izbom połączonym, składowi właściwemu do rozpoznania skarg wnoszonych w interesie prawa oraz składowi właściwemu do orzekania w przedmiocie pytań prawnych, pięcioosobowemu składowi orzekającemu i każdemu składowi orzekającemu w ramach izb, gdy uczestniczy w wydaniu orzeczenia”.

 Przepisy dotyczące organizacji i funkcjonowania administracyjnego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości

52      Artykuł 28 Regulamentul privind organizarea şi funcţionarea administrativă a Înaltei Curţi de Casaţie şi Justiţie (przepisów dotyczących organizacji i funkcjonowania administracyjnego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości) z dnia 21 września 2004 r. (zwanych dalej „przepisami dotyczącymi organizacji i funkcjonowania administracyjnego”), zmienionego przez Hotărârea nr. 3/2014 pentru modificarea şi completarea Regulamentului privind organizarea şi funcţionarea administrativă a Înaltei Curţi de Casaţie şi Justiţie (decyzję nr 3/2014 zmieniającą i uzupełniającą przepisy dotyczące organizacji i funkcjonowania administracyjnego), z dnia 28 stycznia 2014 r. (Monitorul Oficial al României, część I, nr 75 z dnia 30 stycznia 2014 r.), stanowił:

„1.      Wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości obejmuje pięcioosobowe składy orzekające, których kompetencje orzecznicze zostały określone w ustawie.

[…]

4.      Pięcioosobowym składom orzekającym przewodniczą, stosownie do przypadku, przewodniczący, wiceprzewodniczący, prezes izby karnej lub najstarszy członek”.

53      Artykuł 29 ust. 1 tego regulaminu stanowił:

„W celu utworzenia pięcioosobowych składów orzekających w sprawach karnych przewodniczący lub, pod jego nieobecność, jeden z wiceprzewodniczących wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości wyznacza każdego roku, w drodze losowania na posiedzeniu jawnym, czterech lub, w zależności od przypadku, pięciu sędziów izby karnej wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości do każdego składu orzekającego”.

 Spory w postępowaniach głównych i pytania prejudycjalne

 Wspólne elementy sporów w postępowaniach głównych

54      Spory w postępowaniach głównych są pokłosiem kontynuowanej szeroko zakrojonej reformy wymiaru sprawiedliwości i walki z korupcją w Rumunii. Reforma ta jest monitorowana na szczeblu Unii od 2007 r. na mocy mechanizmu współpracy i weryfikacji ustanowionego decyzją 2006/928 w związku z przystąpieniem Rumunii do Unii Europejskiej (zwanego dalej „MWiW”).

55      Spory te dotyczą postępowań karnych, w ramach których sądy odsyłające rozważają, czy mogą one na podstawie prawa Unii odstąpić od stosowania niektórych wyroków wydanych przez trybunał konstytucyjny w latach 2016–2019, a mianowicie wyroków nr 51/2016 z dnia 16 lutego 2016 r. (sprawa C‑379/19), nr 302/2017 z dnia 4 maja 2017 r. (sprawa C‑379/19), nr 685/2018 z dnia 7 listopada 2018 r. (sprawy C‑357/19, C‑547/19 i C‑840/19), nr 26/2019 z dnia 16 stycznia 2019 r. (sprawa C‑379/19) oraz nr 417/2019 z dnia 3 lipca 2019 r. (sprawy C‑811/19 i C‑840/19).

56      Sądy odsyłające zwracają uwagę, że zgodnie z prawem krajowym orzeczenia trybunału konstytucyjnego są ogólnie wiążące i że ich nieprzestrzeganie przez sędziów stanowi, zgodnie z art. 99 lit. ș) ustawy nr 303/2004, przewinienie dyscyplinarne. Tymczasem, jak wynika z konstytucji Rumunii, trybunał konstytucyjny nie jest częścią rumuńskiego systemu sądownictwa i wykazuje cechy organu polityczno-sądowego. Ponadto trybunał konstytucyjny, poprzez swoje wyroki rozpatrywane w postępowaniu głównym, przekroczył kompetencje przyznane mu w konstytucji Rumunii i wkroczył w kompetencje sądów powszechnych oraz naruszył ich niezależność. Ponadto wyroki nr 685/2018 i nr 417/2019 wywołują ryzyko systemowej bezkarności w dziedzinie walki z korupcją.

57      W tym kontekście sądy odsyłające powołują się w szczególności na sprawozdania Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie postępów Rumunii w ramach mechanizmu współpracy i weryfikacji z dnia 27 stycznia 2016 r. [COM(2016) 41 final], z dnia 13 listopada 2018 r. [COM(2018) 851 final, zwane dalej „sprawozdaniem MWiW z listopada 2018 r.”] oraz z dnia 22 października 2019 r. [COM(2019) 499 final].

58      Wreszcie wspomniane sądy powołują się również na wyrok trybunału konstytucyjnego nr 104/2018, z którego wynika, że prawo Unii nie ma pierwszeństwa przed rumuńskim porządkiem konstytucyjnym i że decyzja 2006/928 nie może stanowić wzorca kontroli zgodności z konstytucją na podstawie art. 148 konstytucji Rumunii.

 Sprawa C‑357/19

59      Wyrokiem z dnia 28 marca 2017 r. wydanym przez izbę karną w składzie trzech sędziów wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości skazał między innymi PM, ministra w czasie popełnienia zarzucanych czynów, RO, TQ i SP za popełnienie w latach 2010–2012 przestępstw korupcji i nadużycia stanowiska w związku z zarządzaniem funduszami europejskimi oraz nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT. Apelacje wniesione od tego wyroku przez zainteresowanych oraz przez Ministerul Public – Parchetul de pe lângă Înalta Curte de Casație și Justiție – Direcția Națională Anticorupție (prokuratora – prokuratura przy wysokim trybunale kasacyjnym i sprawiedliwości – krajowa dyrekcja ds. przeciwdziałania korupcji, Rumunia) (dalej „DNA”) zostały oddalone wyrokiem wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości z dnia 5 czerwca 2018 r. wydanym przez skład pięciu sędziów. W tym składzie pięciu sędziów zasiadali prezes izby karnej oraz czterej inni sędziowie wyznaczeni w drodze losowania, zgodnie z praktyką wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości w rozpatrywanym okresie, opartą na przepisach dotyczących organizacji i funkcjonowania administracyjnego tego sądu. Wyrok z dnia 5 czerwca 2018 r. uprawomocnił się.

60      Wyrokiem nr 685/2018, wydanym w dniu 7 listopada 2018 r., trybunał konstytucyjny, do którego zwrócił się premier na podstawie art. 146 lit. e) konstytucji Rumunii, stwierdził przede wszystkim istnienie sporu prawnego o charakterze konstytucyjnym między Parlamentem a wysokim trybunałem kasacyjnym i sprawiedliwości, wywołanego decyzjami przyjętymi przez kolegium tego sądu, które zgodnie ze wspomnianą praktyką polegały na wyznaczeniu w drodze losowania jedynie czterech z pięciu członków pięcioosobowych składów orzekających w postępowaniu apelacyjnym, a nie wszystkich członków, z naruszeniem art. 32 zmienionej ustawy nr 304/2004, następnie uznał, że wydanie orzeczenia w sprawie w postępowaniu apelacyjnym przez ów niezgodnie z prawem utworzony skład orzekający jest obarczone sankcją bezwzględnej nieważności wydanego orzeczenia i wreszcie wskazał, że zgodnie z art. 147 ust. 4 konstytucji Rumunii wyrok ten miał zastosowanie od dnia jego opublikowania do spraw w toku, do spraw już rozstrzygniętych, o ile dla stron procesowych biegł jeszcze termin na skorzystanie z odpowiednich nadzwyczajnych środków zaskarżenia, oraz do sytuacji przyszłych.

61      Po opublikowaniu wyroku trybunału konstytucyjnego nr 685/2018 PM, RO, TQ i SP oraz DNA wniosły na podstawie art. 426 ust. 1 kodeksu postępowania karnego skargi nadzwyczajne do wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, żądając uchylenia wyroku z dnia 5 czerwca 2018 r. i wszczęcia nowego postępowania apelacyjnego. Na poparcie swoich skarg podnieśli oni, że wyrok nr 685/2018 jest wiążący i wywołuje skutki prawne w odniesieniu do wyroku wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości z dnia 5 czerwca 2018 r., ponieważ skład pięciu sędziów, który wydał orzeczenie w przedmiocie tych apelacji, nie został utworzony zgodnie z ustawą, zgodnie z wykładnią dokonaną przez trybunał konstytucyjny. Sąd odsyłający uznał te skargi nadzwyczajne za dopuszczalne w szczególności ze względu na to, że zostały one wniesione w ustawowym terminie 30 dni od dnia doręczenia tego wyroku, i postanowił zawiesić wykonanie kar pozbawienia wolności do czasu rozpoznania wspomnianych skarg.

62      Sąd ten zastanawia się w szczególności nad kwestią, czy art. 19 ust. 1 TUE, art. 325 ust. 1 TFUE oraz art. 1 ust. 1 lit. a) i b) i art. 2 ust. 1 konwencji OIF stoją na przeszkodzie stosowaniu wyroku nr 685/2018 w sprawie w postępowaniu głównym, które to stosowanie skutkowałoby uchyleniem orzeczeń sądowych, które stały się prawomocne przed wydaniem tego wyroku, i wszczęciem nowego postępowania apelacyjnego w sprawach poważnych nadużyć finansowych i korupcji.

63      Zgodnie z orzecznictwem Trybunału sądy krajowe powinny zagwarantować pełną skuteczność, z koniecznością poszanowania praw podstawowych gwarantowanych przez Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej oraz ogólnych zasad prawa, obowiązków wynikających z art. 325 ust. 1 TFUE i odstąpić od stosowania przepisów krajowych, które stoją na przeszkodzie stosowaniu skutecznych i odstraszających sankcji w sprawach nadużyć finansowych stanowiących zagrożenie dla interesów finansowych Unii. W świetle tego orzecznictwa powstaje pytanie, czy obowiązek państw członkowskich wynikający z art. 325 ust. 1 TFUE, a także z art. 1 ust. 1 lit. a) i b) oraz z art. 2 ust. 1 konwencji OIF, dotyczy również wykonywania już zastosowanych sankcji karnych. Powstaje również pytanie, czy zawarte w art. 325 ust. 1 TFUE sformułowanie „i wszelkie inne działania nielegalne naruszające interesy finansowe Unii” obejmuje nie tylko czyny korupcyjne w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz również usiłowanie popełnienia nadużycia finansowego w ramach zamówienia publicznego udzielonego w sposób noszący znamiona nadużycia finansowego, które miało być finansowane ze środków europejskich, lecz które w następstwie odmowy finansowania przez instytucję zarządzającą tymi funduszami zostało w całości pokryte przez budżet krajowy. W tym kontekście w niniejszym przypadku istniało ryzyko naruszenia interesów finansowych Unii, mimo że takie ryzyko nie zmaterializowało się.

64      Ponadto sąd odsyłający podkreśla, że na mocy art. 2 i 19 TUE każde państwo członkowskie powinno zapewnić, by organy sądowe należące do jego systemu środków odwoławczych w dziedzinach objętych prawem Unii odpowiadały wymogom niezależności w celu zagwarantowania jednostkom skutecznej ochrony sądowej. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału gwarancja niezawisłości zakłada, że sędziowie mogą wypełniać swoje zadania sądownicze w pełni autonomicznie, bez podległości w ramach hierarchii służbowej, pozostając w ten sposób pod ochroną przed ingerencją i naciskami z zewnątrz, które mogą zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia.

65      Ponadto, zważywszy w szczególności na znaczenie zasady legalności, która wymaga, aby prawo było przewidywalne, określone i nie działało wstecz, sąd odsyłający zastanawia się nad kwestią, czy pojęcie „sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy” zawarte w art. 47 ust. 2 karty praw podstawowych stoi na przeszkodzie dokonanej przez trybunał konstytucyjny wykładni niezgodnego z prawem charakteru składu jego izb pięcioosobowych. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Trybunału wynikającym z wyroków z dnia 26 lutego 2013 r., Åkerberg Fransson (C‑617/10, EU:C:2013:105) i z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B. (C‑42/17, EU:C:2017:936), sądy krajowe, które powinny podjąć decyzję o odstąpieniu od stosowania przepisów materialnego prawa karnego, zobowiązane są czuwać nad tym, aby przestrzegane były prawa podstawowe oskarżonych o popełnienie przestępstwa i są uprawnione do stosowania krajowych standardów ochrony praw podstawowych, o ile to zastosowanie nie podważa poziomu ochrony wynikającego z karty praw podstawowych stosownie do wykładni Trybunału ani pierwszeństwa, jednolitości i skuteczności prawa Unii.

66      W niniejszej sprawie sąd odsyłający jest zdania, że prawo Unii stoi na przeszkodzie w szczególności stosowaniu wyroku nr 685/2018, ponieważ wyrok ten skutkowałby uchyleniem prawomocnych orzeczeń wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości wydanych w składzie pięcioosobowym i pozbawiałby skuteczności i odstraszającego charakteru kary nałożone w znacznej liczbie spraw dotyczących poważnych nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii. Stwarza on wrażenie bezkarności i wiąże się nawet z systemowym ryzykiem bezkarności ze względu na upływ terminu przedawnienia, zważywszy na złożoność i czas trwania postępowań poprzedzających wydanie prawomocnego wyroku w następstwie ponownego rozpoznania danych spraw. Ponadto zasady niezawisłości sędziowskiej i pewności prawa stoją na przeszkodzie temu, aby wyrok nr 685/2018 mógł wywierać wiążące skutki prawne w odniesieniu do orzeczeń karnych, które były prawomocne w dniu ogłoszenia tego wyroku, w braku ważnych powodów mogących podać w wątpliwość poszanowanie prawa do rzetelnego procesu we wspomnianych sprawach, co znajduje potwierdzenie w sprawozdaniu MWiW z listopada 2018 r.

67      Wreszcie sąd odsyłający wskazuje, że biorąc pod uwagę orzecznictwo trybunału konstytucyjnego, o którym mowa w pkt 58 niniejszego wyroku, istnieje poważne ryzyko, iż odpowiedzi Trybunału na przedstawione pytania zostaną pozbawione skutków w prawie wewnętrznym.

68      W tych okolicznościach wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy art. 19 ust. 1 TUE, art. 325 ust. 1 TFUE, art. 1 ust. 1 lit. a) i b) i art. 2 ust. 1 [konwencji OIF], a także zasadę pewności prawa należy interpretować w ten sposób, że wykluczają one wydanie przez organ niezaliczany do organów sądowniczych, [trybunał konstytucyjny], orzeczenia w przedmiocie zgodności z prawem składów orzekających, torując w ten sposób drogę dla akceptacji skarg nadzwyczajnych od prawomocnych wyroków wydanych w określonym okresie?

2)      Czy art. 47 ust. 2 [karty praw podstawowych] należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wiążącemu w ramach prawa wewnętrznego ustaleniu organu niezaliczanego do organów sądowniczych w przedmiocie braku niezawisłości i bezstronności składu orzekającego, którego członkiem jest sędzia pełniący funkcje kierownicze, a który nie został nominowany w sposób losowy, ale na podstawie przejrzystej, znanej i niepodważalnej przez strony zasady, mającej zastosowanie do wszystkich spraw rozpatrywanych przez wyżej wymieniony skład orzekający?

3)      Czy zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w taki sposób, że zezwala ona sądowi krajowemu na niezastosowanie obowiązującego na mocy prawa krajowego orzeczenia sądu konstytucyjnego, wydanego w sprawie dotyczącej sporu konstytucyjnego?”.

 Sprawa C‑379/19

69      W dniu 22 sierpnia 2016 r. Direcţia Naţională Anticorupţie – Serviciul Teritorial Oradea (wydział terytorialny DNA w Oradei, Rumunia) wszczął przed Tribunalul Bihor (sądem okręgowym w Bihor, Rumunia) postępowanie karne przeciwko KI, LJ, JH i IG, oskarżonym o popełnienie przestępstw płatnej protekcji w formie czynnej, płatnej protekcji, korupcji czynnej, korupcji biernej, a także przestępstw współudziału w płatnej protekcji w formie czynnej i współudziału w korupcji czynnej.

70      W ramach tego postępowania KI i LJ wnieśli na podstawie art. 342 kodeksu postępowania karnego o wyłączenie z niego środków dowodowych obejmujących stenogramy podsłuchów sporządzone przez Serviciul Român de Informații (rumuńską służbę informacyjną, zwaną dalej „SRI”). Na poparcie tego wniosku zainteresowani powołali się na wyrok nr 51/2016, w którym trybunał konstytucyjny stwierdził niezgodność z konstytucją art. 142 ust. 1 kodeksu postępowania karnego w zakresie, w jakim zezwala on na wykonanie środków obserwacji w ramach postępowania karnego przez „inne wyspecjalizowane organy państwa”, a w szczególności przez SRI.

71      Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2017 r. izba prowadząca postępowanie przygotowawcze w Tribunalul Bihor (sądzie okręgowym w Bihor) oddalił żądania KI i LJ w szczególności z tego względu, że skoro wyrok nr 51/2016 wywołuje skutki wyłącznie na przyszłość, przeprowadzenie dowodów było zgodne z prawem, i wszczął postępowanie w sprawie przeciwko KI, LJ, JH i IG. Zażalenie wniesione na to postanowienie zostało oddalone przez Curtea de Apel Oradea (sąd apelacyjny w Oradei, Rumunia), który uznał również, że wyrok nr 51/2016 nie ma zastosowania do zarządzonych w niniejszej sprawie środków obserwacji technicznej, ponieważ wyrok ten, który został opublikowany w Monitorul Oficial al României z dnia 14 marca 2016 r., wywierał, zgodnie z art. 147 ust. 4 konstytucji Rumunii, skutki wyłącznie na przyszłość.

72      W trakcie procesu przed sądem odsyłającym IG, KI, LJ i JH wnieśli w istocie o stwierdzenie bezwzględnej nieważności protokołów transkrypcji podsłuchów w przypadku, gdy SRI uczestniczyła w wykonywaniu nakazów obserwacji. Poza wyrokiem nr 51/2016 zainteresowani powołali się w tym względzie na wyroki nr 302/2017 i 26/2019, w których trybunał konstytucyjny uznał za niekonstytucyjny art. 281 ust. 1 lit. b) kodeksu postępowania karnego w zakresie, w jakim nie przewidywał on bezwzględnej nieważności w przypadku naruszenia przepisów dotyczących właściwości rzeczowej i osobowej organu odpowiedzialnego za prowadzenie postępowań karnych (wyrok nr 302/2017) i stwierdził istnienie sporu prawnego o charakterze konstytucyjnym między m.in. Parlamentem a Parchetul de pe lângă Înalta Curte de Casaţie şi Justiţie (prokuraturą przy wysokim trybunale kasacyjnym i sprawiedliwości), wynikającego z faktu, że dwa porozumienia o współpracy zawarte między DNA a SRI w latach 2009 i 2016, z naruszeniem konstytucyjnych kompetencji DNA, skutkowały naruszeniem prawa procesowego regulującego prowadzenie postępowania karnego (wyrok nr 26/2019).

73      Po weryfikacji przeprowadzonej przez sąd odsyłający w DNA okazało się, że dziewięć nakazów obserwacji wykonano ze wsparciem technicznym SRI, a dwa, po opublikowaniu wyroku nr 51/2016, bez interwencji tej służby.

74      Sąd odsyłający zauważa, że w pierwszej kolejności musi wypowiedzieć się w przedmiocie wniosku o wyłączenie środków dowodowych i zastanawia się w szczególności, czy powinien zastosować wyroki nr 51/2016, 302/2017 i 26/2019. Łączny skutek tych trzech wyroków jest bowiem taki, że wystarczy, żeby sąd stwierdził udział SRI w wykonaniu nakazu obserwacji, aby można było stwierdzić całkowitą nieważność zgromadzonych środków dowodowych, a odpowiednie środki dowodowe zostały wykluczone.

75      Sąd odsyłający podkreśla jednak, że zgodnie z obowiązującymi nadal przepisami krajowymi dopuszczalność wniosku o wyłączenie środków dowodowych jest uzależniona od złożenia tego wniosku przed zakończeniem postępowania przygotowawczego. Ponadto unormowania konstytucyjne nadają wyrokom trybunału konstytucyjnego skutek jedynie ex nunc. W swoim orzecznictwie trybunał konstytucyjny potwierdził zatem, że jego wyroki znajdują zastosowanie w sprawach zawisłych, i nałożył tym samym na sądy obowiązek stwierdzenia nieważności wszystkich rozpatrywanych czynności procesowych lub środków dowodowych, bez możliwości dokonania indywidualnej oceny, nawet jeśli czynności te zostały dokonane, jak w niniejszej sprawie, na podstawie reguł korzystających w chwili ich stosowania z domniemania zgodności z konstytucją.

76      Tymczasem, po pierwsze, Rumunia jest zobowiązana do zwalczania korupcji, a Komisja stwierdziła w sprawozdaniu MWiW z listopada 2018 r., że to państwo członkowskie powinno kontynuować wdrażanie krajowej strategii antykorupcyjnej, z poszanowaniem terminów wyznaczonych przez rząd w sierpniu 2016 r. Po drugie, zgodnie z art. 146 konstytucji Rumunii trybunał konstytucyjny powinien ograniczyć się do kontroli zgodności ustawy z konstytucją Rumunii, nie zaś interpretować i stosować przepisy oraz wprowadzać przepisy prawne z mocą wsteczną. Ponadto starania trybunału konstytucyjnego o zapewnienie bezpośrednio, na mocy jego wyroków, poszanowania praw procesowych stron w ramach postępowania karnego wydają się nadmierne w świetle mechanizmów, jakimi dysponuje w tym celu państwo rumuńskie, takich jak protokół nr 16 do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”), który wszedł w życie w dniu 1 sierpnia 2018 r. Co więcej, w swoim orzecznictwie wynikającym z wyroku z dnia 26 lutego 2013 r., Melloni (C‑399/11, EU:C:2013:107), Trybunał odmówił uznania, że pierwszeństwo prawa Unii doznaje ograniczenia w odniesieniu do bardziej korzystnych krajowych praw podstawowych.

77      Co się tyczy sprawy w postępowaniu głównym, sąd odsyłający uważa, że ma ona wystarczająco ścisły związek z prawem Unii, ponieważ dotyczy wykonywania jego kompetencji orzeczniczych, zgodnie z zasadami państwa prawnego i niezawisłości sędziów, i podnosi kwestie dotyczące charakteru i skutków MWiW, a także pierwszeństwa prawa Unii przed orzecznictwem trybunału konstytucyjnego. Trybunał konstytucyjny ograniczył wynikającą z konstytucji Rumunii i prawa Unii kompetencję sądów rumuńskich do orzekania, orzekłszy w wyroku nr 104/2018, o którym mowa w pkt 58 niniejszego wyroku, że decyzja 2006/928 nie może stanowić wzorca w ramach kontroli zgodności z konstytucją na podstawie art. 148 konstytucji Rumunii.

78      Konieczne jest zatem, aby Trybunał wyjaśnił, czy MWiW ma charakter wiążący, a jeśli tak, to czy charakter ten należy przypisać nie tylko środkom wyraźnie zalecanym w sprawozdaniach sporządzonych w ramach wspomnianego mechanizmu, lecz również wszystkim stwierdzeniom zawartym w tych sprawozdaniach, w szczególności stwierdzeniom dotyczącym przepisów krajowych sprzecznych z zaleceniami Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisji Weneckiej) i Grupy Państw Przeciwko Korupcji (GRECO). Ponadto w świetle zasad praworządności i niezawisłości sędziowskiej powstaje pytanie, czy sąd krajowy może, nie narażając się na sankcje dyscyplinarne wyraźnie przewidziane przez ustawę, wyłączyć w ramach wykonywania swojej kompetencji orzeczniczej skutki wyroków trybunału konstytucyjnego, w przypadku gdyby wykraczały one poza granice jego kompetencji.

79      W tych okolicznościach Tribunalul Bihor (sąd okręgowy w Bihor, Rumunia) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy mechanizm współpracy i weryfikacji (MWiW), ustanowiony decyzją [2006/928], oraz wymogi sformułowane w sprawozdaniach sporządzonych w ramach tego mechanizmu są wiążące dla państwa rumuńskiego?

2)      Czy art. 2 w związku z art. 4 ust. 3 TUE należy interpretować w ten sposób, że zobowiązanie Rumunii do przestrzegania wymogów nałożonych przez sprawozdania sporządzone w ramach [MWiW], ustanowionego decyzją [2006/928], wchodzi w zakres zobowiązania państwa członkowskiego do poszanowania zasad państwa prawa, również w odniesieniu do powstrzymywania się przez trybunał konstytucyjny, będący instytucją polityczno-sądową, od dokonywania interwencji w celu interpretacji prawa i ustanawiania jego konkretnych i obowiązkowych trybów, zgodnie z którymi prawo ma być stosowane przez sądy, co stanowi kompetencję przypisaną wyłącznie władzy sądowniczej, a także w celu wprowadzenia nowych przepisów ustawodawczych, co stanowi kompetencję przypisaną wyłącznie władzy ustawodawczej? Czy prawo Unii wymaga zniesienia skutków takiego orzeczenia wydanego przez trybunał konstytucyjny? Czy prawo Unii sprzeciwia się przepisowi prawa krajowego regulującemu odpowiedzialność dyscyplinarną sędziego, który nie stosuje orzeczenia trybunału konstytucyjnego, w kontekście zadanego pytania?

3)      Czy zasada niezawisłości sędziowskiej ustanowiona w art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE i art. 47 [karty praw podstawowych] zgodnie z wykładnią [Trybunału] (wyrok z dnia 27 lutego 2018 r., Associação Sindical dos Juízes Portugueses, C‑64/16, EU:C:2018:117) sprzeciwia się zastępowaniu kompetencji sądów orzeczeniami [trybunału konstytucyjnego] (wyroki [nr 51/2016, 302/2017 i 26/2019]) powodującym, że postępowanie karne staje się nieprzewidywalne (działanie z mocą wsteczną), zaś prawo niemożliwe do zinterpretowania i zastosowania go w konkretnej sprawie? Czy prawo Unii sprzeciwia się przepisowi prawa krajowego, który reguluje odpowiedzialność dyscyplinarną sędziego, który nie stosuje orzeczenia trybunału konstytucyjnego, w kontekście zadanego pytania?”.

80      Pismem z dnia 27 czerwca 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 10 lipca 2019 r., Tribunalul Bihor (sąd okręgowy w Bihor) poinformował Trybunał, że postanowieniem z dnia 18 czerwca 2019 r. Curtea de Apel Oradea (sąd apelacyjny w Oradei, Rumunia), na wniosek DNA, uchylił postanowienie o zawieszeniu postępowania i zarządził dalsze prowadzenie sprawy w odniesieniu do kwestii innych niż te, o których mowa we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Zapytany przez Trybunał, Tribunalul Bihor (sąd okręgowy w Bihor) wyjaśnił pismem z dnia 26 lipca 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 7 sierpnia 2019 r., , że odpowiedź Trybunału na zadane pytania jest nadal konieczna. Toczące się przed nim postępowanie było bowiem kontynuowane bez możliwości przeprowadzenia dowodów uzyskanych za pomocą nakazów obserwacji, o których mowa w pytaniach prejudycjalnych. Ponadto Tribunalul Bihor (sąd okręgowy w Bihor) zauważył, że inspekcja sądowa wszczęła przeciwko sędziemu odsyłającemu postępowanie dyscyplinarne z powodu nieprzestrzegania wyroków trybunału konstytucyjnego, do których odnoszą się pytania prejudycjalne.

 Sprawa C‑547/19

81      Inspekcja sądowa wszczęła postępowanie dyscyplinarne przeciwko CY, sędzi zasiadającej w Curtea de Apel București (sądzie apelacyjnym w Bukareszcie, Rumunia), przed wydziałem dyscyplinarnym dla sędziów najwyższej rady sądownictwa, ze względu na to, że CY dopuściła się przewinienia dyscyplinarnego przewidzianego w art. 99 lit. o) ustawy nr 303/2004.

82      Postanowieniem z dnia 28 marca 2018 r. wydział dyscyplinarny dla sędziów najwyższej rady sądownictwa odrzucił jako niedopuszczalny dodatkowy wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania CY, złożony przez forum sędziów Rumunii. To stowarzyszenie i CY wnieśli skargę na to postanowienie do wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości.

83      Zarządzeniem z dnia 2 kwietnia 2018 r. wydział dyscyplinarny dla sędziów najwyższej rady sądownictwa nałożył na CY karę dyscyplinarną w postaci pozbawienia prawa do wykonywania zawodu, przewidzianą w art. 100 lit. e) ustawy nr 303/2004. CY wniosła skargę na to zarządzenie do wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości.

84      Obie te sprawy zostały losowo przydzielone składowi orzekającemu pięciu sędziów tego sądu, a następnie zostały połączone ze względu na istniejące między nimi powiązanie. Członkowie tego składu orzekającego zostali wyznaczeni w drodze losowania w dniu 30 października 2017 r.

85      W dniu 8 listopada 2018 r. kolegium wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, po ogłoszeniu wyroku nr 685/2018, o którym mowa w pkt 60 niniejszego wyroku, wydało decyzję w sprawie losowania członków składów pięciu sędziów. W grudniu 2018 r. najwyższa rada sądownictwa wydała dwa zarządzenia ustanawiające przepisy zapewniające zgodność z wymogami określonymi w tym wyroku. W celu zastosowania się do tych zarządzeń wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości ponownie przystąpił do losowania nowych składów orzeczniczych na 2018 r., także dla spraw już przydzielonych, w których do końca tego roku nie zarządzono żadnego środka, w tym dla spraw połączonych rozpatrywanych w postępowaniach głównych.

86      Przed nowym składem orzekającym CY podniosła między innymi zarzut niezgodności z prawem ustanowienia tego składu, kwestionując w szczególności zgodność z art. 2 TUE wyroku nr 685/2018 i kolejnych zarządzeń najwyższej rady sądownictwa. W tym względzie CY zauważyła, że trybunał konstytucyjny i najwyższa rada sądownictwa przekroczyły swoje kompetencje, i dodała, że gdyby te dwa organy nie interweniowały w działania wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, zasada ciągłości składu orzekającego nie zostałaby naruszona, a sprawa zostałaby przydzielona prawidłowo jednemu ze składów pięciu sędziów.

87      Aby móc orzec w przedmiocie podniesionego przez CY zarzutu niezgodności z prawem, sąd odsyłający pragnie zwrócić się do Trybunału z pytaniem, czy interwencja trybunału konstytucyjnego w sprawowanie wymiaru sprawiedliwości, taka jak wynikająca z wyroku nr 685/2018, jest zgodna z zasadą praworządności, o której mowa w art. 2 TUE, a także z niezależnością wymiaru sprawiedliwości zagwarantowaną w art. 19 TUE i art. 47 karty praw podstawowych.

88      W tym względzie sąd odsyłający podkreśla w pierwszej kolejności polityczny wymiar powoływania członków trybunału konstytucyjnego oraz jego szczególne położenie w strukturze organów państwa.

89      W drugiej kolejności przewidziana w art. 146 lit. e) konstytucji Rumunii procedura stwierdzenia sporu prawnego o charakterze konstytucyjnym pomiędzy organami publicznymi jest jako taka problematyczna, ponieważ zgodnie z tym samym postanowieniem owe organy polityczne są uprawnione do wszczęcia tej procedury. Ponadto granica między niezgodnością z prawem czynu lub działania a istnieniem sporu prawnego o charakterze konstytucyjnym jest szczególnie cienka i pozwala wąskiemu kręgowi podmiotów prawa na korzystanie ze środków zaskarżenia równoległych do środków przewidzianych przed sądami powszechnymi. Okoliczność ta, w połączeniu z politycznym wymiarem wyznaczania członków trybunału konstytucyjnego, pozwala mu interweniować w sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w celach politycznych lub w interesie politycznie wpływowych osób.

90      W trzeciej kolejności sąd odsyłający uważa, że stwierdzenie przez trybunał konstytucyjny w wyroku nr 685/2018 istnienia sporu prawnego o charakterze konstytucyjnym między władzą sądowniczą a władzą ustawodawczą jest problematyczne. W wyroku tym trybunał konstytucyjny przeciwstawił swoją własną wykładnię niejednoznacznych przepisów o randze niższej niż konstytucyjna, a mianowicie art. 32 i 33 zmienionej ustawy nr 304/2004, wykładni przyjętej przez wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości w ramach wykonywania swojej właściwości i zarzucił temu ostatniemu sądowi systemowe naruszenie woli prawodawcy, a na tej podstawie stwierdził istnienie takiego konfliktu prawnego o charakterze konstytucyjnym.

91      Zdaniem sądu odsyłającego powstaje zatem pytanie, czy art. 2 i 19 TUE oraz art. 47 karty praw podstawowych stoją na przeszkodzie temu, by w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym orzecznictwo wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości mogło być kontrolowane i podważane poprzez interwencję trybunału konstytucyjnego. Sąd odsyłający uważa, że arbitralna interwencja tego ostatniego w postaci kontroli zgodności z prawem działalności wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, która miałaby zastąpić ustawowe procedury sądowe, takie jak skarga sądowo-administracyjna lub zarzuty proceduralne podniesione w ramach postępowań sądowych, może mieć negatywny wpływ na niezależność wymiaru sprawiedliwości i na samą podstawę państwa prawnego, o którym mowa w art. 2 TUE, ponieważ trybunał konstytucyjny nie jest częścią systemu sądownictwa i nie jest wyposażony w kompetencje orzecznicze.

92      W tych okolicznościach wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy wykładni art. 2 [TUE], art. 19 ust. 1 [TUE] oraz art. 47 [karty praw podstawowych] należy dokonywać w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie interwencji sądu konstytucyjnego (organu, który zgodnie z prawem krajowym nie jest instytucją sądowniczą) w kwestii sposobu interpretacji i zastosowania przez sąd najwyższy aktów o randze niższej niż konstytucyjna przy tworzeniu składów orzekających?”.

 Sprawa C‑811/19

93      Wyrokiem z dnia 8 lutego 2018 r. wydanym w pierwszej instancji przez skład trzech sędziów izba karna wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości skazała FQ, GP, HO, IN i JM na kary od dwóch do ośmiu lat pozbawienia wolności za przestępstwa korupcji i prania pieniędzy oraz za przestępstwa równoważne przestępstwom korupcyjnym popełnione w latach 2009–2013, w związku z zamówieniami publicznymi udzielonymi w ramach projektu finansowanego głównie z bezzwrotnych funduszy unijnych. Czterech oskarżonych, wśród nich osoba, która pełniła funkcję kolejno burmistrza, senatora i ministra, a także DNA, wnieśli apelację od tego wyroku.

94      W toku postępowania apelacyjnego wnoszący apelację zwrócili się do wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości o uchylenie wyroku z dnia 8 lutego 2018 r. ze względu na to, że został on wydany z naruszeniem przepisów prawa przez skład orzekający, który nie specjalizuje się w dziedzinie korupcji.

95      Wnoszący apelację powołali się w tym względzie na wyrok nr 417/2019, ogłoszony w dniu 3 lipca 2019 r., wydany na podstawie wniosku złożonego przez przewodniczącego izby deputowanych, który w tym czasie sam był objęty postępowaniem karnym w sprawie czynów wchodzących w zakres stosowania ustawy nr 78/2000 przed składem pięciu sędziów wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości jako sądem apelacyjnym. W wyroku tym trybunał konstytucyjny przede wszystkim stwierdził istnienie sporu prawnego o charakterze konstytucyjnym pomiędzy Parlamentem a wysokim trybunałem kasacyjnym i sprawiedliwości, spowodowanym tym, że ten ostatni nie utworzył wyspecjalizowanego składu orzekającego w pierwszej instancji w przedmiocie przestępstw przewidzianych w art. 29 ust. 1 ustawy nr 78/2000, następnie uznał, że orzeczenie w sprawie przez niewyspecjalizowany skład pociągało za sobą bezwzględną nieważność wydanego orzeczenia, a wreszcie zarządził, aby wszystkie sprawy, w których wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości orzekał w pierwszej instancji przed dniem 23 stycznia 2019 r., a w których orzeczenia nie uprawomocniły się, zostały ponownie zbadane przez wyspecjalizowane składy utworzone zgodnie z tym przepisem. W wyroku tym trybunał konstytucyjny uznał bowiem, że chociaż w tym dniu 23 stycznia 2019 r. kolegium wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości wydało decyzję, zgodnie z którą wszystkie składy orzekające trzech sędziów tego sądu należy uważać za wyspecjalizowane na potrzeby rozpoznawania spraw o korupcję, to jednak decyzja ta mogła zapobiec niezgodności z konstytucją wyłącznie od dnia jej wydania, a nie w odniesieniu do przeszłości.

96      Na poparcie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający wskazuje, że przestępstwa będące przedmiotem postępowania głównego, takie jak przestępstwa korupcji popełnione w związku z postępowaniami w sprawie udzielania zamówień publicznych finansowanych głównie ze środków europejskich, jak również przestępstwa prania pieniędzy, naruszają lub mogą naruszać interesy finansowe Unii.

97      Zdaniem tego sądu w pierwszej kolejności powstaje pytanie, czy art. 19 ust. 1 TUE, art. 325 ust. 1 TFUE, art. 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie zwalczania za pośrednictwem prawa karnego nadużyć na szkodę interesów finansowych Unii (Dz.U. 2017, L 198, s. 29), oraz art. 58 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniającej rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylającej dyrektywę 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE (Dz.U. 2015, L 141, s. 73) należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy stosował orzeczenie organu spoza systemu sądownictwa, takie jak wyrok nr 417/2019 trybunału konstytucyjnego, który orzekł o zasadności zwykłego środka odwoławczego, nakazując ponowne rozpoznanie spraw, czego konsekwencją było zakwestionowanie postępowania karnego poprzez wszczęcie nowego postępowania sądowego w pierwszej instancji. Państwa członkowskie są bowiem zobowiązane do podjęcia skutecznych i odstraszających środków w celu zwalczania nielegalnych działań naruszających interesy finansowe Unii.

98      W tym kontekście należałoby również ustalić, czy wyrażenie „i wszelkie inne działania nielegalne naruszające interesy finansowe Unii” zawarte w art. 325 ust. 1 TFUE obejmuje przestępstwa korupcji sensu stricto, w szczególności w zakresie, w jakim w art. 4 dyrektywy 2017/1371 zdefiniowano przestępstwa „korupcja bierna” i „korupcja czynna”. Wyjaśnienie to jest konieczne, zważywszy, że jeden z oskarżonych w postępowaniu głównym wywierał, jako senator i minister, wpływ na urzędników publicznych, skłaniał ich do działania z naruszeniem ich obowiązków i otrzymał znaczną część wartości zamówień publicznych finansowanych głównie z funduszy europejskich.

99      Zdaniem sądu odsyłającego, podobnie jak w sprawie C‑357/19, Eurobox Promotion i in., powstaje również pytanie, czy zasada państwa prawnego ustanowiona w art. 2 TUE, interpretowana w świetle art. 47 karty praw podstawowych, stoi na przeszkodzie temu, aby interwencja taka jak wynikająca z wyroku nr 417/2019 miała wpływ na sprawowanie wymiaru sprawiedliwości. We wspomnianym wyroku trybunał konstytucyjny, nie dysponując kompetencjami orzeczniczymi, wprowadził wiążące środki wymagające wszczęcia nowych postępowań sądowych ze względu na podnoszony brak wyspecjalizowania w dziedzinie przestępstw korupcji członków składów orzekających izby karnej wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, podczas gdy wszyscy sędziowie tej izby karnej spełniają, ze względu na sam ich status sędziego tego sądu, ten warunek specjalizacji.

100    W drugiej kolejności, mając na uwadze orzecznictwo Trybunału oraz doniosłość zasady legalności, należałoby wyjaśnić znaczenie pojęcia „sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy”, zawartego w art. 47 akapit drugi karty praw podstawowych w celu ustalenia, czy postanowienie to stoi na przeszkodzie dokonanej przez trybunał konstytucyjny wykładni dotyczącej bezprawnego charakteru składu sądu.

101    W trzeciej kolejności sąd odsyłający zastanawia się nad kwestią, czy sąd krajowy jest zobowiązany odstąpić od stosowania wyroku nr 417/2019 w celu zapewnienia pełnej skuteczności przepisów prawa Unii. Ogólniej rzecz ujmując, należałoby również zbadać, czy nie należy pominąć orzeczenia trybunału konstytucyjnego naruszające zasadę niezawisłości sędziowskiej w sprawach regulowanych wyłącznie przez prawo krajowe. Pytania te powstają w szczególności ze względu na fakt, że rumuński system odpowiedzialności dyscyplinarnej przewiduje nałożenie kary dyscyplinarnej na sędziego, gdy odmawia on zastosowania się do orzeczeń trybunału konstytucyjnego.

102    Sąd odsyłający jest zdania, że wyrok nr 417/2019, który skutkuje uchyleniem wyroków wydanych w pierwszej instancji przed dniem 23 stycznia 2019 r. przez skład trzech sędziów izby karnej wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, narusza zasadę skuteczności sankcji karnych w przypadku poważnej nielegalnej działalności naruszającej interesy finansowe Unii. Wspomniany wyrok stwarza bowiem z jednej strony wrażenie bezkarności i z drugiej strony wiąże się z systemowym ryzykiem bezkarności w dziedzinie poważnych przestępstw ze względu na krajowe przepisy dotyczące przedawnienia ścigania, zważywszy na złożoność i czas trwania postępowania poprzedzającego wydanie prawomocnego wyroku w następstwie ponownego rozpoznania danych spraw. Tak więc w postępowaniu głównym postępowanie sądowe, ze względu na swoją złożoność, trwało już około czterech lat na etapie pierwszej instancji. Ponadto sąd odsyłający uważa, że ustanowiona w prawie Unii zasada niezawisłości sędziowskiej stoi na przeszkodzie utworzeniu, w drodze orzeczenia organu sądowego spoza władzy sądowniczej, środków proceduralnych nakazujących ponowne rozpoznanie niektórych spraw w pierwszej instancji, ze skutkiem w postaci podważenia zasadności ścigania, pomimo braku poważnych podstaw mogących podać w wątpliwość poszanowanie prawa oskarżonych do rzetelnego procesu sądowego. Tymczasem w niniejszym przypadku okoliczność, że w składach orzekających izby karnej wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości zasiadają sędziowie, którzy w chwili ich powołania do tego sądu byli wyspecjalizowani w sprawach karnych, nie może zostać uznana za naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego i prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

103    W tych okolicznościach wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy art. 19 ust. 1 TUE, art. 325 ust. 1 TFUE, art. 58 dyrektywy [2015/849] [oraz] art. 4 dyrektywy [2017/1371] należy interpretować w ten sposób, że wykluczają one wydanie orzeczenia przez organ niezaliczany do władz sądowniczych, [trybunał konstytucyjny], orzekający w przedmiocie zarzutu proceduralnego dotyczącego ewentualnego niezgodnego z prawem składu orzekającego, w świetle zasady specjalizacji sędziów wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości (nieprzewidzianej w konstytucji Rumunii), które nakłada na organ sądowy obowiązek skierowania spraw będących przedmiotem postępowania odwoławczego (devolutiva) celem ponownego rozpatrzenia w pierwszej instancji przed tym samym sądem?

2)      Czy art. 2 TUE i art. 47 akapit drugi [karty praw podstawowych] należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, aby organ niezaliczany do władz sądowniczych stwierdził niezgodność z prawem składu orzekającego izby sądu najwyższego (składu, w którym urząd sprawują sędziowie, spełniający w momencie awansu m.in. wymóg posiadania specjalizacji wymaganej do awansu do izby karnej sądu najwyższego)?

3)      Czy zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że zezwala ono sądowi krajowemu na odstąpienie od wykonania orzeczenia trybunału konstytucyjnego dokonującego wykładni normy niższego rzędu niż konstytucja dotyczącej organizacji wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości zawartej w ustawie krajowej o zapobieganiu, wykrywaniu i karaniu przestępstw korupcyjnych, normy, która jest interpretowana przez organ sądowy w ten sam sposób od szesnastu lat?

4)      Czy zgodnie z art. 47 [karty praw podstawowych]  zasada swobodnego dostępu do wymiaru sprawiedliwości obejmuje specjalizację sędziów i tworzenie wyspecjalizowanych składów sądu najwyższego?”.

 Sprawa C‑840/19

104    Wyrokiem z dnia 26 maja 2017 r. wydanym przez skład trzech sędziów izba karna wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości skazała NC, między innymi, na karę czterech lat pozbawienia wolności za popełnienie w ramach pełnienia funkcji parlamentarnej i ministerialnej przestępstwa płatnej protekcji, o którym mowa w art. 291 ust. 1 kodeksu karnego w związku z art. 6 i art. 7 lit. a) ustawy nr 78/2000, związanego z udzieleniem zamówienia publicznego, finansowanego w dużej części z funduszy europejskich. DNA i NC wnieśli apelację od tego wyroku, zaś izba karna wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, wyrokiem z dnia 28 czerwca 2018 r. wydanym przez skład pięciu sędziów, utrzymała w mocy wyrok skazujący i oddaliła apelację. Wyrok ten uprawomocnił się.

105    Po opublikowaniu wyroku nr 685/2018, o którym mowa w pkt 60 niniejszego wyroku, NC i DNA wnieśli skargi nadzwyczajne o uchylenie prawomocnego orzeczenia, powołując się w istocie na nieprawidłowość składu pięciu sędziów wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, który orzekał w przedmiocie apelacji od wyroku z dnia 26 maja 2017 r., ponieważ tylko czterech z pięciu członków tego składu zostało wyznaczonych w drodze losowania.

106    Wyrokami z dnia 25 lutego i 20 maja 2019 r., wydanymi przez skład pięciu sędziów, wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości uwzględnił w świetle wyroku nr 685/2018 skargi nadzwyczajne, uchylił wyrok skazujący NC i odesłał do ponownego rozpoznania apelacje wniesione przez niego i przez DNA.

107    Podczas gdy postępowanie apelacyjne było jeszcze na etapie ponownego rozpoznania przed wysokim trybunałem kasacyjnym i sprawiedliwości, obradującym w składzie pięciu sędziów, trybunał konstytucyjny wydał wyrok nr 417/2019, o którym mowa w pkt 95 niniejszego wyroku.

108    Sąd odsyłający zastanawia się nad zgodnością tego wyroku z art. 2 i art. 19 ust. 1 TUE, art. 325 ust. 1 TFUE, art. 47 karty praw podstawowych i art. 4 dyrektywy 2017/1371. Co się tyczy w szczególności art. 325 TFUE, sąd odsyłający przedstawia w istocie te same argumenty, które zostały sformułowane w sprawie C‑811/19. Wspomniany sąd dodaje, że w sprawie w postępowaniu głównym postępowania sądowe trwały około czterech lat i że w konsekwencji zastosowania wyroku nr 685/2018 sprawa znajduje się na etapie ponownego rozpoznania apelacji. Zastosowanie wyroku nr 417/2019 skutkowałoby ponadto wznowieniem postępowania w sprawie co do istoty w pierwszej instancji, co spowodowałoby, że to samo postępowanie byłoby prowadzone dwa razy w pierwszej instancji i trzy razy w postępowaniu apelacyjnym.

109    Sąd odsyłający zauważa, że wyrok nr 417/2019 wprowadził wiążące środki proceduralne wymagające wszczęcia nowych postępowań sądowych ze względu na brak specjalizacji członków składu orzekającego w pierwszej instancji w dziedzinie przestępstw przewidzianych w ustawie nr 78/2000. W związku z tym wyrokiem istnieje zatem ryzyko bezkarności w znacznej liczbie spraw dotyczących poważnych przestępstw. W tych okolicznościach dochodzi do naruszenia wymogu skuteczności, o którym mowa w art. 325 TFUE, oraz prawa podstawowego oskarżonego do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie.

110    Podobnie sąd odsyłający uważa, że tak jak w sprawach C‑357/19, C‑547/19 i C‑811/19, należy zwrócić się do Trybunału z pytaniem o zgodność interwencji trybunału konstytucyjnego z zasadą państwa prawnego. Podkreślając znaczenie poszanowania wyroków wspomnianego trybunału, sąd odsyłający wyjaśnia, że jego pytanie dotyczy nie orzecznictwa trybunału konstytucyjnego w ogólności, lecz wyłącznie wyroku nr 417/2019. W wyroku tym trybunał konstytucyjny przeciwstawił swoją wykładnię wykładni wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości dotyczącej odpowiednich rozbieżnych przepisów zawartych w ustawie nr 78/2000 i w zmienionej ustawie nr 304/2004 odnoszących się do tworzenia specjalistycznych składów orzekających oraz ingerował w kompetencje tego ostatniego sądu, nakazując ponowne rozpoznanie niektórych spraw.

111    W tych okolicznościach wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy art. 19 ust. 1 TUE, art. 325 ust. 1 TFUE i art. 4 dyrektywy [2017/1371], przyjętej na mocy art. 83 ust. 2 TFUE, należy interpretować w ten sposób, że wykluczają one wydanie orzeczenia przez organ niezaliczany do władz sądowniczych, [trybunał konstytucyjny], które zobowiązuje do ponownego rozpatrzenia spraw korupcyjnych, rozstrzygniętych w określnym czasie i będących na etapie postępowania apelacyjnego, z powodu braku powołania w sądzie najwyższym wyspecjalizowanych w zakresie spraw korupcyjnych składów orzekających, mimo uznania [w tym orzeczeniu], że sędziowie tworzący te składy posiadają specjalizację?

2)      Czy art. 2 TUE i art. 47 akapit drugi [karty praw podstawowych] należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, aby organ niezaliczany do władz sądowniczych, stwierdził niezgodność z prawem składu orzekającego izby sądu najwyższego (składu, w którym urząd sprawują sędziowie, spełniający w momencie awansu m.in. wymóg posiadania specjalizacji wymaganej do awansu do sądu najwyższego)?

3)      Czy zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że zezwala ona sądowi krajowemu na niezastosowanie obowiązującego na mocy prawa krajowego orzeczenia sądu konstytucyjnego, wydanego w sprawie dotyczącej sporu konstytucyjnego?”.

 W przedmiocie postępowania przed Trybunałem

 W przedmiocie połączenia

112    Postanowieniami prezesa Trybunału z dnia 26 lutego 2020 r. sprawy C‑357/19 i C‑547/19, z jednej strony, oraz sprawy C‑811/19 i C‑840/19, z drugiej strony, zostały połączone do celów ustnego etapu postępowania oraz wydania wyroku. Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 21 maja 2021 r. sprawy te oraz sprawa C‑379/19 zostały połączone do celów wydania wyroku ze względu na istniejące między nimi powiązanie.

 W przedmiocie wniosków o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym i o rozpoznanie sprawy w pierwszej kolejności

113    Sądy odsyłające w sprawach C‑357/19, C‑379/19, C‑811/19 i C‑840/19 zwróciły się do Trybunału o rozpoznanie odesłań prejudycjalnych w tych sprawach w trybie przyspieszonym na podstawie art. 105 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

114    Na poparcie wniosków sądy odsyłające podniosły w istocie, że sytuacja osób oskarżonych w postępowaniach głównych wymaga niezwłocznej odpowiedzi. Jeśli chodzi w szczególności o sprawy C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19, sądy te podniosły również, że upływ czasu może zagrozić ewentualnemu wykonaniu kary.

115    W tym względzie należy przypomnieć, że art. 105 § 1 regulaminu postępowania przewiduje, iż na wniosek sądu odsyłającego lub w wyjątkowych przypadkach z urzędu, jeżeli charakter sprawy wymaga niezwłocznego rozstrzygnięcia, prezes Trybunału może postanowić, po zapoznaniu się ze stanowiskami sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, o rozpatrzeniu odesłania prejudycjalnego w trybie przyspieszonym, stanowiącym odstępstwo od przepisów tego regulaminu.

116    W tym względzie należy przypomnieć, że taki tryb przyspieszony jest instrumentem procesowym służącym zaradzeniu nadzwyczaj pilnej sytuacji. Ponadto z orzecznictwa Trybunału wynika również, że tryb przyspieszony może nie podlegać zastosowaniu, gdy delikatny i złożony charakter problemów prawnych, które rodzą się w związku z daną sprawą, jest trudny do pogodzenia z zastosowaniem takiego trybu, zwłaszcza gdy nie wydaje się właściwe skrócenie pisemnego etapu postępowania przed Trybunałem [wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo].

117    W niniejszym przypadku, co się tyczy spraw C‑357/19 i C‑379/19, postanowieniami, odpowiednio, z dni 23 maja i 17 czerwca 2019 r., prezes Trybunału postanowił, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, że wnioski o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym należy oddalić. Po pierwsze bowiem, uzasadnienie oparte na tym, że wnioski te dotyczyły postępowań karnych i w związku z tym wymagały szybkiej odpowiedzi w celu wyjaśnienia sytuacji prawnej osób oskarżonych w postępowaniach głównych, nie może samo w sobie wystarczyć do uzasadnienia objęcia tych spraw trybem przyspieszonym przewidzianym w art. 105 § 1 regulaminu postępowania, ponieważ takie okoliczności nie mogą prowadzić do sytuacji nadzwyczajnej, o której mowa w pkt 116 niniejszego wyroku (zob. analogicznie postanowienie prezesa Trybunału z dnia 20 września 2018 r., OG i PF, C‑508/18 i C‑509/18, niepublikowane, EU:C:2018:766, pkt 11 i przytoczone tam orzecznictwo).

118    Po drugie, o ile przedstawione pytania, które dotyczą podstawowych postanowień prawa Unii, mogą a priori mieć zasadnicze znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania systemu sądowniczego Unii, dla którego niezawisłość sądów krajowych ma kluczowe znaczenie, o tyle delikatny i złożony charakter tych kwestii jest trudny do pogodzenia z zastosowaniem trybu przyspieszonego [zob. analogicznie wyroki: z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 105; a także z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 34].

119    Jednakże ze względu na charakter zadanych pytań prezes Trybunału postanowieniem z dnia 18 września 2019 r. zdecydował o rozpoznaniu spraw C‑357/19 i C‑379/19 w pierwszej kolejności na podstawie art. 53 § 3 regulaminu postępowania.

120    Co się tyczy spraw C‑811/19 i C‑840/19, należy zauważyć, że sprawy te, rozpatrywane łącznie ze sprawami C‑357/19 i C‑379/19, wskazują, iż w rumuńskich sądach istnieje niepewność co do wykładni i stosowania prawa Unii w wielu sprawach z zakresu prawa karnego, w których może upłynąć termin przedawnienia, a tym samym wystąpić ryzyko bezkarności. W tych okolicznościach i w świetle stanu zaawansowania spraw C‑357/19, C‑379/19 i C‑547/19, które dotyczą podobnych kwestii związanych z wykładnią prawa Unii, postanowieniem z dnia 28 listopada 2019 r. prezes Trybunału postanowił rozpoznać sprawy C‑811/19 i C‑840/19 w trybie przyspieszonym.

 W sprawie wniosku o otwarcie na nowo ustnego etapu postępowania

121    Wspólna rozprawa przewidziana dla niniejszych spraw ze względu na kryzys sanitarny związany z pandemią koronawirusa była odraczana trzykrotnie, a następnie została ostatecznie odwołana decyzją z dnia 3 września 2020 r. Zgodnie z art. 61 § 1 regulaminu postępowania wielka izba Trybunału postanowiła przekształcić w pytania na piśmie pytania, które do celów rozprawy zostały przekazane stronom i podmiotom, o których mowa w art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które przedstawiły uwagi na piśmie. CY, PM, RO, KI, LJ, NC, FQ, forum sędziów Rumunii, DNA, wydział terytorialny DNA w Oradei, rząd rumuński oraz Komisja Europejska przekazali Trybunałowi swoje odpowiedzi na te pytania w wyznaczonych terminach.

122    Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 16 kwietnia 2021 r. PM wniosła o otwarcie na nowo ustnego etapu postępowania. Na poparcie swojego wniosku PM podniosła w istocie, powołując się na art. 19, 20, 31 i 32 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz na art. 64, 65, 80 i 81 regulaminu postępowania, że brak rozprawy narusza jej prawo do rzetelnego procesu sądowego i zasadę kontradyktoryjności.

123    W tym względzie należy przypomnieć, że prawo do bycia wysłuchanym, zawarte w art. 47 karty praw podstawowych, nie nakłada bezwzględnego obowiązku przeprowadzenia rozprawy jawnej we wszystkich postępowaniach. Jest tak w szczególności w przypadku, gdy w sprawie nie podniesiono kwestii faktycznych lub prawnych, które nie mogą zostać odpowiednio rozstrzygnięte na podstawie akt sprawy i uwag na piśmie stron (zob. podobnie wyrok z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko, C‑348/16, EU:C:2017:591, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).

124    Tak więc, co się tyczy ustnego etapu postępowania przed Trybunałem, w art. 76 § 2 regulaminu postępowania przewidziano, że Trybunał, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, może podjąć decyzję o pominięciu rozprawy, jeżeli w świetle dokumentów procesowych złożonych na etapie pisemnym postępowania uzna sprawę za wyjaśnioną w stopniu wystarczającym do wydania orzeczenia. Zgodnie z art. 76 § 3 nie stosuje się art. 76 § 2, jeżeli z uzasadnionym wnioskiem o przeprowadzenie rozprawy wystąpi podmiot określony w art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który nie brał udziału w postępowaniu na etapie pisemnym. W niniejszym przypadku jednak taki wniosek nie został złożony przez takiego zainteresowanego.

125    W świetle powyższego Trybunał mógł postanowić, zgodnie z art. 76 §§ 2 i 3 regulaminu postępowania, nie naruszając wymogów wynikających z art. 47 karty praw podstawowych, o nieprzeprowadzaniu rozprawy w niniejszych sprawach. Zresztą, jak wskazano w pkt 121 niniejszego wyroku, Trybunał zadał stronom oraz zainteresowanym, którzy przedstawili uwagi na piśmie, pytania w celu uzyskania odpowiedzi na piśmie, umożliwiając im w ten sposób przedstawienie Trybunałowi dodatkowych informacji, z której to możliwości skorzystała w szczególności PM.

126    Prawdą jest, że zgodnie z art. 83 regulaminu postępowania Trybunał może w każdej chwili, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, postanowić o otwarciu na nowo ustnego etapu postępowania, w szczególności jeśli po zamknięciu ustnego etapu postępowania strona przedstawiła nowy fakt mogący mieć decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia Trybunału lub też jeśli sprawa ma zostać rozstrzygnięta na podstawie argumentu, który nie był przedmiotem dyskusji między zainteresowanymi stronami.

127    Tymczasem wniosek o otwarcie na nowo ustnego etapu postępowania, sformułowany w ten sposób przez PM po wydaniu opinii przez rzecznika generalnego, nie wskazuje na żadną nową okoliczność faktyczną mogącą mieć wpływ na rozstrzygnięcie, o którego wydanie zwrócono się do niego. Ponadto po wysłuchaniu rzecznika generalnego Trybunał uważa, że po zakończeniu toczącego się przed nim postępowania dysponuje wszystkimi informacjami niezbędnymi do wydania orzeczenia w przedmiocie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑357/19.

128    W świetle powyższych rozważań, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, należy oddalić wniosek PM o otwarcie na nowo ustnego etapu postępowania.

 W przedmiocie pytań prejudycjalnych

 W przedmiocie właściwości Trybunału

129    Strony w postępowaniu głównym PM, RO, TQ, KI, LJ i NC oraz rząd polski wyrażają wątpliwości co do właściwości Trybunału do udzielenia odpowiedzi na niektóre pytania przedstawione przez sądy odsyłające.

130    Wątpliwości podniesione w tym względzie przez PM, RO i TQ dotyczą pytań przedstawionych w sprawie C‑357/19, wątpliwości wyrażone przez KI i LJ dotyczą pytań przedstawionych w sprawie C‑379/19, zaś wątpliwości NC – pytań przedstawionych w sprawie C‑840/19. Rząd polski kwestionuje właściwość Trybunału do udzielenia odpowiedzi na pytania przedstawione w sprawach C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19 oraz na pytanie trzecie w sprawie C‑379/19.

131    Strony w postępowaniu głównym i rząd polski podnoszą trzy grupy argumentów. Przede wszystkim pytania przedstawione przez sądy odsyłające odnoszące się do zgodności z prawem Unii orzecznictwa wynikającego z wyroków trybunału konstytucyjnego rozpatrywanych w postępowaniu głównym dotyczą organizacji systemu sądownictwa, w której to dziedzinie Unia nie dysponuje żadną kompetencją. Następnie, ponieważ prawo Unii nie zawiera żadnych unormowań dotyczących zakresu i skutków wyroków wydanych przez krajowy sąd konstytucyjny, wspomniane pytania nie dotyczą prawa Unii, lecz prawa krajowego. Wreszcie sądy odsyłające w rzeczywistości zwracają się do Trybunału o orzeczenie w przedmiocie zgodności z prawem tych wyroków trybunału konstytucyjnego, a także niektórych ustalonych przez niego okoliczności faktycznych, co nie należy do właściwości Trybunału.

132    W tym względzie należy stwierdzić, że wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni prawa Unii, niezależnie od tego, czy chodzi o postanowienia prawa pierwotnego, w szczególności art. 2, art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 325 TFUE oraz art. 47 karty praw podstawowych, czy też o przepisy prawa wtórnego, w szczególności decyzję 2006/928. Wnioski te dotyczą również konwencji sporządzonej na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, której wykładnia należy do właściwości Trybunału, czyli konwencji OIF.

133    Ponadto Trybunał orzekł już, że chociaż organizacja wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich należy do kompetencji tych ostatnich, to przy wykonywaniu tej kompetencji państwa członkowskie mają obowiązek dotrzymywać zobowiązań wynikających dla nich z prawa Unii (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 111 i przytoczone tam orzecznictwo). To samo dotyczy dziedziny odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów wynikającej z nieprzestrzegania wyroków krajowego sądu konstytucyjnego.

134    Jeśli chodzi o argumentację, zgodnie z którą wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zmierzają w istocie do oceny przez Trybunał zakresu, skutków i zgodności z prawem wyroków trybunału konstytucyjnego rozpatrywanych w postępowaniu głównym oraz do wydania orzeczenia w przedmiocie pewnych okoliczności faktycznych ustalonych przez ten trybunał, należy przypomnieć, po pierwsze, że chociaż w ramach postępowania, o którym mowa w art. 267 TFUE, opartego na wyraźnym rozdziale zadań sądów krajowych i Trybunału, ocena stanu faktycznego sprawy oraz wykładnia i zastosowanie prawa krajowego należą wyłącznie do sądu krajowego, to jednak zadaniem Trybunału jest przedstawienie sądowi krajowemu, który zwrócił się do niego z odesłaniem prejudycjalnym, elementów wykładni prawa Unii, które mogą okazać się niezbędne dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym, przy jednoczesnym uwzględnieniu zawartych w postanowieniu odsyłającym wskazówek dotyczących prawa krajowego znajdującego zastosowanie w sprawie oraz okoliczności faktycznych ją charakteryzujących [wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 78 i przytoczone tam orzecznictwo].

135    Po drugie, jakkolwiek w ramach takiego postępowania prejudycjalnego Trybunał nie jest również umocowany do rozstrzygania w przedmiocie zgodności przepisów prawa krajowego z prawem Unii, to jednak jest on właściwy do udzielenia sądowi odsyłającemu wszelkich wskazówek w zakresie wykładni tego prawa, które mogą umożliwić temu sądowi ocenę powyższej zgodności w celu wydania orzeczenia w zawisłej przed nim sprawie [zob. podobnie wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 79 i przytoczone tam orzecznictwo].

136    W świetle powyższego Trybunał jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania przedstawione w rozpatrywanych tutaj sprawach, również na te, o których mowa w pkt 130 niniejszego wyroku.

 W przedmiocie dopuszczalności

 Sprawa C‑379/19

137    KI podnosi zarzuty dotyczące niedopuszczalności każdego z trzech pytań prejudycjalnych przedstawionych w sprawie C‑379/19. Co się tyczy pytania pierwszego, podnosi on, że odpowiedź na nie jest oczywista, podkreślając przy tym, że ani decyzja 2006/928, ani zalecenia sformułowane w sprawozdaniach Komisji przyjętych na podstawie tej decyzji nie zostały przywołane w ramach postępowania głównego. W odniesieniu do pytań drugiego i trzeciego KI jest zdania, że podniesione w nich kwestie nie mają żadnego związku z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, ponieważ w rzeczywistości sąd odsyłający zmierza jedynie do uchylenia się od ciążącego na nim obowiązku stosowania, pod rygorem pociągnięcia jego członków do odpowiedzialności dyscyplinarnej, orzecznictwa wynikającego z wyroków trybunału konstytucyjnego rozpatrywanych w postępowaniu głównym.

138    W tym względzie, co się tyczy okoliczności, że prawidłowa wykładnia prawa Unii miałaby być w niniejszym przypadku tak oczywista, iż nie pozostawia ona miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości, wystarczy przypomnieć, że o ile taka okoliczność – przy założeniu jej prawdziwości – może doprowadzić Trybunał do wydania postanowienia na podstawie art. 99 regulaminu postępowania, o tyle okoliczność ta nie może jednak uniemożliwić sądowi krajowemu zwrócenia się z pytaniem prejudycjalnym ani nie może skutkować niedopuszczalnością przedstawionego w ten sposób pytania prejudycjalnego [zob. podobnie wyrok z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 96].

139    Ponadto z utrwalonego orzecznictwa wynika, że pytania dotyczące wykładni prawa Unii przedstawione przez sąd krajowy w ramach stanu faktycznego i prawnego, za którego ustalenie sąd ten jest odpowiedzialny i którego prawidłowość nie podlega ocenie Trybunału, korzystają z domniemania, że mają znaczenie dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie przedłożonego przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania [wyroki: z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 116; z dnia 2 września 2021 r., INPS (Zasiłki z tytułu urodzenia dziecka i macierzyństwa dla posiadaczy jednego zezwolenia), C‑350/20, EU:C:2021:659, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo].

140    W niniejszej sprawie z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że w ramach postępowania karnego dotyczącego w szczególności przestępstw korupcyjnych do sądu odsyłającego wpłynął wniosek oskarżonych o wyłączenie z postępowania, na podstawie szeregu wyroków trybunału konstytucyjnego, środków dowodowych w postaci stenogramów podsłuchu. Tymczasem właśnie ze względu na wątpliwości sądu odsyłającego co do zgodności tych wyroków, których nieprzestrzeganie przez sąd krajowy może ponadto pociągać za sobą odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów uczestniczących w rozstrzygnięciu w ramach wspomnianego sądu, z wymogiem niezawisłości sędziowskiej wynikającym z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, sąd odsyłający postanowił zwrócić się do Trybunału, w ramach pytań drugiego i trzeciego, w szczególności o wykładnię tego postanowienia. Co się tyczy decyzji 2006/928, której dotyczy pierwsze pytanie prejudycjalne, należy zauważyć, że w świetle motywu 3 tej decyzji, do którego odnosi się wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ów wymóg niezawisłości został skonkretyzowany przez założone cele wymienione w załączniku do tej decyzji i zalecenia sformułowane w sprawozdaniach Komisji przyjętych na jej podstawie. Związek pomiędzy postępowaniem głównym a trzema przedstawionymi pytaniami wynika zatem jasno z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

141    Z powyższego wynika, że pytania prejudycjalne w sprawie C‑379/19 są dopuszczalne.

 Sprawa C‑547/19

142    Inspekcja sądowa kwestionuje dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ze względu na brak zastosowania do sprawy w postępowaniu głównym art. 2 i 19 TUE oraz art. 47 karty praw podstawowych, o których wykładnię wnosi sąd odsyłający.

143    W tym względzie należy zauważyć, że spór w postępowaniu głównym w sprawie C‑547/19 odnosi się do skargi wniesionej do sądu odsyłającego przez sędziego na nałożoną na niego karę dyscyplinarną pozbawienia prawa do wykonywania zawodu, w ramach której to skargi zainteresowany kwestionuje zgodność z prawem składu tego sądu, utworzonego zgodnie z wymogami ustanowionymi w wyroku trybunału konstytucyjnego nr 685/2018. W związku z tym sąd odsyłający ma orzec w przedmiocie tego zarzutu proceduralnego i w tym kontekście wypowiedzieć się w przedmiocie zgodności z prawem jego własnego składu, biorąc pod uwagę orzecznictwo wynikające z tego wyroku, które jego zdaniem może podważyć jego niezależność.

144    Tymczasem sąd odsyłający jest organem sądowym, który może orzekać jako sąd w kwestiach dotyczących stosowania lub wykładni prawa Unii, a co za tym idzie, należących do dziedzin objętych tym prawem. W niniejszej sprawie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE ma zatem zastosowanie do sądu odsyłającego, który na mocy tego postanowienia jest zobowiązany zapewnić, by system odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów sądów krajowych należących do ustanowionego przez to państwo systemu środków odwoławczych w dziedzinach objętych prawem Unii przestrzegał zasady niezawisłości sędziowskiej, także poprzez zagwarantowanie, by orzeczenia wydawane w postępowaniach dyscyplinarnych wszczynanych wobec nich podlegały kontroli organu, który sam spełnia wymogi nieodłącznie związane ze skuteczną ochroną sądową, w tym wymóg niezależności [wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 80 i przytoczone tam orzecznictwo]. W ramach wykładni tego postanowienia należy uwzględnić zarówno art. 2 TUE, jak i art. 47 karty praw podstawowych.

145    Wynika z tego, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑547/19 jest dopuszczalny.

 Sprawy C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19

146    Co się tyczy sprawy C‑357/19, PM, RO i TQ oraz rząd polski podnoszą zarzut niedopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Przede wszystkim PM i RO zwracają uwagę, że ich osobista sytuacja prawna nie ma żadnego związku z przestępstwami mającymi wpływ na interesy finansowe Unii, a tym samym z art. 325 ust. 1 TFUE. Następnie RO i TQ podnoszą, że uznając skargi nadzwyczajne za dopuszczalne, sąd odsyłający wypowiedział się już w kwestii możliwości zastosowania wyroku trybunału konstytucyjnego nr 685/2018, wobec czego ich zdaniem nie jest już konieczne wyjaśnienie tej kwestii w celu rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym. Wreszcie rząd polski uważa, że sprawa C‑357/19 nie jest objęta zakresem stosowania prawa Unii, a tym samym zakresem stosowania karty praw podstawowych.

147    Co się tyczy sprawy C‑811/19, rząd polski kwestionuje również dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, twierdząc, że wspomniana sprawa również nie jest objęta zakresem stosowania prawa Unii i że w związku z tym nie należy stosować karty praw podstawowych.

148    Co się tyczy sprawy C‑840/19, NC wnosi o stwierdzenie niedopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. W odniesieniu do pytania pierwszego, uważa on, że art. 325 TFUE nie ma zastosowania w niniejszej sprawie ze względu na to, że przestępstwo rozpatrywane w postępowaniu głównym nie narusza interesów finansowych Unii. Co się tyczy pytania trzeciego, NC podnosi, że w świetle orzecznictwa Trybunału dotyczącego zasady pierwszeństwa prawa Unii odpowiedź na to pytanie nie pozostawia miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości. Ogólniej rzecz ujmując, poza tym, że uważa on, iż rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu głównym nie zależy od odpowiedzi na zadane pytania, NC twierdzi, iż informacje i oceny przedstawione przez sąd odsyłający dotyczące trybunału konstytucyjnego, w szczególności jego wyroku nr 417/2019, są niepełne i częściowo błędne. Rząd polski uważa ze swej strony, z tych samych względów co przedstawione w sprawie C‑811/19, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑840/19 jest niedopuszczalny.

149    W tych różnych względach w pkt 139 niniejszego wyroku przypomniano już, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny, przy czym prawidłowość tych ustaleń nie podlega ocenie dokonywanej przez Trybunał, korzystają z domniemania, iż mają znaczenie dla sprawy.

150    Co się tyczy sprawy C‑357/19, z informacji zawartych we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że u jej podstaw leży postępowanie karne wszczęte przeciwko kilku osobom oskarżonym o przestępstwa korupcji w związku z zarządzaniem funduszami europejskimi i o przestępstwa nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT. Co się tyczy spraw C‑811/19 i C‑840/19, sąd odsyłający wskazał, że postępowania karne będące przedmiotem postępowania głównego dotyczą przestępstw korupcyjnych związanych z udzielaniem zamówień publicznych w ramach projektów finansowanych z funduszy europejskich. W świetle tych okoliczności, których prawidłowość nie podlega ocenie Trybunału, wydaje się, że postępowania główne należy uznać za dotyczące w części nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT, które mogą naruszać interesy finansowe Unii, i że są one zatem objęte art. 325 ust. 1 TFUE (zob. podobnie wyrok z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, pkt 31, 32 i przytoczone tam orzecznictwo). Co się tyczy przestępstw korupcyjnych związanych z udzielaniem zamówień publicznych w ramach projektów finansowanych z funduszy europejskich, sądy odsyłające zastanawiają się w szczególności nad kwestią, czy art. 325 ust. 1 TFUE ma zastosowanie do takich przestępstw, w związku z czym argument dotyczący ewentualnej niemożności zastosowania tego postanowienia nie może podważyć dopuszczalności pytań przedstawionych w tym względzie.

151    Ponadto, uznając, że orzecznictwo trybunału konstytucyjnego wynikające z wyroków nr 685/2018 i 417/2019 może naruszać niezawisłość sędziowską i utrudniać walkę z korupcją, sąd odsyłający w sprawach C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19 zwraca się do Trybunału o dokonanie wykładni w szczególności art. 325 ust. 1 TFUE i art. 19 ust. 1 TUE, a także zasady pierwszeństwa prawa Unii, aby mógł orzec, czy powinien on zastosować wspomniane wyroki, czy też przeciwnie, odstąpić od ich stosowania. Możliwość zastosowania tych wyroków, zgodnie z informacjami przekazanymi przez sąd odsyłający, skutkowałaby tym, że należałoby uwzględnić skargę lub ponownie wszcząć postępowanie co do istoty w celu wydania orzeczenia. W tych okolicznościach nie można uznać, że wnioskowana wykładnia art. 325 TFUE, art. 19 ust. 1 TUE i art. 47 karty praw podstawowych, do których odnoszą się wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, wydaje się oczywiście bez związku z rozpoznawaniem skarg w postępowaniach głównych.

152    Co się tyczy okoliczności, że odpowiedź na pytanie trzecie w sprawie C‑840/19 nie pozostawia miejsca na jakiekolwiek wątpliwości, okoliczność ta nie może, jak wynika z pkt 138 niniejszego wyroku, uniemożliwiać sądowi krajowemu zwrócenia się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym ani nie czyni pytania prejudycjalnego niedopuszczalnym.

153    W konsekwencji wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawach C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19 są dopuszczalne.

 Co do istoty

154    We wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sądy odsyłające zwracają się do Trybunału o dokonanie wykładni szeregu zasad, postanowień i przepisów prawa Unii, w tym w szczególności art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 325 ust. 1 TFUE, zasady pierwszeństwa prawa Unii, art. 2 konwencji OIF oraz decyzji 2006/928. Przedstawione przez nie w tym względzie pytania dotyczą zasadniczo:

–        kwestii, czy decyzja 2006/928 oraz sprawozdania sporządzone na jej podstawie mają dla Rumunii wiążący charakter (pytanie pierwsze w sprawie C‑379/19);

–        zgodności z prawem Unii, w szczególności z art. 325 ust. 1 TFUE w związku z art. 2 konwencji OIF, krajowego uregulowania lub krajowej praktyki, które sprawiają, że wyroki w sprawach dotyczących korupcji i nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT, które nie zostały wydane w pierwszej instancji przez składy orzekające wyspecjalizowane w tej dziedzinie lub, w postępowaniu apelacyjnym, przez składy, których wszyscy członkowie zostali wyznaczeni w drodze losowania, są bezwzględnie nieważne z takim skutkiem, że odnośne sprawy dotyczące korupcji i nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT powinny zostać, w razie potrzeby w wyniku skargi nadzwyczajnej o uchylenie prawomocnych wyroków wydanych w postępowaniu apelacyjnym, ponownie rozpoznane w pierwszej lub drugiej instancji (pytanie pierwsze w sprawach C‑357/19 i C‑840/19 oraz pytania pierwsze i czwarte w sprawie C‑811/19), oraz

–        zgodności z prawem Unii, w szczególności, po pierwsze, art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz decyzji 2006/928, a po drugie, zasady pierwszeństwa prawa Unii, krajowego uregulowania lub praktyki krajowej, które sprawiają, że krajowe sądy powszechne są związane orzeczeniami krajowego sądu konstytucyjnego dotyczącymi dopuszczalności niektórych dowodów oraz zgodności z prawem składów orzekających w sprawach korupcji, nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT i odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów i nie mogą w związku z tym, pod rygorem popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, odstąpić od stosowania, z urzędu, orzecznictwa wynikającego z tych orzeczeń, nawet jeśli uważają, że orzecznictwo to jest sprzeczne z przepisami prawa Unii (pytania drugie i trzecie w sprawach C‑357/19, C‑379/19, C‑811/19 i C‑840/19 oraz jedyne pytanie w sprawie C‑547/19).

 W przedmiocie pytania pierwszego w sprawie C‑379/19

155    W pytaniu pierwszym przedstawionym w sprawie C‑379/19 sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy decyzja 2006/928 oraz zalecenia sformułowane w sprawozdaniach Komisji przyjętych na podstawie tej decyzji są wiążące dla Rumunii.

156    Na wstępie należy przypomnieć, że decyzja 2006/928 jest aktem przyjętym przez instytucję Unii, to jest Komisję, na podstawie aktu przystąpienia, który należy do prawa pierwotnego Unii, i stanowi ona, dokładniej rzecz ujmując, decyzję w rozumieniu art. 288 akapit czwarty TFUE. Co się tyczy sprawozdań Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady sporządzonych na podstawie MWiW ustanowionego w tej decyzji, należy je również uznać za akty przyjęte przez instytucję Unii, których podstawą prawną jest prawo Unii, a mianowicie art. 2 wspomnianej decyzji (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 149).

157    Jak wynika z motywów 4 i 5 decyzji 2006/928, została ona przyjęta w kontekście przystąpienia Rumunii do Unii, które nastąpiło w dniu 1 stycznia 2007 r., na podstawie art. 37 i 38 aktu przystąpienia, w których upoważniono Komisję do podjęcia odpowiednich środków w przypadku odpowiednio bezpośredniego ryzyka naruszenia funkcjonowania rynku wewnętrznego, będącego następstwem niewypełnienia ze strony Rumunii zobowiązań podjętych w ramach negocjacji w sprawie przystąpienia oraz bezpośredniego ryzyka zaistnienia poważnych niedociągnięć ze strony Rumunii w odniesieniu do poszanowania prawa Unii dotyczącego przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

158    Tymczasem decyzja 2006/928 została przyjęta z powodu istnienia bezpośredniego ryzyka tego rodzaju jak ryzyka wskazane w art. 37 i 38 aktu przystąpienia. Jak bowiem wynika ze sprawozdania monitorującego Komisji z dnia 26 września 2006 r. w sprawie stanu przygotowań Bułgarii i Rumunii do członkostwa w UE [COM(2006) 549 wersja ostateczna], na które powołano się w motywie 4 decyzji 2006/928, instytucja ta stwierdziła utrzymywanie się w Rumunii nieprawidłowości, w szczególności w dziedzinach wymiaru sprawiedliwości i walki z korupcją, i zaproponowała Radzie uzależnienie przystąpienia Rumunii do Unii od ustanowienia mechanizmu współpracy i weryfikacji w celu stawienia czoła tym nieprawidłowościom. W tym celu wspomniana decyzja, jak wynika w szczególności z jej motywów 4 i 6, ustanowiła MWiW i sformułowała założone cele, wskazane w art. 1 i w załączniku do tej decyzji, w dziedzinie reformy wymiaru sprawiedliwości i walki z korupcją (zob. podobnie wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 157, 158).

159    W tym względzie, jak wskazano w motywach 2 i 3 decyzji 2006/928, przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości oraz rynek wewnętrzny opierają się na wzajemnym zaufaniu między państwami członkowskimi, że ich decyzje oraz praktyki sądowe i administracyjne są w pełni zgodne z zasadą praworządności, co zakłada istnienie we wszystkich państwach członkowskich bezstronnego, niezawisłego i sprawnego systemu administracji i sądownictwa, odpowiednio przystosowanego do między innymi walki z korupcją (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 159).

160    Dalej art. 49 TUE, który przewiduje, że każde państwo europejskie może złożyć wniosek o członkostwo w Unii, precyzuje, iż Unia łączy państwa, które swobodnie i dobrowolnie przystąpiły do wspólnych wartości, o których mowa w art. 2 TUE, przestrzegają tych wartości i zobowiązują się je wspierać. W szczególności z art. 2 TUE wynika, że Unia opiera się na wartościach – takich jak państwo prawne, które są wspólne państwom członkowskim, w społeczeństwie opartym między innymi na sprawiedliwości. W tej kwestii należy wskazać, że wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi oraz w szczególności między ich sądami opiera się na zasadniczym założeniu, zgodnie z którym państwa członkowskie podzielają szereg wspólnych wartości, na których opiera się Unia, a sprecyzowanych w tym artykule (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 160 i przytoczone tam orzecznictwo).

161    Tak więc poszanowanie wartości, o których mowa w art. 2 TUE, stanowi warunek wstępny przystąpienia do Unii każdego państwa europejskiego, które składa wniosek o członkostwo w Unii. W takim właśnie kontekście decyzją 2006/928 został ustanowiony MWiW w celu zapewnienia przestrzegania wartości państwa prawnego w Rumunii (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 161).

162    Ponadto poszanowanie przez państwo członkowskie wartości zapisanych w art. 2 TUE jest warunkiem korzystania ze wszystkich praw wynikających ze stosowania traktatów wobec tego państwa członkowskiego. Państwo członkowskie nie może zatem zmienić swego ustawodawstwa w sposób prowadzący do osłabienia ochrony wartości państwa prawnego, której konkretny wyraz daje w szczególności art. 19 TUE. Państwa członkowskie są zatem obowiązane nie dopuścić do pogorszenia, w świetle tej wartości, swoich ustawodawstw w dziedzinie organizacji wymiaru sprawiedliwości, powstrzymując się od przyjmowania przepisów, które mogłyby naruszać niezawisłość sędziowską [wyroki: z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 162 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 51].

163    W tym kontekście należy zauważyć, że akty przyjęte przez instytucje Unii przed przystąpieniem, do których to aktów należy decyzja 2006/928, wiążą Rumunię od daty jej przystąpienia do Unii na podstawie art. 2 aktu przystąpienia i pozostają w mocy, zgodnie z art. 2 ust. 3 traktatu o przystąpieniu, aż do ich uchylenia (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 163).

164    Jeżeli chodzi dokładniej o środki przyjęte na podstawie art. 37 i 38 aktu przystąpienia, to choć prawdą jest, że w akapicie pierwszym każdego z tych artykułów upoważniono Komisję do przyjęcia wskazanych w nich środków „do końca najwyżej trzyletniego okresu następującego po dniu przystąpienia”, to jednak w akapicie drugim każdego z tych artykułów wyraźnie przewidziano, iż środki w ten sposób przyjęte mogą być stosowane po upływie tego okresu, tak długo jak odpowiednie zobowiązania nie będą wykonane lub utrzymują się stwierdzone braki, i zostaną uchylone dopiero po wykonaniu odpowiedniego zobowiązania lub naprawieniu danego braku. Ponadto w samej decyzji 2006/928 uściślono – w jej motywie 9 – że „powinna [ona] zostać uchylona, w przypadku gdy wszystkie założone cele zostaną osiągnięte”.

165    W związku z tym decyzja 2006/928 nadal wywołuje skutki po dniu przystąpienia Rumunii do Unii dopóty, dopóki decyzja ta nie została uchylona (zob. podobnie wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 165).

166    Co się tyczy kwestii, czy i w jakim zakresie decyzja 2006/928 jest wiążąca dla Rumunii, należy przypomnieć, że art. 288 akapit czwarty TFUE przewiduje, podobnie jak art. 249 akapit czwarty WE, iż decyzja „wiąże w całości” wskazanych w niej adresatów.

167    Adresatami decyzji 2006/928 są zgodnie z jej art. 4 wszystkie państwa członkowskie, co obejmuje Rumunię od dnia jej przystąpienia. Decyzja ta ma w konsekwencji charakter wiążący we wszystkich elementach wobec tego państwa członkowskiego od chwili jego przystąpienia do Unii. Tak więc rzeczona decyzja nakłada na Rumunię obowiązek osiągnięcia założonych celów wymienionych w załączniku do niej, oraz, na podstawie jej art. 1 akapit pierwszy, corocznego przedkładania Komisji sprawozdania z postępów w tym zakresie (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 167, 168).

168    Jeżeli chodzi w szczególności o te założone cele, należy dodać, że – jak wynika z pkt 157–162 niniejszego wyroku – zostały one zdefiniowane z powodu nieprawidłowości stwierdzonych przez Komisję przed przystąpieniem Rumunii do Unii między innymi w dziedzinach reform sądownictwa i walki z korupcją i zmierzają do zapewnienia przestrzegania przez to państwo członkowskie wartości państwa prawnego zapisanej w art. 2 TUE, co jest warunkiem korzystania ze wszystkich praw wynikających ze stosowania traktatów wobec tego państwa członkowskiego. Ponadto wspomniane założone cele konkretyzują specyficzne zobowiązania zaciągnięte przez Rumunię oraz wymagania zaakceptowane przez nią przy zakończeniu negocjacji w sprawie przystąpienia w dniu 14 grudnia 2004 r., zawarte w załączniku IX do aktu przystąpienia, dotyczące między innymi dziedzin wymiaru sprawiedliwości i walki z korupcją. Tak więc, jak wynika z motywów 4 i 6 decyzji 2006/928, wdrożenie MWiW i określenie założonych celów miały na celu sfinalizowanie przystąpienia Rumunii do Unii, by zaradzić nieprawidłowościom stwierdzonym przez Komisję w tych dziedzinach przed przystąpieniem (zob. podobnie wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 169–171).

169    Wynika stąd, że założone cele mają dla Rumunii charakter wiążący, a zatem na tym państwie członkowskim ciąży konkretny obowiązek osiągnięcia tych celów i przyjęcia odpowiednich środków w celu jak najszybszego ich zrealizowania. Rzeczone państwo członkowskie ma również obowiązek powstrzymania się od wprowadzania jakichkolwiek środków, które mogłyby zagrozić realizacji tych celów (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 172).

170    Jeżeli chodzi o sprawozdania sporządzone przez Komisję na podstawie decyzji 2006/928, należy przypomnieć, że w celu ustalenia, czy akt Unii wywołuje wiążące skutki, należy brać pod uwagę jego istotę i oceniać jego skutki na podstawie obiektywnych kryteriów, takich jak treść tego aktu, z uwzględnieniem, w razie potrzeby, kontekstu jego wydania oraz uprawnień instytucji, która go wydała (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 173 i przytoczone tam orzecznictwo).

171    W niniejszej sprawie prawdą jest, że sprawozdania sporządzone na podstawie decyzji 2006/928 są na mocy jej art. 2 akapit pierwszy skierowane nie do Rumunii, lecz do Parlamentu i Rady. Ponadto, o ile sprawozdania te obejmują analizę sytuacji w Rumunii i formułują wymagania wobec tego państwa członkowskiego, o tyle w zawartych w nich wnioskach skierowano „zalecenia” do tego państwa członkowskiego w oparciu o te wymagania.

172    Jednak sprawozdania te, jak wynika z łącznej lektury art. 1 i 2 rzeczonej decyzji, służą analizie i ocenie postępów Rumunii w zakresie tych założonych celów, które to państwo członkowskie powinno osiągnąć. Co się tyczy w szczególności zaleceń zawartych w tych sprawozdaniach, są one sformułowane w celu realizacji tych celów i ukierunkowania reform tego państwa członkowskiego w tym względzie (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 175).

173    W tej kwestii należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału z zasady lojalnej współpracy ustanowionej w art. 4 ust. 3 TUE wynika, iż państwa członkowskie są zobowiązane do podjęcia wszelkich właściwych środków w celu zagwarantowania stosowania i skuteczności prawa Unii, jak również usunięcia wszystkich bezprawnych konsekwencji naruszenia prawa Unii oraz że taki obowiązek ciąży w ramach jego kompetencji na każdym organie danego państwa członkowskiego (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 176 i przytoczone tam orzecznictwo).

174    W tych okolicznościach Rumunia, w celu zastosowania się do założonych celów wymienionych w załączniku do decyzji 2006/928, powinna należycie uwzględnić wymagania i zalecenia sformułowane w sprawozdaniach Komisji sporządzonych na podstawie tej decyzji. W szczególności to państwo członkowskie nie może przyjmować lub utrzymywać w dziedzinach objętych założonymi celami środków, które mogłyby zagrozić osiągnięciu przewidzianego rezultatu. W sytuacji gdy Komisja wyraża w takim sprawozdaniu wątpliwości co do zgodności środka krajowego z jednym z założonych celów, Rumunia powinna współpracować w dobrej wierze z tą instytucją w celu przezwyciężenia, z pełnym poszanowaniem tych założonych celów i postanowień traktatów, napotkanych trudności w realizacji wspomnianych założonych celów (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 177).

175    W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze w sprawie C‑379/19 należy odpowiedzieć, że decyzja 2006/928 jest, do chwili jej uchylenia, w pełni wiążąca w stosunku do Rumunii. Cele zawarte w załączniku do tej decyzji dotyczące zapewnienia przestrzegania przez to państwo członkowskie zasady państwa prawnego wyrażonej w art. 2 TUE są wiążące dla tego państwa członkowskiego w takim znaczeniu, że jest ono zobowiązane do podjęcia odpowiednich środków dla ich realizacji, przy należytym uwzględnieniu, w świetle zasady lojalnej współpracy wyrażonej w art. 4 ust. 3 TUE, sprawozdań sporządzonych przez Komisję na podstawie tej decyzji, a w szczególności zawartych w nich zaleceń.

 W przedmiocie pytania pierwszego w sprawach C‑357/19 i C‑840/19 oraz pytań pierwszego i czwartego w sprawie C‑811/19

176    Poprzez pytanie pierwsze w sprawach C‑357/19 i C‑840/19 oraz pytania pierwsze i czwarte w sprawie C‑811/19, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 325 ust. 1 TFUE w związku z art. 2 konwencji OIF należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie krajowemu uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że wyroki dotyczące korupcji i nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT, które nie zostały wydane w pierwszej instancji przez wyspecjalizowane składy orzekające lub w postępowaniu apelacyjnym przez składy, których wszyscy członkowie zostali wybrani w drodze losowania, są bezwzględnie nieważne z takim skutkiem, że dane sprawy dotyczące korupcji i nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT muszą być, w razie potrzeby w następstwie skargi nadzwyczajnej o uchylenie prawomocnych wyroków, ponownie rozpoznane w pierwszej lub drugiej instancji.

177    Na wstępie należy zauważyć, że sąd odsyłający w tych sprawach podkreśla znaczenie skutków, jakie orzecznictwo trybunału konstytucyjnego wynikające z wyroków nr 685/2018 i nr 417/2019 i dotyczące składów orzekających wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości może wywierać dla skuteczności ścigania, karania oraz wykonywania kar za przestępstwa korupcji i nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT, takich, jakim podlegali oskarżeni, wśród których znajdowały się osoby piastujące najwyższe stanowiska w państwie rumuńskim w czasie popełnienia zarzucanych czynów. Zwraca się on zatem do Trybunału w istocie o wyjaśnienie zgodności takiego orzecznictwa z prawem Unii.

178    Chociaż pytania, które przedstawia on w tym względzie, formalnie dotyczą art. 325 ust. 1 TFUE w związku z art. 2 konwencji OIF, bez odwoływania się do decyzji 2006/928, to jednak ta ostatnia decyzja oraz założone cele wymienione w załączniku do niej są istotne dla udzielenia odpowiedzi na te pytania. Natomiast mimo że sąd odsyłający odniósł się również w swoich pytaniach do art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz dyrektyw 2015/849 i 2017/1371, analiza, która dotyczyłaby ponadto tych ostatnich postanowień i przepisów, nie wydaje się konieczna do celów udzielenia odpowiedzi na wątpliwości, którym dano wyraz we wspomnianych pytaniach. Co się tyczy tych dyrektyw, należy ponadto zauważyć, że okres istotny w sprawach rozpatrywanych w postępowaniach głównych poprzedzał ich wejście w życie.

179    W tych okolicznościach na wspomniane pytania należy odpowiedzieć zarówno w świetle art. 325 ust. 1 TFUE w związku z art. 2 konwencji OIF, jak i w świetle decyzji 2006/928.

180    W tym względzie, jak przypomniano w pkt 133 niniejszego wyroku, w obecnym stanie prawa Unii prawo to nie przewiduje przepisów regulujących organizację wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich, a w szczególności składu orzekającego w sprawach dotyczących korupcji i nadużyć finansowych. W związku z tym przepisy te co do zasady należą do kompetencji państw członkowskich. Jednakże przy wykonywaniu tej kompetencji państwa te są zobowiązane do przestrzegania obowiązków wynikających dla nich z prawa Unii.

181    Co się tyczy obowiązków wynikających z art. 325 ust. 1 TFUE, postanowienie to nakłada na państwa członkowskie obowiązek zwalczania nadużyć finansowych i wszelkich innych nielegalnych działań naruszających interesy finansowe Unii za pomocą odstraszających i skutecznych środków (wyroki: z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 17 stycznia 2019 r., Dzivev i in., C‑310/16, EU:C:2019:30, pkt 25).

182    W tym kontekście, w celu zapewnienia ochrony interesów finansowych Unii, do państw członkowskich należy w szczególności podjęcie niezbędnych środków w celu zapewnienia skutecznego i pełnego poboru zasobów własnych, jakimi są dochody wynikające z zastosowania jednolitej stawki do zharmonizowanej podstawy opodatkowania podatkiem VAT (zob. podobnie wyroki z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, pkt 31, 32 i przytoczone tam orzecznictwo, a także z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 51, 52). Podobnie państwa członkowskie są zobowiązane do przyjęcia skutecznych środków pozwalających na odzyskanie kwot nienależnie wypłaconych beneficjentowi subwencji częściowo finansowanej z budżetu Unii (wyrok z dnia 1 października 2020 r., Úrad špeciálnej prokuratúry, C‑603/19, EU:C:2020:774, pkt 55).

183    W związku z tym, jak w istocie wskazał rzecznik generalny w pkt 94 i 95 opinii w sprawach C‑357/19 i C‑547/19, pojęcie „interesów finansowych” Unii w rozumieniu art. 325 ust. 1 TFUE obejmuje nie tylko dochody oddane do dyspozycji budżetu Unii, ale również wydatki pokryte z tego budżetu. Wykładnia ta znajduje potwierdzenie w definicji pojęcia „nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe [Unii]” zawartego w art. 1 ust. 1 lit. a) i b) konwencji OIF, która odnosi się do różnych umyślnych działań lub zaniechań w zakresie zarówno wydatków, jak i przychodów.

184    Ponadto, co się tyczy wyrażenia „wszelkie inne działania nielegalne”, zawartego w art. 325 ust. 1 TFUE, należy przypomnieć, że termin „działania nielegalne” w potocznym rozumieniu obejmuje czyny niezgodne z prawem, a użycie zaimka „wszelkie” wskazuje, że wyrażenie to obejmuje bez rozróżnienia wszystkie te działania. Zresztą, w kontekście znaczenia, jakie należy nadać ochronie interesów finansowych Unii, która stanowi jej cel, pojęcia „działań nielegalnych” nie można interpretować w sposób zawężający (wyrok z dnia 2 maja 2018 r., Scialdone, C‑574/15, EU:C:2018:295, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

185    Jak zauważył w istocie rzecznik generalny w pkt 100 opinii w sprawach C‑357/19 i C‑547/19, wspomniane pojęcie „działań nielegalnych” obejmuje w szczególności każdą czynność korupcji urzędników publicznych lub jakiekolwiek nadużycie przez nich stanowiska mogące naruszyć interesy finansowe Unii, na przykład w postaci nienależnego poboru funduszy Unii. W tym kontekście niewielkie znaczenie ma to, czy czyny korupcji przekładają się na działanie czy zaniechanie danego urzędnika, biorąc pod uwagę fakt, że zaniechanie może być tak samo szkodliwe dla interesów finansowych Unii jak działanie i może być ono nierozerwalnie związane z takim działaniem, jak na przykład zaniechanie przeprowadzenia przez urzędnika kontroli i weryfikacji wymaganych w odniesieniu do wydatków objętych budżetem Unii lub zatwierdzenie nieodpowiednich lub nieprawidłowych wydatków z funduszy Unii.

186    Okoliczność, że art. 2 ust. 1 konwencji OIF w związku z art. 1 ust. 1 tej konwencji odnosi się wyłącznie do nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii, nie może podważyć tej wykładni art. 325 ust. 1 TFUE, którego brzmienie odnosi się wyraźnie do „nadużyć finansowych i wszelkich innych działań nielegalnych naruszających interesy finansowe Unii”. Ponadto, jak wynika z art. 1 lit. a) wspomnianej konwencji, niewłaściwe wykorzystanie środków pochodzących z budżetu Unii do celów innych niż te, na które zostały pierwotnie przyznane, stanowi nadużycie finansowe, podczas gdy takie niewłaściwe wykorzystanie może również leżeć u podstaw lub stanowić rezultat czynu korupcyjnego. Wynika z tego, że czyny korupcji mogą być związane z nadużyciami finansowymi, i odwrotnie, popełnienie nadużycia finansowego może zostać ułatwione poprzez czyny korupcji, w związku z czym ewentualne naruszenie interesów finansowych może wynikać w niektórych przypadkach z połączenia nadużyć finansowych związanych z podatkiem VAT i czynów korupcji. Jak zauważył w istocie rzecznik generalny w pkt 98 opinii w sprawach C‑357/19 i C‑547/19, ewentualne istnienie takiego związku znajduje potwierdzenie w protokole do konwencji OIF, który zgodnie z art. 2 i 3 obejmuje czyny korupcji biernej i czynnej.

187    Należy również przypomnieć, że Trybunał orzekł już, iż nawet nieprawidłowości, które nie wywołują konkretnych skutków finansowych, mogą poważnie wpłynąć na interesy finansowe Unii (wyrok z dnia 21 grudnia 2011 r., Chambre de commerce et d’industrie de l’Indre, C‑465/10, EU:C:2011:867, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo). W związku z tym, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 103 opinii w sprawach C‑357/19 i C‑547/19, art. 325 ust. 1 TFUE może obejmować nie tylko czyny, które powodują faktyczną utratę środków własnych, lecz również usiłowanie popełnienia takich czynów.

188    W tym kontekście należy dodać, że jeśli chodzi o Rumunię, obowiązek walki z korupcją naruszającą interesy finansowe Unii, jaki wynika z art. 325 ust. 1 TFUE, został uzupełniony szczególnymi zobowiązaniami, które to państwo członkowskie przyjęło w chwili zakończenia negocjacji w sprawie przystąpienia w dniu 14 grudnia 2004 r. Zgodnie bowiem z pkt I ppkt 4 załącznika IX do aktu przystąpienia wspomniane państwo członkowskie zobowiązało się w szczególności do „[z]nacznych postępów w walce z korupcją, a w szczególności z korupcją na wysokich szczeblach poprzez zapewnienie rygorystycznego egzekwowania przepisów prawa antykorupcyjnego”. To szczególne zobowiązanie zostało następnie skonkretyzowane poprzez przyjęcie decyzji 2006/928 ustanawiającej założone cele dla zaradzenia niedociągnięciom stwierdzonym przez Komisję przed przystąpieniem Rumunii do Unii, w szczególności w dziedzinie walki z korupcją. I tak w załączniku do tej decyzji, w którym przedstawiono te założone cele, wymieniono w pkt 3 cel „kontynuowania profesjonalnych i bezstronnych dochodzeń w sprawach dotyczących korupcji na wysokim szczeblu” oraz w pkt 4 cel „[p]odjęcia dalszych środków w celu zapobiegania i zwalczania korupcji, zwłaszcza w samorządzie terytorialnym”.

189    Jak przypomniano w pkt 169 niniejszego wyroku, założone cele, do których osiągnięcia zobowiązała się Rumunia, mają charakter wiążący dla tego państwa członkowskiego w tym znaczeniu, że podlega ono szczególnemu obowiązkowi osiągnięcia tych celów i podjęcia właściwych środków w celu ich zrealizowania w możliwie najkrótszym terminie. Rzeczone państwo członkowskie ma również obowiązek powstrzymania się od wprowadzania jakichkolwiek środków, które mogłyby zagrozić realizacji tych celów. Tymczasem obowiązek skutecznego zwalczania korupcji, a w szczególności korupcji na wysokim szczeblu, który wynika z założonych celów wskazanych w załączniku do decyzji 2006/928 w związku ze szczególnymi zobowiązaniami Rumunii, nie ogranicza się wyłącznie do przypadków korupcji naruszającej interesy finansowe Unii.

190    Ponadto, po pierwsze, z postanowień art. 325 ust. 1 TFUE, które nakładają obowiązek zwalczania nadużyć finansowych i wszelkich innych nielegalnych działań naruszających interesy finansowe Unii, a po drugie, z przepisów decyzji 2006/928, które wymagają ogólnego zapobiegania korupcji i zwalczania jej, wynika, że Rumunia powinna przewidzieć stosowanie skutecznych i odstraszających sankcji w przypadku takich naruszeń (zob. podobnie wyrok z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 53).

191    W tym względzie, o ile temu państwu członkowskiemu przysługuje swoboda w wyborze stosownych sankcji, które mogą przybrać formę sankcji administracyjnych, karnych lub obydwu tych sankcji łącznie, o tyle musi ono zapewnić, zgodnie z art. 325 ust. 1 TFUE, aby poważne nadużycia finansowe lub inne nielegalne działania poważnie naruszające interesy finansowe Unii były zagrożone skutecznymi i odstraszającymi sankcjami karnymi (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 17 stycznia 2019 r., Dzivev i in., C‑310/16, EU:C:2019:30, pkt 27). Ponadto w odniesieniu do przestępstw korupcyjnych w ogólności obowiązek wprowadzenia skutecznych i odstraszających sankcji karnych wynika dla Rumunii z decyzji 2006/928, ponieważ – jak wskazano w pkt 189 niniejszego wyroku – decyzja ta zobowiązuje wspomniane państwo członkowskie do zwalczania korupcji w sposób skuteczny i niezależnie od ewentualnego naruszenia interesów finansowych Unii, a w szczególności korupcji na wysokim szczeblu.

192    Ponadto do Rumunii należy zapewnienie, że przepisy jej prawa karnego i postępowania karnego umożliwiają skuteczne ściganie przestępstw nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii i korupcji w ogólności. I tak, o ile przewidziane kary i procedury karne wprowadzone w celu zwalczania tych przestępstw należą do kompetencji tego państwa członkowskiego, o tyle kompetencja ta jest ograniczona nie tylko zasadami proporcjonalności i równoważności, lecz również zasadą skuteczności, która wymaga, by wspomniane kary miały skuteczny i odstraszający charakter (zob. podobnie wyroki: z dnia 2 maja 2018 r., Scialdone, C‑574/15, EU:C:2018:295, pkt 29; z dnia 17 stycznia 2019 r., Dzivev i in., C‑310/16, EU:C:2019:30, pkt 29, 30). Ten wymóg skuteczności w sposób nieodzowny obejmuje zarówno ściganie i karanie przestępstw nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii i generalnie korupcji, jak i wykonywanie nałożonych kar, ponieważ w braku skutecznego wykonania kar nie mogą one mieć charakteru skutecznego i odstraszającego.

193    W tym kontekście w pierwszej kolejności to ustawodawca krajowy powinien wprowadzić niezbędne środki. Powinien on w danym wypadku zmienić przepisy i zagwarantować, aby przepisy prawa procesowego mające zastosowanie w przypadku ścigania i karania przestępstw nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii oraz generalnie korupcji nie były ukształtowane w taki sposób, aby ze swej natury powodowały systemowe ryzyko bezkarności czynów stanowiących tego rodzaju przestępstwa, oraz zapewnić ochronę praw podstawowych osób oskarżonych (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 65; oraz z dnia 17 stycznia 2019 r., Dzivev i in., C‑310/16, EU:C:2019:30, pkt 31).

194    Co się tyczy sądów krajowych, ciąży na nich obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności obowiązków wynikających z art. 325 ust. 1 TFUE oraz z decyzji 2006/928 i odstąpienia od stosowania przepisów krajowych, które w ramach postępowania dotyczącego poważnych przestępstw nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii lub generalnie korupcją stoją na przeszkodzie stosowaniu skutecznych i odstraszających kar w celu zwalczania takich przestępstw (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 17 stycznia 2019 r., Dzivev i in., C‑310/16, EU:C:2019:30, pkt 32; a także z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 249, 251).

195    W niniejszej sprawie z informacji zawartych we wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawach C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19, streszczonych w pkt 60, 95 i 107 niniejszego wyroku, wynika, że w wyroku nr 417/2019, wydanym w dniu 3 lipca 2019 r. na podstawie wniosku złożonego przez przewodniczącego izby deputowanych, trybunał konstytucyjny orzekł, iż wszystkie sprawy, w których wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości orzekał w pierwszej instancji przed dniem 23 stycznia 2019 r. i w których do dnia wydania tego wyroku orzeczenia wydane przez wspomniany sąd nie stały się prawomocne, powinny zostać ponownie rozpoznane przez składy orzekające wyspecjalizowane w dziedzinie walki z korupcją, utworzone zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy nr 78/2000 w wykładni dokonanej przez trybunał konstytucyjny. Zgodnie z tymi samymi informacjami z wyroku nr 417/2019 wynika konieczność ponownego rozpoznania w pierwszej instancji w szczególności wszystkich spraw, które w dniu 23 stycznia 2019 r. były rozpoznawane w postępowaniu apelacyjnym lub w których od orzeczenia wydanego w postępowaniu apelacyjnym przysługiwało w tym samym dniu wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Ze wspomnianych informacji wynika również, że w wyroku nr 685/2018 wydanym w dniu 7 listopada 2018 r. na podstawie wniosku złożonego przez premiera trybunał konstytucyjny orzekł, iż wyznaczenie w drodze losowania jedynie czterech z pięciu członków składu pięciu sędziów wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości orzekających w postępowaniu apelacyjnym było sprzeczne z art. 32 zmienionej ustawy nr 304/2004, uściślając, że od dnia jego ogłoszenia wyrok ten znajdował zastosowanie w szczególności do spraw będących w toku i spraw już rozstrzygniętych, o ile dla stron biegł jeszcze termin na skorzystanie z odpowiednich nadzwyczajnych środków zaskarżenia, oraz że orzecznictwo wynikające z tego wyroku wymaga, aby wszystkie te sprawy zostały ponownie rozpoznane w postępowaniu apelacyjnym przez skład orzekający, którego wszyscy członkowie zostali wyznaczeni w drodze losowania.

196    Ponadto, jak wynika z pkt 108 niniejszego wyroku, orzecznictwo trybunału konstytucyjnego wynikające z wyroków wymienionych w poprzednim punkcie może być stosowane kolejno, co w przypadku oskarżonego znajdującego się w sytuacji takiej jak sytuacja NC może oznaczać konieczność dwukrotnego rozpoznania sprawy w pierwszej instancji i ewentualnie trzykrotnego rozpoznania w postępowaniu apelacyjnym.

197    Tak więc wynikająca z tego orzecznictwa trybunału konstytucyjnego konieczność ponownego rozpoznania rozpatrywanych spraw dotyczących korupcji nieuchronnie skutkuje wydłużeniem czasu trwania odpowiednich postępowań karnych. Tymczasem poza faktem, że Rumunia zobowiązała się, jak wynika z pkt I ppkt 5 załącznika IX do aktu przystąpienia, do „zmiany przewlekłej procedury karnej do końca 2005 roku w celu zapewnienia szybkiego i przejrzystego rozpatrywania spraw korupcyjnych, tak aby zagwarantować odpowiednie sankcje ze skutkiem odstraszającym”, Trybunał orzekł, iż biorąc pod uwagę szczególne obowiązki ciążące na tym państwie członkowskim na mocy decyzji 2006/928 w dziedzinie walki z korupcją, krajowe uregulowanie i praktyka krajowa w tej dziedzinie nie mogą skutkować wydłużeniem czasu trwania dochodzeń dotyczących przestępstw korupcyjnych lub osłabieniem w jakikolwiek inny sposób walki z korupcją (zob. podobnie wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 214).

198    Należy dodać, że sąd odsyłający w sprawach C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19 odniósł się nie tylko do złożoności i czasu trwania takiego ponownego rozpoznania przed wysokim trybunałem kasacyjnym i sprawiedliwości, lecz również do krajowych przepisów dotyczących przedawnienia, w szczególności do przepisu zawartego w art. 155 ust. 4 kodeksu karnego, zgodnie z którym przedawnienie następuje, niezależnie od liczby przerw, najpóźniej w dniu, w którym upłynął termin odpowiadający dwukrotności danego ustawowego terminu przedawnienia. Uważa on zatem, że stosowanie orzecznictwa trybunału konstytucyjnego wynikającego z wyroków nr 685/2018 i 417/2019 mogłoby w znacznej liczbie przypadków prowadzić do przedawnienia przestępstw, w związku z czym wiąże się ono z systemowym ryzykiem bezkarności w przypadku poważnych przestępstw nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii lub generalnie korupcji.

199    Wreszcie, zgodnie z informacjami zawartymi we wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości posiada wyłączną kompetencję do rozpoznawania spraw związanych z przestępstwami nadużyć finansowych mogących naruszać interesy finansowe Unii i generalnie korupcji, popełnionych przez osoby zajmujące najwyższe stanowiska w państwie rumuńskim w ramach władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej.

200    W tym względzie należy zauważyć, że nie można wykluczyć systemowego ryzyka bezkarności, jeżeli zastosowanie orzecznictwa trybunału konstytucyjnego wynikającego z wyroków nr 685/2018 i 417/2019 w związku z wykonaniem przepisów krajowych w dziedzinie przedawnienia powoduje brak możliwości skutecznego i odstraszającego ukarania określonej grupy osób, w tym przypadku osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie rumuńskim, które zostały skazane za popełnienie, w ramach sprawowania swych funkcji, poważnych przestępstw nadużyć finansowych lub korupcji na mocy wyroku wydanego w pierwszej instancji lub w postępowaniu apelacyjnym przez wysoki trybunał kasacyjny i sprawiedliwości, od którego to wyroku wniesiono jednak apelację lub skargę nadzwyczajną do tego samego sądu.

201    Mimo bowiem, że skutki tych wyroków trybunału konstytucyjnego są ograniczone pod względem czasowym, mogą one jednak w szczególności mieć bezpośredni i ogólny wpływ na tę grupę osób, ponieważ powodując bezwzględną nieważność takiego wyroku skazującego wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości oraz wymagając ponownego rozpoznania danych spraw dotyczących nadużyć finansowych lub korupcji, wspomniane wyroki mogą skutkować wydłużeniem czasu trwania odpowiednich postępowań karnych poza mające zastosowanie terminy przedawnienia, co uczyniłoby ryzyko bezkarności systemowym w odniesieniu do wspomnianej grupy osób.

202    Tymczasem takie ryzyko podważyłoby cel realizowany zarówno przez art. 325 ust. 1 TFUE, jak i przez decyzję 2006/928, polegający na walce z korupcją na wysokim szczeblu za pomocą skutecznych i odstraszających sankcji.

203    Wynika z tego, że w przypadku gdyby sąd odsyłający w sprawach C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19 doszedł do wniosku, że stosowanie orzecznictwa trybunału konstytucyjnego wynikającego z wyroków nr 685/2018 i nr 417/2019 w związku z zastosowaniem przepisów krajowych w dziedzinie przedawnienia, a w szczególności bezwzględnego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 155 ust. 4 kodeksu karnego, wiązałoby się z systemowym ryzykiem bezkarności czynów stanowiących poważne przestępstwa nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii lub generalnie korupcją, kar przewidzianych w prawie krajowym dla zwalczania takich przestępstw nie można byłoby uznać za skuteczne i odstraszające, co byłoby niezgodne z art. 325 ust. 1 TFUE w związku z art. 2 konwencji OIF, oraz z decyzją 2006/928.

204    Niemniej jednak w zakresie, w jakim postępowania karne rozpatrywane w postępowaniu głównym stanowią przejaw stosowania art. 325 ust. 1 TFUE lub decyzji 2006/928, a zatem prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych, ów sąd odsyłający musi również zapewnić poszanowanie zagwarantowanych w karcie praw podstawowych praw osób, których dotyczą sprawy w postępowaniach głównych, w szczególności prawa zagwarantowane w art. 47 karty praw podstawowych. W obszarze prawnokarnym należy przestrzegać tych praw nie tylko na etapie postępowania przygotowawczego, od chwili postawienia zarzutów zainteresowanej osobie, ale także podczas procesu przed sądem (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 68, 71 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 17 stycznia 2019 r., Dzivev i in., C‑310/16, EU:C:2019:30, pkt 33), jak również w ramach wykonywania kar.

205    W tym względzie należy przypomnieć, że art. 47 akapit drugi zdanie pierwsze karty praw podstawowych ustanawia prawo każdego do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy. Wymagając, by sąd był „ustanowiony uprzednio na mocy ustawy”, przepis ten ma na celu uniknięcie sytuacji, w której organizacja systemu sądownictwa zostałaby pozostawiona uznaniu władzy wykonawczej, oraz zapewnienie, by kwestia ta była regulowana ustawą uchwaloną przez władzę ustawodawczą w sposób zgodny z unormowaniami regulującymi wykonywanie jej kompetencji. Wymóg ten ma zastosowanie do podstawy prawnej samego istnienia sądu, jak również do wszystkich innych przepisów prawa krajowego, których nieprzestrzeganie powoduje nieprawidłowość udziału jednego lub kilku sędziów w rozpoznaniu danej sprawy, takich jak przepisy regulujące skład orzekający [zob. analogicznie z odesłaniem do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego art. 6 EKPC, wyroki: z dnia 26 marca 2020 r. (szczególna procedura kontroli orzeczenia) Simpson/Rada i HG/Komisja, C‑542/18 RX‑II i C‑543/18 RX‑II, EU:C:2020:232, pkt 73; z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 129].

206    Należy zauważyć, że nieprawidłowość, do której dochodzi przy obsadzie składu orzekającego, pociąga za sobą naruszenie art. 47 akapit drugi zdanie pierwsze karty praw podstawowych, w szczególności gdy nieprawidłowość ta ma taki charakter i wagę, że stwarza ona rzeczywiste ryzyko, iż pozostałe władze, w szczególności władza wykonawcza, będą mogły skorzystać z nienależnych im uprawnień dyskrecjonalnych, zagrażając prawidłowości skutku, do którego prowadzi procedura tworzenia składów orzekających, i wzbudzając w ten sposób w przekonaniu jednostek uzasadnione wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności danego sędziego lub danych sędziów, co ma miejsce, gdy dotyczy to podstawowych norm stanowiących integralną część ustroju i funkcjonowania tego systemu sądownictwa [zob. podobnie wyroki: z dnia 26 marca 2020 r., (szczególna procedura kontroli orzeczenia) Simpson/Rada i HG/Komisja, C‑542/18 RX‑II i C‑543/18 RX‑II, EU:C:2020:232, pkt 75; z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 130].

207    W niniejszej sprawie, choć trybunał konstytucyjny orzekł w wyrokach rozpatrywanych w postępowaniu głównym, że wcześniejsza praktyka wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, oparta w szczególności na regulaminie organizacji i funkcjonowania administracyjnego, dotycząca specjalizacji i tworzenia składów orzekających w sprawach dotyczących korupcji, nie była zgodna z odpowiednimi przepisami krajowymi, to nie wydaje się, aby wspomniana praktyka była obarczona oczywistym naruszeniem podstawowej zasady rumuńskiego systemu sądownictwa, które odbierałoby status sądu „ustanowionego uprzednio na mocy ustawy” składom orzekającym w sprawach korupcji wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, ukonstytuowanym zgodnie ze wspomnianą praktyką przed wydaniem tych wyroków trybunału konstytucyjnego.

208    Co więcej, jak wynika z pkt 95 niniejszego wyroku, w dniu 23 stycznia 2019 r. kolegium wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości wydało decyzję, zgodnie z którą wszystkie składy orzekające trzech sędziów tego sądu były wyspecjalizowane na potrzeby rozpoznania spraw korupcyjnych, która to decyzja zdaniem trybunału konstytucyjnego mogła zapobiec niekonstytucyjności dopiero od dnia jej wydania, lecz nie w odniesieniu do przeszłości. Decyzja ta, zgodnie z jej wykładnią dokonaną przez trybunał konstytucyjny, wskazuje, że wcześniejsza praktyka wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości dotycząca specjalizacji nie stanowi oczywistego naruszenia podstawowej zasady systemu sądownictwa Rumunii, ponieważ wymóg specjalizacji wynikający z wyroku nr 417/2019 trybunału konstytucyjnego został uznany za spełniony poprzez samo wydanie formalnego aktu, takiego jak decyzja z dnia 23 stycznia 2019 r., które jedynie potwierdza, że sędziowie wysokiego trybunału kasacyjnego i sprawiedliwości, będący członkami składów orzekających w sprawach korupcji przed wydaniem tej decyzji, byli wyspecjalizowani w tej dziedzinie.

209    Ponadto należy odróżnić sprawy C‑357/19, C‑840/19 i C‑811/19 od spraw zakończonych wyrokiem z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B. (C‑42/17, EU:C:2017:936), w których Trybunał orzekł, że jeżeli sąd krajowy miałby uznać, iż obowiązek niestosowania rozpatrywanych przepisów krajowych napotyka przeszkodę w postaci zasady ustawowej określoności czynów zabronionych i kar, wyrażoną w art. 49 karty praw podstawowych, nie byłby zobowiązany do zastosowania się do tego obowiązku (zob. podobnie wyrok z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, pkt 61). Natomiast wymogi wynikające z art. 47 akapit drugi zdanie pierwsze karty praw podstawowych nie stoją na przeszkodzie pominięciu orzecznictwa wynikającego z wyroków nr 685/2018 i 417/2019 w sprawach C‑357/19, C‑840/19 i C‑811/19.

210    W odpowiedzi na pytanie Trybunału zadane w sprawie C‑357/19 PM podniosła, że wymóg, zgodnie z którym wyroki w postępowaniu apelacyjnym w sprawie korupcji powinny być wydawane w składzie orzekającym, którego wszyscy członkowie są wyznaczani w drodze losowania, stanowi krajowy standard ochrony praw podstawowych. Ze swej strony rząd rumuński i Komisja uważają jednak, że taka kwalifikacja jest błędna zarówno w odniesieniu do tego wymogu, jak i do wymogu utworzenia wyspecjalizowanych składów w dziedzinie przestępstw korupcyjnych.

211    W tym względzie wystarczy przypomnieć, że nawet przy założeniu, iż wymogi te stanowią taki krajowy standard ochrony, pozostaje faktem, że w przypadku gdy sąd państwa członkowskiego ma za zadanie kontrolę zgodności z prawami podstawowymi przepisu lub środka krajowego, który w sytuacji gdy działania państw członkowskich nie są w pełni określone przez prawo Unii, stanowi akt stosowania prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych, art. 53 karty praw podstawowych potwierdza, że organy i sądy krajowe są uprawnione do stosowania krajowych standardów ochrony praw podstawowych, o ile zastosowanie owych standardów nie podważa poziomu ochrony wynikającego z karty praw podstawowych stosownie do wykładni Trybunału ani pierwszeństwa, jednolitości i skuteczności prawa Unii (wyroki z dnia 26 lutego 2013 r., Åkerberg Fransson, C‑617/10, EU:C:2013:105, pkt 29; z dnia 26 lutego 2013 r., Melloni, C‑399/11, EU:C:2013:107, pkt 60; a także z dnia 29 lipca 2019 r., Pelham i in., C‑476/17, EU:C:2019:624, pkt 80).

212    Tymczasem w przypadku gdyby sąd odsyłający w sprawach C‑357/19, C‑811/19 i C‑840/19 doszedł do wniosku, o którym mowa w pkt 203 niniejszego wyroku, zastosowanie krajowego standardu ochrony, na które powołuje się PM, gdyby zostało wykazane, mogłoby podważyć pierwszeństwo, jednolitość i skuteczność prawa Unii, w szczególności art. 325 ust. 1 TFUE w związku z art. 2 konwencji OIF, a także decyzji 2006/928. W takim bowiem przypadku zastosowanie tego krajowego standardu ochrony wiązałoby się z systemowym ryzykiem bezkarności czynów stanowiących poważne przestępstwa nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii lub generalnie korupcji, z naruszeniem wynikającego z tych postanowień i przepisów wymogu ustanowienia skutecznych i odstraszających sankcji w celu zwalczania tego rodzaju przestępstw.

213    W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze w sprawach C‑357/19 i C‑840/19 oraz na pytania pierwsze i czwarte w sprawie C‑811/19 należy odpowiedzieć, że art. 325 ust. 1 TFUE w związku z art. 2 konwencji OIF, jak również decyzję 2006/928 należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że wyroki dotyczące korupcji i nadużyć finansowych związanych z VAT, które nie zostały wydane w pierwszej instancji przez składy orzekające złożone z sędziów wyspecjalizowanych w tej dziedzinie lub, w postępowaniu apelacyjnym, przez składy orzekające, których wszyscy członkowie zostali wyłonieni w drodze losowania, są bezwzględnie nieważne, skutkiem czego sprawy dotyczące korupcji i nadużyć finansowych związanych z VAT muszą, w stosownym przypadku wskutek wniesienia skargi nadzwyczajnej o uchylenie prawomocnego orzeczenia, zostać rozpoznane w pierwszej lub w drugiej instancji, jeżeli stosowanie tego uregulowania lub tej praktyki krajowej może prowadzić do systemowego ryzyka bezkarności czynów stanowiących poważne przestępstwa nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii lub generalnie korupcji. Obowiązek zapewnienia, aby tego rodzaju przestępstwa podlegały skutecznym i odstraszającym sankcjom, nie zwalnia sądu odsyłającego z konieczności zbadania poszanowania praw podstawowych zagwarantowanych w art. 47 karty praw podstawowych, przy czym ów sąd nie może zastosować krajowego standardu ochrony praw podstawowych mogącego prowadzić do takiego systemowego ryzyka bezkarności.

 W przedmiocie pytań drugiego i trzeciego w sprawach C‑357/19, C‑379/19, C‑811/19 i C‑840/19 oraz jedynego pytania w sprawie C‑547/19

214    W pytaniach drugim i trzecim w sprawach C‑357/19, C‑379/19, C‑811/19 i C‑840/19 oraz w jedynym pytaniu w sprawie C‑547/19, które należy zbadać łącznie, sądy odsyłające zmierzają w istocie do ustalenia, czy art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 karty praw podstawowych i decyzję 2006/928, z jednej strony, oraz zasadę pierwszeństwa prawa Unii w związku z rzeczonymi postanowieniami i przepisami oraz z art. 325 ust. 1 TFUE, z drugiej strony, należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie krajowemu uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że sądy powszechne są związane orzeczeniami krajowego sądu konstytucyjnego i nie mogą z tego względu, pod groźbą popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, odstąpić od zastosowania, z mocy własnych uprawnień, orzecznictwa wynikającego z tych orzeczeń, mimo że uważają, w świetle wyroku Trybunału, że orzecznictwo to jest sprzeczne ze wspomnianymi postanowieniami i przepisami prawa Unii.

–       W przedmiocie gwarancji niezawisłości sędziowskiej

215    Sądy odsyłające uważają, że orzecznictwo trybunału konstytucyjnego wynikające z wyroków rozpatrywanych w postępowaniu głównym może godzić w ich niezależność i z tego względu jest niezgodne z prawem Unii, w szczególności z gwarancjami przewidzianymi w art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz w art. 47 karty praw podstawowych i z decyzją 2006/928. W tym względzie uważają one, że trybunał konstytucyjny, który nie stanowi części rumuńskiego systemu sądownictwa, przekroczył granice swoich kompetencji, wydając wyroki rozpatrywane w postępowaniu głównym, i wkroczył w kompetencje sądów powszechnych, do których należy wykładnia i stosowanie ustawodawstwa niższej rangi niż konstytucja. Sądy odsyłające wskazują również, że nieprzestrzeganie wyroków trybunału konstytucyjnego stanowi w prawie rumuńskim przewinienie dyscyplinarne, w związku z czym zasadniczo mają wątpliwości co do tego, czy na podstawie prawa Unii mogą odstąpić od stosowania tych wyroków rozpatrywanych w postępowaniu głównym bez obawy, że zostanie wszczęte wobec nich postępowanie dyscyplinarne.

216    W tym względzie, jak przypomniano w pkt 133 niniejszego wyroku, chociaż organizacja wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich, w tym ustanowienie, skład i funkcjonowanie sądu konstytucyjnego, należy do kompetencji tych ostatnich, to wciąż przy wykonywaniu tej kompetencji państwa członkowskie mają obowiązek dotrzymywać zobowiązań wynikających dla nich z prawa Unii.

217    Artykuł 19 TUE, w którym skonkretyzowano zasadę państwa prawnego wyrażoną w art. 2 TUE, powierza sądom państw członkowskich i Trybunałowi zadanie zapewnienia pełnego stosowania prawa Unii we wszystkich państwach członkowskich, jak również ochrony sądowej praw, jakie jednostki wywodzą z tego prawa [wyroki: z dnia 5 listopada 2019 r., Komisja/Polska (Niezależność sądów powszechnych), C‑192/18, EU:C:2019:924, pkt 98 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołania), C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 108].

218    W szczególności, jak potwierdzono w motywie 3 decyzji 2006/928, wartość państwa prawnego „oznacza […], że państwa członkowskie muszą zapewnić istnienie bezstronnego, niezawisłego i sprawnego systemu administracji i sądownictwa, odpowiednio przystosowanego do między innymi walki z korupcją”.

219    Samo istnienie skutecznej kontroli sądowej służącej zapewnieniu poszanowania prawa Unii jest nieodłączną cechą państwa prawnego. Na tej podstawie i zgodnie z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE państwa członkowskie są zobowiązane do ustanowienia systemu środków odwoławczych i procedur zapewniających jednostkom poszanowanie ich prawa do skutecznej ochrony sądowej w dziedzinach objętych prawem Unii. Zasada skutecznej ochrony sądowej praw, jakie jednostki wywodzą z prawa Unii, do której odnosi się art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, stanowi zasadę ogólną prawa Unii wynikającą z tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim, wyrażoną w art. 6 i 13 EKPC, a aktualnie potwierdzoną w art. 47 karty praw podstawowych (wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociația „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 189, 190 i przytoczone tam orzecznictwo).

220    Wynika stąd, że zgodnie z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE każde państwo członkowskie powinno zapewnić, by organy powołane – jako „sąd” w rozumieniu prawa Unii – do orzekania w kwestiach związanych z wykładnią i stosowaniem tego prawa i należące do jego systemu środków odwoławczych w dziedzinach objętych prawem Unii odpowiadały wymogom skutecznej ochrony sądowej, przy czym postanowienie to mówi o „dziedzinach objętych prawem Unii” niezależnie od tego, w jakiej sytuacji państwa członkowskie stosują to prawo w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych [zob. podobnie wyroki: z dnia 5 listopada 2019 r., Komisja/Polska (Niezależność sądów powszechnych), C‑192/18, EU:C:2019:924, pkt 101, 103 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika, C‑896/19, EU:C:2021:311, pkt 36, 37; a także z dnia 18 maja 2021 r., Asociația „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 191, 192].

221    Tymczasem w celu zagwarantowania, by organy, które mogą orzekać o kwestiach związanych ze stosowaniem lub z wykładnią prawa Unii, mogły zapewniać skuteczną ochronę prawną wymaganą na podstawie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, kluczowe jest zachowanie niezależności takich organów, co potwierdza art. 47 akapit drugi karty praw podstawowych, w którym wśród wymogów związanych z prawem podstawowym do skutecznego środka prawnego wymieniono dostęp do „niezawisłego sądu” [wyroki: z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołania), C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 115 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 18 maja 2021 r., Asociația „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 194].

222    Ten wymóg niezawisłości sędziowskiej, stanowiącej integralny element sądzenia, wchodzi w zakres istoty prawa do skutecznej ochrony sądowej oraz prawa podstawowego do rzetelnego procesu sądowego, które to prawo ma fundamentalne znaczenie jako gwarancja ochrony wszystkich praw, jakie jednostki wywodzą z prawa Unii, oraz zachowania wartości wspólnych państwom członkowskim określonych w art. 2 TUE, w szczególności wartości państwa prawnego [wyrok z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołania), C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 116 i przytoczone tam orzecznictwo].

223    Podobnie, jak wynika w szczególności z motywu 3 decyzji 2006/928 oraz z założonych celów, o których mowa w pkt 1–3 załącznika do tej decyzji, istnienie bezstronnego, niezawisłego i sprawnego systemu sądownictwa ma szczególne znaczenie dla zwalczania korupcji, w szczególności na wysokim szczeblu.

224    Tymczasem wymóg niezawisłości sędziowskiej, który wynika z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, obejmuje dwa aspekty. Pierwszy aspekt, o charakterze zewnętrznym, wymaga, aby dany organ wypełniał swoje zadania w pełni autonomicznie, bez podległości w ramach hierarchii służbowej, bez podporządkowania komukolwiek, w sposób wolny od nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, pozostając w ten sposób pod ochroną przed ingerencją i naciskami z zewnątrz, które mogą zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia. Drugi aspekt, o charakterze wewnętrznym, łączy się z kolei z pojęciem bezstronności i dotyczy jednakowego dystansu do stron sporu i ich odpowiednich interesów w odniesieniu do jego przedmiotu. Aspekt ten wymaga przestrzegania obiektywizmu oraz braku wszelkiego interesu w rozstrzygnięciu sporu poza ścisłym stosowaniem przepisu prawa [zob. podobnie wyrok z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982, pkt 121, 122 i przytoczone tam orzecznictwo].

225    Te wymagane na podstawie prawa Unii gwarancje niezawisłości i bezstronności oznaczają, że muszą istnieć zasady pozwalające wykluczyć, w przekonaniu jednostek, wszelką uzasadnioną wątpliwość co do niepodatności tego organu na czynniki zewnętrzne oraz jego neutralności względem ścierających się przed nim interesów [zob. podobnie wyrok z dnia 19 września 2006 r., Wilson, C‑506/04, EU:C:2006:587, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 18 maja 2021 r., Asociația „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 196; a także z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo].

226    W tym względzie ważne jest, by sędziowie byli chronieni przed ingerencją lub naciskami z zewnątrz, które mogłyby zagrozić ich niezawisłości. Unormowania dotyczące statusu sędziów i wykonywania przez nich ich zadań powinny pozwalać w szczególności na wykluczenie nie tylko wszelkiego bezpośredniego wpływu w postaci zaleceń, ale również bardziej pośrednich form oddziaływania, które mogą zaważyć na decyzjach danych sędziów, oraz zapobiec w ten sposób brakowi widocznych oznak niezawisłości lub bezstronności tych sędziów, który mógłby podważyć zaufanie, jakie sądownictwo powinno budzić w jednostkach w społeczeństwie demokratycznym i państwie prawnym [zob. podobnie wyrok z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołania), C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 119, 139 i przytoczone tam orzecznictwo].

227    Jeżeli chodzi dokładniej o przepisy regulujące system odpowiedzialności dyscyplinarnej, wymóg niezawisłości zakłada, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, że system ten przewiduje niezbędne gwarancje w celu uniknięcia ryzyka wykorzystywania takiego systemu do politycznej kontroli treści orzeczeń sądowych. W tym celu istotne jest, aby okoliczność, że orzeczenie sądowe zawiera ewentualny błąd w wykładni i stosowaniu przepisów prawa krajowego i prawa Unii, lub w ocenie okoliczności faktycznych i ocenie dowodów, nie może sama w sobie prowadzić do pociągnięcia danego sędziego do odpowiedzialności dyscyplinarnej [zob. podobnie wyroki: z dnia 18 maja 2021 r., Asociația „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 198, 234 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 134, 138]. Zapewnienie, by sędziowie ci nie byli narażeni na postępowania lub sankcje dyscyplinarne z racji skorzystania z uprawnienia do zwrócenia się do Trybunału w trybie art. 267 TFUE, która to decyzja leży wyłącznie w ich gestii, stanowi ponadto nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziów sądów krajowych [zob. podobnie wyroki: z dnia 5 lipca 2016 r., Ognyanov, C‑614/14, EU:C:2016:514, pkt 17, 25; z dnia 26 marca 2020 r., Miasto Łowicz i Prokurator Generalny, C‑558/18 i C‑563/18, EU:C:2020:234, pkt 59; a także z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 91].

228    Ponadto, zgodnie z zasadą podziału władz charakteryzującą funkcjonowanie państwa prawnego, konieczne jest zagwarantowanie niezależności sądów względem władzy ustawodawczej i wykonawczej [wyroki: z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982, pkt 124 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołania), C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 118].

229    Tymczasem, chociaż ani art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, ani żaden inny przepis prawa Unii nie narzucają państwom członkowskim określonego modelu konstytucyjnego regulującego stosunki i interakcje pomiędzy poszczególnymi organami państwowymi, w szczególności co się tyczy określania i rozgraniczenia ich kompetencji, to jednak te państwa członkowskie muszą przestrzegać w szczególności wymogów niezawisłości sądów wynikających z tych postanowień prawa Unii [zob. w odniesieniu do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego art. 6 EKPC wyrok z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982, pkt 130].

230    W tych okolicznościach art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz decyzja 2006/928 nie stoją na przeszkodzie krajowemu uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że orzeczenia sądu konstytucyjnego są wiążące dla sądów powszechnych, pod warunkiem jednak, że prawo krajowe gwarantuje niezależność wspomnianego sądu konstytucyjnego w szczególności względem władzy ustawodawczej i wykonawczej, wymaganą przez te postanowienia i przepisy. Natomiast jeżeli prawo krajowe nie gwarantuje tej niezależności, owe postanowienia i przepisy prawa Unii stoją na przeszkodzie takiemu uregulowaniu krajowemu lub takiej praktyce krajowej, ponieważ taki sąd konstytucyjny nie jest w stanie zapewnić skutecznej ochrony sądowej wymaganej w art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE.

231    W niniejszej sprawie wątpliwości wyrażone przez sądy odsyłające w odniesieniu do wymogu niezawisłości sędziowskiej wynikającego z tych postanowień i przepisów prawa Unii dotyczą, po pierwsze, wszystkich aspektów dotyczących statusu, składu i funkcjonowania trybunału konstytucyjnego, który wydał wyroki rozpatrywane w postępowaniu głównym. W szczególności sądy te zwracają uwagę, że zgodnie z konstytucją Rumunii nie jest on częścią systemu sądownictwa, że jego członkowie są mianowani przez organy należące do władzy ustawodawczej i wykonawczej, które również są uprawnione do wnoszenia do niego spraw, oraz że przekroczył on swoje kompetencje i dokonał arbitralnej wykładni właściwych przepisów krajowych.

232    Co się tyczy okoliczności, że zgodnie z konstytucją Rumunii trybunał konstytucyjny nie jest częścią systemu sądownictwa, w pkt 229 niniejszego wyroku przypomniano, że prawo Unii nie narzuca państwom członkowskim określonego modelu konstytucyjnego regulującego stosunki i interakcje pomiędzy poszczególnymi organami państwowymi, w szczególności jeśli chodzi o określenie i rozgraniczenie ich odpowiednich kompetencji. W tym względzie należy uściślić, że prawo Unii nie stoi na przeszkodzie ustanowieniu sądu konstytucyjnego, którego orzeczenia są wiążące dla sądów powszechnych, pod warunkiem że przestrzega on wymogów niezależności, o których mowa w pkt 224–230 niniejszego wyroku. Tymczasem z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wynika nic, co mogłoby sugerować, że trybunał konstytucyjny, którego zadaniem jest w szczególności kontrola zgodności ustaw i rozporządzeń z konstytucją oraz orzekanie w przedmiocie konfliktów prawnych o charakterze konstytucyjnym między organami publicznymi na podstawie art. 146 lit. d) i e) konstytucji Rumunii, nie spełnia tych wymogów.

233    Co się tyczy warunków powołania sędziów trybunału konstytucyjnego, z orzecznictwa Trybunału wynika, że sam fakt, iż dani sędziowie są, jak to ma miejsce w przypadku sędziów trybunału konstytucyjnego na podstawie art. 142 ust. 3 konstytucji Rumunii, powoływani przez władzę ustawodawczą i wykonawczą, nie może powodować zależności owych sędziów od wspomnianych organów ani budzić wątpliwości co do ich bezstronności, jeżeli po powołaniu osoby te nie podlegają żadnej presji i nie otrzymują zaleceń podczas wykonywania swoich obowiązków [zob. analogicznie wyrok z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982, pkt 133 i przytoczone tam orzecznictwo].

234    Wprawdzie może okazać się konieczne upewnienie się, że materialne warunki oraz zasady proceduralne podejmowania wspomnianych decyzji dotyczących powoływania sędziów są sformułowane w sposób nieprowadzący do powstania w przekonaniu jednostek uzasadnionych wątpliwości co do niepodatności danych sędziów na czynniki zewnętrzne oraz ich neutralności względem ścierających się przed nimi interesów po tym, jak zostaną oni powołani, a także że w tym celu szczególnie ważne jest to, by rzeczone warunki i zasady zostały opracowane w taki sposób, aby spełniały wymogi przypomniane w pkt 226 niniejszego wyroku [wyrok z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołania), C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 123 i przytoczone tam orzecznictwo], z informacji zawartych we wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wynika jednak, by warunki, w jakich zostali powołani sędziowie trybunału konstytucyjnego, który wydał wyroki rozpatrywane w postępowaniu głównym, naruszały wspomniane wymogi.

235    Należy ponadto zauważyć, że zgodnie z tymi samymi informacjami konstytucja Rumunii przewiduje w art. 142 ust. 2, że sędziowie trybunału konstytucyjnego są „powoływani na dziewięcioletnią kadencję, która nie może zostać przedłużona ani odnowiona”, i uściśla w art. 145, że sędziowie ci są „niezawiśli w sprawowaniu swojego urzędu i są nieusuwalni w trakcie swojej kadencji”. Ponadto art. 143 wspomnianej konstytucji określa warunki powoływania sędziów trybunału konstytucyjnego, wymagając w tym celu, aby mieli oni „wyższe wykształcenie prawnicze, wyróżniali się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz mieli co najmniej 18-letni staż zawodowy w działalności prawniczej lub w wyższym szkolnictwie prawniczym”, podczas gdy art. 144 tej konstytucji ustanawia zasadę niezgodności funkcji sędziego trybunału konstytucyjnego „z jakąkolwiek inną działalnością publiczną lub prywatną, z wyjątkiem działalności pedagogicznej w wyższym szkolnictwie prawniczym”.

236    W niniejszej sprawie należy dodać, że okoliczność, iż organy władzy wykonawczej i ustawodawczej mogą wnieść sprawę do trybunału konstytucyjnego, jest związana z charakterem i funkcją sądu ustanowionego w celu rozstrzygania sporów o charakterze konstytucyjnym i nie może sama w sobie stanowić elementu pozwalającego podważyć jego niezależność od tych organów.

237    Co się tyczy kwestii, czy trybunał konstytucyjny nie działał w sposób niezawisły i bezstronny w sprawach, w których zapadły wyroki rozpatrywane w postępowaniach głównych, sama okoliczność przywołana przez sądy odsyłające, zgodnie z którą trybunał konstytucyjny przekroczył swoje kompetencje kosztem rumuńskiego organu sądowego i dokonał arbitralnej wykładni właściwych przepisów krajowych, nawet gdyby została wykazana, nie pozwala na ustalenie, że trybunał konstytucyjny nie spełnia wymogów niezawisłości i bezstronności przypomnianych w pkt 224–230 niniejszego wyroku. Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawierają bowiem żadnej innej szczegółowej informacji, która wskazywałaby, że wyroki te zapadły w kontekście budzącym uzasadnione wątpliwości co do pełnego poszanowania tych wymogów przez trybunał konstytucyjny.

238    Co się tyczy, z drugiej strony, odpowiedzialności dyscyplinarnej, na pociągnięcie do której są oni narażeni na gruncie rozpatrywanych przepisów prawa krajowego w przypadku niezastosowania się do orzeczeń krajowego sądu konstytucyjnego, prawdą jest, że ochrona niezawisłości sędziowskiej nie może w szczególności skutkować całkowitym wyłączeniem przypadków, w których sędzia może ponosić odpowiedzialność dyscyplinarną – w sytuacjach absolutnie wyjątkowych – za treść wydanego przez siebie orzeczenia sądowego. Tak rozumiany wymóg niezawisłości nie ma bowiem z pewnością na celu tuszowania ewentualnych poważnych i całkowicie niewybaczalnych zachowań ze strony sędziów, polegających na przykład na celowym i wynikającym ze złej wiary lub z wyjątkowo poważnych i rażących zaniedbań pogwałceniu przepisów prawa krajowego i prawa Unii, których przestrzeganie mają zapewnić, lub na arbitralnym szafowaniu wyroków lub odmowie wymiaru sprawiedliwości, podczas gdy jako depozytariusze funkcji orzeczniczych mają za zadanie orzekać w sporach poddawanych im pod rozstrzygnięcie przez jednostki [wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 137].

239    Natomiast dla zachowania niezawisłości sądów i uniknięcia w ten sposób sytuacji, w której system odpowiedzialności dyscyplinarnej mógłby przestać służyć jego celom i mógłby być wykorzystywany do politycznej kontroli orzeczeń sądowych lub wywierania nacisków na sędziów, zasadnicze znaczenie ma to, by okoliczność, że orzeczenie sądowe obarczone jest ewentualnym błędem w zakresie wykładni i stosowania przepisów prawa krajowego i prawa Unii lub w zakresie ustalenia stanu faktycznego lub oceny dowodów, nie mogła sama w sobie prowadzić do pociągnięcia danego sędziego do odpowiedzialności dyscyplinarnej [wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 138 i przytoczone tam orzecznictwo].

240    W konsekwencji konieczne jest, by pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności dyscyplinarnej w związku z wydaniem orzeczenia sądowego było ograniczone do absolutnie wyjątkowych wypadków, takich jak te wskazane w pkt 238 niniejszego wyroku, i podlegało w tym zakresie obiektywnym i sprawdzalnym kryteriom związanym z wymogami dotyczącymi należytego sprawowania wymiaru sprawiedliwości, a także gwarancjom mającym na celu uniknięcie wszelkiego ryzyka nacisków zewnętrznych na treść orzeczeń sądowych i wykluczenie w ten sposób, w przekonaniu jednostek, wszelkiej uzasadnionej wątpliwości co do niepodatności danych sędziów na takie naciski i ich neutralności względem ścierających się przed nimi interesów [wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C‑791/19, EU:C:2021:596, pkt 139 i przytoczone tam orzecznictwo].

241    W niniejszej sprawie informacje zawarte we wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wskazują na to, by odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów krajowych sądów powszechnych za nieprzestrzeganie orzeczeń trybunału konstytucyjnego, o której mowa w art. 99 lit. ș) ustawy nr 303/2004, której brzmienie nie zawiera żadnego innego warunku, była ograniczona do przypadków całkowicie wyjątkowych, przywołanych w pkt 238 niniejszego wyroku, wbrew orzecznictwu przytoczonemu w pkt 239 i 240 tego wyroku.

242    Z powyższego wynika, że art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz decyzję 2006/928 należy interpretować w ten sposób, iż nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że orzeczenia krajowego sądu konstytucyjnego wiążą sądy powszechne, pod warunkiem jednak, że prawo krajowe zawiera gwarancje niezależności owego sądu konstytucyjnego, w szczególności od władz ustawodawczej i wykonawczej, takie jak wymagane na gruncie powyższych postanowień i przepisów. Natomiast wspomniane postanowienia traktatu UE i rzeczoną decyzję należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które sprawia, że każde niezastosowanie się do orzeczenia krajowego sądu konstytucyjnego przez sędziów krajowych sądów powszechnych może spowodować wszczęcie wobec nich postępowania dyscyplinarnego.

243    W tych okolicznościach i w odniesieniu do spraw, w których uregulowanie krajowe lub praktyka krajowa rozpatrywane w postępowaniu głównym stanowią przejaw stosowania prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych, odrębne badanie art. 47 karty praw podstawowych, które mogłoby jedynie potwierdzać wniosek przedstawiony już w poprzednim punkcie niniejszego wyroku, nie wydaje się konieczne w celu udzielenia odpowiedzi na pytania sądów odsyłających i rozstrzygnięcia zawisłych przed nimi sporów.

–       W przedmiocie pierwszeństwa prawa Unii

244    Sądy odsyłające zauważają, że orzecznictwo trybunału konstytucyjnego wynikające z wyroków rozpatrywanych w postępowaniu głównym, w odniesieniu do którego mają one wątpliwości co do jego zgodności z prawem Unii, ma zgodnie z art. 147 ust. 4 konstytucji Rumunii charakter wiążący i powinno być przestrzegane przez sądy krajowe pod rygorem nałożenia na ich członków kary dyscyplinarnej na podstawie art. 99 lit. ș) ustawy nr 303/2004. W tych okolicznościach zmierzają one do ustalenia, czy zasada pierwszeństwa prawa Unii stoi na przeszkodzie takiemu uregulowaniu krajowemu lub praktyce krajowej i zezwala sądowi krajowemu na odstąpienie od stosowania orzecznictwa tego rodzaju, bez narażania jego członków na ryzyko nałożenia kary dyscyplinarnej.

245    W tym względzie należy przypomnieć, że w swoim utrwalonym orzecznictwie dotyczącym traktatu EWG Trybunał orzekł już, iż traktaty wspólnotowe, w odróżnieniu od zwykłych umów międzynarodowych, ustanowiły nowy porządek prawny, który w chwili wejścia w życie traktatów staje się częścią systemu prawnego państw członkowskich i który wiąże ich sądy. W dziedzinach określonych w traktatach państwa członkowskie ograniczyły na rzecz tego nowego porządku prawnego, wyposażonego we własne instytucje, swoje suwerenne prawa, przy czym podmiotami tego porządku prawnego są nie tylko państwa członkowskie, lecz również ich obywatele (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 lutego 1963 r., van Gend & Loos, 26/62, EU:C:1963:1, s. 23; z dnia 15 lipca 1964 r., Costa, 6/64, EU:C:1964:66, s. 1158, 1159).

246    I tak w wyroku z dnia 15 lipca 1964 r., Costa (6/64, EU:C:1964:66, s. 1158–1160), Trybunał ustanowił zasadę pierwszeństwa prawa wspólnotowego rozumianą jako ustanawiającą prymat tego prawa przed prawem państw członkowskich. W tym względzie Trybunał stwierdził, że skutkiem ustanowienia w traktacie EWG własnego porządku prawnego, który państwa członkowskie przyjęły na zasadach wzajemności, jest brak możliwości uznawania przez nie pierwszeństwa przed tym porządkiem prawnym jednostronnego, późniejszego środka, oraz brak możliwości przeciwstawiania prawu wynikającemu z traktatu EWG jakiegokolwiek wewnętrznego aktu prawnego, gdyż oznaczałoby to utratę przez to prawo wspólnotowego charakteru i zakwestionowania samych podstaw prawnych Wspólnoty. Ponadto moc wiążąca prawa wspólnotowego nie może różnić się w poszczególnych państwach w zależności od ich późniejszego wewnętrznego ustawodawstwa, gdyż zagroziłoby to realizacji celów traktatu EWG i powodowałoby dyskryminację ze względu na przynależność państwową zabronioną na mocy tego traktatu.

247    W pkt 21 opinii 1/91 (Porozumienie EOG – I) z dnia 14 grudnia 1991 r. (EU:C:1991:490) Trybunał uznał, że mimo iż traktat EWG został zawarty w formie umowy międzynarodowej, stanowi on kartę konstytucyjną wspólnoty opartej na zasadzie praworządności, a najistotniejszymi cechami w ten sposób ustanowionego porządku prawnego są w szczególności jego pierwszeństwo przed prawem państw członkowskich oraz bezpośrednia skuteczność wielu postanowień, które stosują się do ich obywateli i do nich samych.

248    Te zasadnicze cechy porządku prawnego Unii oraz znaczenie należnego mu poszanowania zostały zresztą potwierdzone ratyfikacją, bez zastrzeżeń, traktatów zmieniających traktat EWG, a w szczególności traktatu z Lizbony. Przy przyjmowaniu tego traktatu konferencja przedstawicieli rządów państw członkowskich uznała bowiem za stosowne, aby w deklaracji nr 17 odnoszącej się do pierwszeństwa, załączonej do Aktu końcowego konferencji międzyrządowej, która przyjęła traktat z Lizbony (Dz.U. 2012, C 326, s. 346), wyraźnie przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej traktaty i prawo przyjęte przez Unię na podstawie traktatów mają pierwszeństwo przed prawem państw członkowskich na warunkach ustanowionych przez wspomniane orzecznictwo.

249    Należy dodać, że w art. 4 ust. 2 TUE przewidziano, iż Unia szanuje równość państw członkowskich wobec traktatów. Tymczasem Unia może szanować taką równość tylko wtedy, gdy zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawa Unii państwa członkowskie nie mogą przyznać pierwszeństwa, przeciwko porządkowi prawnemu Unii, jednostronnemu środkowi, niezależnie od jego charakteru.

250    Po wejściu w życie traktatu z Lizbony Trybunał wielokrotnie potwierdzał swoje wcześniejsze orzecznictwo dotyczące zasady pierwszeństwa prawa Unii, która to zasada nakłada na wszystkie organy państw członkowskich obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności różnych unormowań prawa Unii, a prawo państw członkowskich nie może mieć wpływu na skuteczność przyznaną tym różnym normom w obrębie terytorium tych państw [wyroki: z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 244 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 156; a także z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 78 i przytoczone tam orzecznictwo].

251    I tak, zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawa Unii fakt powoływania się przez państwo członkowskie na przepisy prawa krajowego, choćby rangi konstytucyjnej, nie może naruszać jedności i skuteczności prawa Unii. Otóż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem skutki powiązane z zasadą pierwszeństwa prawa Unii wiążą wszystkie organy państwa członkowskiego, czemu w szczególności nie mogą stanąć na przeszkodzie przepisy wewnętrzne, w tym również przepisy rangi konstytucyjnej [wyroki: z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 245 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 157; a także z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 79 i przytoczone tam orzecznictwo].

252    W tym względzie należy w szczególności przypomnieć, że zasada pierwszeństwa wymaga, aby sąd krajowy, którego zadaniem jest stosowanie, w ramach swojej właściwości, przepisów prawa Unii, w braku możliwości dokonania wykładni uregulowania krajowego zgodnej z wymogami prawa Unii, zapewnił pełną skuteczność wymogów tego prawa w zawisłym przed nim sporze, odstępując w razie potrzeby od stosowania, z mocy własnych uprawnień, wszelkich uregulowań lub praktyk krajowych, także późniejszych, które są sprzeczne z bezpośrednio skutecznym przepisem prawa Unii, bez konieczności żądania uprzedniego zniesienia tych uregulowań lub praktyk w drodze ustawodawczej lub w jakimkolwiek innym trybie konstytucyjnym ani bez konieczności oczekiwania na takie uchylenie (zob. podobnie wyroki: z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 247, 248; z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 80).

253    Tymczasem w odniesieniu do postanowień i przepisów prawa Unii, których dotyczą wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, należy przypomnieć, że z orzecznictwa Trybunału wynika, iż art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 325 ust. 1 TFUE oraz założone cele wymienione w załączniku do decyzji 2006/928 są sformułowane w sposób jasny i precyzyjny i nie są obwarowane żadnym warunkiem, wobec czego są one bezpośrednio skuteczne (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, pkt 38 i 39; z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 249, 250).

254    W tym kontekście należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 19 TUE to do sądów krajowych i Trybunału należy zapewnienie pełnego stosowania prawa Unii we wszystkich państwach członkowskich, jak również ochrony sądowej praw, jakie jednostki wywodzą z tego prawa, przy czym Trybunał posiada wyłączną kompetencję do dokonania ostatecznej wykładni tego prawa (zob. podobnie wyrok z dnia 2 września 2021 r., Republika Mołdawii, C‑741/19, EU:C:2021:655, pkt 45). Tymczasem w ramach wykonywania tej kompetencji do Trybunału należy ostateczne określenie zakresu zasady pierwszeństwa prawa Unii w świetle właściwych przepisów tego prawa, przy czym zakres ten nie może zależeć od wykładni przepisów prawa krajowego ani od przyjętej przez sąd krajowy wykładni przepisów prawa Unii, która nie odpowiada wykładni Trybunału. W tym celu procedura odesłania prejudycjalnego przewidziana w art. 267 TFUE, która jest kluczowym elementem systemu sądowniczego wprowadzonego w traktatach, ustanawia dialog między Trybunałem a sądami państw członkowskich, mając na celu zapewnienie jednolitej wykładni prawa Unii, umożliwiając tym samym zapewnienie jego spójności, pełnej skuteczności i autonomii oraz, wreszcie, odrębnego charakteru prawa ustanowionego w traktatach (wyroki: z dnia 6 marca 2018 r., Achmea, C‑284/16, EU:C:2018:158, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 6 października 2021 r., Consorzio Italian Management i Catania Multiservizi, C‑561/19, EU:C:2021:799, pkt 27).

255    W niniejszej sprawie sądy odsyłające podnoszą, że zgodnie z konstytucją Rumunii są one związane orzecznictwem wynikającym z wyroków trybunału konstytucyjnego rozpatrywanych w postępowaniu głównym i nie mogą, pod rygorem narażenia ich członków na ryzyko wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub nałożenia kar dyscyplinarnych, odstąpić od stosowania tego orzecznictwa, nawet jeśli uznają w świetle wyroku wydanego przez Trybunał w trybie prejudycjalnym, że wspomniane orzecznictwo jest sprzeczne z prawem Unii.

256    W tym względzie należy przypomnieć, że orzeczenie wydane przez Trybunał w trybie prejudycjalnym wiąże sąd krajowy w zakresie dotyczącym wykładni rozpatrywanych przepisów prawa Unii w celu rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym (zob. podobnie wyrok z dnia 5 kwietnia 2016 r., PFE, C‑689/13, EU:C:2016:199, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo).

257    Tym samym sądowi krajowemu, który skorzystał z uprawnienia lub zastosował się do obowiązku zwrócenia się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE, nie można uniemożliwiać natychmiastowego zastosowania prawa Unii zgodnie z orzeczeniem lub orzecznictwem Trybunału, pod rygorem osłabienia skuteczności (effet utile) tego postanowienia (zob. podobnie wyroki: z dnia 9 marca 1978 r., Simmenthal, 106/77, EU:C:1978:49, pkt 20; z dnia 5 kwietnia 2016 r., PFE, C‑689/13, EU:C:2016:199, pkt 39). Należy dodać, że uprawnienie do uczynienia, w chwili tego stosowania, wszystkiego, co jest konieczne do odstąpienia od stosowania uregulowania krajowego lub praktyki krajowej, które ewentualnie utrudniają pełną skuteczność norm prawa Unii, stanowi integralną część zadań sądu Unii należących do sądu krajowego, który jest zobowiązany do stosowania, w ramach jego kompetencji, norm prawa Unii, w związku z czym wykonywanie tego uprawnienia stanowi nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej wynikającej z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE [zob. podobnie wyroki: z dnia 26 marca 2020 r., Miasto Łowicz i Prokurator Generalny, C‑558/18 i C‑563/18, EU:C:2020:234, pkt 59; oraz z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 91].

258    Tym samym sprzeczne z wymogami wynikającymi z samej natury prawa Unii są wszelkie krajowe uregulowania lub praktyka krajowa, powodujące ograniczenie skuteczności tego prawa poprzez odmowę przyznania sądowi, w którego kompetencji leży jego zastosowanie, uprawnienia do uczynienia, w momencie stosowania tego prawa, wszystkiego, co niezbędne do pominięcia krajowego przepisu lub praktyki krajowej mogących ewentualnie stać na przeszkodzie pełnej skuteczności unormowań prawa Unii (zob. podobnie wyroki: z dnia 22 czerwca 2010 r., Melki i Abdeli, C‑188/10 i C‑189/10, EU:C:2010:363, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 5 kwietnia 2016 r., PFE, C‑689/13, EU:C:2016:199, pkt 41; a także z dnia 4 grudnia 2018 r., Minister for Justice and Equality i Commissioner of An Garda Síochána, C‑378/17, EU:C:2018:979, pkt 36).

259    Tymczasem uregulowanie krajowe lub praktyka krajowa, które sprawiają, że wyroki krajowego sądu konstytucyjnego są wiążące dla sądów powszechnych, podczas gdy sądy te uważają, w świetle wyroku wydanego przez Trybunał w trybie prejudycjalnym, że orzecznictwo wynikające z tych wyroków sądu konstytucyjnego jest sprzeczne z prawem Unii, może uniemożliwić tym sądom zapewnienie pełnej skuteczności wymogów tego prawa, który to skutek może zostać wzmocniony przez fakt, że prawo krajowe kwalifikuje ewentualne nieprzestrzeganie tego orzecznictwa sądu konstytucyjnego jako przewinienie dyscyplinarne.

260    W tym kontekście należy zauważyć, że art. 267 TFUE stoi na przeszkodzie wszelkim krajowym uregulowaniom lub praktyce krajowej, które mogłyby uniemożliwić sądom krajowym, w zależności od przypadku, skorzystanie z uprawnienia lub zastosowanie się do przewidzianego w tym art. 267 obowiązku zwrócenia się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym [zob. podobnie wyroki: z dnia 5 kwietnia 2016 r., PFE, C‑689/13, EU:C:2016:199, pkt 32–34 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982, pkt 103; a także z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 93]. Ponadto zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 227 niniejszego wyroku okoliczność, że sędziowie krajowi nie są narażeni na postępowanie lub kary dyscyplinarne za skorzystanie z możliwości wniesienia sprawy do Trybunału na podstawie art. 267 TFUE, która należy do ich wyłącznej kompetencji, stanowi nieodłączną gwarancję niezawisłości tych sędziów. Podobnie, w przypadku gdyby w następstwie odpowiedzi Trybunału sędzia krajowego sądu powszechnego uznał, że orzecznictwo krajowego sądu konstytucyjnego jest sprzeczne z prawem Unii, okoliczność, że ten sędzia krajowego sądu nie zastosowałby wspomnianego orzecznictwa zgodnie z zasadą pierwszeństwa tego prawa, w żaden sposób nie może prowadzić do pociągnięcia go do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

261    W niniejszym przypadku z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że na podstawie art. 99 lit. ș) ustawy nr 303/2004 przeciwko niektórym sędziom sądów odsyłających zostały wszczęte postępowania dyscyplinarne w następstwie złożenia przez nich wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Ponadto, w przypadku gdyby odpowiedź Trybunału skłoniła te sądy do odstąpienia od stosowania orzecznictwa trybunału konstytucyjnego wynikającego z wyroków rozpatrywanych w postępowaniu głównym, nie wydaje się również wykluczone, w świetle orzecznictwa trybunału konstytucyjnego, o którym mowa w pkt 58 niniejszego wyroku, że sędziowie zasiadający w rzeczonych sądach byliby narażeni na ryzyko nałożenia kar dyscyplinarnych.

262    Z powyższego wynika, że zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, iż stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że krajowe sądy powszechne są związane orzeczeniami krajowego sądu konstytucyjnego i nie mogą, pod rygorem popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, odstąpić, z mocy własnych uprawnień, od stosowania tych orzeczeń, nawet jeżeli uważają one, w świetle wyroku Trybunału, że wspomniane orzeczenia są sprzeczne z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 325 ust. 1 TFUE lub decyzją 2006/928.

263    W świetle całości powyższych rozważań na pytania drugie i trzecie w sprawach C‑357/19, C‑379/19, C‑811/19 i C‑840/19, jak również na jedyne pytanie w sprawie C‑547/19, należy udzielić następującej odpowiedzi:

–        art. 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, jak również decyzję 2006/928 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że orzeczenia krajowego sądu konstytucyjnego wiążą sądy powszechne, pod warunkiem że prawo krajowe zawiera gwarancje niezależności owego sądu konstytucyjnego, w szczególności od władz ustawodawczej i wykonawczej, takie jak wymagane na gruncie powyższych postanowień i przepisów. Natomiast wspomniane postanowienia traktatu UE i rzeczoną decyzję należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które sprawia, że każde niezastosowanie się do orzeczenia krajowego sądu konstytucyjnego przez sędziów krajowych sądów powszechnych może spowodować wszczęcie wobec nich postępowania dyscyplinarnego;

–        zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że krajowe sądy powszechne są związane orzeczeniami krajowego sądu konstytucyjnego i nie mogą, pod rygorem popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, odstąpić, z mocy własnych uprawnień, od stosowania tych orzeczeń, nawet jeżeli uważają one, w świetle wyroku Trybunału, że wspomniane orzeczenia są sprzeczne z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 325 ust. 1 TFUE lub decyzją 2006/928.

 W przedmiocie kosztów

264    Dla stron w postępowaniach głównych niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądami odsyłającymi, do nich zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione przez inne strony w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

1)      Decyzja Komisji 2006/928/WE z dnia 13 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia mechanizmu współpracy i weryfikacji postępów Rumunii w realizacji określonych założeń w zakresie reformy systemu sądownictwa oraz walki z korupcją, jest, do chwili jej uchylenia, w pełni wiążąca w stosunku do Rumunii. Cele zawarte w załączniku do tej decyzji dotyczące zapewnienia przestrzegania przez to państwo członkowskie zasady państwa prawnego wyrażonej w art. 2 TUE są wiążące dla tego państwa członkowskiego w takim znaczeniu, że jest ono zobowiązane do podjęcia odpowiednich środków dla ich realizacji, przy należytym uwzględnieniu, w świetle zasady lojalnej współpracy wyrażonej w art. 4 ust. 3 TUE, sprawozdań sporządzonych przez Komisję Europejską na podstawie tej decyzji, a w szczególności zawartych w nich zaleceń.

2)      [Sprostowany postanowieniem z dnia 15 marca 2022 r.] Artykuł 325 ust. 1 TFUE w związku z art. 2 Konwencji sporządzonej na podstawie artykułu K.3 Traktatu o Unii Europejskiej o ochronie interesów finansowych Wspólnot Europejskich, podpisanej w Brukseli w dniu 26 lipca 1995 r., jak również decyzję 2006/928 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że wyroki dotyczące korupcji i nadużyć finansowych związanych z podatkiem od wartości dodanej (VAT), które nie zostały wydane w pierwszej instancji przez składy orzekające złożone z sędziów wyspecjalizowanych w tej dziedzinie lub, w postępowaniu apelacyjnym, przez składy orzekające, których wszyscy członkowie zostali wyłonieni w drodze losowania, są bezwzględnie nieważne, skutkiem czego sprawy dotyczące korupcji i nadużyć finansowych związanych z VAT muszą, w stosownym przypadku wskutek wniesienia skargi nadzwyczajnej o uchylenie prawomocnego orzeczenia, zostać rozpoznane w pierwszej lub w drugiej instancji, jeżeli stosowanie tego uregulowania lub tej praktyki krajowej może prowadzić do systemowego ryzyka bezkarności czynów stanowiących poważne przestępstwa nadużycia finansowego stanowiącego naruszenie interesów finansowych Unii lub generalnie korupcji. Obowiązek zapewnienia, aby tego rodzaju przestępstwa podlegały skutecznym i odstraszającym sankcjom, nie zwalnia sądu odsyłającego z konieczności zbadania poszanowania praw podstawowych zagwarantowanych w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, przy czym ów sąd nie może zastosować krajowego standardu ochrony praw podstawowych mogącego prowadzić do takiego systemowego ryzyka bezkarności.

3)      Artykuł 2 i art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, jak również decyzję 2006/928 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że orzeczenia krajowego sądu konstytucyjnego wiążą sądy powszechne, pod warunkiem że prawo krajowe zawiera gwarancje niezależności owego sądu konstytucyjnego, w szczególności od władz ustawodawczej i wykonawczej, takie jak wymagane na gruncie powyższych postanowień i przepisów. Natomiast wspomniane postanowienia traktatu UE i rzeczoną decyzję należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które sprawia, że każde niezastosowanie się do orzeczenia krajowego sądu konstytucyjnego przez sędziów krajowych sądów powszechnych może spowodować wszczęcie wobec nich postępowania dyscyplinarnego.

4)      Zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu lub praktyce krajowej, które sprawiają, że krajowe sądy powszechne są związane orzeczeniami krajowego sądu konstytucyjnego i nie mogą, pod rygorem popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, odstąpić, z mocy własnych uprawnień, od stosowania tych orzeczeń, nawet jeżeli uważają one, w świetle wyroku Trybunału, że wspomniane orzeczenia są sprzeczne z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 325 ust. 1 TFUE lub decyzją 2006/928.

Podpisy

*      Język postępowania: rumuński.