Sprawa T‑145/22
CEDC International sp. z o.o.
przeciwko
Urzędowi Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej
Wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 28 czerwca 2023 r.
Znak towarowy Unii Europejskiej – Postępowanie w sprawie sprzeciwu – Zgłoszenie trójwymiarowego unijnego znaku towarowego – Kształt źdźbła trawy w butelce – Wcześniejsze krajowe znaki towarowe – Względna podstawa odmowy rejestracji – Artykuł 8 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 40/94 [obecnie art. 8 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/1001] – Pojęcie „agenta” lub „przedstawiciela” – Wymóg bezpośredniego porozumienia umownego
1. Znak towarowy Unii Europejskiej – Definicja i uzyskanie unijnego znaku towarowego – Względne podstawy odmowy rejestracji – Brak zgody właściciela znaku towarowego na rejestrację, o którą agent lub przedstawiciel występuje na swoją rzecz – Przesłanka – Własność wcześniejszego znaku towarowego przysługująca wnoszącemu sprzeciw – Pojęcie
(rozporządzenie Rady nr 40/94, art. 8 ust. 3)
(zob. pkt 39, 42–46)
2. Znak towarowy Unii Europejskiej – Definicja i uzyskanie unijnego znaku towarowego – Względne podstawy odmowy rejestracji – Brak zgody właściciela znaku towarowego na rejestrację, o którą agent lub przedstawiciel występuje na swoją rzecz – Agent lub przedstawiciel – Pojęcie – Zakres – Istnienie porozumienia umownego o współpracy handlowej łączącego strony bezpośrednio
(rozporządzenie Rady nr 40/94, art. 8 ust. 3)
(zob. pkt 51–56)
Streszczenie
W 1996 r. spółka Underberg AG (zwana dalej „interwenientem”) dokonała w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) zgłoszenia trójwymiarowego znaku towarowego tworzonego przez kształt źdźbła trawy w butelce w odniesieniu do alkoholi wysokoprocentowych(1). W 2003 r. poprzednik prawny skarżącej spółki CEDC International sp. z o.o. wniósł wobec tego zgłoszenia sprzeciw(2) oparty na szeregu wcześniejszych oznaczeń, dla których wystąpiono o ochronę w szczególności w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Wydział Sprzeciwów, a następnie Czwarta Izba Odwoławcza EUIPO oddaliły, odpowiednio, sprzeciw i odwołanie.
Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 r.(3) Sąd stwierdził nieważność decyzji Czwartej Izby Odwoławczej i przekazał jej sprawę do ponownego rozpoznania, zaś ta – uznawszy, że przedstawione dowody nie były wystarczające do wykazania charakteru używania wcześniejszych znaków towarowych, na które się powołano – oddaliła odwołanie. Wyrokiem z dnia 23 września 2020 r.(4) Sąd stwierdził częściową nieważność tej decyzji ze względu na brak uzasadnienia. Po przydzieleniu sprawy Piątej Izbie Odwoławczej ona również oddaliła odwołanie, wskazując, po pierwsze, że interwenienta nie można uznać za działającego w charakterze agenta lub przedstawiciela skarżącej, a po drugie, że nie wykazano używania niezarejestrowanego znaku towarowego, dla którego wystąpiono o ochronę.
Rozpatrując skargę, Sąd zbadał zastosowanie art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94(5) dotyczącego odmowy rejestracji znaku towarowego, w przypadku gdy agent lub przedstawiciel właściciela znaku towarowego występuje o rejestrację na swoją rzecz bez zgody właściciela, i doprecyzował swoje orzecznictwo dotyczące pochodzenia wcześniejszego znaku towarowego, pojęcia agenta lub przedstawiciela oraz wymogu bezpośredniego porozumienia umownego.
Ocena Sądu
W pierwszej kolejności Sąd zbadał przesłankę, zgodnie z którą aby sprzeciw został uwzględniony na podstawie art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94, wnoszący sprzeciw musi być właścicielem wcześniejszego znaku towarowego. W tym względzie wskazał on przede wszystkim, że ów przepis odnosi się do „właściciela znaku towarowego”, nie precyzując, o jaki rodzaj znaku towarowego chodzi. Pojęcie „znaku towarowego” w rozumieniu tego przepisu obejmuje bowiem, poza zarejestrowanymi znakami towarowymi, znaki towarowe, które nie są zarejestrowane, w zakresie, w jakim ustawodawstwo państwa pochodzenia uznaje prawa tego rodzaju. Nie ma w tym względzie znaczenia to, czy prawa związane z wcześniejszym znakiem towarowym mają zastosowanie w Unii Europejskiej, czy też nie, zważywszy, że wspomniany przepis nie zawiera żadnego odniesienia do danego „terytorium”. Następnie Sąd wyjaśnił, że zasadę, zgodnie z którą art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 nie ogranicza swego zakresu stosowania do znaków towarowych zarejestrowanych w państwie członkowskim lub wywołujących skutki w tym państwie, przyjęto już w wyroku Adamowski/OHIM – Fagumit (FAGUMIT)(6), dotyczącym dwóch wniosków o unieważnienie prawa do dwóch unijnych znaków towarowych. Wreszcie termin „właściciel” należy interpretować z uwzględnieniem art. 6 septies konwencji paryskiej(7), dotyczącego rejestracji znaków towarowych dokonanej przez agenta lub przedstawiciela właściciela bez jego zgody, wobec czego właściciel wcześniejszego znaku towarowego, który zarejestrowano w jednym z państw będących stronami tej konwencji, może również powoływać się na ochronę z art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94, jeżeli jego agent lub przedstawiciel dokonuje zgłoszenia znaku towarowego w Unii Europejskiej bez jego zgody.
W drugiej kolejności Sąd wypowiedział się w przedmiocie przesłanki dotyczącej istnienia porozumienia umownego opartego na stosunku agencyjnym lub przedstawicielstwa. W tym względzie przypomniał on, że osiągnięcie celu polegającego na zapobieżeniu przywłaszczeniu sobie wcześniejszego znaku towarowego przez agenta lub przedstawiciela właściciela tego znaku wymaga szerokiej wykładni pojęć „agent” i „przedstawiciel”, tak aby obejmowały one wszystkie formy stosunków opartych na porozumieniu umownym, zgodnie z którym jedna ze stron reprezentuje interesy drugiej, i to niezależnie od kwalifikacji prawnej nawiązanego stosunku. Wystarczy więc, by między stronami istniało porozumienie o współpracy handlowej o takim charakterze, że tworzy ono stosunek zaufania, zwany „powierniczym”, poprzez nałożenie na zgłaszającego, w sposób wyraźny lub dorozumiany, ogólnego obowiązku w zakresie zaufania i lojalności względem interesów właściciela wcześniejszego znaku towarowego.
Sąd uściślił jednak, że porozumienie umowne, na piśmie lub nie, musi być zawarte bezpośrednio między stronami, a nie za pośrednictwem osób trzecich. Zatem okoliczność, że „dorozumiany” stosunek może wystarczyć, oznacza jedynie, iż decydującym kryterium stosowania art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 jest istnienie i charakter porozumienia umownego o współpracy handlowej w sensie materialnym, a nie jego kwalifikacja formalna. Ponadto istnienie stosunku umownego nie może zostać wykazane za pomocą przypuszczeń lub domniemań, lecz musi opierać się na konkretnych i obiektywnych dowodach. Poza tym nie jest konieczne, by zawarte między stronami porozumienie nadal obowiązywało w chwili dokonania zgłoszenia znaku towarowego, pod warunkiem jednak, że termin, który upłynął, jest taki, iż można w uzasadniony sposób założyć, że obowiązek w zakresie zaufania i poufności nadal istniał w momencie takiego zgłoszenia.
Zważywszy, że ciężar dowodu na istnienie umownego stosunku agencyjnego lub przedstawicielstwa spoczywa na wnoszącym sprzeciw, czyli na właścicielu wcześniejszego znaku towarowego, w niniejszym przypadku to do skarżącej należało udowodnienie, iż takie porozumienie umowne o współpracy handlowej istniało bezpośrednio między interwenientem i nią samą w chwili dokonania zgłoszenia rozpatrywanego znaku towarowego. W świetle powyższych rozważań Sąd stwierdził przede wszystkim, że między skarżącą (lub jej poprzednikiem prawnym) a interwenientem (lub jego poprzednikiem prawnym) nie istniało żadne zawarte w sposób formalny porozumienie umowne. Następnie przypomniał on, że istnienie stosunków handlowych między interwenientem a spółką trzecią nie pozwala wykazać, iż interwenient był agentem lub przedstawicielem skarżącej. Wreszcie uznał on, że istnienie stosunku handlowego – „dorozumianego” lub „de facto” – między skarżącą (lub jej poprzednikiem prawnym) a interwenientem (lub jego poprzednikiem prawnym) nie zostało poparte przez skarżącą dowodami. Wobec tego nie udowodniono żadnego bezpośredniego – choćby dorozumianego lub de facto – porozumienia umownego o współpracy handlowej między dwiema stronami, w związku z czym nie wykazano żadnego obowiązku w zakresie zaufania i lojalności ciążącego na interweniencie (lub jego poprzedniku prawnym) wobec skarżącej (lub jej poprzednika prawnego).
W konsekwencji Sąd zgodził się z ocenami Izby Odwoławczej, zgodnie z którymi skarżąca nie zdołała udowodnić istnienia powierniczego stosunku umownego między nią a interwenientem, nie wywiązała się ona ze spoczywającego na niej ciężaru dowodu w celu wykazania istnienia bezpośredniego porozumienia umownego opartego na stosunku agencyjnym lub przedstawicielstwa i w związku z tym nie wykazała, iż jedna z kumulatywnych przesłanek, o których mowa w art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94, została spełniona. Ponieważ przesłanka dotycząca istnienia porozumienia umownego opartego na stosunku agencyjnym lub przedstawicielstwa nie została spełniona, Sąd doszedł do wniosku, że Izba Odwoławcza nie naruszyła art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94.