Language of document : ECLI:EU:T:2019:309

WYROK SĄDU (druga izba)

z dnia 8 maja 2019 r.(*)

Służba publiczna – Urzędnicy – Artykuł 42c regulaminu pracowniczego – Odesłanie na urlop w interesie służby – Automatyczne przejście na emeryturę – Interes prawny – Dopuszczalność – Zakres stosowania prawa – Wykładnia literalna, systemowa i celowościowa

W sprawie T‑170/17

RW, były urzędnik Komisji Europejskiej, reprezentowany przez adwokatów S. Orlandiego i T. Martina,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej początkowo przez G. Berscheida i A.C. Simon, następnie przez G. Berscheida i B. Mongina, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej na celu skargę na podstawie art. 270 TFUE o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji z dnia 2 marca 2017 r. w przedmiocie odesłania skarżącego na urlop w interesie służby na podstawie art. 42c Regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej oraz jednocześnie jego automatycznego przejścia na emeryturę na podstawie akapitu piątego tego przepisu,

SĄD (druga izba),

w składzie: M. Prek, prezes, E. Buttigieg (sprawozdawca) i B. Berke, sędziowie,

sekretarz: L. Ramette, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 11 grudnia 2018 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Ramy prawne

1        Regulamin pracowniczy urzędników Unii Europejskiej (zwany dalej „regulaminem pracowniczym”) został wprowadzony rozporządzeniem Rady (EWG, Euratom, EWWiS) nr 259/68 z dnia 29 lutego 1968 r. ustanawiającym Regulamin pracowniczy urzędników Wspólnot Europejskich i warunki zatrudnienia innych pracowników tych Wspólnot oraz ustanawiającym specjalne środki stosowane tymczasowo wobec urzędników Komisji (Dz.U. 1968, L 56, s. 1), zmienionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE, Euratom) nr 1023/2013 z dnia 22 października 2013 r. (Dz.U. 2013, L 287, s. 15).

2        Artykuł 35 regulaminu pracowniczego, który stanowi część umiejscowionego w ramach tytułu III rozdziału 2, zatytułowanego „Status służbowy”, stanowi, że urzędnik może mieć jeden z następujących statusów służbowych: aktywne zatrudnienie, oddelegowanie, urlop z przyczyn osobistych, tymczasowy stan spoczynku, urlop na czas odbywania służby wojskowej, urlop rodzicielski lub ze względów rodzinnych oraz urlop w interesie służby.

3        Artykuł 42c regulaminu pracowniczego, który wchodzi w skład tego samego rozdziału, stanowi:

„Najwcześniej pięć lat przed osiągnięciem przez urzędnika wieku emerytalnego organ powołujący może podjąć decyzję o odesłaniu urzędnika o co najmniej 10-letnim stażu pracy na urlop w interesie służby w celach organizacyjnych związanych z nabyciem nowych umiejętności w instytucjach.

Ogólna liczba urzędników odesłanych w każdym roku na urlop w interesie służby nie może przekraczać 5% urzędników we wszystkich instytucjach, którzy przeszli na emeryturę w roku poprzednim. Obliczoną w ten sposób łączną liczbę należy przydzielić każdej instytucji w zależności od liczby jej urzędników na dzień 31 grudnia poprzedniego roku. Wynik takiego przydziału jest zaokrąglany w górę do najbliższej liczby całkowitej w każdej instytucji.

Taki urlop nie stanowi środka dyscyplinarnego.

Czas trwania urlopu odpowiada co do zasady okresowi pozostającemu urzędnikowi do osiągnięcia wieku emerytalnego. W wyjątkowych przypadkach organ powołujący może jednak podjąć decyzję o zakończeniu urlopu i przywróceniu urzędnika do pracy.

Z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego urzędnik pozostający na urlopie w interesie służby przechodzi automatycznie na emeryturę.

Urlop w interesie służby podlega następującym zasadom:

a)      na stanowisko zajmowane przez urzędnika można powołać innego urzędnika;

b)      urzędnikowi przebywającemu na urlopie w interesie służby nie przysługuje prawo do przeniesienia na wyższy stopień ani do awansu do wyższej grupy zaszeregowania.

Urzędnik, który został odesłany na urlop w tym trybie, otrzymuje dodatek obliczany zgodnie z załącznikiem IV.

Na wniosek urzędnika od dodatku potrąca się składki na fundusz emerytalny obliczane na podstawie wysokości tego dodatku. W takim przypadku okres służby urzędnika pozostającego na urlopie w interesie służby jest uwzględniany do celów obliczenia lat służby objętej systemem emerytalno-rentowym w rozumieniu art. 2 załącznika VIII.

Dodatek nie podlega współczynnikowi korygującemu”.

4        Artykuł 47 regulaminu pracowniczego wchodzi w skład umiejscowionego w ramach tytułu III rozdziału 4, zatytułowanego „Zakończenie służby”. Przepis ten stanowi, że zakończenie służby następuje na skutek rezygnacji, zwolnienia z urzędu, odwołania ze stanowiska w interesie służby, zwolnienia z powodu nienależytego wykonywania obowiązków, wydalenia ze służby, przeniesienia w stan spoczynku lub śmierci.

5        Artykuł 52, który również wchodzi w skład rozdziału 4, stanowi w akapicie pierwszym lit. a) i b) regulaminu pracowniczego, że bez uszczerbku dla przepisów art. 50 (który dotyczy odwołania ze stanowiska w interesie służby członków personelu wyższej kadry kierowniczej), urzędnik jest przenoszony w stan spoczynku albo automatycznie w ostatnim dniu miesiąca, w którym ukończył 66 lat, albo na własną prośbę, w ostatnim dniu miesiąca, którego dotyczył wniosek, jeśli pracownik osiągnął wiek emerytalny.

6        Załącznik XIII do regulaminu pracowniczego obejmuje przepisy przejściowe znajdujące zastosowanie do urzędników.

7        Artykuł 22 ust. 1 załącznika XIII do regulaminu pracowniczego stanowi:

„1.      Urzędnicy, którzy w dniu 1 maja 2004 r. przepracowali w służbie 20 lat lub więcej, są uprawnieni do emerytury z chwilą osiągnięcia wieku 60 lat.

Urzędnicy, którzy w dniu 1 maja 2014 r. mają 35 lat lub więcej i którzy rozpoczęli służbę przed dniem 1 stycznia 2014 r., są uprawnieni do emerytury z chwilą osiągnięcia wieku ustalonego w poniższej tabeli:

Wiek na dzień 1 maja 2014 r.

Wiek emerytalny

60 lat i więcej

60 lat;

59 lat;

60 lata i 2 miesiące

58 lat;

60 lata i 4 miesiące

[…]

[…]

35 lat;

64 lata i 8 miesi[ęcy]


Urzędnicy w wieku poniżej 35 lat w dniu 1 maja 2014 r. są uprawnieni do emerytury w wieku 65 lat.

Wiek emerytalny urzędników, którzy w dniu 1 maja 2014 r. mają 45 lat lub więcej i którzy rozpoczęli służbę między dniem 1 maja 2004 r. a dniem 31 grudnia 2013 r., wynosić będzie jednak nadal 63 lata.

W przypadku urzędników pełniących służbę przed dniem 1 stycznia 2014 r. wiek emerytalny uwzględniany dla potrzeb wszelkich odniesień do wieku emerytalnego zawartych w niniejszym regulaminie pracowniczym ustala się zgodnie z powyższymi przepisami, z zastrzeżeniem odmiennych przepisów zawartych w niniejszym regulaminie pracowniczym”.

8        Artykuł 23 ust. 1 załącznika XIII do regulaminu pracowniczego stanowi między innymi, że urzędnik pełniący służbę przed dniem 1 stycznia 2014 r. automatycznie przechodzi na emeryturę ostatniego dnia miesiąca, w którym osiąga wiek 65 lat.

 Okoliczności powstania sporu

9        Skarżący RW jest byłym urzędnikiem Komisji Europejskiej. Rozpoczął służbę w ramach tej instytucji w dniu 1 października 1982 r., a od dnia 12 grudnia 1999 r. był zatrudniony w dyrekcji generalnej (DG) ds. edukacji i kultury. W dniu 1 stycznia 2010 r. został awansowany do grupy zaszeregowania AD 12.

10      Pismem z dnia 1 grudnia 2016 r. Dyrekcja Generalna (DG) ds. Zasobów Ludzkich i Bezpieczeństwa (zwana dalej „DG HR”) poinformowała skarżącego o zamiarze odesłania go przez organ powołujący na urlop w interesie służby zgodnie z art. 42c regulaminu pracowniczego z dniem 1 kwietnia 2017 r.

11      W dniu 14 grudnia 2016 r. skarżący sporządził uwagi w odpowiedzi na pismo z dnia 1 grudnia 2016 r. i zażądał bycia wysłuchanym.

12      W dniu 13 stycznia 2017 r. odbyło się spotkanie skarżącego z kierownikiem wydziału ds. zarządzania karierą i mobilności DG HR, w obecności przedstawiciela personelu, członka ww. wydziału oraz przedstawiciela DG ds. Edukacji, Młodzieży, Sportu i Kultury.

13      Po tym spotkaniu wydział ds. zarządzania karierą i mobilności DG HR przedstawił organowi powołującemu pozytywną opinię na temat zastosowania art. 42c regulaminu pracowniczego wobec skarżącego.

14      Decyzją z dnia 2 marca 2017 r. (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”) organ powołujący postanowił po pierwsze, odesłać skarżącego na urlop w interesie służby na podstawie art. 42c regulaminu pracowniczego od dnia 1 czerwca 2017 r., a po drugie, z uwagi na fakt, że osiągnął on już wiek emerytalny zgodnie z art. 22 ust. 1 załącznika XIII do regulaminu pracowniczego, automatycznie przenieść go tego samego dnia na emeryturę na podstawie art. 42c akapit piąty regulaminu pracowniczego.

15      W dniu 20 marca 2017 r. skarżący złożył na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego zażalenie na zaskarżoną decyzję, która została oddalona wprost decyzją organu powołującego z dnia 26 lipca 2017 r.

 Przebieg postępowania i żądania stron

16      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 20 marca 2017 r. skarżący wniósł niniejszą skargę. Odrębnym pismem złożonym tego samego dnia w sekretariacie Sądu skarżący zawnioskował również o zastosowanie środków tymczasowych na podstawie art. 278 i 279 TFUE w celu zawieszenia wykonania zaskarżonej decyzji. Zgodnie z art. 91 ust. 4 regulaminu pracowniczego postępowanie główne zostało zawieszone.

17      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 20 marca 2017 r. skarżący złożył wniosek o utajnienie tożsamości na podstawie art. 66 regulaminu postępowania przed Sądem. Postanowieniem z dnia 17 maja 2017 r. Sąd uwzględnił ten wniosek.

18      Postanowieniem z dnia 18 maja 2017 r., RW/Komisja (T‑170/17 R, niepublikowane, EU:T:2017:351), prezes Sądu zarządził zawieszenie wykonania zaskarżonej decyzji.

19      Zgodnie z art. 91 ust. 4 regulaminu pracowniczego postępowanie główne zostało podjęte na nowo po wydaniu w dniu 26 lipca 2017 r. decyzji oddalającej zażalenie skarżącego.

20      Postanowieniem z dnia 10 stycznia 2018 r., Komisja/RW [C‑442/17 P(R), niepublikowane, EU:C:2018:6], wiceprezes Trybunału oddalił wniesione przez Komisję odwołanie od postanowienia z dnia 18 maja 2017 r., RW/Komisja (T‑170/17 R, niepublikowane, EU:T:2017:351).

21      Ustny etap postępowania głównego został zamknięty w dniu 9 stycznia 2018 r. wraz ze złożeniem dupliki.

22      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 2 lutego 2018 r. skarżący sformułował wniosek z uzasadnieniem na podstawie art. 106 regulaminu postępowania o wysłuchanie w ramach ustnego etapu postępowania.

23      Strony przedstawiły swoje wystąpienia ustnie oraz udzieliły odpowiedzi na pytania Sądu podczas rozprawy w dniu 11 grudnia 2018 r.

24      Po zakończeniu rozprawy Sąd wezwał strony do przeprowadzenia rozmów w celu osiągnięcia, w miarę możliwości, polubownego rozstrzygnięcia sporu, w tym w zakresie dotyczącym kosztów postępowania. Prezes drugiej izby Sądu wyznaczył stronom termin do dnia 31 stycznia 2019 r. na poinformowanie Sądu o wynikach tych rozmów i postanowił nie zamykać ustnego etapu postępowania.

25      Etap ustny postępowania został zamknięty decyzją prezesa drugiej izby Sądu z dnia 4 lutego 2019 r., w następstwie informacji przekazanych Sądowi przez strony w pismach z dnia 29 stycznia 2019 r., zgodnie z którymi rozmowy mające na celu polubowne zakończenie sporu nie powiodły się.

26      Skarżący wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, „mocą której [został] automatycznie przeniesiony na emeryturę z dniem 1 czerwca 2017 r.”;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

27      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżącego kosztami postępowania.

 Co do prawa

 W przedmiocie dopuszczalności skargi

28      Komisja utrzymuje, że żądanie stwierdzenia nieważności, sformułowane w piśmie wszczynającym postępowanie, nie dotyczy obu przedmiotów zaskarżonej decyzji, a mianowicie odesłania na urlop w interesie służby i automatycznego przejścia skarżącego na emeryturę, lecz jedynie tego drugiego. Tymczasem zdaniem Komisji tych dwóch przedmiotów nie można od siebie oddzielić, bowiem częściowe stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji pociągałoby za sobą zmianę jej istoty. W tych okolicznościach i mając na uwadze orzecznictwo, zgodnie z którym częściowe stwierdzenie nieważności aktu Unii jest możliwe tylko wtedy, gdy elementy, o których stwierdzenie nieważności się wnosi, można oddzielić od reszty aktu, Komisja podnosi niedopuszczalność żądania stwierdzenia nieważności przedstawionego w niniejszej sprawie przez skarżącego lub przynajmniej dwóch pierwszych zarzutów podniesionych w jego uzasadnieniu.

29      Skarżący podważa przeszkodę procesową przywołaną przez Komisję.

30      Na wstępie należy zatwierdzić analizę Komisji, zgodnie z którą oba przedmioty zaskarżonej decyzji, a mianowicie odesłanie skarżącego na urlop w interesie służby i jednocześnie automatyczne przeniesienie go na emeryturę, nie mogą być od siebie oddzielone. Z art. 42c akapit piąty regulaminu pracowniczego bowiem jednoznacznie wynika, że odesłanie zainteresowanych urzędników na urlop w interesie służby nie może wykraczać poza „wiek emerytalny”, ustalany dla urzędników, którzy rozpoczęli służbę przed dniem 1 stycznia 2014 r., na mocy art. 22 ust. 1 akapit piąty załącznika XIII do regulaminu pracowniczego, a tym samym jeżeli odesłanie na urlop w interesie służby dotyczy urzędnika, który osiągnął już wyżej wymieniony „wiek emerytalny”, urzędnik ten musi zostać jednocześnie automatycznie przeniesiony na emeryturę. Analiza ta została zastosowana w zaskarżonej decyzji, na której podstawie skarżący został odesłany na urlop w interesie służby i jednocześnie automatycznie przeszedł na emeryturę (zob. pkt 14 powyżej). Skarżący miał bowiem 63 lata w dniu wejścia w życie zaskarżonej decyzji i tym samym przekroczył „wiek emerytalny”, który w jego przypadku został ustalony na 60 lat na podstawie art. 22 ust. 1 akapit piąty załącznika XIII do regulaminu pracowniczego w związku z akapitem pierwszym tego przepisu. Ponieważ w dniu odesłania go na urlop w interesie służby skarżący przekroczył „wiek emerytalny”, został on jednocześnie automatycznie przeniesiony na emeryturę na podstawie art. 42c akapit piąty regulaminu pracowniczego.

31      W związku z tym, że przeprowadzona przez Komisję analiza dotycząca nierozłącznego charakteru obu przedmiotów zaskarżonej decyzji została zatwierdzona, należy zauważyć, że podniesiona przez nią przeszkoda procesowa opiera się na założeniu, że sformułowane w skardze żądanie stwierdzenia nieważności stanowi żądanie częściowego stwierdzenia nieważności, ponieważ dotyczy jedynie drugiego przedmiotu zaskarżonej decyzji, a mianowicie automatycznego przejścia skarżącego na emeryturę.

32      Tymczasem to założenie argumentacji Komisji jest błędne.

33      Wprawdzie żądania skarżącego zawierają wtrącenie, „mocą której skarżący został automatycznie przeniesiony na emeryturę z dniem 1 czerwca 2017 r.”, niemniej jednak wtrącenie to nie może być rozumiane jako ograniczenie przedmiotu żądania stwierdzenia nieważności jedynie do przeniesienia skarżącego na emeryturę.

34      Z treści skargi jasno bowiem wynika, że żądanie stwierdzenia nieważności dotyczy obu przedmiotów zaskarżonej decyzji, ponieważ skarżący wyraźnie określił związek, który istniał, zgodnie z uzasadnieniem podanym w zaskarżonej decyzji, między odesłaniem go na urlop w interesie służby a automatycznym przejściem na emeryturę. W tym względzie należy odnieść się w szczególności do pkt 34 skargi, w ramach pierwszego zarzutu stwierdzenia nieważności, zgodnie z którym: „W niniejszej sprawie organ powołujący wydał decyzję o odesłaniu na urlop w interesie służby równoważnym z automatycznym przeniesieniem skarżącego na emeryturę”.

35      Należy również odnieść się do drugiego zarzutu stwierdzenia nieważności, dotyczącego naruszenia zakresu stosowania prawa, w którym skarżący twierdzi zasadniczo, że art. 42c regulaminu pracowniczego nie ma do niego zastosowania, ponieważ przekroczył „wiek emerytalny” w rozumieniu akapitu pierwszego tego przepisu. Oczywiste jest bowiem, że gdyby ten zarzut został uwzględniony przez Sąd, doprowadziłoby to do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji w całości z uwagi na brak podstawy prawnej, a nie do częściowego stwierdzenia jej nieważności wyłącznie w zakresie automatycznego przejścia na emeryturę.

36      Z powyższych uwag wynika, że pomimo zawartego we wnioskach skarżącego wtrącenia „mocą której skarżący został automatycznie przeniesiony na emeryturę z dniem 1 czerwca 2017 r.”, żądanie stwierdzenia nieważności sformułowane w skardze wyraźnie odnosi się do dwóch przedmiotów zaskarżonej decyzji, których nie można od siebie oddzielić, tj. odesłania skarżącego na urlop w interesie służby i jednocześnie automatycznego przejścia na emeryturę. Nie jest to zatem żądanie częściowego stwierdzenia nieważności, jak twierdzi Komisja. Z powyższego wynika, że podniesiony przez Komisję zarzut niedopuszczalności winien być oddalony.

 W przedmiocie zachowania interesu prawnego przez skarżącego

37      Na rozprawie Komisja argumentowała, że wyrok, który Sąd wyda w rozpatrywanej sprawie, nie będzie miał żadnego wpływu na sytuację skarżącego. Komisja wyjaśniła, że w wyniku zawieszenia wykonania zaskarżonej decyzji, zarządzonego przez sędziego rozpatrującego wniosek o zastosowanie środków tymczasowych, skarżący pozostawał czynnym urzędnikiem instytucji „przez najdłuższy okres, na jaki pozwala regulamin pracowniczy”, to znaczy do dnia 1 listopada 2018 r., kiedy to osiągnął wiek 65 lat i został automatycznie przeniesiony na emeryturę na podstawie art. 23 ust. 1 załącznika XIII do regulaminu pracowniczego. Z powodu tego zawieszenia skarżący mógł uniknąć odesłania na urlop w interesie służby, któremu się sprzeciwił, i nadal otrzymywał swoje normalne wynagrodzenie, a ostatecznie został automatycznie przeniesiony na emeryturę na tych samych warunkach, jakie miałyby zastosowanie, gdyby nie wydano w odniesieniu do niego decyzji na podstawie art. 42c regulaminu pracowniczego. W oparciu o tę argumentację Komisja stwierdziła, że skarżący nie posiada już interesu prawnego.

38      Skarżący podważa twierdzenie Komisji co do tego, że w trakcie postępowania utracił interes prawny.

39      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, aby osoba, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, mogła dochodzić w ramach skargi na mocy art. 90 i 91 tego regulaminu stwierdzenia nieważności aktu dla niej niekorzystnego w rozumieniu art. 90 ust. 2 tego regulaminu pracowniczego, musi ona wykazać w chwili wniesienia skargi istniejący, aktualny i wystarczająco istotny interes prawny w uzyskaniu stwierdzenia nieważności takiego aktu. Interes taki wymaga, aby w wyniku uwzględnienia żądań skargi osoba ta mogła osiągnąć jakąś korzyść. Jako przesłankę dopuszczalności interes prawny skarżącego należy oceniać w chwili wniesienia skargi. Jednakże, aby osoba objęta regulaminem pracowniczym mogła zachować status skarżącego w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji organu powołującego, musi ona zachować osobisty interes w stwierdzeniu nieważności tej decyzji. W tym względzie, w braku aktualnego interesu prawnego, postępowanie należy umorzyć (zob. wyrok z dnia 8 listopada 2018 r., Cocchi i Falcione/Komisja, T‑724/16 P, niepublikowany, EU:T:2018:759, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).

40      W niniejszej sprawie, przedstawione w pkt 37 powyżej twierdzenia Komisji, które nie zostały zakwestionowane przez skarżącego, mogą rzeczywiście budzić wątpliwości co do tego, czy w trakcie postępowania skarżący nie utracił interesu prawnego.

41      Niemniej jednak, jak sama Komisja wskazała na rozprawie, gdyby zaskarżona decyzja pozostała ważna i nie została uchylona przez sąd Unii, mogłaby ewentualnie stanowić dla Komisji podstawę do żądania od skarżącego różnicy między kwotami wypłaconymi z tytułu wynagrodzenia w okresie między dniem 1 czerwca 2017 r., datą wejścia w życie zaskarżonej decyzji oraz dniem 1 listopada 2018 r., datą automatycznego przejścia skarżącego na emeryturę oraz kwoty, do których byłby on uprawniony z tytułu swojej emerytury, gdyby zaskarżona decyzja została wykonana niezwłocznie i nie zawieszono by jej wykonania.

42      Z tego wynika, że skarżący, jak zresztą twierdził podczas rozprawy, nadal ma interes w domaganiu się stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji i jej usunięcia z porządku prawnego Unii w celu uzyskania pewności, że Komisja nie będzie w przyszłości domagać się od niego różnicy w kwotach opisanych w pkt 41 powyżej.

43      Wniosku tego nie podważa ani twierdzenie Komisji przedstawione podczas rozprawy, że możliwość odzyskania różnicy w powyższych kwotach byłaby trudna do zrealizowania, ponieważ skarżący kontynuował pracę jako urzędnik czynny zawodowo aż do momentu obowiązkowego przejścia na emeryturę w dniu 1 listopada 2018 r., ani jej zapewnienie złożone podczas rozprawy, że w każdym razie nie zwróci się do skarżącego o wyrównanie różnicy w powyższych kwotach. Są to bowiem zwykłe oświadczenia i zapewnienia Komisji, które nie podważają faktu, że utrzymanie zaskarżonej decyzji w porządku prawnym Unii stanowi dla skarżącego źródło niepewności prawnej, a stąd wypływa jego nadal aktualny interes prawny w stwierdzeniu nieważności tej decyzji.

44      W świetle powyższych rozważań należy stwierdzić, że skarżący nadal ma interes prawny.

 Co do istoty sprawy

45      W uzasadnieniu swojej skargi skarżący podnosi trzy zarzuty: pierwszy dotyczy naruszenia art. 47 i 52 regulaminu pracowniczego, drugi dotyczy naruszenia zakresu stosowania prawa, w tym przypadku art. 42c regulaminu pracowniczego, a trzeci dotyczy naruszenia obowiązku uzasadnienia i prawa do obrony. W replice skarżący wskazał, że odstępuje od trzeciego zarzutu.

46      Ponieważ w ramach zarzutu drugiego Sąd jest zobowiązany do określenia zakresu stosowania art. 42c regulaminu pracowniczego, który stanowi podstawę prawną zaskarżonej decyzji, należy najpierw zbadać ten zarzut.

 Uwagi wstępne

47      Skarżący, dokonując literalnej i systemowej wykładni art. 42c regulaminu pracowniczego, utrzymuje, że przepis ten nie ma zastosowania do urzędników, którzy podobnie jak on osiągnęli „wiek emerytalny” w rozumieniu tego przepisu w związku z art. 22 ust. 1 akapit piąty załącznika XIII do regulaminu pracowniczego. Skarżący twierdzi w szczególności, że urlop w interesie służby, czyli status służbowy zainteresowanych urzędników na podstawie art. 42c regulaminu pracowniczego, powinien mieć określony czas trwania. Tymczasem zastosowanie tego przepisu do urzędników, którzy w dniu tego zastosowania osiągnęli „wiek emerytalny”, prowadzi do tego, że zgodnie z art. 42c akapit piąty regulaminu pracowniczego urzędnicy ci są odsyłani na urlop w interesie służby i jednocześnie automatycznie przechodzą na emeryturę, a tym samym cel tego przepisu zostaje zniweczony i dochodzi do obejścia warunków określonych w regulaminie pracowniczym, w których może nastąpić zakończenie służby urzędnika. Skarżący wobec tego stwierdza, że w niniejszej sprawie organ powołujący naruszył zakres stosowania art. 42c regulaminu pracowniczego i że na tej podstawie należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji.

48      Komisja, powołując się na argumenty dotyczące w szczególności brzmienia art. 42c regulaminu pracowniczego i jego ratio legis, podważa tezę skarżącego i utrzymuje, że przepis ten może mieć zastosowanie do urzędnika, który osiągnął „wiek emerytalny”, jak ma to miejsce w przypadku skarżącego.

49      Na wstępie należy zauważyć, że, jak słusznie twierdzi skarżący, zastosowanie art. 42c regulaminu pracowniczego do urzędnika, który osiągnął „wiek emerytalny” w rozumieniu tego przepisu, wiąże się z odesłaniem go na urlop w interesie służby i jednocześnie z jego automatycznym przejściem na emeryturę na podstawie akapitu piątego tego przepisu. Analiza ta została zastosowana w zaskarżonej decyzji w odniesieniu do skarżącego, jak już wspomniano w pkt 30 powyżej.

50      Wynika stąd pytanie, czy art. 42c regulaminu pracowniczego może mieć zastosowanie do urzędników, którzy podobnie jak skarżący osiągnęli „wiek emerytalny” w rozumieniu tego przepisu, biorąc pod uwagę okoliczność, że takie zastosowanie pociąga za sobą odesłanie na urlop w interesie służby i jednocześnie automatyczne przejście tych urzędników na emeryturę. W tym sensie konieczne jest zatem określenie zakresu podmiotowego stosowania art. 42c regulaminu pracowniczego, co wymaga jego wykładni.

 W przedmiocie wykładni językowej

51      Artykuł 42c akapit pierwszy regulaminu pracowniczego stanowi, że zainteresowanego urzędnika odsyła się na urlop w interesie służby „najwcześniej pięć lat przed osiągnięciem przez urzędnika wieku emerytalnego”. Jak Komisja słusznie podniosła podczas rozprawy, wyrażenie „wiek emerytalny” zawarte w art. 42c akapit pierwszy regulaminu pracowniczego odpowiada wyrażeniu „wiek emerytalny” użytemu w akapitach czwartym i piątym tego przepisu. W związku z tym, aby ustalić „wiek emerytalny” dla urzędników, którzy rozpoczęli służbę przed dniem 1 stycznia 2014 r., należy, podobnie jak w przypadku określania „wieku emerytalnego”, odnieść się do art. 22 ust. 1 akapit piąty załącznika XIII do regulaminu pracowniczego, który stanowi, co następuje:

„W przypadku urzędników pełniących służbę przed dniem 1 stycznia 2014 r. wiek emerytalny uwzględniany dla potrzeb wszelkich odniesień do wieku emerytalnego zawartych w niniejszym regulaminie pracowniczym ustala się zgodnie z powyższymi przepisami, z zastrzeżeniem odmiennych przepisów zawartych w niniejszym regulaminie pracowniczym”.

52      Wyrażenie „powyższe przepisy”, użyte w art. 22 ust. 1 akapit piąty załącznika XIII do regulaminu pracowniczego, odnoszą się do czterech pierwszych akapitów tego przepisu, które określają wiek, począwszy od którego urzędnicy, którzy rozpoczęli służbę przed dniem 1 stycznia 2014 r., mogą ubiegać się o przejście na emeryturę wraz z wypłatą świadczenia emerytalnego.

53      W przypadku urzędników, którzy rozpoczęli służbę po dniu 1 stycznia 2014 r., termin „wiek emerytalny”, o którym mowa w art. 42c akapit pierwszy regulaminu pracowniczego, odnosi się do wieku automatycznego przejścia na emeryturę, przewidzianego w art. 52 akapit pierwszy lit. a) regulaminu pracowniczego, który wynosi 66 lat, co strony potwierdziły podczas rozprawy.

54      Z brzmienia art. 42c akapit pierwszy regulaminu pracowniczego wynika zatem, że przepis ten zawiera informacje na temat daty, od której przepis ten może mieć zastosowanie do urzędnika, a mianowicie „najwcześniej pięć lat przed osiągnięciem przez urzędnika wieku emerytalnego”. Ponadto, jak słusznie zauważa Komisja, w kontekście urzędników, którzy rozpoczęli służbę przed dniem 1 stycznia 2014 r., brzmienie tego przepisu nie wyklucza możliwości zastosowania go do urzędnika, który osiągnął, a tym bardziej przekroczył „wiek emerytalny”.

55      Należy jednak przypomnieć, że art. 42c akapit czwarty regulaminu pracowniczego stanowi, że czas trwania urlopu w interesie służby odpowiada „co do zasady” okresowi pozostającemu danemu urzędnikowi do osiągnięcia „wieku emerytalnego”, lecz organ powołujący może podjąć decyzję „w wyjątkowych przypadkach” o zakończeniu takiego urlopu i przywróceniu urzędnika do pracy na jego stanowisku.

56      Pojęcia „czasu trwania urlopu” i „okresu pozostającego urzędnikowi do osiągnięcia wieku emerytalnego” zawarte w art. 42c akapit czwarty zdanie pierwsze regulaminu pracowniczego potwierdzają tezę postawioną przez skarżącego, że urlop w interesie służby powinien mieć określony czas trwania. Wbrew temu, co twierdzi Komisja, sformułowanie „co do zasady” zawarte w tym zdaniu nie podważa powyższego wniosku. Terminy te należy bowiem rozumieć w świetle art. 42c akapit czwarty zdanie drugie regulaminu pracowniczego, zgodnie z którym:

„W wyjątkowych przypadkach organ powołujący może jednak podjąć decyzję o zakończeniu urlopu i przywróceniu urzędnika do pracy”.

57      Wynika stąd zatem, że wyrażenie „co do zasady” nie wskazuje na istnienie ewentualnego odstępstwa od zasady, zgodnie z którą urlop w interesie służby musi mieć określony czas trwania, ale wskazuje na możliwość odstępstwa od zasady, zgodnie z którą urlop w interesie służby kończy się w dniu, w którym zainteresowany urzędnik osiąga „wiek emerytalny”, przy czym to ewentualne odstępstwo jest związane z faktem, że organ powołujący może „w wyjątkowych przypadkach” podjąć decyzję o przywróceniu tego urzędnika do pracy na jego stanowisku, kończąc w ten sposób urlop w interesie służby.

58      Teza skarżącego, zgodnie z którą urlop w interesie służby powinien mieć określony czas trwania, znajduje potwierdzenie w brzmieniu art. 42c akapit piąty regulaminu pracowniczego, który stanowi, że „z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego urzędnik pozostający na urlopie w interesie służby przechodzi automatycznie na emeryturę”. Z tego sformułowania, a w szczególności z zastosowania wyrażenia „z chwilą osiągnięcia”, wynika, że automatyczne przejście na emeryturę zakłada, że dany urzędnik znajduje się na urlopie w interesie służby w dniu, w którym osiąga „wiek emerytalny” i że urlop ten miał określony czas trwania.

59      W świetle powyższych rozważań należy stwierdzić, że brzmienie art. 42c regulaminu pracowniczego potwierdza tezę skarżącego, zgodnie z którą urlop w interesie służby musi mieć określony czas trwania, co wyklucza możliwość odesłania na taki urlop dokładnie w chwili automatycznego przejścia na emeryturę. Wykluczenie możliwości odesłania danego urzędnika na urlop w interesie służby dokładnie w chwili automatycznego przejścia na emeryturę oznacza, biorąc pod uwagę względy zawarte w pkt 30 i 50 powyżej, że powyższy przepis nie może mieć zastosowania do urzędników, którzy podobnie jak skarżący osiągnęli „wiek emerytalny”.

60      Należy zbadać, czy wniosku tego nie podważa systemowa i teleologiczna wykładnia art. 42c regulaminu pracowniczego.

 W przedmiocie wykładni systemowej

61      Należy przypomnieć, że art. 42c regulaminu pracowniczego stanowi część rozdziału 2, zatytułowanego „Status służbowy”, w ramach tytułu III regulaminu pracowniczego. Zgodnie z art. 35 regulaminu pracowniczego, który znajduje się w tym samym rozdziale, urzędnik może mieć jeden z następujących statusów służbowych: aktywne zatrudnienie, oddelegowanie, urlop z przyczyn osobistych, tymczasowy stan spoczynku, urlop na czas odbywania służby wojskowej, urlop rodzicielski lub ze względów rodzinnych oraz urlop w interesie służby.

62      Natomiast „zakończenie służby” jest regulowane w rozdziale 4 tytułu III regulaminu pracowniczego. Artykuł 47 regulaminu pracowniczego zawarty w tym rozdziale stanowi, że zakończenie służby następuje na skutek rezygnacji, zwolnienia z urzędu, odwołania ze stanowiska w interesie służby, zwolnienia z powodu nienależytego wykonywania obowiązków, wydalenia ze służby, przeniesienia w stan spoczynku lub śmierci.

63      Wynika z tego zatem, że podczas gdy prawodawca Unii postrzegał urlop w interesie służby jako „status służbowy”, jaki urzędnik mógł mieć w trakcie swojej kariery zawodowej w instytucjach Unii, teza Komisji dotycząca możliwości zastosowania art. 42c regulaminu pracowniczego do urzędnika, który osiągnął „wiek emerytalny”, a tym samym możliwości odesłania na urlop w interesie służby równocześnie z automatycznym przejściem na emeryturę, prowadzi do przekształcenia rozpatrywanego środka z administracyjnego „statusu służbowego” na „zakończenie służby”. Jak bowiem zauważył sąd w postępowaniu w sprawie zastosowania środków tymczasowych, zastosowanie przez Komisję art. 42c regulaminu pracowniczego w zaskarżonej decyzji przypomina „automatyczne przejście na emeryturę w interesie służby” wbrew woli zainteresowanego (postanowienie z dnia 18 maja 2017 r., RW/Komisja, T‑170/17 R, niepublikowane, EU:T:2017:351, pkt 61).

64      Z powyższych rozważań wynika, że umiejscowienie art. 42c regulaminu pracowniczego w rozdziale 2 tytułu III regulaminu pracowniczego nie współgra z wyżej wspomnianą tezą Komisji, a w każdym razie nie unieważnia wniosku przedstawionego w pkt 59 powyżej.

 W przedmiocie wykładni celowościowej

65      Komisja utrzymuje, że ratio legis art. 42c regulaminu pracowniczego polega na optymalizacji zarządzania zasobami ludzkimi instytucji. Przepis ten jej zdaniem pozwala na pewną elastyczność w zarządzaniu personelem, który wkrótce lub niedługo przejdzie na emeryturę, a jednocześnie zapewnia zainteresowanym osobom rozsądne wynagrodzenie. Według Komisji nie było wolą prawodawcy Unii ograniczanie zakresu stosowania przepisu do urzędników, którzy nie mają zamiaru przechodzić na emeryturę. Zakładana optymalizacja wymaga jej zdaniem szerszego zakresu uznania, tym bardziej że po pierwsze, odbywa się w interesie zainteresowanego urzędnika, a po drugie, środek jest skierowany przede wszystkim do urzędników zbliżających się do emerytury. Byłoby paradoksalne, gdyby środek ten nie miał zastosowania do urzędników, którzy osiągnęli już wiek emerytalny. Komisja podnosi, że zawężająca wykładnia, za którą opowiada się skarżący, pozbawia środek przewidziany w art. 42c regulaminu pracowniczego części jego skuteczności i racji bytu.

66      Wprawdzie, jak słusznie wskazuje Komisja, powołując się na motyw 7 rozporządzenia nr 1023/2013, celem art. 42c regulaminu pracowniczego jest, w ostatecznym rozrachunku, optymalizacja zarządzania zasobami ludzkimi instytucji, jednakże, jak również sama Komisja zauważa, zgodnie z wolą prawodawcy Unii odesłanie na urlop w interesie służby ma stanowić, jak to określiła Komisja, „wystarczającą ochronę praw zainteresowanych urzędników”.

67      W tym względzie należy przypomnieć, że art. 42c akapit siódmy regulaminu pracowniczego stanowi, że urzędnik przebywający na urlopie w interesie służby otrzymuje dodatek obliczony zgodnie z załącznikiem IV do regulaminu pracowniczego. Z jedynego artykułu akapit pierwszy tego załącznika, w związku z art. 42c regulaminu pracowniczego wynika, że ten comiesięczny dodatek jest w ciągu pierwszych trzech miesięcy stosowania środka równy wynagrodzeniu podstawowemu danego urzędnika. Od czwartego do szóstego miesiąca wynosi 85% wynagrodzenia podstawowego, a następnie i do momentu automatycznego przejścia na emeryturę – 70% wynagrodzenia podstawowego.

68      Skoro chodzi o przepis przewidziany przez prawodawcę Unii, który łagodzi niedogodności dla zainteresowanych urzędników związane z odesłaniem na urlop w interesie służby, należy również odnieść się do art. 42c akapit ósmy regulaminu pracowniczego, który zasadniczo pozwala zainteresowanemu urzędnikowi na dalsze wpłacanie składek do systemu emerytalno-rentowego w okresie urlopu w interesie służby, w celu zwiększenia kwoty świadczenia emerytalnego, które otrzyma po przejściu na emeryturę.

69      Należy zauważyć, że gdyby art. 42c regulaminu pracowniczego mógł mieć zastosowanie do urzędnika, który osiągnął „wiek emerytalny” i w konsekwencji jego automatyczne przejście na emeryturę mogłoby zbiegać się z odesłaniem go na urlop w interesie służby, urzędnik ten nie korzystałby z przepisów art. 42c akapity siódmy i ósmy regulaminu pracowniczego, ponieważ czas trwania urlopu w interesie służby wynosiłby zero. W tych okolicznościach równowaga, o którą zabiegał prawodawca Unii w kontekście przyjęcia art. 42c regulaminu pracowniczego, pomiędzy względami związanymi ze zoptymalizowanym zarządzaniem zasobami ludzkimi instytucji a względami związanymi z odpowiednią ochroną interesów zainteresowanych urzędników, zostałaby zachwiana ze szkodą dla tych ostatnich względów.

70      Ponadto należy również stwierdzić, że w wypadku automatycznego przejścia na emeryturę równocześnie z odesłaniem na urlop w interesie służby organ powołujący nie miałby przewidzianej w art. 42c akapit czwarty regulaminu pracowniczego możliwości, nawet tylko „w wyjątkowych przypadkach”, zakończenia urlopu w interesie służby i przywrócenia urzędnika do pracy na jego stanowisko. Wynika z tego, że powyższa hipoteza nie współgra z tym przepisem, ponieważ z jednej strony, poprzez odebranie instytucjom wszystkich uprawnień dyskrecjonalnych automatycznie pozbawia je narzędzia zarządzania personelem, a mianowicie możliwości przywrócenia danego urzędnika do służby, a z drugiej strony pozbawia tego urzędnika możliwości takiego powrotu do pracy.

71      W świetle powyższych rozważań należy stwierdzić, że wykładnia celowościowa art. 42c regulaminu pracowniczego nie potwierdza tezy Komisji, lecz wprost przeciwnie, wniosek przedstawiony w pkt 59 powyżej.

72      W konsekwencji, na podstawie wykładni art. 42c regulaminu pracowniczego, należy stwierdzić, że przepis ten nie może mieć zastosowania do urzędników, którzy podobnie jak skarżący osiągnęli „wiek emerytalny” w rozumieniu tego przepisu. Wynika z tego, że wydając zaskarżoną decyzję na podstawie tego przepisu, Komisja naruszyła zakres stosowania tego przepisu i że w związku z tym należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji, bez konieczności badania zarzutu dotyczącego naruszenia art. 47 i 52 regulaminu pracowniczego.

 W przedmiocie kosztów

73      Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

74      Ponieważ Komisja przegrała sprawę, zgodnie z żądaniem skarżącej należy obciążyć ją kosztami postępowania, w tym kosztami postępowania w przedmiocie środków tymczasowych.

Z powyższych względów

SĄD (druga izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność decyzji Komisji Europejskiej z dnia 2 marca 2017 r., na mocy której RW został odesłany na urlop w interesie służby i jednocześnie automatycznie przeniesiony na emeryturę.

2)      Komisja pokrywa własne koszty postępowania oraz koszty poniesione przez RW, w tym koszty postępowania w przedmiocie środków tymczasowych.

Prek

Buttigieg

Berke

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 8 maja 2019 r.

 

Podpisy      

 

*      Język postępowania: francuski.