WYROK TRYBUNAŁU (dziesiąta izba)

z dnia 23 listopada 2023 r.(*)

Odwołanie – Pomoc państwa – Środki wdrożone przez Republikę Austrii na rzecz portu lotniczego w Klagenfurcie, spółki Ryanair i innych przewoźników lotniczych korzystających z tego portu lotniczego – Decyzja uznająca środki pomocy za częściowo niezgodne z rynkiem wewnętrznym – Artykuł 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem Unii Europejskiej – Dowody przedstawione Sądowi po zamknięciu pisemnego etapu postępowania – Dopuszczalność – Rozporządzenie (UE) 2015/1589 – Artykuł 17 ust. 1 i 2 – Uprawnienia Komisji Europejskiej w zakresie odzyskania pomocy – Termin przedawnienia – Stopień szczegółowości środków przerywających bieg tego terminu – Obowiązek uzasadnienia – Przeinaczenie dowodów – Dane istotne dla określenia kwoty pomocy podlegającej odzyskaniu

W sprawie C‑758/21 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 9 grudnia 2021 r.,

Ryanair DAC, z siedzibą w Swords (Irlandia),

Airport Marketing Services Ltd, z siedzibą w Dublinie (Irlandia),

które reprezentowali B. Byrne, solicitor, S. Rating, abogado, i E. Vahida, avocat,

wnoszące odwołanie,

w której drugą stroną postępowania była:

Komisja Europejska, którą reprezentowali początkowo K. Blanck, A. Bouchagiar i J. Ringborg, a następnie A. Bouchagiar i J. Ringborg, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (dziesiąta izba),

w składzie: M. Ilešič, pełniący obowiązki prezesa izby, I. Jarukaitis (sprawozdawca) i D. Gratsias, sędziowie,

rzecznik generalna: L. Medina,

sekretarz: A. Lamote, administratorka,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 18 stycznia 2023 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznik generalnej na posiedzeniu w dniu 30 marca 2023 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W odwołaniu spółka Ryanair DAC i spółka Airport Marketing Services Ltd (zwana dalej „spółką AMS”) wnoszą o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 29 września 2021 r., Ryanair i in./Komisja (T‑448/18, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2021:626), w którym Sąd oddalił ich skargę o stwierdzenie nieważności art. 5 i 6 decyzji Komisji Europejskiej (UE) 2018/628 z dnia 11 listopada 2016 r. w sprawie pomocy państwa SA.24221 (2011/C) (ex 2011/NN) udzielonej przez Austrię na rzecz portu lotniczego w Klagenfurcie, spółki Ryanair i innych przewoźników lotniczych korzystających z tego portu lotniczego (Dz.U. 2018, L 107, s. 1, zwanej dalej „sporną decyzją”) oraz art. 9–11 tej decyzji w zakresie, w jakim postanowienia te ich dotyczą.

 Prawo Unii

 Rozporządzenie (UE) 2015/1589

2        Motyw 26 rozporządzenia Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 [TFUE] (Dz.U. 2015, L 248, s. 9) stanowi:

„Do celów pewności prawa właściwe jest wprowadzenie 10-letniego okresu przedawnienia w odniesieniu do pomocy niezgodnej z prawem, po którego upływie nie będzie możliwe nakazanie windykacji [odzyskania pomocy]”.

3        Artykuł 2 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zgłoszenie nowej pomocy”, stanowi w ust. 2:

„W zgłoszeniu zainteresowane państwo członkowskie przedstawia wszystkie informacje konieczne dla umożliwienia Komisji [Europejskiej] podjęcia decyzji […]”.

4        Artykuł 5 tego rozporządzenia, zatytułowany „Wniosek o udzielenie informacji skierowany do zgłaszającego państwa członkowskiego”, przewiduje w ust. 1 i 2:

„1.      W przypadku gdy Komisja uznaje, że informacje dostarczone przez zainteresowane państwo członkowskie w odniesieniu do środka będącego przedmiotem zgłoszenia na podstawie art. 2 nie są kompletne, występuje z wnioskiem o udzielenie wszelkich koniecznych informacji dodatkowych. […]

2.      W przypadku gdy zainteresowane państwo członkowskie nie dostarczy informacji, o które wystąpiono z wnioskiem, w terminie wyznaczonym przez Komisję lub dostarczy informacje niekompletne, Komisja wysyła ponaglenie, przewidujące odpowiedni dodatkowy termin, w którym informacje mają być dostarczone”.

5        Artykuł 12 tego rozporządzenia, który znajduje się w jego rozdziale III, odnoszącym się do postępowania w sprawach dotyczących pomocy niezgodnej z prawem, jest zatytułowany „Badanie, wniosek o udzielenie informacji oraz nakaz udzielenia informacji”. Stanowi on:

„1.      […] Komisja może z własnej inicjatywy zbadać informacje dotyczące domniemanej pomocy niezgodnej z prawem, bez względu na ich źródło.

[…]

2.      W razie konieczności Komisja występuje do zainteresowanego państwa członkowskiego z wnioskiem o udzielenie informacji. [Artykuł] 2 ust. 2 i art. 5 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.

[…]

3.      W przypadku gdy pomimo ponaglenia wystosowanego zgodnie z art. 5 ust. 2 zainteresowane państwo członkowskie nie dostarcza informacji, o które wystąpiono z wnioskiem, w terminie wyznaczonym przez Komisję lub jeżeli dostarcza informacje niekompletne, Komisja może w formie decyzji wymagać dostarczenia informacji […]. Decyzja określa, jakie informacje są wymagane, i wyznacza stosowny termin, w jakim informacje te mają zostać dostarczone”.

6        Artykuł 17 rozporządzenia 2015/1589, zatytułowany „Okres przedawnienia windykacji [odzyskania] pomocy”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.      Uprawnienia Komisji w zakresie windykacji [odzyskania] pomocy podlegają dziesięcioletniemu okresowi [terminowi] przedawnienia.

2.      Okres [Termin] przedawnienia rozpoczyna bieg w dniu, w którym przyznano pomoc niezgodną z prawem beneficjentowi albo w charakterze [tytułem] pomocy indywidualnej, albo w ramach programu pomocowego. Jakiekolwiek działanie, podejmowane przez Komisję lub przez państwo członkowskie, działające na wniosek Komisji w odniesieniu do pomocy niezgodnej z prawem powoduje przerwanie okresu [terminu] przedawnienia. Każde przerwanie powoduje, że okres [termin] przedawnienia zaczyna biec od początku. […]”.

 Regulamin postępowania przed Sądem

7        Regulamin postępowania przed Sądem z dnia 4 marca 2015 r. (Dz.U. 2015, L 105, s. 1) przewiduje w art. 76, zatytułowanym „Zawartość skargi”:

„Skarga, o której mowa w art. 21 statutu [Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej], zawiera:

[…]

f)      w stosownym przypadku dowody lub wnioski dowodowe”.

8        Zgodnie z art. 85 tego regulaminu, zatytułowanym „Dowody i wnioski dowodowe”:

„§ 1.      Dowody i wnioski dowodowe przedstawia się w ramach pierwszej wymiany pism procesowych.

§ 2.      Strony główne mogą przedstawiać na poparcie swojej argumentacji nowe dowody lub wnioski dowodowe w replice i duplice, o ile opóźnienie w ich złożeniu jest uzasadnione.

§ 3.      W wyjątkowych przypadkach strony główne mogą przedstawiać nowe dowody lub wnioski dowodowe przed zamknięciem ustnego etapu postępowania lub przed podjęciem przez Sąd decyzji o rozstrzygnięciu sprawy z pominięciem ustnego etapu postępowania, o ile opóźnienie w ich złożeniu jest uzasadnione.

§ 4.      Niezależnie od przyszłego rozstrzygnięcia Sądu w przedmiocie dopuszczalności dowodów lub wniosków dowodowych przedstawionych na podstawie §§ 2 i 3 prezes umożliwia pozostałym stronom ustosunkowanie się do nich”.

 Okoliczności powstania sporu i sporna decyzja

9        Okoliczności powstania sporu i sporna decyzja, tak jak zostały przedstawione w pkt 1–39 zaskarżonego wyroku, można streścić w podany niżej sposób.

10      Spółka Ryanair jest przewoźnikiem lotniczym. AMS jest spółką zależną tej spółki, której większość działalności polega na sprzedaży powierzchni reklamowych na stronie internetowej spółki Ryanair. Port lotniczy w Klagenfurcie w Austrii znajduje się na obrzeżach tego miasta, będącego stolicą kraju związkowego Karyntii. Właścicielem i operatorem portu lotniczego jest spółka Kärntner Flughafen Betriebsgesellschaft mbH (zwana dalej „spółką KFBG”). Bezpośredni i pośredni udziałowcy tej ostatniej spółki zmieniali się w toku postępowania, które doprowadziło do wydania spornej decyzji, lecz zawsze były to organy lub podmioty publiczne. Spółka KFBG posiada spółkę zależną, Destinations Management GmbH (zwaną dalej „spółką DMG”), w której posiada 100 % udziałów i która świadczy różne usługi w porcie lotniczym, w szczególności jako konsultant w celu przyciągnięcia przewoźników lotniczych do portu lotniczego.

11      W dniu 22 stycznia 2002 r. zawarto cztery umowy mające znaczenie dla niniejszej sprawy. Po pierwsze, spółki KFBG i Ryanair zawarły umowę w sprawie usług portu lotniczego (zwaną dalej „umową w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r.”), która weszła w życie w dniu 27 czerwca 2002 r. na okres pięciu lat, przewidującą możliwość automatycznego przedłużenia o kolejne pięć lat pod pewnymi warunkami. Zgodnie z tą umową spółka Ryanair była zobowiązana do zaoferowania usługi pasażerskiego przewozu lotniczego między portem lotniczym w Klagenfurcie a portem lotniczym Londyn-Stansted (Zjednoczone Królestwo) co najmniej raz dziennie oraz do uiszczania na rzecz spółki KFBG zryczałtowanej stałej opłaty w przeliczeniu na każdą rotację. Spółka Ryanair miała ponadto pobierać od każdego biletu lotniczego stałą kwotę za wylatującego pasażera z tytułu opłat lotniskowych, a także opłatę za ochronę, oraz przekazać te opłaty portowi lotniczemu. Rzeczona umowa przewidywała również usługi, które ów port lotniczy miał świadczyć na rzecz spółki Ryanair, a także inne płatności na rzecz spółki KFBG oraz zobowiązania, którymi spółka ta była związana.

12      Po drugie, spółki DMG i Leading Verge.com Ltd (zwana dalej „spółką LV”), obecnie FR Financing (Malta) Ltd, spółka zależna spółki Ryanair, która została zlikwidowana, zawarły umowę w sprawie usług marketingowych (zwaną dalej „umową w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartą pomiędzy spółkami DMG i LV”), która weszła w życie w dniu jej zawarcia i wygasła w dniu 26 czerwca 2007 r., z możliwością automatycznego przedłużenia o kolejne pięć lat pod pewnymi warunkami. Zgodnie z tą umową spółka DMG zleciła spółce LV opracowanie planu promocyjnego i zapewnienie hiperłączy do strony głównej spółki DMG oraz podjęcie innych działań promocyjnych w zamian za stałą opłatę roczną.

13      Po trzecie, spółki DMG i AMS zawarły umowę w sprawie usług marketingowych (zwaną dalej „umową w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartą pomiędzy spółkami DMG a AMS”), która weszła w życie w dniu jej zawarcia na okres pięciu lat. W umowie tej spółka DMG zleciła spółce AMS, w zamian za wynagrodzenie roczne, uruchomienie i administrowanie na stronie internetowej www.ryanair.com dwóch linków do stron internetowych wybranych przez spółkę DMG, przedstawiających atrakcje kraju związkowego Karyntii. Spółka AMS mogła, w uzgodnionej cenie, zapewnić dodatkowe usługi, o ile strony tak postanowiły.

14      Po czwarte, spółki DMG i LV zawarły aneks do umowy w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartej pomiędzy spółkami DMG i LV (zwany dalej „aneksem z 2002 r. zawarty pomiędzy spółkami DMG i LV”), który wszedł w życie w dniu jego zawarcia, w którym strony uzgodniły, że w odniesieniu do tej umowy w sprawie usług marketingowych spółka DMG powinna dokonać na rzecz spółki LV dodatkowej płatności za dodatkowe działania marketingowe, które zostały wzmocnione w okresie obowiązywania umowy pomiędzy spółkami DMG a LV.

15      Umowa w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r., umowa w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawarta pomiędzy spółkami DMG i LV w brzmieniu aneksu z 2002 r. zawartego pomiędzy spółkami DMG i LV oraz umowa w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawarta pomiędzy spółkami DMG a AMS (zwane dalej łącznie „umowami z 2002 r.”) przestały obowiązywać w dniu 29 października 2005 r., gdy spółka Ryanair zaprzestała realizować przewozy pasażerskie między portem lotniczym w Klagenfurcie a portem lotniczym Londyn-Stansted.

16      W dniu 23 sierpnia 2006 r. spółki KFBG i Ryanair zawarły umowę w sprawie usług portu lotniczego (zwaną dalej „umową w sprawie usług portu lotniczego z 2006 r.”) dotyczącą usługi transportu lotniczego, która miała być świadczona trzy razy w tygodniu do portu lotniczego Londyn-Stansted w okresie od dnia 19 grudnia 2006 r. do dnia 21 kwietnia 2007 r. Spółka Ryanair musiała uiścić oficjalne opłaty lotniskowe portu lotniczego w Klagenfurcie, lecz korzystała z zachęty w wysokości 7,62 EUR za każdego odlatującego pasażera, zgodnie z systemem zachęt wprowadzonym przez spółkę KFBG we wrześniu 2005 r.

17      W dniu 21 grudnia 2006 r. spółki DMG i AMS zawarły umowę w sprawie usług marketingowych, która weszła w życie w dniu 28 lutego 2007 r. i wiąże się z zobowiązaniem spółki Ryanair do wykonywania lotów przewidzianych w umowie, o której mowa w poprzednim punkcie. W drodze tej umowy w sprawie usług marketingowych spółka AMS zobowiązała się do zapewnienia rocznego programu handlowego mającego w szczególności na celu promowanie przeznaczenia Klagenfurt/Karyntia.

18      Umowa w sprawie usług portu lotniczego z 2006 r. oraz umowa w sprawie usług marketingowych zawarta w dniu 21 grudnia 2006 r. pomiędzy DMG a AMS (zwane dalej łącznie „umowami z 2006 r.”) obowiązywały do dnia 21 kwietnia 2007 r.

19      W dniu 11 października 2007 r. Komisja przekazała Republice Austrii skargę złożoną do niej przez konkurenta spółki Ryanair na europejskim rynku lotniczych przewozów pasażerskich, twierdząc, że spółka Ryanair skorzystała z bezprawnie przyznanej pomocy państwa, w szczególności ze strony kraju związkowego Karyntii, miasta Klagenfurtu oraz portu lotniczego w Klagenfurcie za pośrednictwem spółki KFBG, i zażądała od tego państwa członkowskiego dodatkowych informacji. Pismami z dni 15 listopada 2010 r. i 24 marca 2011 r. Komisja zwróciła się do władz Austrii o dodatkowe informacje. Władze te odpowiedziały pismami z dni 28 stycznia i 30 maja 2011 r. W dniu 8 kwietnia 2011 r. Komisja zwróciła się również do spółki Ryanair o dodatkowe informacje, które spółka przekazała w dniu 4 lipca 2011 r. Komisja przekazała je w dniu 15 lipca 2011 r. władzom austriackim, które przedstawiły swoje uwagi pismem z dnia 20 września 2011 r.

20      Pismem z dnia 22 lutego 2012 r. Komisja poinformowała władze austriackie o swojej decyzji o wszczęciu postępowania przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE w celu zbadania w szczególności umów z 2002 r. zawartych ze spółką Ryanair i umów z 2006 r. zawartych ze spółką Ryanair (Dz.U. 2012, C 233, s. 28).

21      Pismami z dni 29 maja i 20 lipca 2012 r. zarząd spółki Ryanair zażądał dostępu do akt Komisji, czego instytucja ta odmówiła w pismach z dni 19 czerwca i 4 października 2012 r.

22      Pismem z dnia 28 maja 2014 r. Komisja zwróciła się do Republiki Austrii o dodatkowe informacje dotyczące umowy w sprawie usług marketingowych zawartej pomiędzy portem lotniczym w Klagenfurcie a spółką Ryanair w dniu 22 stycznia 2002 r., a władze tego kraju udzieliły odpowiedzi dnia 11 czerwca 2014 r.

23      Dnia 23 lipca 2014 r. Komisja postanowiła przedłużyć postępowanie wyjaśniające (Dz.U. 2014, C 348, s. 36).

24      W spornej decyzji Komisja uznała w szczególności, że umowami z 2002 r. i 2006 r. (zwanymi dalej „spornymi umowami”) Republika Austrii przyznała spółce Ryanair bezprawną pomoc, która była niezgodna z rynkiem wewnętrznym. Określiła ona kwoty pomocy, biorąc pod uwagę ujemne części rocznych przepływów przyrostowych możliwych do przewidzenia w momencie zawierania tych umów. Komisja uznała, że kwota pomocy zawartej w umowach z 2002 r. i 2006 r. odpowiadała przybliżonej kwocie głównej – odpowiednio 1 827 267 EUR i 141 326 EUR, co Komisja stwierdziła w art. 5 i 6 spornej decyzji. Artykuły 9–11 tej decyzji nakładają na Republikę Austrii obowiązek odzyskania tej pomocy.

 Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

25      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 18 lipca 2018 r. spółlki Ryanair, AMS i FR Financing (Malta) Ltd (zwane dalej łącznie „spółkami Ryanair i in.”) wniosły skargę o stwierdzenie nieważności art. 5 i 6 spornej decyzji oraz art. 9–11 tej decyzji w zakresie, w jakim ich dotyczą. Na poparcie skargi spółki te podniosły sześć zarzutów. Ponadto w dniu 24 sierpnia 2018 r. złożyły one wniosek o zastosowanie środka organizacji postępowania, mający na celu dostarczenie przez Komisję pewnych dokumentów, a w dniu 25 września 2020 r. przedłożyły dwa dokumenty jako dodatkowe dowody (zwane dalej „dodatkowymi dowodami”).

26      W zaskarżonym wyroku Sąd stwierdził przede wszystkim, że te dodatkowe dowody były niedopuszczalne ze względu na to, że spółki Ryanair i in. nie uzasadniły, w rozumieniu art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, ich spóźnionego przedstawienia. Następnie oddalił on wszystkie podniesione zarzuty jako bezzasadne, a w konsekwencji oddalił skargę w całości, orzekając, że nie należy uwzględniać przedstawionego mu wniosku o zastosowanie środka organizacji postępowania, ponieważ w świetle dokumentów załączonych przez strony do ich pism procesowych oraz ich odpowiedzi na pytania pisemne i ustne uznał on, że posiada już wystarczającą wiedzę, aby orzec w przedmiocie skargi. Wreszcie, obciążył spółki Ryanair i in. kosztami postępowania.

 Żądania stron w postępowaniu przed Trybunałem

27      Wnoszące odwołanie zwracają się do Trybunału o:

–        uchylenie zaskarżonego wyroku;

–        stwierdzenie nieważności art. 5 i 6 spornej decyzji oraz jej art. 9–11 w zakresie, w jakim ich dotyczą, lub, tytułem żądania ewentualnego, przekazanie sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania; oraz

–        w każdym razie obciążenie Komisji kosztami postępowania w obu instancjach.

28      Komisja zwraca się do Trybunału z żądaniem oddalenia odwołania i obciążenia wnoszących odwołanie kosztami postępowania.

 W przedmiocie odwołania

29      Wnoszące odwołanie podnoszą cztery zarzuty odwołania. Zarzut pierwszy dotyczy błędnego odrzucenia dodatkowych dowodów z powodu niedopuszczalności. Zarzut drugi dotyczy błędnej wykładni art. 17 rozporządzenia 2015/1589 i nieprawidłowego zastosowania art. 296 TFUE. Zarzut trzeci dotyczy przeinaczenia dowodów, których miał dopuścić się Sąd przy ocenie, czy Komisja zastosowała zgodnie z prawem test prywatnego inwestora działającego w warunkach gospodarki rynkowej. Zarzut czwarty dotyczy zasadniczo naruszenia prawa, jakiego miał dopuścić się Sąd przy ocenie ustalenia kwoty pomocy podlegającej odzyskaniu, dokonanej w spornej decyzji.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego

 Argumentacja stron

30      W zarzucie pierwszym wnoszące odwołanie podnoszą, że w pkt 58–63 zaskarżonego wyroku Sąd dwukrotnie naruszył prawo, odrzucając jako niedopuszczalne dodatkowe dowody, które przedstawiły one w dniu 25 września 2020 r., czyli po zamknięciu pisemnego etapu postępowania w dniu 26 lutego 2019 r., lecz przed zamknięciem ustnego etapu postępowania w dniu 14 stycznia 2021 r., ze względu na to, że nie uzasadniły one, w rozumieniu art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, ich spóźnionego przedstawienia.

31      Wyjaśniają one, że dowody te, które wykazują, iż sporna decyzja była obarczona oczywistym błędem w ocenie uzasadniającym stwierdzenie jej częściowej nieważności, sprowadzały się – w przypadku pierwszego z nich – do tabeli zawierającej szacunki dochodów z działalności pozalotniczej w przeliczeniu na pasażera odlatującego w przypadku spornych umów, dostarczonej Komisji przez port lotniczy w Klagenfurcie w trakcie formalnego postępowania wyjaśniającego (zwanej dalej „tabelą dochodów z działalności pozalotniczej”). Drugi z nich był wersją ustępu, która nie została usunięta w sprawozdaniu sporządzonym przez doradcę ekonomicznego spółki Ryanair w dniu 3 listopada 2014 r., przedstawiającą dane dotyczące obliczenia kosztów krańcowych, które zostały utajnione w wersji tego sprawozdania załączonej do skargi wszczynającej postępowanie (zwane dalej „danymi dotyczącymi kosztów”).

32      Wnoszące odwołanie wskazują, że podniosły przed Sądem, iż jeśli chodzi o tabelę dochodów z działalności pozalotniczej, nie mogły one w istocie przedstawić jej na wcześniejszym etapie postępowania, ponieważ nie znajdowała się ona w ich posiadaniu, że ich wnioski o dostęp do akt Komisji zostały oddalone, że Sąd nie odpowiedział na ich wniosek o zastosowanie środka organizacji postępowania, a współpraca portu lotniczego w Klagenfurcie w celu dostarczenia tej tabeli była utrudniona przez szereg czynników, w tym kryzys związany z pandemią COVID-19. Co się tyczy danych dotyczących kosztów, nie było ani konieczne, ani właściwe przedłożenie ich na wcześniejszym etapie postępowania przed Sądem, ponieważ znaczenie tych danych, początkowo utajnionych, ujawniło się dopiero podczas badania tabeli dochodów z działalności pozalotniczej. Moment ich przedstawienia był zatem związany z chwilą przedstawienia wspomnianej tabeli.

33      W tym kontekście Sąd w pierwszej kolejności naruszył zasady prawne leżące u podstaw art. 85 §§ 1–3 regulaminu postępowania, określone w orzecznictwie Trybunału, a mianowicie zasadę kontradyktoryjności, zasadę równości broni, prawo do rzetelnego procesu i prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości. Zaskarżony wyrok nie zawiera bowiem żadnego wyjaśnienia co do tego, w jaki sposób lub dlaczego dopuszczenie omawianych dowodów miałoby naruszyć te zasady lub ograniczyć zdolność Sądu do rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie. Przeciwnie, z zaskarżonego wyroku wynika, że zasady te były przestrzegane, ponieważ Komisja miała możliwość, na rozprawie i w późniejszych uwagach na piśmie, zajęcia stanowiska w przedmiocie tych dowodów i ich możliwych skutków dla zgodności z prawem spornej decyzji.

34      W drugiej kolejności Sąd, po pierwsze, pominął orzecznictwo, zgodnie z którym spóźnione przedstawienie dowodów przez stronę może być uzasadnione okolicznością, że strona ta nie mogła wcześniej dysponować rozpatrywanymi dowodami, przy czym wnoszące odwołanie odsyłają w tym względzie do wyroku z dnia 16 września 2020 r., BP/FRA (C‑669/19 P, EU:C:2020:713, pkt 41). Po drugie, naruszył zasadę, zgodnie z którą przy ocenie kwestii, czy opóźnienie w przedstawieniu dowodów jest uzasadnione, należy sprawdzić, czy rozpatrywane dowody znajdują się już w aktach sprawy, na których opiera się zaskarżona decyzja, w którym to przypadku nie należałoby ich odrzucać, przy czym wnoszące odwołanie odsyłają w tym względzie do wyroków Sądu z dnia 14 marca 2018 r., Crocs/EUIPO – Gifi Diffusion (Obuwie) (T‑651/16, EU:T:2018:137, pkt 17), a także z dnia 7 czerwca 2018 r., Schmid/EUIPO – Landeskammer für Land- und Forstwirtschaft in Steiermark (Steirisches Kürbiskernöl) (T‑72/17, EU:T:2018:335, pkt 23). Tymczasem w niniejszej sprawie nie były one w posiadaniu tabeli dochodów z działalności pozalotniczej na wcześniejszym etapie postępowania, a dowody dodatkowe, o których mowa, znajdowały się w aktach Komisji.

35      Dodatkowe wymogi, które Sąd starał się nałożyć, takie jak przedstawienie korespondencji między spółkami Ryanair i in. a portem lotniczym w Klagenfurcie, są pozbawione podstawy prawnej, ponieważ możliwość dopuszczenia przez Sąd dowodów na podstawie art. 85 § 3 regulaminu postępowania nie podlega obowiązkowi „przedstawienia uzasadnienia”. Z orzecznictwa wynika bowiem, że fakt przedstawienia uzasadnienia może być wystarczający dla usprawiedliwienia spóźnionego przedstawienia dowodów.

36      W opinii Komisji ten zarzut jest bezzasadny.

 Ocena Trybunału

37      Na wstępie należy przypomnieć, że badanie przez Sąd dopuszczalności przedstawionych mu dowodów i wniosków dowodowych stanowi kwestię prawną, która jako taka podlega kontroli Trybunału w ramach odwołania (zob. podobnie wyrok z dnia 16 września 2020 r., BP/FRA, C‑669/19 P, EU:C:2020:713, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).

38      Co się tyczy części pierwszej zarzutu pierwszego, której argumentacja została przedstawiona w pkt 33 niniejszego wyroku, należy podkreślić, że zgodnie z art. 76 lit. f) regulaminu postępowania przed Sądem każda skarga powinna zawierać w razie potrzeby dowody i wnioski dowodowe oraz że art. 85 § 1 tego regulaminu postępowania stanowi, iż dowody i wnioski dowodowe przedstawia się w ramach pierwszej wymiany pism procesowych.

39      Ponadto w myśl tego art. 85 § 2 strony główne mogą przedstawiać na poparcie swojej argumentacji nowe dowody lub wnioski dowodowe w replice i duplice, o ile opóźnienie w ich złożeniu jest uzasadnione. Artykuł 85 § 3 dodaje, że w wyjątkowych przypadkach strony główne mogą przedstawiać nowe dowody lub wnioski dowodowe przed zamknięciem ustnego etapu postępowania lub przed podjęciem przez Sąd decyzji o rozstrzygnięciu sprawy z pominięciem ustnego etapu postępowania, o ile opóźnienie w ich złożeniu jest uzasadnione.

40      Artykuł 85 § 4 stanowi, że niezależnie od przyszłego rozstrzygnięcia Sądu w przedmiocie dopuszczalności dowodów lub wniosków dowodowych przedstawionych na podstawie §§ 2 i 3 prezes umożliwia pozostałym stronom ustosunkowanie się do nich.

41      W odniesieniu do przepisów dawnego regulaminu postępowania przed Sądem Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich z dnia 2 maja 1991 r. (Dz.U. 1991, L 136, s. 1), analogicznych do zasadniczych norm zawartych obecnie w art. 76 lit. f) i art. 85 § 1 obecnie obowiązującego regulaminu postępowania przed Sądem, Trybunał zauważył, że przepisy te, określające etap postępowania, na którym należy przedstawiać wnioski dowodowe, uwzględniają zasady kontradyktoryjności i równości broni oraz prawa do rzetelnego procesu w trosce o prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości. W zakresie, w jakim nakładają one na strony obowiązek przedstawienia dowodów i wniosków dowodowych niezwłocznie po złożeniu skargi lub odpowiedzi na skargę, mają one bowiem na celu poinformowanie pozostałych stron o dowodach przedstawionych na poparcie bronionych twierdzeń i umożliwienie im przygotowania obrony lub użytecznej repliki zgodnie ze wspomnianymi zasadami i prawem. Trybunał wskazał również, że przedstawienie dowodów i wniosków dowodowych na pierwszym etapie postępowania jest również uzasadnione celem prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości, ponieważ pozwala, poprzez szybkie przygotowanie akt sprawy, na rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie (zob. podobnie wyrok z dnia 14 kwietnia 2005 r., Gaki-Kakouri/Trybunał Sprawiedliwości, C‑243/04 P, EU:C:2005:238, pkt 30).

42      Dodatkowo w odniesieniu do przepisu tego dawnego regulaminu postępowania, który znajduje się obecnie zasadniczo w art. 85 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem, Trybunał wyjaśnił, że przepis ten stanowi również wyraz wymogu rzetelnego postępowania, a w szczególności ochrony prawa do obrony, ponieważ dopuszcza złożenie wniosków dowodowych poza sytuacjami, o których mowa obecnie w art. 76 lit. f) i art. 85 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem (zob. podobnie wyrok z dnia 14 kwietnia 2005 r., Gaki-Kakouri/Trybunał Sprawiedliwości, C‑243/04 P, EU:C:2005:238, pkt 32).

43      Ponadto w odniesieniu do przepisów zawartych w art. 85 § 1, 2 i 4 regulaminu postępowania przed Sądem Trybunał orzekł już również, że o ile zgodnie z zasadą prekluzji przewidzianą w art. 85 § 1 tego regulaminu strony powinny uzasadnić opóźnienie w przedstawieniu nowych dowodów lub wniosków dowodowych, o tyle sąd Unii jest uprawniony do skontrolowania zasadności powodu opóźnienia w przedstawieniu tych dowodów lub wniosków dowodowych oraz, w zależności od przypadku, treści tych dowodów lub wniosków dowodowych, a także – jeżeli takie opóźnione przedstawienie dowodów lub wniosków dowodowych nie jest uzasadnione w sposób wystarczający pod względem prawnym lub bezzasadne – do ich odrzucenia. Spóźnione przedstawienie przez stronę dowodów lub wniosków dowodowych może w szczególności być uzasadnione tym, że strona ta nie mogła wcześniej dysponować tymi dowodami lub jeżeli spóźnione przedstawienie dowodów przez stronę przeciwną uzasadnia uzupełnienie akt sprawy w sposób zapewniający poszanowanie zasady kontradyktoryjności (wyrok z dnia 16 września 2020 r., BP/FRA, C‑669/19 P, EU:C:2020:713, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).

44      Zasady te wynikające z orzecznictwa przypomnianego w pkt 41–43 niniejszego wyroku odnoszą się a fortiori do dowodów przedstawionych i wniosków dowodowych złożonych na podstawie art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem. Przepis ten nie stanowi bowiem, podobnie jak § 2 tego artykułu, zwykłego odstępstwa od ogólnej zasady wyrażonej w § 1 tego artykułu, lecz wyjątek od zasady i odstępstwa przewidzianych odpowiednio w § 1 i 2, ponieważ możliwość przewidziana w § 3 jest otwarta, zgodnie z samym brzmieniem tego przepisu, jedynie w drodze wyjątku (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 kwietnia 2005 r., Gaki-Kakouri/Trybunał Sprawiedliwości, C‑243/04 P, EU:C:2005:238, pkt 33; a także z dnia 16 września 2020 r., BP/FRA, C‑669/19 P, EU:C:2020:713, pkt 47) i jego zastosowanie zakłada zatem wykazanie wystąpienia wyjątkowych okoliczności (zob. podobnie wyrok z dnia 11 września 2019 r., HX/Rada, C‑540/18 P, EU:C:2019:707, pkt 67).

45      Z całości tego orzecznictwa wynika, że to właśnie zastosowanie zasad postępowania dowodowego określonych w art. 85 regulaminu postępowania przed Sądem pozwala zapewnić poszanowanie zasad kontradyktoryjności lub równości broni, prawa do rzetelnego procesu sądowego lub prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości. W związku z tym Sąd nie mógł, stosując zasadę przewidzianą w art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, naruszyć tych zasad i praw, i to nawet jeśli uznał, że dodatkowe dowody były niedopuszczalne ze względu na to, że opóźnienie w ich przedstawieniu nie zostało wystarczająco uzasadnione pod względem prawnym (zob. analogicznie wyrok z dnia 14 kwietnia 2005 r., Gaki-Kakouri/Trybunał Sprawiedliwości, C‑243/04 P, EU:C:2005:238, pkt 34).

46      Wynika z tego również, że Sąd nie był zobowiązany uzasadnić w konkretny sposób odrzucenia dodatkowych dowodów w świetle każdej ze wspomnianych zasad i praw lub jego zdolności do rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie, ponieważ uzasadnienie to jest nierozerwalnie związane z zastosowaniem tego przepisu regulaminu postępowania przed Sądem. Z tego samego powodu nie można również uznać, że Sąd jest co do zasady zobowiązany do przyjęcia dowodów przedstawionych po terminie, chyba że zostanie wykazane, iż ich odrzucenie jest konieczne w celu zapewnienia poszanowania tych samych zasad i praw.

47      Wnoszące odwołanie nie mogą w tym względzie opierać żadnego użytecznego argumentu na okoliczności, że Komisja miała możliwość zajęcia przed Sądem stanowiska w przedmiocie dodatkowych dowodów i ich możliwych skutków dla zgodności z prawem spornej decyzji. Fakt ten oznacza bowiem jedynie prawidłowe zastosowanie przez Sąd art. 85 § 4 regulaminu postępowania, który przewiduje zresztą wyraźnie, że okoliczność, iż inne strony mają możliwość ustosunkowania się w przedmiocie przedstawionych dowodów lub wniosków dowodowych złożonych w szczególności na podstawie § 3 tego artykułu, pozostaje bez uszczerbku dla przyszłego rozstrzygnięcia Sądu w przedmiocie ich dopuszczalności.

48      Część pierwszą niniejszego zarzutu odwołania należy wobec tego oddalić jako bezzasadną.

49      Co się tyczy części drugiej tego zarzutu, której argumentacja została przedstawiona w pkt 34 niniejszego wyroku, z jednej strony prawdą jest, że – jak twierdzą wnoszące odwołanie i zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 43 i 44 niniejszego wyroku – spóźnione przedstawienie przez stronę dowodów lub wniosków dowodowych na podstawie art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem może być w szczególności uzasadnione tym, że strona ta nie mogła wcześniej dysponować omawianymi dowodami. Niemniej jednak, po pierwsze, zgodnie z tym samym orzecznictwem Sąd jest uprawniony do nieuwzględnienia danych dowodów, jeżeli uzna, że spóźnione przedstawienie tych dowodów nie jest uzasadnione w sposób wystarczający pod względem prawnym lub nie jest zasadne, a po drugie, zastosowanie tego § 3 wymaga wykazania istnienia wyjątkowych okoliczności.

50      W niniejszej sprawie w pkt 59–62 zaskarżonego wyroku Sąd zbadał okoliczności, na które powołały się przed nim spółki Ryanair i in. w celu wykazania dopuszczalności dodatkowych dowodów, a w pkt 63 tego wyroku – jak już wskazał w pkt 58 tego wyroku – wywiódł z tego, że należy uznać, iż spółki Ryanair i in. nie przedstawiły dowodów mogących uzasadnić, w rozumieniu art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, spóźnione przedstawienie tych dowodów w dniu 25 września 2020 r., czyli cztery dni przed rozprawą, w związku z czym dowody te były niedopuszczalne.

51      W tym względzie, co się tyczy tabeli dochodów z działalności pozalotniczej, wskazał on w pkt 59 tego wyroku, że ani wniosek skierowany do Komisji w toku postępowania administracyjnego, ani wniosek o zastosowanie środka organizacji postępowania złożony do Sądu w sierpniu 2018 r. nie gwarantują spółkom Ryanair i in. dostępu do żądanych danych. Sąd stwierdził również, że spółki Ryanair i in. nie przedstawiły powodów, dla których nie miały możliwości podjęcia w tym samym czasie w porcie lotniczym w Klagenfurcie niezbędnych kroków w celu uzyskania dostępu do danych z akt postępowania administracyjnego, które również zawierały tę tabelę.

52      W pkt 60 wspomnianego wyroku Sąd dodał, że wyjaśnienia spółek Ryanair i in. oparte na konsekwencjach epidemii COVID-19 dla prawidłowego funkcjonowania tego portu lotniczego są niejasne i niemożliwe do zweryfikowania, a zatem same w sobie nie wystarczają do wykazania istnienia takiej trudności w uzyskaniu informacji od tego portu lotniczego, która uzasadniałaby opóźnione przedstawienie, kilka dni przed rozprawą, dokumentu, który – jak potwierdziły spółki Ryanair i in. – został udostępniony Komisji przez władze austriackie kilka lat wcześniej w toku postępowania administracyjnego.

53      Ponadto w pkt 61 tego wyroku wskazał on, że nawet przy założeniu, iż odniesienie uczynione przez Komisję w duplice do tabeli dochodów z działalności pozalotniczej mogło uzasadniać opóźnione przedstawienie tej tabeli, duplika ta została złożona w dniu 25 lutego 2019 r., czyli na długo przed kryzysem związanym z epidemią COVID-19. Sąd zauważył w tym względzie, że spółki Ryanair i in. nie przedstawiły „żadnego dowodu pochodzącego, tytułem przykładu, z ich korespondencji z właściwymi służbami [portu lotniczego w Klagenfurcie], aby uzasadnić przedstawienie [wspomnianej tabeli] w dniu 25 września 2020 r., czyli 18 miesięcy po złożeniu dupliki przez Komisję”.

54      Wbrew temu, co twierdzą wnoszące odwołanie, Sąd słusznie uznał, że powołując się tylko na te okoliczności, spółki Ryanair i in. nie wykazały w sposób wymagany prawem istnienia okoliczności uzasadniających dopuszczalność tabeli dochodów z działalności pozalotniczej na podstawie art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, opartych na ich niemożności dysponowania nią na wcześniejszym etapie postępowania, zważywszy na wyjątkowy charakter, jaki ten § 3 posiada w systemie postępowania dowodowego przed Sądem.

55      Przede wszystkim, biorąc pod uwagę przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. [108 TFUE] (Dz.U. 1999, L 83, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 8, t. 1, s. 339), które obowiązywały w chwili złożenia tych wniosków o dostęp do akt Komisji, jak również dotychczasowe orzecznictwo Trybunału dotyczące braku prawa zainteresowanych do dostępu do akt postępowania administracyjnego Komisji w ramach postępowania kontrolnego wszczętego na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE, czy to na podstawie tego rozporządzenia, czy też co do zasady w ramach rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (Dz.U. 2001, L 145, s. 43 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 1, t. 3, s. 331), z zastrzeżeniem obalenia ogólnego domniemania naruszenia ochrony celów czynności dochodzenia (zob. podobnie wyrok z dnia 29 czerwca 2010 r., Komisja/Technische Glaswerke Ilmenau, C‑139/07 P, EU:C:2010:376, pkt 54–62, 67–70), Sąd słusznie uznał, że żądania te były niewystarczające do wykazania, że spółki Ryanair i in. nie mogły dysponować tą tabelą na wcześniejszym etapie postępowania. Mógł on zatem słusznie uznać, że negatywny wynik tych postępowań był niewystarczający, aby wykazać brak możliwości dysponowania tą tabelą na wcześniejszym etapie postępowania, oraz że z uwagi na brak wyjaśnienia powodu, dla którego nie skontaktowano się bezpośrednio z portem lotniczym w Klagenfurcie na wcześniejszym etapie, ten negatywny wynik nie pozwalał uzasadnić w sposób wymagany prawem, w rozumieniu art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, dopuszczalności wspomnianej tabeli.

56      Następnie, biorąc pod uwagę ponad rok, który upłynął między datą złożenia dupliki a wystąpieniem skutków epidemii COVID-19 w Unii Europejskiej, zasadne jest również stwierdzenie Sądu zawarte w pkt 61 zaskarżonego wyroku, dotyczące argumentacji spółek Ryanair i in. ma temat tych konsekwencji. W tym względzie, biorąc pod uwagę argumentację wnoszących odwołanie przedstawioną w pkt 35 niniejszego wyroku, należy dodać, że Sąd nie ustanowił w tym pkt 61 żadnego dodatkowego wymogu wykraczającego poza wymogi wynikające z art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem. Jak wynika z pkt 43 i 44 niniejszego wyroku, sąd Unii jest uprawniony do kontroli zasadności przyczyny opóźnienia w przedstawieniu dowodów. W tym kontekście może on zatem uznać, że uzasadnienie przedstawione przez stronę nie wydaje się wiarygodne, ponieważ strona ta nie poparła swoich twierdzeń żadnymi dowodami z dokumentów, chociaż była w stanie to uczynić.

57      Wreszcie, jeśli chodzi o wniosek o zastosowanie środka organizacji postępowania przedstawiony Sądowi, było również oczywiste, że w braku jakiegokolwiek obowiązku uwzględnienia przez Sąd takiego wniosku wynik był zbyt niepewny, aby spółki Ryanair i in. mogły skutecznie oprzeć się na tym działaniu w celu uzyskania tej tabeli, tak że powołanie się na ten wniosek i jego zawisły charakter również nie wystarczały do wykazania istnienia okoliczności uzasadniających w sposób wystarczający pod względem prawnym opóźnienie w jego złożeniu, a w konsekwencji jego dopuszczalność na podstawie art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem.

58      Co się tyczy danych dotyczących kosztów, Sąd wskazał w pkt 62 zaskarżonego wyroku, że ustęp zawierający te dane został zawarty w badaniu doradcy ekonomicznego spółki Ryanair, które zostało sporządzone dla spółek Ryanair i in. w listopadzie 2014 r., i że nie udało im się wykazać powodu, dla którego nie mogły załączyć tego dokumentu do skargi lub repliki. W tym względzie Sąd uznał, że ich argumentu opartego na „nierozerwalnym związku”, jaki istniał między przedstawieniem tych danych a przedstawieniem tabeli dochodów z działalności pozalotniczej, nie można było uwzględnić, ponieważ kwestia obliczenia przez Komisję dodatkowych kosztów operacyjnych, jakich port lotniczy w Klagenfurcie mógł się spodziewać, została już podniesiona przez spółki Ryanair i in. w ich skardze wszczynającej postępowanie oraz w replice, a dane te były już w ich posiadaniu w tym okresie.

59      Biorąc pod uwagę te okoliczności, których wnoszące odwołanie nie kwestionują, oraz charakter odstępstwa, jaki należy przypisać art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, Sąd mógł również słusznie uznać, że spółki Ryanair i in. nie uzasadniły w wymagany prawem sposób spóźnionego przedstawienia tych danych, i w konsekwencji odrzucił ten dodatkowy dowód jako niedopuszczalny.

60      Ponadto wnoszące odwołanie nie mogą w niniejszym przypadku wywodzić użytecznego argumentu ze sposobu traktowania przez Sąd dodatkowych dowodów przedstawionych przez strony główne po zamknięciu pisemnego etapu postępowania w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 15 czerwca 2022 r., Qualcomm/Komisja (Qualcomm –Wypłaty z tytułu wyłączności) (T‑235/18, EU:T:2022:358), na które powołały się one na rozprawie przed Trybunałem. Jak bowiem zauważyła również w istocie rzecznik generalna w pkt 39 i 40 opinii, uzasadnienia przedstawione w tej sprawie nie mają związku z uzasadnieniem powołanym w niniejszej sprawie.

61      Ponadto istnienie wyjątkowych okoliczności uzasadniających dopuszczalność dowodów przedstawionych na podstawie art. 85 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem musi z założenia być przedmiotem oceny indywidualnej w świetle szczególnych okoliczności właściwych dla każdej sprawy.

62      W związku z tym okoliczność, że w sprawie, w której zapadł ten wyrok, Sąd mógł uznać, iż w okolicznościach tej sprawy przedstawienie dodatkowych dowodów po zakończeniu pisemnego etapu postępowania było uzasadnione wyjątkowymi okolicznościami i że dowody te należy zatem dopuścić na podstawie art. 85 § 3 regulaminu postępowania, nie może dowodzić, że zaskarżony wyrok, który dotyczy odmiennych okoliczności faktycznych i uzasadnienia przedstawionego innego uzasadnienia, jest w tym względzie obarczony błędami.

63      Wnoszące odwołanie nie mogą także wywodzić użytecznych argumentów w niniejszej sprawie z orzecznictwa dotyczącego sporów z zakresu prawa unijnych znaków towarowych, wynikającego z wyroków Sądu przytoczonych w pkt 34 niniejszego wyroku, ponieważ wyroki te nie mają znaczenia, jakie przyznają im wnoszące odwołanie.

64      W przypadku pierwszego z tych przytoczonych wyroków chodziło bowiem nie o dowody w ścisłym znaczeniu, lecz o elementy zaczerpnięte z orzecznictwa sądów Unii, jak również z orzecznictwa krajowego lub międzynarodowego, w odniesieniu do których Sąd orzekł już, że ani stronom, ani jemu samemu nie można zakazać oparcia się na nich przy wykładni prawa Unii. Ponadto odniesienie do okoliczności, że dowody te zostały już przedłożone Izbie Odwoławczej Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) i przez nią zbadane, zostało wspomniane jedynie tytułem uzupełnienia. Co się tyczy drugiego z tych wyroków, z pkt 23 tego wyroku wynika, że również tytułem uzupełnienia Sąd zauważył, iż rozpatrywane dowody nie znajdowały się w aktach postępowania przed Izbą Odwoławczą, ponieważ Sąd odrzucił je ze względu na to, że zainteresowane strony nie przedstawiły żadnego uzasadnienia dla ich spóźnionego przedstawienia.

65      W tym względzie należy jeszcze podkreślić, że owe uzupełniające uzasadnienia Sądu można wytłumaczyć specyfiką sporów dotyczących praw do znaków towarowych Unii Europejskiej. Zgodnie bowiem z art. 178 § 5 regulaminu postępowania przed Sądem po doręczeniu skargi, która została wniesiona do Sądu, EUIPO przekazuje Sądowi akta postępowania przed izbą odwoławczą. Sąd dysponuje zatem, od chwili doręczenia tej skargi, tymi aktami sprawy i wszystkimi zawartymi w niej dowodami. Tymczasem nie jest tak w przypadku akt administracyjnych Komisji w ramach postępowania kontrolnego w sprawie pomocy państwa.

66      Z powyższego wynika, że część drugą niniejszego zarzutu odwołania należy oddalić jako bezzasadną, wskutek czego zarzut pierwszy odwołania należy oddalić w całości.

 W przedmiocie zarzutu drugiego

 Argumentacja stron

67      W zarzucie drugim wnoszące odwołanie podnoszą, że Sąd, uznając, po pierwsze, że Komisja nie uchybiła terminowi przedawnienia mającemu zastosowanie do odzyskania pomocy w odniesieniu do aneksu z 2002 r. zawartego pomiędzy spółkami DMG i LV oraz do umowy w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartej pomiędzy spółkami DMG i AMS, a po drugie, że sporna decyzja była wystarczająco uzasadniona w tym względzie, naruszył prawo odpowiednio przy wykładni art. 17 rozporządzenia 2015/1589 i przy stosowaniu art. 296 TFUE.

68      W pierwszej kolejności wnoszące odwołanie poddają krytyce pkt 70–79 zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim punkty te pozbawiają skuteczności wspomniany art. 17. Z punktów tych wynika, że Sąd uważa, iż wniosek o udzielenie informacji sformułowany przez Komisję w sposób szeroki, zawierający zbyt ogólne sformułowanie, przy czym żądanie to nie zawiera żadnej szczególnej wskazówki dotyczącej środka mogącego stanowić pomoc państwa lub Komisja nie ma wiedzy o istnieniu takiego środka, w stosunku do którego miałoby nastąpić przerwanie biegu terminu przedawnienia, jest zgodnie z prawem wystarczający do przerwania biegu tego terminu.

69      Tymczasem, po pierwsze, samo brzmienie art. 17 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589, który odnosi się do „pomocy przyznanej bezprawnie”, wymaga, aby wnioski o udzielenie informacji odnosiły się do konkretnego środka, który Komisja bada.

70      Po drugie, we wcześniejszych sprawach, w których sądy Unii potwierdziły, że wniosek o udzielenie informacji wystosowany przez Komisję przerywa bieg terminu przedawnienia, rozpatrywane tam żądania wskazywały konkretne środki, które badała Komisja. Wnoszące odwołanie odsyłają w tym względzie do postanowienia z dnia 7 grudnia 2017 r., Irlandia/Komisja (C‑369/16 P, EU:C:2017:955, pkt 42), oraz do wyroków: z dnia 26 kwietnia 2018 r., ANGED (C‑233/16, EU:C:2018:280, pkt 84); z dnia 10 kwietnia 2003 r., Département du Loiret/Komisja (T‑369/00, EU:T:2003:114, pkt 85); a także z dnia 22 kwietnia 2016 r., Irlandia i Aughinish Alumina/Komisja (T‑50/06 RENV II i T‑69/06 RENV II, EU:T:2016:227, pkt 3, 7, 183).

71      Po trzecie, 10-letni termin przedawnienia przewidziany w art. 17 rozporządzenia 2015/1589 ma na celu zagwarantowanie pewności prawa i zmierza w ten sposób w szczególności do ochrony niektórych zainteresowanych stron, wśród których znajdują się zainteresowane państwo członkowskie i beneficjent pomocy. Tymczasem zaskarżony wyrok jest niezgodny z tym celem. Gdyby bowiem bieg tego terminu mógł zostać przerwany przez wniosek o udzielenie informacji, który nie określa badanego środka, na przykład ze względu na to, że Komisja nie wie o jego istnieniu, zasada pewności prawa zostałaby naruszona w stosunku do zainteresowanego państwa członkowskiego w odniesieniu do środków, które przyznało i które nadal mogą prowadzić do odzyskania pomocy, i tych, które nie mogą już prowadzić do odzyskania pomocy na podstawie tego art. 17.

72      Po czwarte, rozważania Sądu zawarte w pkt 77–79 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którymi bieg terminu przedawnienia został przerwany nawet przy założeniu, że wnioski o udzielenie informacji wystosowane przez Komisję nie dotyczyły konkretnie aneksu z 2002 r. zawartego pomiędzy spółkami DMG i LV, a także umowy w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartej pomiędzy spółkami DMG i AMS, ze względu na to, że umowy te były „nieodłącznie związane” z innymi umowami wskazanymi we wcześniejszych wnioskach Komisji o udzielenie informacji, również obarczone są naruszeniem prawa. Okoliczność, że Komisja po zakończeniu dochodzenia utrzymywała, iż pewne działania były ze sobą związane retrospektywnie, nie może nadać wnioskowi o udzielenie informacji charakteru przerywającego biegu przedawnienia, który w chwili jego złożenia w tym zakresie nie był prawnie wiążący.

73      W drugiej kolejności wnoszące odwołanie podnoszą, że w pkt 80, 81 i 83–85 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie uznał, iż Komisja uzasadniła sporną decyzję w sposób wystarczający pod względem prawnym w odniesieniu do terminu przedawnienia lub jego przerwania. Bezsporne jest, że w trakcie dochodzenia poinformowały one Komisję, iż znaczna część zarzucanej pomocy nie może w ich opinii zostać odzyskana ze względu na upływ terminu przedawnienia. Tymczasem motywy 2–4 spornej decyzji, na których Sąd oparł się, aby uznać, że Komisja dopełniła ciążącego na niej obowiązku uzasadnienia, nie odnoszą się do tych argumentów ani nawet do terminu przedawnienia lub jego przerwania z powodu wniosków o udzielenie informacji. Okoliczność, że Komisja nie była zobowiązana do ustosunkowania się do każdego z podniesionych przed nią argumentów, nie pozwoliła Sądowi na stwierdzenie, że sporna decyzja była wystarczająco uzasadniona.

74      Aby wnoszące odwołanie mogły skutecznie skorzystać z prawa do kontroli sądowej w pierwszej instancji oraz aby Sąd mógł prawidłowo wykonać swoje uprawnienia kontrolne, wnoszące odwołanie i Sąd musiałyby zrozumieć, wyłącznie na podstawie treści spornej decyzji, powody, dla których Komisja odrzuciła argumenty podniesione przez wnoszące odwołanie w trakcie dochodzenia w odniesieniu do terminu przedawnienia. Takie rozumienie było niemożliwe jedynie na podstawie motywów 2–4 tej decyzji, w których nie wskazano jedynego istotnego powodu w tym względzie, a mianowicie okoliczności, że wnioski o udzielenie informacji, o których mowa w tych motywach, przerwały bieg terminu przedawnienia.

75      Komisja odpowiada, że zarzut drugi jest bezzasadny.

 Ocena Trybunału

76      Co się tyczy części pierwszej zarzutu drugiego, dotyczącej podnoszonego naruszenia art. 17 rozporządzenia 2015/1589, które miało zostać popełnione w pkt 70–79 zaskarżonego wyroku, należy zauważyć, że Sąd, przypomniawszy w pkt 70 i 71 tego wyroku treść tego artykułu i związanego z nim orzecznictwa Sądu, wskazał w pkt 72 tego wyroku, że w niniejszej sprawie bezsporne jest, iż dziesięcioletni termin przedawnienia przewidziany w ust. 1 tego artykułu rozpoczął bieg w dniu 9 sierpnia 2002 r.

77      Następnie w pkt 73 tego wyroku Sąd wskazał, że skarga do Komisji przekazana władzom austriackim pismem Komisji z dnia 11 października 2007 r. odnosiła się do „korzystnych uzgodnień dostarczanych spółce Ryanair przez [port lotniczy Klagenfurcie]” od dnia 27 czerwca 2002 r.; że w żądaniu udzielenia dodatkowych informacji skierowanym do tych władz w dniu 15 listopada 2010 r. Komisja zadała pytania dotyczące umowy o współpracy pomiędzy spółkami DMG i Ryanair, na której opierały się płatności za usługi marketingowe, i zażądała egzemplarza tej umowy, a także informacji o zwrocie opłat lotniskowych od 2000 r., oraz że wniosek o udzielenie informacji skierowany do władz austriackich w dniu 24 marca 2011 r. zawierał szereg pytań dotyczących umów z 2002 r., w tym żądanie przedstawienia oryginałów umów zawartych ze spółką Ryanair, w tym umowy w sprawie usług marketingowych.

78      Sąd wskazał również w pkt 74 tego wyroku, że we wniosku o udzielenie dodatkowych informacji skierowanym do spółki Ryanair w dniu 8 kwietnia 2011 r. Komisja wezwała tę spółkę do przedstawienia informacji na temat umów zawartych w ciągu ostatnich dziesięciu lat, a w szczególności zażądała od niej przedstawienia wykazu wszystkich umów, które nie zostały przedłużone lub których wykonywanie zostało przerwane w tym okresie, oraz wyjaśnienia powodów przerwania i braku przedłużenia. Sąd wskazał również w tym punkcie, że w odpowiedzi udzielonej Komisji w dniu 4 lipca 2011 r. spółka Ryanair stwierdziła, iż wszystkie umowy z tym portem lotniczym zostały przedłużone lub zmienione w wyniku negocjacji handlowych, z wyjątkiem umowy w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartej pomiędzy spółkami DMG a LV, która została przerwana przed jej wygaśnięciem. Sąd uznał, że ze wszystkich tych elementów wynika, iż wszystkie wyżej wymienione wnioski o udzielenie informacji obejmowały również umowę w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartą pomiędzy spółkami DMG a AMS oraz aneks z 2002 r. zawarty pomiędzy spółkami DMG a LV.

79      W pkt 75 zaskarżonego wyroku Sąd uznał następnie, że w świetle orzecznictwa, które przypomniał on w pkt 70 tego wyroku, owe żądania udzielenia informacji stanowią środki w rozumieniu art. 17 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589 mogące przerwać dziesięcioletni termin przedawnienia. W pkt 76 tego wyroku Sąd stwierdził, że ponieważ wszystkie te żądania zostały skierowane przez Komisję do władz austriackich i do spółki Ryanair w okresie dziesięciu lat rozpoczynającym się w dniu 9 sierpnia 2002 r., nie można uznać, że uprawnienia Komisji w zakresie odzyskania pomocy uległy przedawnieniu na podstawie art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589.

80      Wreszcie, w pkt 77–79 zaskarżonego wyroku Sąd dodał w istocie, że „ponadto”, biorąc pod uwagę różne okoliczności faktyczne wskazane w spornej decyzji i wykazujące istnienie „nierozerwalnego” związku między umowami z 2002 r., Komisja słusznie zbadała je jako jedną transakcję. Wywiódł on z tego, że w tym kontekście, nawet przy założeniu, iż wnioski Komisji o udzielenie informacji nie dotyczyły konkretnie umowy w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartej pomiędzy spółkami DMG a AMS, a także aneksu z 2002 r. zawartego pomiędzy spółkami DMG i LV, bieg terminu przedawnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589 został rzeczywiście przerwany.

81      Z okoliczności tych wynika, po pierwsze, że wbrew temu, co twierdzą wnoszące odwołanie, Sąd w żaden sposób nie uznał, iż każde żądanie udzielenia informacji skierowane przez Komisję do państwa członkowskiego, nawet sformułowane w sposób niejasny lub w szerokim zakresie i nawet bez wskazania konkretnego środka mogącego stanowić pomoc państwa lub nawet bez wiedzy Komisji o istnieniu ewentualnej pomocy, wystarcza do przerwania biegu terminu przedawnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589.

82      Przeciwnie, z punktów tych, a w szczególności z pkt 73 i 74 zaskarżonego wyroku, wynika, że Sąd uznał, iż środek przerywający bieg terminu przedawnienia w rozumieniu ust. 2 tego artykułu może stanowić jedynie środek podjęty „w odniesieniu do pomocy przyznanej bezprawnie” i że w niniejszym przypadku środek ten został zidentyfikowany po przekazaniu przez Komisję Republice Austrii skargi do Komisji z dnia 11 października 2007 r., wspomnianej w pkt 19 niniejszego wyroku, w której podniesiono, że spółka Ryanair korzystała z bezprawnie przyznanej pomocy państwa między innymi ze strony portu lotniczego w Klagenfurcie za pośrednictwem spółki KFBG od dnia 27 czerwca 2002 r., a następnie stopniowo w toku postępowania administracyjnego, i to jeszcze przed upływem dziesięcioletniego terminu przewidzianego w ust. 1 tego paragrafu.

83      Po drugie, nie można uznać, że – jak twierdzą również w istocie wnoszące odwołanie – aby działanie dochodzeniowe podjęte przez Komisję można było uznać za działanie przerywające bieg terminu przedawnienia w rozumieniu tego ust. 2, konieczne jest, aby Komisja zidentyfikowała w szczególny sposób każdą z umów wchodzących w zakres całości umowy stanowiącej środek pomocy będący przedmiotem tego dochodzenia.

84      Prawdą jest, że zgodnie z art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589 kompetencje Komisji w zakresie odzyskania pomocy podlegają dziesięcioletniemu terminowi przedawnienia, a w ust. 2 zdanie drugie tego artykułu uściślono, że to w szczególności „[j]akiekolwiek działanie, podejmowane przez Komisję […] w odniesieniu do pomocy niezgodnej z prawem” powoduje przerwanie tego okresu.

85      Ponadto z motywu 26 tego rozporządzenia wynika, że termin przedawnienia ustanowiony w owym art. 17 ust. 1 został przewidziany ze względów pewności prawa i ma zatem na celu w szczególności ochronę niektórych zainteresowanych stron, wśród których znajdują się zainteresowane państwo członkowskie i beneficjent pomocy (zob. podobnie wyrok z dnia 6 października 2005 r., Scott/Komisja, C‑276/03 P, EU:C:2005:590, pkt 30).

86      Należy jednak przypomnieć, że celem art. 107 TFUE jest zapobieżenie temu, by korzyści przyznawane przez władze publiczne w jakiejkolwiek formie, które zakłócają lub grożą zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, wpływały na wymianę handlową między państwami członkowskimi (wyrok z dnia 15 czerwca 2006 r., Air Liquide Industries Belgium, C‑393/04 i C‑41/05, EU:C:2006:403, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo). Sprawowana przez Komisję kontrola pomocy państwa przyczynia się zatem do zachowania niezakłóconej konkurencji na rynku wewnętrznym.

87      Ponadto z art. 12 ust. 2 w związku z art. 2 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589 wynika, że jeżeli w ramach postępowania dotyczącego pomocy przyznanej bezprawnie Komisja zwraca się do zainteresowanego państwa członkowskiego o udzielenie informacji, państwo członkowskie dostarcza wszelkich informacji koniecznych do umożliwienia Komisji podjęcia decyzji zgodnie z art. 4 i 9 tego rozporządzenia. Podobnie z art. 12 ust. 2 w związku z art. 5 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia wynika, że jeżeli Komisja uzna, iż dostarczone przez zainteresowane państwo członkowskie informacje dotyczące danego środka są niekompletne, zwraca się o wszelkie potrzebne jej dodatkowe informacje oraz – jeżeli państwo członkowskie nie odpowie na taki wniosek w wyznaczonym terminie lub udzieli na nie odpowiedzi niekompletnej – kieruje do niego przypomnienie, wyznaczając odpowiedni dodatkowy termin, w którym informacje są przekazywane. Wspomniany art. 12 przewiduje ponadto w ust. 3, że jeżeli pomimo tego przypomnienia zainteresowane państwo członkowskie nie dostarczy żądanych informacji w terminie wyznaczonym przez Komisję lub dostarczy informacje niekompletne, instytucja ta może w formie decyzji wymagać dostarczenia informacji, określając w szczególności charakter wymaganych informacji.

88      Tymczasem przyjęcie wykładni pojęcia „[j]akie[go]kolwiek działani[a], podejmowane[go] przez Komisję […] w odniesieniu do pomocy niezgodnej z prawem” takiej jak ta przedstawiona przez wnoszące odwołanie w niniejszej sprawie stanowiłoby nieproporcjonalne naruszenie uprawnień dochodzeniowych Komisji, a tym samym jej zdolności do zapewnienia, zgodnie z zadaniem powierzonym jej przez traktat FUE, zachowania, poprzez kontrolę pomocy przyznawanej przez państwa, niezakłóconej konkurencji na rynku wewnętrznym. Jest tak tym bardziej w sytuacji, gdy – tak jak w niniejszej sprawie – chodzi o bezprawnie przyznaną pomoc państwa, w odniesieniu do której Komisja dysponuje z założenia mniejszą ilością informacji niż informacje dotyczące środków pomocy, które zostały jej zgłoszone zgodnie z art. 108 ust. 3 TFUE.

89      Po trzecie, z wyroków i postanowienia przywołanych przez wnoszące odwołanie, o których mowa w pkt 70 niniejszego wyroku, nie można wywieść żadnego przeciwnego argumentu. Punkty uzasadnienia tych wyroków i tego postanowienia, do których się one odnoszą, ograniczają się bowiem do ustaleń o charakterze faktycznym, właściwych dla każdej z tych spraw, i nie zawierają żadnych rozważań pozwalających na potwierdzenie wykładni art. 17 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589, którą wnoszące odwołanie proponują w niniejszej sprawie.

90      Po czwarte, w zakresie, w jakim wnoszące odwołanie kwestionują pkt 77–79 zaskarżonego wyroku, których treść została przedstawiona w pkt 80 niniejszego wyroku, wystarczy zauważyć, że – jak wskazuje użycie wyrażenia „ponadto” – uzasadnienie zawarte w tych punktach ma charakter uzupełniający, wobec czego tę część argumentacji wnoszących odwołanie należy oddalić jako nieistotną dla sprawy (zob. podobnie wyroki: z dnia 24 października 2002 r., Aéroports de Paris/Komisja, C‑82/01 P, EU:C:2002:617, pkt 41; z dnia 12 maja 2022 r., Klein/Komisja, C‑430/20 P, EU:C:2022:377, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).

91      Część pierwszą zarzutu drugiego należy zatem w części oddalić jako bezzasadną, a w części jako pozbawioną znaczenia dla sprawy.

92      Jeśli chodzi o część drugą tego zarzutu, dotyczącą podnoszonego naruszenia art. 296 TFUE, którego miał dopuścić się Sąd w pkt 80, 81 i 83–85 zaskarżonego wyroku, należy zaznaczyć, że po przypomnieniu w pkt 80 i 81 tego wyroku orzecznictwa mającego znaczenie w tej dziedzinie, Sąd stwierdził w pkt 82 tego wyroku, że z motywów 2–4 spornej decyzji wynika, iż Komisja odniosła się do dat, w których zażądała od władz austriackich i spółki Ryanair dodatkowych informacji na temat umów będących przedmiotem skargi do Komisji z dnia 5 października 2007 r., na podstawie której konkurent spółki Ryanair wniósł do Komisji skargę na fakt, że ten przewoźnik lotniczy skorzystał z niezgodnej z prawem pomocy państwa w odniesieniu do portu lotniczego w Klagenfurcie.

93      W pkt 83 tego wyroku Sąd uznał, że Komisja przedstawiła zatem w sposób wystarczająco jasny daty przerwania biegu dziesięcioletniego terminu przewidzianego w art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589. Sąd dodał, że ze względu na to, iż władze austriackie i spółka Ryanair znały, jako adresaci, treść skierowanych do nich przez Komisję wniosków o udzielenie dodatkowych informacji, instytucja ta była zobowiązana wskazać jedynie okoliczności faktyczne mające zasadnicze znaczenie dla systematyki spornej decyzji, a mianowicie daty podjęcia przez nią działań mogących przerwać bieg terminu przedawnienia.

94      Sąd wywiódł z tego w pkt 84 i 85 zaskarżonego wyroku, że w tych okolicznościach Komisja nie była zobowiązana do przedstawienia w tej kwestii szczegółowego uzasadnienia w tej kwestii i że w związku z tym wystarczająco uzasadniła tę decyzję w tym względzie.

95      Orzekając w ten sposób, Sąd nie naruszył art. 296 TFUE. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, przypomnianym zresztą przez Sąd w pkt 80 zaskarżonego wyroku, uzasadnienie, jakiego wymaga art. 296 TFUE, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w świetle okoliczności danego przypadku, w szczególności treści aktu, charakteru podniesionych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu wyjaśnień mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu jest wystarczające, winna uwzględniać nie tylko jego brzmienie, ale także uwzględniać jego kontekst, jak również całość przepisów prawa regulujących daną dziedzinę (wyroki: z dnia 2 kwietnia 1998 r., Komisja/Sytraval i Brink’s France, C‑367/95 P, EU:C:1998:154, pkt 63; a także z dnia 2 września 2021 r., Komisja/Tempus Energy i Tempus Energy Technology, C‑57/19 P, EU:C:2021:663, pkt 198 i przytoczone tam orzecznictwo).

96      Należy również przypomnieć, że postępowanie w sprawie kontroli pomocy państwa jest, ze względu na jego ogólną systematykę, postępowaniem wszczynanym w stosunku do państwa członkowskiego odpowiedzialnego – w ramach jego zobowiązań wynikających z prawa Unii – za przyznanie pomocy. Tak więc w ramach tego postępowania zainteresowane strony inne niż zainteresowane państwo członkowskie nie mogą rościć sobie prawa do kontradyktoryjnej debaty z Komisją, takiej jak ta, która przysługuje temu państwu członkowskiemu. Żaden przepis dotyczący postępowania w sprawie kontroli pomocy państwa nie przyznaje beneficjentowi takiej pomocy szczególnej roli pośród zainteresowanych stron. Należy zaznaczyć w tym względzie, że postępowanie kontrolne w sprawie pomocy państwa nie jest postępowaniem wszczynanym przeciwko beneficjentowi lub beneficjentom pomocy, które dawałoby owym beneficjentom możliwość dochodzenia tak szerokich praw, jak samo prawo do obrony (zob. podobnie wyrok z dnia 11 marca 2020 r., Komisja/Gmina Miasto Gdynia i Port Lotniczy Gdynia Kosakowo, C‑56/18 P, EU:C:2020:192, pkt 73–75 i przytoczone tam orzecznictwo).

97      Sąd słusznie zatem uznał, że w odniesieniu do stosowania terminu przedawnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589 sporna decyzja była uzasadniona w sposób wystarczający pod względem prawnym. W szczególności aby uczynić zadość ciążącemu na niej obowiązkowi uzasadnienia spornej decyzji w tym względzie, Komisja nie musiała ustosunkować się do argumentów wnoszących odwołanie, ponieważ zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w poprzednim punkcie beneficjent pomocy nie może domagać się kontradyktoryjnej debaty z Komisją, takiej jak ta, która została otwarta na rzecz zainteresowanego państwa członkowskiego, a z decyzji tej, przynajmniej w sposób dorozumiany, wynika, że Komisja uważała, iż argumentacji przedstawionej przed nią przez wnoszące odwołanie nie można uwzględnić.

98      Z powyższych rozważań wynika, że część drugą zarzutu drugiego odwołania należy oddalić jako bezzasadną.

99      W konsekwencji zarzut drugi należy oddalić jako w części bezzasadny, a w części bezskuteczny.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego

 Argumentacja stron

100    W zarzucie trzecim wnoszące odwołanie podnoszą, że Sąd przeinaczył dowody przedstawione przed nim przy ocenie kwestii, czy Komisja zastosowała zgodnie z prawem kryterium prywatnego inwestora działającego w warunkach gospodarki rynkowej w celu ustalenia, czy spółki Ryanair i in. uzyskały korzyść w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. W celu obliczenia rentowności ex ante spornych umów Komisja posłużyła się bowiem niepełnymi, niewiarygodnymi i niewłaściwymi danymi, które podważały jej wniosek dotyczący istnienia korzyści. Trzykrotnie dopuszczono się przeinaczenia dowodów.

101    Po pierwsze, w pkt 331 i 332 zaskarżonego wyroku, dotyczących analizy ex ante rentowności umów z 2006 r., Sąd przeinaczył klauzulę 7.1 umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2006 r., załączoną w załączniku A.2.5 do skargi wszczynającej postępowanie. Klauzula ta określa opłatę za bezpieczeństwo jako opłatę, którą spółka Ryanair powinna uiścić na rzecz portu lotniczego na podstawie umowy. Ponadto Sąd przeinaczył pkt 2.2.3 sprawozdania z dnia 31 sierpnia 2012 r. przygotowanego przez doradcę ekonomicznego wnoszących odwołanie, załączonego w załączniku A.3.5.1 do tej skargi, a także tabelę 2.21 zawartą w sprawozdaniu tego doradcy z dnia 13 kwietnia 2012 r., załączonym w załączniku A.3.4.1 do wspomnianej skargi, które potwierdzają, że spółka Ryanair rzeczywiście zapłaciła tę opłatę za bezpieczeństwo w porcie lotniczym.

102    Sąd zatwierdził jednak błąd Komisji polegający na uznaniu tej opłaty za koszt krańcowy dla portu lotniczego w Klagenfurcie, co skłoniło Komisję do zaniżenia oczekiwanej rentowności z punktu widzenia tego portu lotniczego umów z 2006 r. Akta sprawy nie zawierają żadnego dowodu na to, że opłata ta została zwrócona spółce Ryanair, wbrew temu, co sugeruje pkt 331 zaskarżonego wyroku, lub wskazującego stronę, która poniosła koszt tego zwrotu. Jedynie pkt 101–103 dupliki Komisji w pierwszej instancji mogą stanowić poparcie dla oceny Sądu, lecz Komisja ograniczyła się w nich do podniesienia, bez żadnego dowodu, że władze austriackie dwukrotnie potwierdziły, iż opłata za bezpieczeństwo została zwrócona spółce Ryanair.

103    Po drugie, w pkt 301 i 302 zaskarżonego wyroku Sąd przeinaczył z jednej strony motyw 379 lit. e) spornej decyzji, który potwierdza, że margines bezpieczeństwa został uwzględniony w ocenie krańcowych kosztów operacyjnych, jakich port lotniczy mógł oczekiwać w odniesieniu do umów z 2002 r., a z drugiej strony pkt 2.24–2.27 sprawozdania doradcy ekonomicznego z dnia 18 lipca 2018 r., załączonego w załączniku A.7.6 do skargi wszczynającej postępowanie, z których wynika, że nie przedstawiono żadnych wyjaśnień dotyczących obliczenia tego marginesu bezpieczeństwa.

104    Z dowodów tych wynika, że oszacowanie krańcowych kosztów operacyjnych portu lotniczego, na którym Komisja oparła swoją analizę rentowności ex ante, zawierało parametr, a mianowicie ów margines bezpieczeństwa, którego obliczenia nigdy nie wyjaśniono ani nie ujawniono, co doprowadziło do niewytłumaczalnego oszacowania krańcowych kosztów operacyjnych, w szczególności w porównaniu z porównywalnymi portami lotniczymi, których również dotyczy dochodzenie w sprawie pomocy państwa. W zakwestionowanych punktach zaskarżonego wyroku Sąd zaaprobował zastosowanie przez Komisję tego oszacowania, nie odnosząc się do sprawozdania z dnia 18 lipca 2018 r. Należy z tego wnioskować, że Sąd pominął dowody, które zostały mu przedstawione w tym względzie, lub nie uwzględnił ich w należyty sposób.

105    Po trzecie, w pkt 306 zaskarżonego wyroku Sąd przeinaczył w pierwszej kolejności art. 2 lit. a) umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r., załączonej w załączniku A.2.1 do skargi wszczynającej postępowanie, z którego wynika, że docelowy poziom obłożenia wynosił 76 %; w drugiej kolejności motyw 382 i tabelę 10 spornej decyzji, z których wynika, że Komisja zastosowała współczynnik obciążenia wynoszący 70 % w swojej analizie umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r., a także motyw 415 lit. a) i tabelę 11 tej decyzji, z których wynika, że Komisja zastosowała wskaźnik obciążenia wynoszący 85 % w swojej analizie umów z 2006 r.; w trzeciej kolejności motyw 17 wspomnianej decyzji, z którego wynika, że lotnictwo cywilne rozpoczęło wykonywanie lotów w porcie lotniczym „w niedługim czasie” po jego utworzeniu w 1915 r., a w czwartej i ostatniej kolejności pkt 2.14 sprawozdania doradcy gospodarczego z dnia 18 lipca 2018 r., załączonego w załączniku A.7.6 do skargi wszczynającej postępowanie, z którego wynika, że poziom obłożenia wynoszący 76 % był zbliżony do poziomu obłożenia – choć nieznacznie od niego niższy – wynoszącego około 80 %, uzyskanego przez spółkę Ryanair na jej sieci połączeń w chwili podpisania umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r.

106    Z dowodów tych wynika, że stopień obciążenia wynoszący 70 % przyjęty przez Komisję w celu przeprowadzenia analizy rentowności ex ante z umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r. był zbyt niski. Wykazały one bowiem, po pierwsze, że był on o 6 punktów procentowych niższy od docelowego poziomu obłożenia uzgodnionego przez strony i niższy o 15 punktów procentowych od stawki przyjętej przez Komisję przy analizie umów z 2006 r., a po drugie, że port lotniczy miał kilka dziesięcioleci doświadczenia w lotnictwie cywilnym w chwili podpisania umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r., co podważa tezę, zgodnie z którą jego brak doświadczenia z konkretnym przewoźnikiem lotniczym, w niniejszym przypadku ze spółką Ryanair, miał poważne konsekwencje dla założeń dotyczących poziomu obłożenia.

107    Sąd potwierdził jednak zastosowanie przez Komisję tego współczynnika obłożenia wynoszącego 70 %, podczas gdy akta sprawy nie zawierają żadnego dowodu pozwalającego na poparcie ocen Sądu, zgodnie z którymi brak wcześniejszej umowy pomiędzy portem lotniczym w Klagenfurcie a spółką Ryanair uzasadniał przyjęcie ostrożnego poziomu obłożenia, ani żadnego dowodu na poparcie jego oceny, zgodnie z którym w 2002 r. pozycja tanich przewoźników nie była jeszcze tak ugruntowana, aby uzasadnić wyższy poziomu obłożenia. Ponadto jedynym miejscem akt sprawy na poparcie tych ocen Sądu jest pkt 115 odpowiedzi Komisji na skargę i pkt 85 jej dupliki. Jednakże Komisja nie udowodniła, że decyzja o przyjęciu stawki 70 % była uzasadniona brakiem doświadczenia w stosunku do wnoszących odwołanie przez port lotniczy w Klagenfurcie oraz statusem nowych graczy na rynku tanich przewoźników lotniczych.

108    Komisja podnosi, że nie wykazano żadnego z podnoszonych przeinaczeń oraz że w każdym razie żadne z nich nie wynika w sposób oczywisty z akt sprawy.

 Ocena Trybunału

109    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, gdy Sąd dokonał ustalenia lub oceny okoliczności faktycznych, Trybunał jest uprawniony na podstawie art. 256 TFUE jedynie do kontroli kwalifikacji prawnej tych okoliczności i skutków prawnych, które wywiódł z nich Sąd. Ocena stanu faktycznego nie stanowi zatem, z zastrzeżeniem przeinaczenia dowodów przedstawionych przed Sądem, kwestii prawnej podlegającej jako taka kontroli Trybunału (wyrok z dnia 28 stycznia 2021 r., Qualcomm i Qualcomm Europe/Komisja, C‑466/19 P, EU:C:2021:76, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).

110    W sytuacji gdy strona wnosząca odwołanie powołuje się na przeinaczenie przez Sąd materiału dowodowego, musi ona – zgodnie z art. 256 TFUE, art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a także art. 168 § 1 lit. d) regulaminu postępowania przed Trybunałem – dokładnie wskazać, które dowody zostały jej zdaniem przeinaczone przez Sąd, oraz wykazać błędy w ocenie, które w jej opinii doprowadziły do takiego przeinaczenia. Ponadto takie przeinaczenie musi w oczywisty sposób wynikać z akt sprawy, bez konieczności dokonywania nowej oceny faktów i dowodów (wyrok z dnia 28 stycznia 2021 r., Qualcomm i Qualcomm Europe/Komisja, C‑466/19 P, EU:C:2021:76, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo).

111    Ponadto, o ile takie przeinaczenie może polegać na interpretacji dokumentu sprzecznej z jego treścią, o tyle musi ono wynikać w sposób oczywisty z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi i zakłada ono, że Sąd wyraźnie przekroczył granice rozsądnej oceny tych dowodów. W tym względzie nie wystarczy wykazać, że dokument mógłby być przedmiotem interpretacji innej niż interpretacja przyjęta przez Sąd (wyrok z dnia 28 stycznia 2021 r., Qualcomm i Qualcomm Europe/Komisja, C‑466/19 P, EU:C:2021:76, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).

112    To w świetle tych zasad należy zbadać trzy części zarzutu trzeciego.

113    Co się tyczy w pierwszej kolejności części pierwszej tego zarzutu, skierowanej przeciwko pkt 331 i 332 zaskarżonego wyroku, Sąd stwierdził w pierwszym z tych punktów, że Komisja wyjaśniła w swych pismach procesowych i na rozprawie, iż po pierwsze, zgodnie z informacjami, które dwukrotnie uzyskała od władz austriackich, opłata ta oraz wszystkie opłaty rotacyjne zostały zwrócone spółce Ryanair, a po drugie, władze te wskazały również Komisji, że zwrot całości opłat lotniskowych został dokonany w tym samym czasie co wprowadzenie systemu zachęt z 2005 r. i stanowił wówczas powszechną praktykę przyciągania nowych przewoźników lotniczych do portu lotniczego w Klagenfurcie.

114    W drugim z tych punktów Sąd wskazał, że z informacji tych wynika, iż Komisja starannie i w interesie prawidłowego stosowania podstawowych zasad traktatu FUE dotyczących pomocy państwa zażądała od zainteresowanego państwa członkowskiego istotnych informacji umożliwiających jej sprawdzenie, czy w odniesieniu do umów z 2006 r. opłata za bezpieczeństwo została zwrócona spółce Ryanair, i doszedł na tej podstawie do wniosku, że Komisja mogła zatem, nie popełniając oczywistego błędu w ocenie, uznać tę opłatę za koszt krańcowy portu lotniczego do celów analizy rentowności umów z 2006 r.

115    Ponadto z pkt 328 tego wyroku wynika, że w tym względzie przed Sądem spółki Ryanair i in., powołując się na klauzule umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2006 r., zarzuciły Komisji, że popełniła błąd, uznając, iż w odniesieniu do umów z 2006 r. opłata za bezpieczeństwo stanowiła dla portu lotniczego w Klagenfurcie koszt, oraz że wskazały one, iż dane znajdujące się na fakturach spółki Ryanair wykazywały, że spółka Ryanair płaciła temu portowi lotniczemu opłatę za bezpieczeństwo.

116    Jednakże z rozważań przedstawionych w pkt 113 i 114 niniejszego wyroku wynika, że po pierwsze, w pkt 331 i 332 zaskarżonego wyroku Sąd nie odniósł się w żaden sposób do sprawozdań, o których mowa w pkt 101 niniejszego wyroku. W związku z tym nie można mu zarzucać, że przeinaczył te sprawozdania w tej części zaskarżonego wyroku.

117    Po drugie, w pkt 331 i 332 zaskarżonego wyroku Sąd nie stwierdził, że port lotniczy w Klagenfurcie nie pobierał opłaty za bezpieczeństwo, ani nie podważył faktu, że opłatą tą została obciążona spółka Ryanair, lecz ograniczył się do wskazania, że Komisja dwukrotnie zwracała się w tym względzie do Republiki Austrii o udzielenie informacji i że Republika Austrii dwukrotnie wskazała, iż wspomniana opłata i całość opłat rotacyjnych zostały zwrócone spółce Ryanair. Wynika z tego, że Sąd nie przeinaczył również klauzuli 7.1 umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2006 r.

118    Ponadto w zakresie, w jakim w części pierwszej zarzutu trzeciego wnoszące odwołanie kwestionują moc dowodową, jaką Sąd nadał różnym dowodom poddanym jego ocenie, ich argumentacja jest niedopuszczalna zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 109 niniejszego wyroku, ponieważ zmierza ona do tego, aby Trybunał dokonał nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów.

119    W konsekwencji część pierwszą tego zarzutu należy w części oddalić jako bezzasadną, a w części odrzucić jako niedopuszczalną.

120    W drugiej kolejności, jeśli chodzi o część drugą tego zarzutu, skierowaną przeciwko pkt 301 i 302 zaskarżonego wyroku, Sąd w pierwszym z tych punktów ustosunkował się do argumentu spółek Ryanair i in., zgodnie z którym Komisja popełniła błąd w ocenie, potwierdzając decyzję władz austriackich o dodaniu marginesu bezpieczeństwa do wartości, na podstawie których obliczono krańcowe koszty operacyjne wynikające z ruchu marginalnego oczekiwanego w czasie obowiązywania umów z 2002 r. Wskazał on, że z motywu 379 lit. e) spornej decyzji wynika, iż wartości, na podstawie których obliczono te koszty, zostały ustalone na podstawie systemu kalkulacji kosztów stosowanego przez port lotniczy w Klagenfurcie w 2002 r. oraz że system ten obejmował opłatę za lądowanie, opłatę za pasażera i opłatę za przygotowanie do żeglugi, opłatę za obsługę pasa startowego, taryfę infrastrukturalną oraz opłatę parkingową w hangaru. Sąd wyjaśnił w tym samym punkcie, że Komisja wskazała, a spółki Ryanair i in. potwierdziły na rozprawie, iż system obliczania kosztów stosowany przez ten port lotniczy w 2002 r. pozwalał na mniej szczegółowe przyporządkowanie kosztów niż system wprowadzony w 2005 r. i opisany w motywie 415 spornej decyzji.

121    W pkt 302 tego wyroku Sąd dodał, że w tym względzie Komisja przedstawiła we wspomnianym motywie 379 lit. e) wyjaśnienia władz austriackich, zgodnie z którymi posłużyły się one najbardziej optymistycznymi szacunkami wartości odpowiadających krańcowym kosztom operacyjnym przypadającym na dodatkową rotację i za tonę maksymalnej masy startowej oraz za dodatkowego pasażera przy odlocie. Sąd wywiódł z tego w tym punkcie, że nie można zarzucać Komisji, iż popełniła oczywisty błąd w ocenie, zatwierdzając ten sposób obliczania krańcowych kosztów operacyjnych w odniesieniu do umów z 2002 r., ponieważ w braku szczegółowych danych i w związku z optymistycznymi szacunkami władz austriackich jej zamiar dokonania ostrożnego oszacowania był rozsądny.

122    Tymczasem, po pierwsze, z tych dwóch punktów zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd nie zaprzeczył, iż władze austriackie uwzględniły margines bezpieczeństwa, jak wynika to ze spornej decyzji, w rozpatrywanej ocenie krańcowych kosztów operacyjnych. Ponadto z akt sprawy wynika, że punkty te dokładnie powtarzają treść motywu 379 lit. e) spornej decyzji. W związku z tym zarzucane w tym względzie przeinaczenie jest bezzasadne.

123    Po drugie, jeśli chodzi o twierdzenie, zgodnie z którym sprawozdanie doradcy gospodarczego wnoszących odwołanie przywołane w pkt 103 niniejszego wyroku zostało przeinaczone przez Sąd, wystarczy zauważyć, że Sąd nie odniósł się w żaden sposób do tego sprawozdania w pkt 301 i 302 zaskarżonego wyroku, a zatem nie można mu zarzucać, że przeinaczył je w tej części zaskarżonego wyroku.

124    W rzeczywistości poprzez powołanie się na to sprawozdanie wnoszące odwołanie zmierzają do tego, aby Trybunał dokonał nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów, co zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 109 niniejszego wyroku nie należy do właściwości Trybunału w postępowaniu odwoławczym.

125    Część drugą zarzutu trzeciego należy zatem w części oddalić jako bezzasadną, a w części odrzucić jako niedopuszczalną.

126    W trzeciej kolejności, jeśli chodzi o część trzecią tego zarzutu, skierowaną przeciwko pkt 306 zaskarżonego wyroku, Sąd wskazał w tym punkcie, że – jak słusznie wskazała Komisja – nie jest nieracjonalne, iż port lotniczy w Klagenfurcie przyjmuje ostrożne podejście w odniesieniu do poziomu obłożenia przy ocenie umów z 2002 r., ponieważ nie miał on jeszcze doświadczenia ze spółkami Ryanair i in., a ponadto, ogólnie rzecz biorąc, tani przewoźnicy lotniczy byli w tamtym okresie słabiej umiejscowieni niż dzisiaj. Dodał on, że należy stwierdzić, iż poziom obłożenia wynoszący 70 % szacowany przez ten port lotniczy nie różnił się od celu 76 % wynikającego z umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r. i że w konsekwencji Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, przyjmując ten wskaźnik w wysokości 70 %. Dodał również, że jest to tym bardziej prawdziwe, że liczba 50 000 pasażerów przylatujących spodziewanych rocznie, o której mowa w preambule umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r. i która wiąże się z poziomem obłożenia wynoszącym 76 %, stanowiła cel do osiągnięcia, a nie wiążący obowiązek.

127    Z tego uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, po pierwsze, że Sąd nie przeinaczył umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r. – jak twierdzą wnoszące odwołanie – ponieważ wyraźnie stwierdził, iż umowa ta miała na celu stopień wypełnienia wynoszący 76 %. Nie przeinaczył on również motywu 382 i tabeli 10 spornej decyzji, ponieważ wskazał, że Komisja przyjęła współczynnik obciążenia wynoszący 70 % w swojej analizie tej umowy.

128    Po drugie, Sąd również nie przeinaczył, w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 110 i 111 niniejszego wyroku, motywu 415 lit. a) spornej decyzji ani tabeli 11 tej decyzji, ponieważ w pkt 306 zaskarżonego wyroku nawet nie odniesiono się do stawki obciążenia wynoszącej 85 %, przy czym stawka ta została zresztą wspomniana w pkt 397 zaskarżonego wyroku.

129    Po trzecie, motyw 17 spornej decyzji stanowi wprawdzie, że „[port lotniczy w Klagenfurcie] został założony w 1915 r. jako wojskowa baza lotnicza” i że „[w]krótce po tym zaczęto go wykorzystywać zarówno do celów wojskowych, jak i cywilnych. Sytuacja ta trwa do tej pory”. Jednakże, jak wynika z pkt 126 niniejszego wyroku, Sąd ograniczył się w pkt 306 zaskarżonego wyroku do wskazania, że w 2002 r. ten port lotniczy nie miał jeszcze doświadczenia ze spółkami Ryanair i in. oraz że tani przewoźnicy byli w tym czasie słabiej umiejscowieni niż obecnie. Zarzucane przeinaczenie motywu 17 również nie zostało zatem wykazane.

130    Po czwarte, co się tyczy zarzucanego przeinaczenia pkt 2.14 sprawozdania doradcy gospodarczego wnoszących odwołanie, o którym mowa w pkt 105 niniejszego wyroku, wystarczy stwierdzić, że w zaskarżonym wyroku nie ma żadnej wzmianki o tym punkcie i że wyrok ten nie zawiera żadnego stwierdzenia, które wskazywałoby na przeinaczenie tego punktu.

131    Ponadto w zakresie, w jakim poprzez argumentację przedstawioną w pkt 106 i 107 niniejszego wyroku wnoszące odwołanie utrzymują w istocie, że dowody, na które się powołują, wskazują, iż współczynnik obciążenia przyjęty przez Komisję w celu przeprowadzenia analizy rentowności ex ante umowy w sprawie usług portu lotniczego z 2002 r. był zbyt niski, zmierzają one w rzeczywistości do tego, by Trybunał dokonał w tym względzie nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów, w związku z czym ta część części trzeciej zarzutu trzeciego jest niedopuszczalna na podstawie orzecznictwa przypomnianego w pkt 109 niniejszego wyroku.

132    Część trzecią tego zarzutu należy zatem częściowo odrzucić jako niedopuszczalną, a częściowo oddalić jako bezzasadną. W konsekwencji zarzut trzeci należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu czwartego

 Argumentacja stron

133    W zarzucie czwartym, który dotyczy pkt 418–421 i 427–429 zaskarżonego wyroku, wnoszące odwołanie zarzucają Sądowi naruszenie prawa poprzez uznanie, że podlegająca odzyskaniu kwota pomocy, która została obliczona na podstawie danych ex ante, nie powinna zostać skorygowana na podstawie danych ex post znajdujących się w aktach sprawy w chwili wydania spornej decyzji.

134    Sąd stwierdził, że co do zasady zarówno istnienie, jak i wysokość pomocy należy oceniać z uwzględnieniem sytuacji istniejącej w chwili jej przyznania. W tym względzie Sąd oddalił argumentację spółek Ryanair i in. zmierzającą do uwzględnienia danych ex post dotyczących przychodów i kosztów ze względu na to, że skutkowała ona zmianą kwoty pomocy podlegającej odzyskaniu w zależności od losowych zmian, takich jak koniunktura gospodarcza lub ewentualny zysk osiągnięty przez beneficjenta pomocy poprzez wykorzystanie pierwotnie przyznanej korzyści. Orzekając w ten sposób, Sąd nie ustosunkował się do ich argumentów.

135    Spółki Ryanair i in. powołały się bowiem nie na elementy losowe, lecz na elementy, które należały do kompetencji podmiotu udzielającego pomocy, a mianowicie na jego własne obliczenie kosztów i przychodów, i twierdziły jedynie, że należy skorygować błędy popełnione przez niego przy ocenie zmiennych kosztów i przychodów, które znajdowały się pod jego kontrolą. Komisja przyznała zresztą, że w odniesieniu do opłat za usługi marketingowe rzeczywiście uiszczanych na rzecz spółek Ryanair lub LV i AMS kwota pomocy podlegającej odzyskaniu mogła zostać skorygowana na podstawie dowodów przedstawionych ex post przez Republikę Austrii. Odmówiła ona jednak możliwości dokonania korekt na podstawie innych danych ex post dotyczących przychodów i kosztów, z których wynikało jednak, że koszty zostały zawyżone.

136    Orzecznictwo, na którym oparł się Sąd, a mianowicie wyroki: z dnia 19 października 2005 r., Freistaat Thüringen/Komisja (T‑318/00, EU:T:2005:363), oraz z dnia 26 marca 2020 r., Larko/Komisja (C‑244/18 P, EU:C:2020:238), dotyczy zasady, zgodnie z którą istnienie i wysokość pomocy należy oceniać z uwzględnieniem sytuacji istniejącej w chwili jej przyznania. Jednakże wyroki te nie zabraniają Komisji korygowania błędów w ocenie sytuacji istniejącej w chwili przyznania pomocy. Nie upoważniają one również Komisji do uznania oceny kwoty pomocy opartej na błędnych danych. Ponadto wyroki te dotyczą gwarancji, a mianowicie rodzaju środka pomocy, w przypadku którego rozróżnienie między przyznaniem pomocy, polegającym na zamiarze przysporzenia korzyści, a wypłatą tej pomocy, która dotyczy co do zasady późniejszej fazy transferu zasobów, jest mniej wyraźne niż w przypadku innych rodzajów pomocy.

137    Ponadto dokonując wykładni tych dwóch wyroków w sposób stanowiący nadużycie, Sąd i Komisja wykluczyły ryzyko błędów w prognozach podmiotów udzielających pomocy. Jest jednak możliwe, że podmiot państwowy, który miał zamiar przyznać pomoc w określonej wysokości, pomyli się przy ocenie oczekiwanych kosztów i korzyści i że kwota pomocy, którą zamierzał on przyznać, nie zostanie ostatecznie wypłacona lub nie zostanie wypłacona w całości.

138    Zdaniem wnoszących odwołanie Komisja jest zobowiązana sprawdzić na podstawie informacji zawartych w aktach sprawy w chwili wydawania decyzji, czy oceny dokonane przez podmiot udzielający pomocy w zakresie jego własnych kosztów i przychodów nie były błędne. Nakaz odzyskania pomocy, oparty na zawyżonych kosztach lub zaniżonych przychodach, wzbogaciłby go bowiem, ponieważ uzyskałby on zbyt wysokie kwoty, a tym samym czerpałby zysk finansowy ze swoich własnych błędów. Taki zwrot byłby również sprzeczny z celem odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy, jakim jest przywrócenie sytuacji istniejącej przed wypłatą pomocy.

139    W opinii Komisji ten zarzut jest bezzasadny.

 Ocena Trybunału

140    Za pomoc uznaje się środki, które, niezależnie od ich formy, mogą uprzywilejowywać przedsiębiorstwa w bezpośredni lub pośredni sposób lub które można uznać za korzyść gospodarczą, jakiej przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych (wyrok z dnia 6 marca 2018 r., Komisja/FIH Holding i FIH Erhvervsbank, C‑579/16 P, EU:C:2018:159, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).

141    I tak, mając na uwadze cel art. 107 ust. 1 TFUE, jakim jest zapewnienie niezakłóconej konkurencji, w tym między przedsiębiorstwami publicznymi a prywatnymi, do pojęcia „pomocy” w rozumieniu tego postanowienia nie można włączać środka przyznanego przedsiębiorstwu przy użyciu zasobów państwowych, w sytuacji gdy przedsiębiorstwo to mogłoby uzyskać taką samą korzyść w okolicznościach, które odpowiadają normalnym warunkom rynkowym. Oceny warunków, w których tego rodzaju korzyść została przyznana, dokonuje się więc, zasadniczo, z zastosowaniem zasady prywatnego podmiotu gospodarczego (wyrok z dnia 6 marca 2018 r., Komisja/FIH Holding i FIH Erhvervsbank, C‑579/16 P, EU:C:2018:159, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

142    Dla oceny kwestii, czy taki sam środek zostałby przyjęty w normalnych warunkach rynkowych przez prywatny podmiot gospodarczy, należy odnieść się do takiego podmiotu gospodarczego znajdującego się w sytuacji możliwie najbardziej zbliżonej do sytuacji państwa (wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Larko/Komisja, C‑244/18 P, EU:C:2020:238, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

143    W tych ramach do Komisji należy dokonanie całościowej oceny uwzględniającej wszelkie dowody istotne w danym przypadku, które umożliwiają jej ustalenie, czy jest oczywiste, że przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uzyskałoby porównywalnych udogodnień od takiego wierzyciela prywatnego (wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Larko/Komisja, C‑244/18 P, EU:C:2020:238, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

144    W tym względzie należy uważać za istotną każdą informację mogącą mieć znaczący wpływ na podjęcie decyzji przez zachowujący zwykły stopień ostrożności i staranności prywatny podmiot gospodarczy, znajdujący się w sytuacji możliwie najbardziej zbliżonej do sytuacji państwa. W konsekwencji dla celów zastosowania zasady prywatnego podmiotu gospodarczego istotne są jedynie informacje dostępne w momencie wydania decyzji o zastosowaniu danego środka oraz przewidywalny w tym momencie rozwój wydarzeń (wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Larko/Komisja, C‑244/18 P, EU:C:2020:238, pkt 30, 31 i przytoczone tam orzecznictwo). Obowiązuje to zatem w szczególności wtedy, gdy – tak jak w niniejszym przypadku – Komisja bada istnienie pomocy państwa w związku z inwestycją, która nie została jej zgłoszona i która została już zrealizowana przez zainteresowane państwo członkowskie w momencie, gdy przeprowadza ona swoje badanie (zob. podobnie wyrok z dnia 5 czerwca 2012 r., Komisja/EDF, C‑124/10 P, EU:C:2012:318, pkt 105).

145    W związku z tym okoliczności, które zaistniały po przyjęciu rozpatrywanego środka, nie można uwzględnić dla celów stosowania zasady inwestora prywatnego podmiotu gospodarczego (wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Larko/Komisja, C‑244/18 P, EU:C:2020:238, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).

146    Jak orzekł już Trybunał, z orzecznictwa przypomnianego w pkt 142–145 niniejszego wyroku wynika, że argumentacja kwestionująca zasadność oceny Sądu dotyczącej oceny pomocy podlegającej odzyskaniu, w sytuacji gdy opiera się ona na uwzględnieniu zdarzeń, które nastąpiły po przyznaniu rozpatrywanego środka pomocy, jest bezskuteczna (wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Larko/Komisja, C‑244/18 P, EU:C:2020:238, pkt 113).

147    Tymczasem w zarzucie czwartym wnoszące odwołanie utrzymują w istocie, że Sąd naruszył prawo przy ocenie kwoty pomocy podlegającej odzyskaniu określonej w spornej decyzji. Podnoszą one w tym względzie, że Sąd powinien był uznać, iż w celu ustalenia tej kwoty Komisja powinna była uwzględnić „dane ex post zawarte w aktach sprawy w momencie wydania spornej decyzji”, zamiast oprzeć się na „dowodach ex ante”, czyli – jak stwierdził Sąd w pkt 420 zaskarżonego wyroku – na rozwoju wydarzeń przewidywalnym dla prywatnego inwestora działającego w warunkach gospodarki rynkowej w chwili zawarcia spornych umów.

148    Sąd wyjaśnił zatem w tym punkcie, że Komisja określiła w spornej decyzji kwotę pomocy podlegającej odzyskaniu w odniesieniu do spornych umów, uwzględniając „ujemną część przepływów przyrostowych (przychody minus koszty) spodziewanych w momencie zawarcia transakcji”. Skarżące twierdzą jednak w istocie, że koszty i przychody spodziewane dla portu lotniczego w Klagenfurcie w chwili sformułowania tego wniosku okazały się ostatecznie odmienne od tych, które można było przewidzieć w chwili wspomnianego zawarcia.

149    Ponadto bezsporne jest, że w niniejszej sprawie rozpatrywane środki pomocy zostały przyznane poprzez zawarcie odpowiednich spornych umów.

150    Należy zatem stwierdzić, że w zarzucie czwartym wnoszące odwołanie kwestionują zasadność oceny Sądu dotyczącej oszacowania kwoty pomocy podlegającej odzyskaniu, powołując się na okoliczności zaistniałe po przyznaniu rozpatrywanych środków pomocy. W konsekwencji ów zarzut czwarty należy w każdym razie oddalić jako bezskuteczny, zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 146 niniejszego wyroku.

151    W tym względzie nie można uwzględnić argumentu wnoszących odwołanie, zgodnie z którym zasadniczo orzecznictwo to nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ wspomniane orzecznictwo dotyczy wyłącznie pomocy państwa w formie gwarancji. Jak bowiem wynika z tego samego orzecznictwa, to nie charakter rozpatrywanej pomocy, lecz samo zastosowanie zasady prywatnego podmiotu gospodarczego działającego w warunkach gospodarki rynkowej, której zastosowanie w niniejszej sprawie nie jest zresztą kwestionowane, wymaga, by do celów ustalenia ewentualnej korzyści w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE istotne były jedynie informacje dostępne w momencie wydania decyzji o zastosowaniu danego środka oraz rozwój wydarzeń przewidywalny w tym momencie.

152    Podobnie wnoszące odwołanie nie mogą wywodzić żadnego użytecznego argumentu na poparcie niniejszego zarzutu z faktu, że w odniesieniu do umowy w sprawie usług marketingowych z 2002 r. zawartej pomiędzy spółkami DMG i AMS Komisja wskazała w motywie 570 spornej decyzji, że kwota pomocy podlegającej odzyskaniu mogła zostać dostosowana w późniejszym czasie na podstawie dowodów przedstawionych przez Republikę Austrii. Jak bowiem wskazał Sąd w pkt 425 zaskarżonego wyroku, ze spornej decyzji wynika, że to państwo członkowskie podniosło w toku postępowania administracyjnego, iż umowa ta nigdy nie weszła w życie, brak możliwości przedstawienia w toku postępowania administracyjnego pisemnego dokumentu poświadczającego prawidłowość tego oświadczenia.

153    Wyjaśnienie udzielone przez Komisję w motywie 570 spornej decyzji miało zatem na celu jedynie – jak wskazał Sąd w tym pkt 425 – umożliwienie temu państwu członkowskiemu dostarczenia dowodu w tym zakresie i, w stosownym przypadku, wykluczenia z kwoty pomocy podlegającej odzyskaniu pomocy, która miała zostać wypłacona na podstawie tej umowy, pod warunkiem że zostanie wykazane, iż skoro umowa ta nie weszła w życie, zawarta w niej pomoc nie została wypłacona beneficjentowi, wobec czego w drodze tej umowy nie została przyznana żadna korzyść gospodarcza, a zatem żadna kwota pomocy nie podlegała odzyskaniu z tytułu tej umowy.

154    Natomiast w argumentacji przedstawionej Sądowi i w istocie powtórzonej w ramach niniejszego zarzutu wnoszące odwołanie w rzeczywistości nie twierdzą, że pomoc zawarta w jednej ze spornych umów nie została im przyznana, lecz że korzyść zawarta w tych umowach powinna w chwili odzyskania zostać ponownie poddana ocenie na podstawie rzeczywistych wyników gospodarczych rozpatrywanych umów dla stron tych umów. Argumentacja ta jest jednak sprzeczna z orzecznictwem przypomnianym w pkt 140–145 niniejszego wyroku oraz z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, zgodnie z którym odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy oznacza odzyskanie korzyści, jakiej pomoc przysporzyła beneficjentowi, w celu wyeliminowania zakłócenia konkurencji spowodowanego przez tę korzyść (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/Aer Lingus i Ryanair Designated Activity, C‑164/15 P i C‑165/15 P, EU:C:2016:990, pkt 91, 92 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 5 marca 2019 r., Eesti Pagar, C‑349/17, EU:C:2019:172, pkt 131 i przytoczone tam orzecznictwo).

155    W konsekwencji zarzut czwarty należy oddalić jako bezskuteczny.

156    Ponieważ nie można uwzględnić żadnego z zarzutów podniesionych przez wnoszące odwołanie na jego poparcie, odwołanie to należy w całości oddalić.

 W przedmiocie kosztów

157    Zgodnie z art. 184 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, jeżeli odwołanie jest bezzasadne, Trybunał rozstrzyga o kosztach. Zgodnie z art. 138 § 1 tego regulaminu, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

158    Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie wnoszących odwołanie kosztami postępowania, a te przegrały sprawę, należy obciążyć je kosztami postępowania.

Z powyższych względów Trybunał (dziesiąta izba) orzeka, co następuje:

1)      Odwołanie zostaje oddalone.

2)      Spółki Ryanair DAC i Airport Marketing Services Ltd zostają obciążone kosztami postępowania.

Podpisy

*      Język postępowania: angielski.