WYROK TRYBUNAŁU (piąta izba)
z dnia 23 listopada 2023 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Rolnictwo – Wspólna organizacja rynków – Etykietowanie i prezentacja produktów w sektorze wina – Nazwy pochodzenia i oznaczenia geograficzne – Rozporządzenie delegowane (UE) 2019/33 – Artykuł 54 ust. 1 akapit drugi – Oznaczenie gospodarstwa winiarskiego prowadzącego produkcję wina – Wynajmowanie winnic i tłoczni w innym gospodarstwie winiarskim – Produkcja wina prowadzona w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina
W sprawie C‑354/22
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Niemcy) postanowieniem z dnia 10 marca 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 1 czerwca 2022 r., w postępowaniu:
Weingut A
przeciwko
Land Rheinland‑Pfalz,
TRYBUNAŁ (piąta izba),
w składzie: E. Regan, prezes izby, Z. Csehi, M. Ilešič (sprawozdawca), I. Jarukaitis i D. Gratsias, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: I. Illéssy, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 maja 2023 r.,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Weingut A – H. Eichele, Rechtsanwalt,
– w imieniu Land Rheinland‑Pfalz – S. Reuter, Fachreferent, i E. Wagner, Regierungsrätin,
– w imieniu Komisji Europejskiej – B. Hofstötter i B. Rechena, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 6 lipca 2023 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2019/33 z dnia 17 października 2018 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do wniosków o objęcie ochroną nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i określeń tradycyjnych w sektorze wina, procedury zgłaszania sprzeciwu, ograniczeń stosowania, zmian w specyfikacji produktu, unieważnienia ochrony oraz etykietowania i prezentacji (Dz.U. 2019, L 9, s. 2), zmienionego rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) 2021/1375 z dnia 11 czerwca 2021 r. (Dz.U. 2021, L 297, s. 16) (zwanego dalej „rozporządzeniem delegowanym 2019/33”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Weingut A a Land Rheinland‑Pfalz (krajem związkowym Nadrenia‑Palatynat, Niemcy) (zwanym dalej „krajem związkowym”) w przedmiocie używania określeń „Weingut” (winnica) i „Gutsabfüllung” (butelkowane przez producenta) przy prezentacji win, w przypadku których tłoczenie winogron pochodzących z dzierżawionych winnic odbywa się w tłoczni najętej od innego gospodarstwa winiarskiego.
Ramy prawne
Prawo Unii
Rozporządzenie nr 1308/2013
3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz.U. 2013, L 347, s. 671), zmienione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2117 z dnia 2 grudnia 2021 r. (Dz.U. 2021, L 435, s. 262) (zwane dalej „rozporządzeniem nr 1308/2013”), zawiera art. 3, zatytułowany „Definicje”, którego ust. 3 ma następujące brzmienie:
„Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się definicje określone w […] [rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (Dz.U. 2013, L 347, s. 608)] […], o ile w niniejszym rozporządzeniu nie postanowiono inaczej”.
4 Artykuł 122 rozporządzenia nr 1308/2013, zatytułowany „Przekazane uprawnienia”, stanowi w ust. 1:
„W celu uwzględnienia specyfiki sektora wina Komisja [Europejska] jest uprawniona do przyjmowania zgodnie z art. 227 aktów delegowanych zawierających przepisy i ograniczenia dotyczące:
a) prezentacji i stosowania na etykietach innych danych szczegółowych niż określone w niniejszej sekcji;
[…]
c) fakultatywnych danych szczegółowych dotyczących:
[…]
(iii) terminów odnoszących się do gospodarstwa rolnego oraz warunków ich użycia;
[…]”.
Rozporządzenie nr 1307/2013
5 Artykuł 4 rozporządzenia nr 1307/2013, zatytułowany „Definicje i powiązane przepisy”, stanowi w ust. 1:
„Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:
[…]
b) »gospodarstwo rolne« oznacza wszystkie jednostki wykorzystywane do działalności rolniczej i zarządzane przez rolnika, znajdujące się na terytorium tego samego państwa członkowskiego;
[…]”.
Rozporządzenie delegowane 2019/33
6 Motywy 34 i 48 rozporządzenia 2019/33 brzmią następująco:
(34) W art. 117–121 [rozporządzenia nr 1308/2013] ustanowiono ogólne zasady etykietowania i prezentacji produktów sektora wina. W rozporządzeniu tym ujednolicono również zasady stosowania określeń innych niż te wyraźnie określone w przepisach Unii, pod warunkiem że nie wprowadzają one w błąd. W celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania rynku wewnętrznego należy ustanowić przepisy Unii dotyczące obowiązkowego stosowania na etykietach danych szczegółowych dotyczących produktów sektora wina. Ponadto, aby nie wprowadzać konsumentów w błąd, należy również ustanowić przepisy dotyczące stosowania fakultatywnych danych szczegółowych na etykietach.
[…]
(48) Wskazanie gospodarstwa rolnego użytkującego winnice, z których pochodzą produkty sektora wina, i w którym prowadzone są wszystkie procesy produkcji wina, może stanowić wartość dodaną dla producentów i wskazanie wyższej jakości dla konsumentów. Należy zatem zezwolić producentom na umieszczanie nazwy gospodarstwa rolnego na etykietach produktów sektora wina opatrzonych chronioną nazwą pochodzenia lub chronionym oznaczeniem geograficznym”.
7 Zgodnie z art. 1 tego rozporządzenia delegowanego, zatytułowanym „Przedmiot”:
„W niniejszym rozporządzeniu ustanawia się przepisy uzupełniające [rozporządzenie nr 1308/2013] w sprawie chronionych nazw pochodzenia, chronionych oznaczeń geograficznych i określeń tradycyjnych oraz etykietowania i prezentacji w sektorze wina dotyczące:
[…]
f) etykietowania i prezentacji”.
8 Przepisy rozdziału IV wspomnianego rozporządzenia delegowanego regulują etykietowanie i prezentację produktów sektora wina, a sekcje 1 i 2 tego rozdziału wymieniają, odpowiednio, obowiązkowe dane szczegółowe (art. 40–48) i fakultatywne dane szczegółowe (art. 49–55).
9 Artykuł 54 tego rozporządzenia delegowanego, zatytułowany „Wskazanie gospodarstwa”, stanowi w ust. 1:
„Wymienione w załączniku VI określenia odnoszące się do gospodarstwa inne niż wskazanie nazwy butelkującego, producenta lub dostawcy zastrzega się dla produktów sektora wina o chronionej nazwie pochodzenia lub chronionym oznaczeniu geograficznym.
Określenia te stosuje się jedynie wtedy, gdy produkt sektora wina wyprodukowano wyłącznie z winogron zebranych w winnicach użytkowanych przez to gospodarstwo, a produkcję wina prowadzi się w całości w tym gospodarstwie”.
10 Załącznik VI do rozporządzenia delegowanego 2019/33 zawiera wykaz określeń, o których mowa w art. 54 ust. 1 tego rozporządzenia, w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego. W odniesieniu do Republiki Federalnej Niemiec załącznik ten zawiera następujące określenia: Burg, Domäne, Kloster, Schloss, Stift, Weinbau, Weingärtner, Weingut, Winzer.
Prawo niemieckie
11 Paragraf 38 Weinverordnung (rozporządzenia w sprawie wina) z dnia 21 kwietnia 2009 r. (BGBl. I, s. 827) stanowi:
„(1) Wskazanie gospodarstwa jest dopuszczalne dla win »[Federweißer, Landwein (wina regionalnego), Qualitätswein (wina jakościowego), Prädikatswein (wina jakościowego z wyróżnikiem), Sekt b.A. (wina musującego), Qualitätsperlwein b.A. (jakościowego wina musującego) lub Qualitätslikörwein b.A. (jakościowego wina likierowego)]« wyłącznie na zasadach przewidzianych w art. 54 ust. 1 rozporządzenia delegowanego 2019/33 w związku z załącznikiem VI do tego rozporządzenia.
[…]
(4) Określenie »produkowane i butelkowane« może być stosowane wyłącznie:
1. przez gospodarstwo winiarskie, w którym winogrona wykorzystywane do tego wina zostały zebrane i przetworzone na wino;
[…]
3. przez gospodarstwo położone w określonym regionie lub w bezpośrednim sąsiedztwie tego regionu, z którym gospodarstwa winiarskie, które zebrały wykorzystane winogrona, są powiązane w ramach grupy gospodarstw winiarskich i które przetworzyło te winogrona.
(5) W przypadku gdy warunki określone w ust. 4 zdanie pierwsze pkt 1 są spełnione, wyrażenie »butelkowane przez producenta« może być stosowane tylko wtedy, gdy:
1. gospodarstwo winiarskie prowadzi księgowość podatkową,
2. osoba odpowiedzialna za produkcję wina może wykazać się pełnym szkoleniem enologicznym oraz
3. winnice, w których zebrano winogrona wykorzystywane do produkcji danego wina, są zagospodarowane przez dane gospodarstwo winiarskie co najmniej od dnia 1 stycznia roku zbiorów”.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
12 Weingut A, skarżący w postępowaniu głównym, jest właścicielem gospodarstwa winiarskiego położonego w Zell (Niemcy), w regionie Mozeli. Produkuje on wino z winogron pochodzących nie tylko z własnych winnic, ale również z innych winnic, które dzierżawi.
13 Jedna z tych dzierżawionych winnic o powierzchni 2,15 ha znajduje się w odległości około 70 km od Zell, w gospodarstwie winiarskim należącym do plantatora winorośli B.
14 Plantatorzy ci zawarli umowę, na mocy której plantator B uprawia winorośle dzierżawione przez skarżącego w postępowaniu głównym zgodnie z jego instrukcjami, a ponadto co roku wynajmuje temu ostatniemu na zasadzie wyłączności tłocznię na okres 24 godzin od zbioru winogron. W tym okresie tłocznia jest dostępna wyłącznie do przetwarzania winogron pochodzących z dzierżawionych winnic.
15 Na mocy tej umowy najmu tłoczenie jest dokonywane w gospodarstwie plantatora winorośli B zgodnie z praktykami enologicznymi skarżącego w postępowaniu głównym. Otrzymane w ten sposób wino jest wlewane do zbiorników transportowanych do gospodarstwa skarżącego w postępowaniu głównym przez zatrudniony przez niego personel.
16 Kraj związkowy uznał, że w tych okolicznościach skarżący w postępowaniu głównym nie może posługiwać się określeniami „Weingut” i „Gutsabfüllung” w odniesieniu do wina produkowanego w pomieszczeniach gospodarstwa plantatora winorośli B, biorąc pod uwagę brak autonomii stałego zakładu oraz okoliczność, że skarżący w postępowaniu głównym nie zatrudnia własnego personelu do operacji tłoczenia.
17 Skarżący w postępowaniu głównym wniósł do Verwaltungsgericht Trier (sądu administracyjnego w Trewirze, Niemcy) skargę o ustalenie, że jest uprawniony do posługiwania się tymi dwoma określeniami. Wyrokiem z dnia 16 maja 2019 r. sąd ten uwzględnił tę skargę głównie ze względu na to, że na skarżącym w postępowaniu głównym spoczywały rzeczywiste kierownictwo, stały nadzór i wyłączna odpowiedzialność za produkcję wina.
18 Kraj związkowy wniósł apelację od tego wyroku do Oberverwaltungsgericht Rheinland‑Pfalz (wyższego sądu administracyjnego Nadrenii‑Palatynatu, Niemcy), który wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2020 r. zmienił ten wyrok i oddalił skargę skarżącego w postępowaniu głównym.
19 Sąd apelacyjny uznał w szczególności, że zgodnie z art. 54 ust. 1 rozporządzenia delegowanego 2019/33 w związku z załącznikiem VI do tego rozporządzenia określenia „Weingut” i „Gutsabfüllung” mogą być stosowane wyłącznie w przypadku, gdy produkt sektora wina jest uzyskiwany wyłącznie z winogron pochodzących z winnic gospodarstwa, od którego nazwy pochodzi nazwa wina (zwanego dalej „gospodarstwem winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina”), a produkcję wina prowadzi się w całości w tym ostatnim gospodarstwie. Produkcja wina powinna bowiem odbywać się w gospodarstwie, które stanowi jedną i tę samą funkcjonalną całość ze stałym zakładem trwale przypisanym właścicielowi gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina i w którym pracuje personel podlegający jego kierownictwu. Oddzielenie etapów produkcji wina, takich jak tłoczenie, stoi w sprzeczności z podstawową ideą, że „wszystko powinno pozostać w tych samych rękach”.
20 Zdaniem tego sądu warunki rozpatrywanej umowy najmu nie gwarantują, że wszystkie etapy produkcji wina będą odbywać się pod kierownictwem i w zakresie odpowiedzialności tej samej osoby fizycznej lub prawnej, ponieważ tłoczenie mogłoby mieć miejsce zarówno w obecności skarżącego w postępowaniu głównym, jak i operatora, który oddaje tłocznię w najem, i ten ostatni przejmuje wówczas odpowiedzialność za operację.
21 Skarżący w postępowaniu głównym wniósł rewizję do Bundesverwaltungsgericht (federalnego sądu administracyjnego, Niemcy), będącego sądem odsyłającym.
22 Sąd ten powziął wątpliwości co do tego, czy wino może zostać uznane za wyprodukowane „w całości” w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, w rozumieniu art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33, jeżeli gospodarstwo to zleca tłoczenie winogron w tłoczni wynajętej na okres 24 godzin w innym gospodarstwie winiarskim.
23 Zauważa on przede wszystkim, że rozporządzenie delegowane 2019/33 nie zawiera definicji pojęcia „gospodarstwa” w rozumieniu art. 54 ust. 1 akapit drugi tego rozporządzenia.
24 Co się tyczy gruntów rolnych, Trybunał wyjaśnił już w wyrokach z dnia 14 października 2010 r., Landkreis Bad Dürkheim (C‑61/09, EU:C:2010:606) i z dnia 2 lipca 2015 r., Wree (C‑422/13, EU:C:2015:438), że decydującym kryterium dla ustalenia, czy wydzierżawiona jednostka produkcyjna może zostać uznana za związaną z gospodarstwem rolnika i zarządzaną przez niego, jest w szczególności ustalenie, czy rolnik ten dysponuje wystarczającą niezależnością w prowadzeniu swojej działalności.
25 Zdaniem sądu odsyłającego w braku jakichkolwiek przeciwnych wskazówek należy założyć, że te kryteria mają zastosowanie również w sytuacji takiej jak rozpatrywana w zawisłej przed nim sprawie. W dziedzinie przepisów sektora wina kryteria te powinny być interpretowane w sposób ścisły.
26 Wymóg ścisłego związku między stałymi zakładami a gospodarstwem winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, znajduje w pierwszej kolejności potwierdzenie w brzmieniu art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33. Zakłada on bowiem nie tylko, że produkcja wina ma miejsce w gospodarstwie właściciela, lecz ponadto, że prowadzi się ją „w całości” w tym gospodarstwie. Odzwierciedla to wymóg istnienia szczególnie ścisłego związku między stałym zakładem a gospodarstwem winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina.
27 W drugiej kolejności – geneza rozpatrywanego uregulowania pozwala na potwierdzenie takiej ścisłej wykładni. Zdaniem sądu odsyłającego rozwój przepisów Unii w dziedzinie prezentacji i stosowania oznaczeń na etykietach produktów sektora wina obowiązujących od 2009 r. spowodował ograniczenie polegające na tym, że produkcja wina ma być prowadzona „w całości” w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina.
28 W trzeciej kolejności – sensem i celem rozpatrywanego uregulowania jest ochrona oznaczeń gospodarstw winiarskich, które same eksploatują winnice i zapewniają produkcję wina od początku do końca, w celu spełnienia oczekiwań konsumentów co do oferty wina wyższej jakości.
29 Jednakże, zgodnie z kryteriami wynikającymi z wyroków z dnia 18 października 1988 r., Erzeugergemeinschaft Goldenes Rheinhessen (311/87, EU:C:1988:483) i z dnia 29 czerwca 1994 r., Baux (C‑403/92, EU:C:1994:269), nie jest pewne, czy tłocznia najmowana na okres 24 godzin może być związana z działalnością gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina. Przy założeniu bowiem, że dzierżawa winnic znajdujących się w znacznej odległości od głównego zakładu gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina, nie ma wpływu na wskazanie gospodarstwa, logiczne jest, że najem tłoczni w celu przeprowadzenia tłoczenia na miejscu i uniknięcia transportu winogron również nie ma wpływu. Wspólne korzystanie z urządzeń produkcyjnych jest powszechne w produkcji wina i rozważne z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem.
30 Jednakże w zakresie, w jakim tłocznia najęta na 24 godziny przez gospodarstwo winiarskie, od którego pochodzi nazwa wina, może być związana z tym gospodarstwem, należy wyjaśnić wymogi, jakie musi spełniać operacja tłoczenia pod względem personelu. W tym względzie pojawia się w szczególności pytanie, czy obecność skarżącego w postępowaniu głównym lub jego współpracowników jest obowiązkowa podczas operacji tłoczenia.
31 Zdaniem sądu odsyłającego wymogi wynikające z orzecznictwa Trybunału, które odnoszą się do rzeczywistego kierowania i stałej kontroli, przemawiają za obowiązkową obecnością współpracowników skarżącego w postępowaniu głównym i przeciwko wystarczającemu charakterowi samego prawa do wydawania poleceń. W odniesieniu do butelkowania Trybunał uznał w wyroku z dnia 18 października 1988 r., Erzeugergemeinschaft Goldenes Rheinhessen (311/87, EU:C:1988:483), że konieczne jest, aby butelkowanie zostało przeprowadzone przez samego producenta. Dlatego ze względu na wymóg produkcji wina w całości w samym gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, należy unikać korzystania z usług innego gospodarstwa winiarskiego.
32 W przypadku gdyby tłoczenie mogło być przeprowadzone również przez współpracowników gospodarstwa winiarskiego, które oddaje w najem tłocznię, pojawia się również pytanie, czy współpracownicy ci mogą zostać upoważnieni do ingerowania z własnej inicjatywy w tę operację w przypadku niespodziewanych problemów. W takich pilnych przypadkach decyzje, które personel wynajmującego gospodarstwa winiarskiego musiałby podjąć w sposób autonomiczny, bez uprzedniego skontaktowania się z gospodarstwem winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, skutkowałyby tym, że to ostatnie nie miałoby już w tym przypadku rzeczywistego kierownictwa i stałej kontroli nad operacją.
33 Wreszcie przy założeniu, że przyjęcie odpowiedzialności w drodze udzielania poleceń jest co do zasady wystarczające, pozostaje pytanie, czy inaczej powinno być w sytuacji, gdy gospodarstwo winiarskie, które daje w najem tłocznię i przeprowadza tłoczenie, ma własny interes w sposobie przeprowadzenia tej operacji. W niniejszym przypadku umowa zawarta między skarżącym w postępowaniu głównym a producentem winorośli B przewiduje dopłatę do ceny związaną z wydajnością i jakością wyprodukowanego wina, która może prowadzić do powstania własnego interesu operatora w zakresie sposobu przeprowadzenia toczenia i do jego własnego ryzyka gospodarczego.
34 W tych okolicznościach Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy można uznać, że produkcję wina prowadzi się w całości, w rozumieniu art. 54 ust. 1 akapit drugi [rozporządzenia delegowanego 2019/33], w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, jeśli tłoczenie to odbywa się w najmowanej na 24 godziny od innego gospodarstwa winiarskiego tłoczni, która w tym okresie pozostaje wyłącznie do dyspozycji najmującego ją gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina?
2) W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej: czy jest konieczne, by tłoczenie było przeprowadzane lub chociażby nadzorowane przez obecnych na miejscu pracowników gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina, czy też może ono być również przeprowadzane przez pracowników gospodarstwa winiarskiego oddającego tłocznię w najem, pracujących pod kierownictwem najmującego tłocznię gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina?
3) Jeśli tłoczenie może być przeprowadzane także przez pracowników gospodarstwa winiarskiego oddającego tłocznię w najem, to czy wolno im przyznać prawo do podejmowania samodzielnych decyzji o ingerencji w proces tłoczenia w razie wystąpienia niespodziewanych problemów?
4) Czy uznaniu produkcji wina za przeprowadzoną w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, stoi na przeszkodzie okoliczność, że inne gospodarstwo winiarskie, które oddaje temu pierwszemu tłocznię w najem i przeprowadza dla niego tłoczenie, ma własny interes w sposobie przeprowadzania tłoczenia, ponieważ w umowie o gospodarowanie winnicami, której jest ono stroną, uzgodniono – poza powiązanym z wielkością obszaru wynagrodzeniem za gospodarowanie – uzależnioną od wydajności i jakości premię naliczaną od hektolitra wina kategorii Kabinett, Spätlese i Auslese?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego
35 Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży zasadniczo do ustalenia, czy art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33 należy interpretować w ten sposób, że okoliczność, iż tłoczenie winogron pochodzących z dzierżawionych winnic ma miejsce w obiekcie oddanym do wyłącznej dyspozycji gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina, na krótki okres na podstawie umowy najmu z innym gospodarstwem winiarskim, wyklucza uznanie, że produkcja wina została przeprowadzona w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, w rozumieniu tego przepisu.
36 W tym względzie należy na wstępie przypomnieć, że zgodnie z art. 54 ust. 1 rozporządzenia delegowanego 2019/33 określenia odnoszące się do gospodarstwa wymienione w załączniku VI do tego rozporządzenia, inne niż wskazanie nazwy butelkującego, producenta lub dostawcy, zastrzega się dla produktów sektora wina o chronionej nazwie pochodzenia lub chronionym oznaczeniu geograficznym i stosuje się jedynie wtedy, gdy produkt sektora wina wyprodukowano wyłącznie z winogron zebranych w winnicach użytkowanych przez to gospodarstwo, a produkcję wina prowadzi się w całości w tym gospodarstwie.
37 O ile wynika z tego, że art. 54 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia delegowanego 2019/33 zastrzega rozpatrywane określenia dla produktów sektora wina posiadających chronioną nazwę pochodzenia lub chronione oznaczenie geograficzne, o tyle w niniejszym przypadku wymóg ten nie budzi wątpliwości ze strony sądu odsyłającego. Na pytanie pierwsze należy zatem odpowiedzieć z założeniem, że dzierżawione winnice, położone w odległości około 70 km od głównego zakładu gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina, są objęte tą samą chronioną nazwą pochodzenia lub chronionym oznaczeniem geograficznym co ten zakład, czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego.
38 To samo dotyczy warunku, zgodnie z którym omawiane oznaczenia mogą być stosowane tylko wtedy, gdy produkt sektora wina wyprodukowano wyłącznie z winogron zebranych w winnicach użytkowanych przez to gospodarstwo, gdyż sąd odsyłający wskazał, że w niniejszej sprawie dzierżawione winnice są uprawiane zgodnie z poleceniami skarżącego w postępowaniu głównym i nie zadał pytań w tym względzie.
39 Pytania sądu krajowego dotyczą zatem warunków, w jakich można uznać, że produkcję wina prowadzi się w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, a w szczególności tego, w przypadku pytania pierwszego, czy fakt, że tłocznia do winogron jest najmowana przez to gospodarstwo na okres zaledwie 24 godzin, wyklucza uznanie, że operacja tłoczenia, a w konsekwencji sama produkcja wina, zostały wykonane w całości w tym gospodarstwie.
40 W tym względzie należy stwierdzić, że pojęcie „gospodarstwa”, które znajduje się w art. 54 ust. 1 rozporządzenia delegowanego 2019/33, nie zostało zdefiniowane w tym rozporządzeniu ani też pośrednio poprzez odesłanie do prawa krajowego państw członkowskich. Tym samym pojęcie to należy uznać za autonomiczne pojęcie prawa Unii, które należy interpretować w sposób jednolity na jej terytorium, biorąc pod uwagę nie tylko brzmienie tego przepisu, lecz także kontekst, w jaki się on wpisuje, oraz cele regulacji, której część on stanowi (zob. podobnie wyrok z dnia 11 maja 2023 r., Bezirkshauptmannschaft Lilienfeld, C‑155/22, EU:C:2023:394, pkt 63 i przytoczone tam orzecznictwo).
41 W pierwszej kolejności, co się tyczy pozostałych sformułowań zawartych w art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33, przepis ten wymaga, do celów stosowania określeń, o których mowa w tym przepisie, w szczególności, aby produkcję wina prowadzono „w całości” gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina.
42 W tym względzie należy przypomnieć, że wspomniany przepis rozróżnia kilka etapów produkcji, w tym zbiór winogron i produkcję wina z nich, a tłoczenie winogron jest jednym z tych etapów. Tymczasem, jak podniosła Komisja w uwagach na piśmie, w zakresie, w jakim stały zakład wchodzi w zakres pojęcia „gospodarstwa”, zwrot „w całości” uściśla jedynie, że żaden etap przetwarzania w procesie produkcji wina nie może być realizowany poza tym gospodarstwem, przy czym definicja gospodarstwa przewidziana w art. 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1307/2013 nie jest ograniczona zastosowaniem tego zwrotu.
43 Co się tyczy w drugiej kolejności kontekstu, w jaki wpisuje się art. 54 ust. 1 rozporządzenia delegowanego 2019/33, rozporządzenie to zostało przyjęte przez Komisję na podstawie upoważnienia przyznanego jej w art. 122 i 227 rozporządzenia nr 1308/2013. Zgodnie z art. 122 ust. 1 lit. c) ppkt (iii) rozporządzenia nr 1308/2013 akty delegowane mogą w szczególności zawierać przepisy dotyczące fakultatywnych danych szczegółowych co do „terminów odnoszących się do gospodarstwa oraz warunków ich stosowania”.
44 Tymczasem, choć rozporządzenie nr 1308/2013 nie precyzuje również pojęcia „gospodarstwa”, zawiera jednak w art. 3 ust. 3 odesłanie do definicji zawartych między innymi w rozporządzeniu nr 1307/2013. Należy zatem wziąć pod uwagę definicję zawartą w art. 4 ust. 1 lit. b) tego ostatniego rozporządzenia, zgodnie z którą „gospodarstwo rolne” oznacza „wszystkie jednostki wykorzystywane do działalności rolniczej i zarządzane przez rolnika, znajdujące się na terytorium tego samego państwa członkowskiego”.
45 Co się tyczy obszaru geograficznego, na którym muszą znajdować się różne jednostki produkcyjne, aby mogły zostać uznane za należące do gospodarstwa, Trybunał uznał, że producent ma swobodę wyboru miejsca produkcji, jeżeli znajduje się ono na terytorium państwa członkowskiego. Musi on jednak zarządzać wszystkimi jednostkami produkcyjnymi, przy czym operator nie musi być właścicielem instalacji, które wykorzystuje do swojej produkcji (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 maja 2003 r., Agrargenossenschaft Alkersleben, C‑268/01, EU:C:2003:263, pkt 30, 33 i przytoczone tam orzecznictwo).
46 Jeśli chodzi o wymóg, by jednostka produkcyjna była zarządzana przez samego rolnika, Trybunał wyjaśnił, że pojęcie zarządzania nie oznacza istnienia po stronie rolnika nieograniczonego uprawnienia do dysponowania danym gruntem w ramach jego wykorzystywania do celów rolniczych. Rolnik musi natomiast dysponować w odniesieniu do danego gruntu wystarczającą samodzielnością przy prowadzeniu swojej działalności rolniczej (wyrok z dnia 7 kwietnia 2022 r., Avio Lucos, C‑176/20, EU:C:2022:274, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo).
47 Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 51 opinii, z rozważań przedstawionych w pkt 44–46 niniejszego wyroku wynika analogicznie, że pojęcie „gospodarstwa” w rozumieniu art. 54 ust. 1 rozporządzenia delegowanego 2019/33 nie jest ograniczone wyłącznie do gruntów, których właścicielem jest plantator winorośli lub które położone są w ich pobliżu, lecz może rozciągać się na winnice dzierżawione i ewentualnie położone w innym miejscu niż to, w którym ów plantator winorośli posiada własne winnice, bez uszczerbku dla innych warunków określonych w tym przepisie, a w szczególności tych, o których mowa w pkt 37 i 38 niniejszego wyroku.
48 W trzeciej kolejności – taka wykładnia znajduje również potwierdzenie w celu realizowanym przez przepisy rozporządzenia delegowanego 2019/33, które regulują stosowanie fakultatywnych danych szczegółowych na etykietach.
49 W tym względzie art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33 należy interpretować w świetle motywu 48 tego rozporządzenia, zgodnie z którym wskazanie na etykiecie produktu sektora wina gospodarstwa rolnego użytkującego winnice, z których pochodzą produkty sektora wina i w którym odbywa się cały proces produkcji wina, ma na celu dostarczenie konsumentom informacji na temat zapewnienia wyższej jakości wynikającej z tego wskazania. Cel ten można osiągnąć jedynie wówczas, gdy konsumenci ci nie zostaną wprowadzeni w błąd co do tożsamości gospodarstwa odpowiedzialnego za proces produkcji wina. Wniosek taki wynika ponadto z motywu 34 tego rozporządzenia, który wskazuje, że należy ustanowić przepisy dotyczące stosowania fakultatywnych danych szczegółowych na etykietach, aby nie wprowadzać konsumentów w błąd.
50 Idąc tym samym tokiem rozumowania, Trybunał orzekł już, że fakultatywne dane szczegółowe, takie jak wskazanie gospodarstwa, mają na celu zagwarantowanie konsumentom, którzy kupują wino noszące określone nazwy, że główne etapy procesu produkcji wina, a mianowicie od zbiorów do winifikacji, miały miejsce pod rzeczywistym kierownictwem, ścisłą i stałą kontrolą, a także na wyłączną odpowiedzialność podmiotu gospodarczego, któremu można przypisać jakość produktu (zob. podobnie wyrok z dnia 29 czerwca 1994 r., Baux, C‑403/92, EU:C:1994:269, pkt 15).
51 Podobnie, co się tyczy w szczególności użycia terminu „butelkowane przez producenta”, który wskazuje na tożsamość producenta i osoby lub przedsiębiorstwa dokonującego butelkowania, Trybunał wyjaśnił, że konieczne jest, aby ta ostatnia operacja została dokonana przez samego producenta – albo w jego własnym gospodarstwie winiarskim, albo, w przypadku gdy producent nie posiada urządzenia do butelkowania, w warunkach dających zasadniczo identyczne gwarancje. Gwarancje takie istnieją w szczególności w przypadku, gdy produkcja wina jest prowadzona pod rzeczywistym kierownictwem, ścisłą i stałą kontrolą oraz na wyłączną odpowiedzialność producenta. Wymogi te służą osiągnięciu celu, jakim jest ochrona i prawidłowe informowanie konsumenta (zob. podobnie wyrok z dnia 18 października 1988 r., Erzeugergemeinschaft Goldenes Rheinhessen, 311/87, EU:C:1988:483, pkt 14–16).
52 Należy jeszcze zauważyć, podobnie jak zasadniczo uczynił to rzecznik generalny w pkt 65 opinii, iż wobec uznania, że do celów stosowania określeń, o których mowa w art. 54 ust. 1 rozporządzenia delegowanego 2019/33, nie jest konieczne, aby prace związane z uprawą i zbiorem winorośli, które mają zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia końcowego rezultatu, były wykonywane na gruntach należących do plantatora winorośli lub na gruntach znajdujących się w ich pobliżu, to samo rozumowanie ma zastosowanie do tłoczenia winogron. Natomiast, podobnie jak w przypadku rzeczonych prac, należy upewnić się, że właściciel wspomnianego gospodarstwa przejmuje również rzeczywiste kierownictwo, ścisłą i stałą kontrolę, a także odpowiedzialność za tę operację.
53 Wynika z tego, że tłoczenie winogron można uznać za dokonane w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, jeżeli odbyło się ono w tłoczni najętej od innego gospodarstwa na okres zaledwie 24 godzin, pod warunkiem że tłocznia ta zostanie udostępniona wyłącznie właścicielowi tego pierwszego gospodarstwa na okres niezbędny do przeprowadzenia operacji tłoczenia, czego zbadanie należy ostatecznie do sądu odsyłającego.
54 W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33 należy interpretować w ten sposób, że okoliczność, iż tłoczenie winogron pochodzących z dzierżawionych winnic ma miejsce w obiekcie najętym na krótki okres przez gospodarstwo winiarskie, od którego pochodzi nazwa wina, od innego gospodarstwa winiarskiego, nie wyklucza uznania, że produkcja wina została przeprowadzona w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, w rozumieniu tego przepisu, pod warunkiem że najmowany obiekt został oddany do wyłącznej dyspozycji gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina, na okres niezbędny do operacji tłoczenia i że to ostatnie gospodarstwo przejmuje rzeczywiste kierownictwo, ścisłą i stałą kontrolę, a także odpowiedzialność za tę operację.
W przedmiocie pytań od drugiego do czwartego
55 Poprzez pytania od drugiego do czwartego, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży zasadniczo do ustalenia, czy art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33 należy interpretować w ten sposób, że aby można było uznać, iż produkcję wina prowadzi się w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, w rozumieniu tego przepisu, tłoczenie winogron musi być przeprowadzone przez samych współpracowników tego gospodarstwa, czy też może ono być przeprowadzone przez współpracowników gospodarstwa winiarskiego, które oddaje tłocznię w najem, przy czym ci ostatni współpracownicy są uprawnieni do interweniowania w przypadku niespodziewanych problemów w procesie tłoczenia. Sąd ten zastanawia się ponadto nad wpływem okoliczności, że gospodarstwo winiarskie, które oddaje tłocznię w najem, ma własny interes co do sposobu, w jaki odbywa się tłoczenie, w szczególności ze względu na klauzulę umowną dotyczącą dodatku do ceny związanego z wydajnością i jakością na hektolitr wina.
56 Należy przede wszystkim wyjaśnić, że z brzmienia art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33 nie wynika żaden przepis dotyczący związku między gospodarstwem winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, a personelem dokonującym tłoczenia winogron.
57 Należy jednak stwierdzić, że cel realizowany przez ten przepis, tak jak został on określony w pkt 49–51 niniejszego wyroku, polegający na dostarczeniu konsumentom informacji dotyczących zapewnienia wyższej jakości wynikającej z danego wskazania, może zostać osiągnięty tylko wtedy, gdy konsumenci ci nie zostaną wprowadzeni w błąd co do tożsamości osób odpowiedzialnych za proces produkcji wina.
58 W konsekwencji o ile względy te nie wykluczają samego faktu powierzenia pewnych czynności związanych z produkcją wina współpracownikom gospodarstwa winiarskiego, które oddaje tłocznię w najem, o tyle jednak czynności te muszą być wykonywane pod rzeczywistym kierownictwem, ścisłą i stałą kontrolą, a także na wyłączną odpowiedzialność gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina (zob. analogicznie wyrok z dnia 18 października 1988 r., Erzeugergemeinschaft Goldenes Rheinhessen, 311/87, EU:C:1988:483, pkt 15).
59 Aby wymóg ten został spełniony, konieczne jest, w odniesieniu do operacji tłoczenia winogron, aby gospodarstwo winiarskie, od którego pochodzi nazwa wina, monitorowało i kontrolowało tę operację w sposób ścisły i stały w celu upewnienia się, że jest ona prowadzona zgodnie z jego własnymi wymogami, przy czym nie może ono ograniczyć się w tym celu do odesłania do ewentualnych instrukcji udzielonych przez gospodarstwo winiarskie, które oddaje tłocznię w najem.
60 Następnie oznacza to, że w przypadku wystąpienia w trakcie tej operacji nieprzewidzianych problemów wymagających podjęcia natychmiastowych decyzji decyzje te są podejmowane przez samego właściciela gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina, lub przez członków jego personelu. W takich pilnych przypadkach nie można bowiem delegować niezbędnych decyzji na osoby trzecie, ponieważ takie upoważnienie nie pozwala na zapewnienie rękojmi jakości wynikającej z faktu, że produkcję wina prowadzi się w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, a zatem pod rzeczywistym kierownictwem tego gospodarstwa.
61 Wreszcie należy dodać, że ewentualny interes własny gospodarstwa, które oddaje tłocznię w najem gospodarstwu winiarskiemu, od którego pochodzi nazwa wina, taki jak dodatek do ceny związany z wydajnością i jakością w przeliczeniu na hektolitr wina, nie ma wpływu na to, czy produkcję wina prowadzi się w całości w tym ostatnim gospodarstwie w rozumieniu art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33, o ile taki interes nie może zagrozić gwarancji, że produkcję wina prowadzi się pod rzeczywistym kierownictwem, ścisłą i stałą kontrolą i na wyłączną odpowiedzialność gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina.
62 W świetle powyższych rozważań na pytania od drugiego do czwartego należy odpowiedzieć, że art. 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33 należy interpretować w ten sposób, że produkcję wina przeprowadzono w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, w rozumieniu tego przepisu, nawet jeżeli operacja tłoczenia została przeprowadzona przez współpracowników gospodarstwa winiarskiego, które oddało tłocznię w najem gospodarstwu winiarskiemu, od którego pochodzi nazwa wina, o ile właściciel tego ostatniego gospodarstwa przejmuje rzeczywiste kierownictwo, ścisłą i stałą kontrolę oraz odpowiedzialność za tę operację. Okoliczność, że gospodarstwo winiarskie oddające tłocznię w najem ma własny interes co do sposobu, w jaki odbywa się tłoczenie, w szczególności ze względu na klauzulę umowną dotyczącą dodatku do ceny związanego z wydajnością i jakością na hektolitr wina, nie ma wpływu na to, czy można uznać, że produkcję wina przeprowadzono w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina.
W przedmiocie kosztów
63 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:
1) Artykuł 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2019/33 z dnia 17 października 2018 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do wniosków o objęcie ochroną nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i określeń tradycyjnych w sektorze wina, procedury zgłaszania sprzeciwu, ograniczeń stosowania, zmian w specyfikacji produktu, unieważnienia ochrony oraz etykietowania i prezentacji, zmienionego rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) 2021/1375 z dnia 11 czerwca 2021 r.,
należy interpretować w ten sposób, że:
okoliczność, iż tłoczenie winogron pochodzących z dzierżawionych winnic ma miejsce w obiekcie najętym na krótki okres przez gospodarstwo winiarskie, od którego pochodzi nazwa wina, od innego gospodarstwa winiarskiego, nie wyklucza uznania, że produkcja wina została przeprowadzona w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, w rozumieniu tego przepisu, pod warunkiem że najmowany obiekt został oddany do wyłącznej dyspozycji gospodarstwa winiarskiego, od którego pochodzi nazwa wina, na okres niezbędny do operacji tłoczenia i że to ostatnie gospodarstwo przejmuje rzeczywiste kierownictwo, ścisłą i stałą kontrolę, a także odpowiedzialność za tę operację.
2) Artykuł 54 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia delegowanego 2019/33, zmienionego rozporządzeniem delegowanym 2021/1375,
należy interpretować w ten sposób, że:
można uznać, iż produkcję wina przeprowadzono w całości w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina, w rozumieniu tego przepisu, nawet jeżeli operacja tłoczenia została przeprowadzona przez współpracowników gospodarstwa winiarskiego, które oddało tłocznię w najem gospodarstwu winiarskiemu, od którego pochodzi nazwa wina, o ile właściciel tego ostatniego gospodarstwa przejmuje rzeczywiste kierownictwo, ścisłą i stałą kontrolę oraz odpowiedzialność za tę operację. Okoliczność, że gospodarstwo winiarskie oddające tłocznię w najem ma własny interes co do sposobu, w jaki odbywa się tłoczenie, w szczególności ze względu na klauzulę umowną dotyczącą dodatku do ceny związanego z wydajnością i jakością na hektolitr wina, nie ma wpływu na to, czy można uznać, że produkcję wina przeprowadzono w gospodarstwie winiarskim, od którego pochodzi nazwa wina.
Podpisy