WYROK TRYBUNAŁU (dziesiąta izba)
z dnia 11 kwietnia 2024 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Unia celna – Rozporządzenie (UE) nr 952/2013 – Wydane w pierwszej instancji wyroki stwierdzające nieważność środków celnych dotyczących tradycyjnych zasobów własnych Unii Europejskiej – Natychmiastowa wykonalność tych wyroków – Brak zawieszenia wykonania wyroków
W sprawie C‑770/22
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Corte di giustizia tributaria di primo grado di Genova (dawniej Commissione tributaria provinciale di Genova) (sąd ds. podatkowych pierwszej instancji w Genui, dawniej komisja podatkowa dla prowincji Genua, Włochy) postanowieniem z dnia 22 listopada 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 19 grudnia 2022 r., w postępowaniu:
OSTP Italy Srl
przeciwko
Agenzia delle Dogane e dei Monopoli, Ufficio delle Dogane di Genova 1,
Agenzia delle Dogane e dei Monopoli, Ufficio delle Dogane di Genova 2,
Agenzia delle Entrate – Riscossione – Genova,
TRYBUNAŁ (dziesiąta izba),
w składzie: Z. Csehi, prezes izby, E. Regan (sprawozdawca), prezes piątej izby, i D. Gratsias, sędzia,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez‑Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu OSTP Italy Srl – R. Dominici, A. Macchi, F. Munari i S. Pedemonte, avvocati,
– w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierał F. Meloncelli, avvocato dello Stato,
– w imieniu Komisji Europejskiej – F. Clotuche‑Duvieusart i F. Moro, w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 43–45 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiającego unijny kodeks celny (Dz.U. 2013, L 269, s. 1; zwanego dalej „unijnym kodeksem celnym”).
2 Niniejszy wniosek został złożony w ramach sporu pomiędzy OSTP Italy Srl (zwaną dalej „OSTP”) a Agenzia delle Dogane e dei Monopoli, Ufficio delle Dogane di Genova 1 (agencją ceł i monopoli, urzędem celnym w Genui 1, Włochy), Agenzia delle Dogane e dei Monopoli, Ufficio delle Dogane di Genova 2 (agencją ceł i monopoli, urzędem celnym w Genui 2, Włochy) (zwanymi dalej łącznie „agencją ceł i monopoli”) i Agenzia delle Entrate – Riscossione – Genova (organem podatkowym ds. ściągania należności – Genua, Włochy) (zwanym dalej „organem podatkowym”) w przedmiocie egzekucji wierzytelności dotyczącej tradycyjnych zasobów własnych Unii Europejskiej, która to egzekucja została unieważniona wyrokiem sądu krajowego, wobec którego jednak wniesiony został środek odwoławczy.
Ramy prawne
Prawo Unii
Unijny kodeks celny
3 Artykuł 43 unijnego kodeksu celnego, zatytułowany „Decyzje podejmowane przez organ sądowy”, stanowi:
„[Artykułów] 44 i 45 nie stosuje się do odwołań składanych w celu unieważnienia, cofnięcia lub zmiany decyzji dotyczącej stosowania przepisów prawa celnego wydanej przez organ sądowy lub przez organy celne działające jako organy sądowe”.
4 Artykuł 44 tego kodeksu, zatytułowany „Prawo do wniesienia odwołania”, stanowi:
„1. Każda osoba ma prawo do odwołania się od wydanej przez organy celne decyzji w sprawie stosowania przepisów prawa celnego dotyczącej jej bezpośrednio i indywidualnie.
Prawo do wniesienia odwołania ma również osoba, która wystąpiła do organów celnych z wnioskiem o wydanie decyzji i której nie wydano decyzji na podstawie tego wniosku w terminie określonym w art. 22 ust. 3.
2. Z prawa do odwołania korzysta się co najmniej:
a) w pierwszej kolejności – na etapie wniesienia odwołania do organów celnych lub organu sądowego lub innego organu wyznaczonego w tym celu przez państwa członkowskie;
b) w dalszej kolejności – na etapie wniesienia odwołania do niezależnego organu wyższej instancji, którym może być organ sądowy lub wyspecjalizowany organ równorzędny, zgodnie z przepisami obowiązującymi w poszczególnych państwach członkowskich.
3. Odwołanie składa się w państwie członkowskim, w którym decyzja została wydana lub w którym złożono wniosek o jej wydanie.
4. Państwa członkowskie zapewniają procedury odwoławcze umożliwiające szybkie potwierdzenie lub skorygowanie decyzji wydawanych przez organy celne”.
5 Artykuł 45 tego kodeksu, zatytułowany „Prawo do wniesienia odwołania”, stanowi:
„1. Złożenie odwołania nie powoduje wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji.
2. Organy celne wstrzymują jednak wykonanie decyzji w całości lub w części, w przypadku gdy mają uzasadnione powody, by sądzić, że zaskarżona decyzja jest sprzeczna z przepisami prawa celnego lub gdy istnieje obawa spowodowania nieodwracalnej szkody dla osoby zainteresowanej.
3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2, jeżeli zaskarżona decyzja nakłada należności celne przywozowe lub wywozowe, wstrzymanie jej wykonania uzależnione jest od złożenia zabezpieczenia, chyba że na podstawie udokumentowanej oceny zostanie stwierdzone, że złożenie takiego zabezpieczenia mogłoby spowodować poważne gospodarcze lub społeczne trudności dłużnika”.
6 Artykuł 90 ust. 1 akapit pierwszy tego kodeksu, zatytułowany „Zabezpieczenie obowiązkowe”, przewiduje:
„Jeżeli złożenie zabezpieczenia jest obowiązkowe, organy celne ustalają kwotę takiego zabezpieczenia w wysokości równej kwocie należności celnych przywozowych lub wywozowych odpowiadającej długowi celnemu oraz innych należności, jeżeli kwotę tę można dokładnie ustalić w chwili, gdy wymagane jest złożenie zabezpieczenia”.
7 Artykuł 98 unijnego kodeksu celnego, zatytułowany „Zwolnienie zabezpieczenia”, stanowi:
„1. Organy celne zwalniają zabezpieczenie niezwłocznie, gdy wygaśnie dług celny lub zobowiązanie wynikające z innych należności lub też gdy nie mogą one już powstać.
2. Jeżeli dług celny lub zobowiązanie wynikające z innych należności częściowo wygasły lub mogą powstać wyłącznie w odniesieniu do części zabezpieczonej kwoty, odpowiednia część zabezpieczenia zostaje zwolniona na wniosek osoby zainteresowanej, chyba że dana kwota tego nie uzasadnia”.
8 Artykuł 124 ust. 1 tego kodeksu, zatytułowany „Wygaśnięcie”, przewiduje:
„Nie naruszając obowiązujących przepisów dotyczących nieściągalności kwoty należności celnych przywozowych lub wywozowych odpowiadającej długowi celnemu w przypadku niewypłacalności dłużnika stwierdzonej drogą sądową dług celny w przywozie lub wywozie wygasa:
[…]
b) w wyniku zapłaty kwoty należności celnych przywozowych lub wywozowych;
[…]
d) w przypadku unieważnienia zgłoszenia celnego w odniesieniu do towarów zgłoszonych do procedury celnej nakładającej obowiązek zapłaty należności celnych przywozowych lub wywozowych;
[…]”.
Rozporządzenie nr 609/2014
9 Artykuł 2 rozporządzenia Rady (UE, Euratom) nr 609/2014 z dnia 26 maja 2014 r. w sprawie metod i procedury udostępniania tradycyjnych zasobów własnych, zasobów własnych opartych na VAT i zasobów własnych opartych na DNB oraz w sprawie środków w celu zaspokojenia potrzeb gotówkowych (Dz.U. 2014, L 168, s. 39), zmienionego rozporządzeniem Rady (UE, Euratom) 2016/804 z dnia 17 maja 2016 r. (Dz.U. 2016, L 132, s. 85) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 609/2014”), zatytułowany „Data ustalenia tradycyjnych zasobów własnych”, stanowi w ust. 1:
„Na potrzeby stosowania niniejszego rozporządzenia należności Unii z tytułu tradycyjnych zasobów własnych, o których mowa w art. 2 ust. 1 lit. a) decyzji [Rady 2014/335/WE, Euratom z dnia 26 maja 2014 r. w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej (Dz.U. 2014, L168, s. 105)], ustala się niezwłocznie po tym, jak zostaną spełnione przewidziane w rozporządzeniach celnych warunki dotyczące zapisania należności na rachunkach i powiadamiania dłużnika”.
10 Artykuł 13 rozporządzenia nr 609/2014, zatytułowany „Należności nieściągalne”, przewiduje w ust. 1 i 2:
„1. Państwa członkowskie podejmują wszystkie wymagane środki, aby kwota odpowiadająca należnościom ustalonym na mocy art. 2 została udostępniona Komisji [Europejskiej] zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia.
2. Państwa członkowskie są zwolnione z obowiązku udostępniania Komisji kwot odpowiadających należnościom ustalonym na podstawie art. 2, które okażą się nieściągalne z któregokolwiek z następujących względów:
a) działania siły wyższej;
b) innych przyczyn powstałych nie z ich winy.
Państwa członkowskie mogą zostać zwolnione z obowiązku postawienia do dyspozycji Komisji kwot odpowiadających należnościom ustalonym na mocy art. 2, w przypadku gdy należności te okażą się nieściągalne z uwagi na odroczenie zapisu na rachunkach lub opóźnienie powiadomienia o długu celnym, tak aby nie utrudniać postępowania karnego w sprawie mającej wpływ na interesy finansowe Unii.
Nieściągalność kwot ustalonych należności stwierdzona zostaje decyzją właściwych organów administracyjnych, po ustaleniu przez nie, że kwot tych nie można uzyskać.
Kwoty ustalonych należności uznaje się za nieściągalne najpóźniej po upływie pięciu lat od dnia ustalenia kwoty zgodnie z art. 2 lub, w przypadku wniesienia odwołania do organu administracyjnego bądź do sądu, po tym, jak wydana, przekazana lub opublikowana zostanie ostateczna decyzja.
[…]”.
Decyzja 2014/335
11 Decyzja 2014/335 uchyliła i zastąpiła decyzję Rady 2007/436/WE, Euratom z dnia 7 czerwca 2007 r. w sprawie systemu środków własnych Wspólnot Europejskich (Dz.U. 2007, L 163, s. 17).
12 Artykuł 2 ust. 1 lit. a) decyzji 2014/335, który powtarza art. 2 ust. 1 lit. a) decyzji 2007/436, stanowi:
„Na zasoby własne zapisane w budżecie Unii składają się dochody pochodzące z następujących źródeł:
a) tradycyjne zasoby własne składające się z opłat, składek, kwot dodatkowych lub wyrównawczych, kwot lub czynników dodatkowych, ceł pobieranych na podstawie Wspólnej taryfy celnej i innych ceł, które zostały lub zostaną ustanowione przez instytucje Unii w odniesieniu do handlu z państwami trzecimi, ceł na produkty objęte nieobowiązującym już Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, a także wkładów i innych opłat przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynków cukru;
[…]”.
Prawo włoskie
13 Artykuł 47 decreto legislativo n. 546 – Disposizioni sul processo tributario in attuazione della delega al Governo contenuta nell’art. 30 della legge 30 dicembre 1991, n. 413 (dekretu ustawodawczego nr 546 w sprawie przepisów dotyczących postępowania podatkowego na podstawie delegacji udzielonej rządowi na mocy art. 30 ustawy nr 413 z dnia 30 grudnia 1991 r.) z dnia 31 grudnia 1992 r. (GURI nr 9 z dnia 13 stycznia 1993 r., dodatek zwyczajny nr 8 (zwanego dalej „dekretem ustawodawczym nr 546/1992”) przewiduje zasadniczo, że jeżeli skarżący kwestionuje akt wydany przez organ podatkowy i akt ten może wyrządzić mu poważną i nieodwracalną szkodę, skarżący ten może złożyć wniosek o tymczasowe zawieszenie wykonania tego aktu do czasu rozpatrzenia środka zaskarżenia co do istoty.
14 Artykuł 67 bis tego dekretu ustawodawczego, dotyczący tymczasowego wykonania, przewiduje, że wyroki wydane przez sądy podatkowe są wykonalne.
15 Artykuł 68 tego dekretu ustawodawczego, zatytułowany „Płatność podatku tak długo, jak długo postępowanie jest w toku”, stanowi:
„1. Nawet w drodze odstępstwa od przepisów indywidualnych ustaw podatkowych, w przypadkach gdy przewidziany jest cząstkowy pobór podatku będącego przedmiotem postępowania przed komisjami [podatkowymi], podatek wraz z należnymi odsetkami przewidzianymi w ustawach podatkowych powinien zostać zapłacony:
a) w dwóch trzecich, po wydaniu wyroku Commissione tributaria provinciale [(komisji podatkowej dla prowincji)] oddalającego środek odwoławczy;
b) w odniesieniu do kwoty wynikającej z wyroku Commissione tributaria provinciale [(komisji podatkowej dla prowincji)], a w każdym razie nie więcej niż w dwóch trzecich, jeżeli orzeczenie to częściowo uwzględnia środek odwoławczy;
c) w odniesieniu do pozostałej kwoty określonej przez Commissione tributaria regionale [(komisję podatkową dla regionu)] w jej wyroku;
c‑bis) w odniesieniu do należnej kwoty, w oczekiwaniu na wydanie wyroku w pierwszej instancji, po wydaniu przez Corte [suprema] di cassazione [(sąd kasacyjny, Włochy)] wyroku uchylającego wyrok i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania, oraz w odniesieniu do całej kwoty wskazanej w zaskarżonym akcie, jeżeli sprawa nie zostanie przekazana do ponownego rozpoznania.
W przypadkach, o których mowa w poprzednich ustępach, kwoty już wypłacone odlicza się w każdym przypadku od kwot do zapłaty.
2. W przypadku uwzględnienia środka odwoławczego podatek zapłacony dodatkowo w stosunku do tego, co zostało orzeczone w wyroku Commissione tributaria provinciale [(komisji podatkowej dla prowincji)], oraz związane z nim odsetki przewidziane w przepisach podatkowych podlegają zwrotowi z urzędu w terminie 90 dni od doręczenia orzeczenia. W przypadku niewykonania zwrotu podatnik może żądać wykonania na podstawie art. 70 przed Commissione tributaria provinciale [(komisją podatkową dla prowincji)] lub, jeżeli od wyroku wniesiono środek odwoławczy na kolejnych etapach postępowania, przed Commissione tributaria regionale [(komisją podatkową dla regionu)].
3. […]
3‑bis. Płatność w odniesieniu do tradycyjnych zasobów własnych, o których mowa w art. 2 ust. 1 lit. a) decyzji [2007/436], i podatku od wartości dodanej pobranego od przywozu jest do czasu wydania wyroku regulowana rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. [ustanawiającym Wspólnotowy kodeks celny (Dz.U. 1992, L 302, s. 1)], zmienionym [unijnym kodeksem celnym] i innymi właściwymi przepisami Unii Europejskiej w tej dziedzinie”.
16 Artykuł 69 dekretu ustawodawczego nr 546/1992, zatytułowany „Wykonanie wyroków skazujących korzystnych dla podatnika”, stanowi:
„1. Wyroki nakazujące zapłatę kwot na rzecz podatnika oraz orzeczenia wydane w następstwie wniesienia środka odwoławczego od decyzji dotyczących czynności katastralnych, o których mowa w art. 2 ust. 2, podlegają natychmiastowemu wykonaniu. Jednakże wypłata kwot przekraczających 10 000 EUR, innych niż koszty, może być uzależniona przez sąd, przy uwzględnieniu również warunków wypłacalności wnioskodawcy, od złożenia odpowiedniego zabezpieczenia.
[…]
4. Zapłaty należnych kwot w następstwie wyroku dokonuje się w terminie 90 dni od powiadomienia o tym wyroku lub od złożenia zabezpieczenia, o którym mowa w ust. 2, jeżeli jest ono wymagalne.
5. W przypadku niewykonania wyroku podatnik może żądać jego wykonania na podstawie art. 70 przed Commissione tributaria provinciale [(komisją podatkową dla prowincji)] lub, jeżeli od wyroku wniesiono środek odwoławczy na kolejnych etapach postępowania, przed Commissione tributaria regionale [(regionalną komisją podatkową)]”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
17 W dniu 9 października 2019 r. agencja ceł i monopoli, urząd celny w Genui 2, doręczyła OSTP uzupełniające i korygujące decyzje podatkowe dotyczące ceł antydumpingowych należnych z tytułu przywozu rur stalowych pochodzących z państw trzecich, w szczególności ze względu na to, że rury te zostały przedstawione jako przywiezione z Indii, podczas gdy w rzeczywistości pochodziły z Chin. Następnego dnia w następstwie tych decyzji doręczono decyzje nakładające kary na OSTP.
18 Z tego samego powodu agencja ceł i monopoli, urząd w Genui 1, doręczyła OSTP korygującą decyzję podatkową, a następnie decyzję nakładającą na nią kary.
19 Wszystkie decyzje podatkowe i nakładające kary zostały uchylone w całości przez sąd odsyłający wyrokami z dnia 17 i 19 maja 2021 r.
20 Agencja ceł i monopoli wniosła środek odwoławczy od tych wyroków do Corte di giustizia tributaria di secondo grado della Liguria (dawniej Commissione tributaria regionale della Liguria) (sądu ds. podatkowych drugiej instancji dla Ligurii, dawniej regionalnej komisji podatkowej dla Ligurii), który formalnie nie wydał orzeczenia zawieszającego wykonanie tych wyroków.
21 W dniu 26 stycznia 2022 r. organ podatkowy doręczył OSTP decyzję poprzedzającą ustanowienie hipoteki, informując ją, że w przypadku niezapłacenia kwot wskazanych w decyzjach podatkowych zostanie ustanowiona hipoteka na nieruchomościach o wartości równej dwukrotności kwoty długu.
22 OSTP zaskarżyła tę decyzję do sądu odsyłającego, podnosząc, że zgodnie z przepisami krajowymi w dziedzinie poboru ceł, w przypadku gdy sąd pierwszej instancji uwzględni, w całości lub w części, środek odwoławczy od decyzji podatkowej, kwoty dochodzone na podstawie tej decyzji przestają być wymagalne.
23 Agencja ceł i monopoli przystąpiła do tego drugiego sporu w charakterze strony. Twierdzi ona, że postępowanie należy umorzyć, ponieważ od tego czasu OSTP zapłaciła w całości kwoty wskazane w uchylonych decyzjach podatkowych, co oznacza, że spór już nie istnieje.
24 Posiłkowo, na poparcie stanowiska bronionego przez organ podatkowy, agencja ceł i monopoli powołuje się na postanowienie Corte suprema di cassazione (sądu kasacyjnego) nr 22012 z dnia 13 października 2020 r.
25 W postanowieniu tym Corte suprema di cassazione (sąd kasacyjny) wskazał w istocie, że zgodnie z art. 45 unijnego kodeksu celnego wniesienie środka zaskarżenia na drodze administracyjnej lub sądowej nie powoduje zawieszenia wykonalności decyzji dotyczącej stosowania przepisów prawa celnego oraz że zgodnie z art. 98 tego kodeksu zabezpieczenie ustanowione w odniesieniu do długu celnego nie może zostać zwolnione, jeżeli w szczególności dług ten nie wygasł.
26 Sąd ten wywnioskował z tego przede wszystkim, że środki podjęte przez organy celne należy uznać za natychmiast wykonalne, następnie – że ochronę podatnika przed potencjalnie nieodwracalnym charakterem szkody, jaka może zostać poniesiona z powodu niezgodności z prawem decyzji podatkowych, należy uznać za zapewnioną poprzez możliwość złożenia wniosku o umorzenie należności celnych, wniosku o zawieszenie wykonania decyzji korygującej lub, w toku postępowania, wniosku o zawieszenie wykonania decyzji podatkowej, i wreszcie – że nieprawomocna decyzja organu sądowego korzystna dla podatnika nie daje temu podatnikowi prawa do zwrotu uiszczonych już należności, zważywszy, że zapłacone kwoty pozostają jako zabezpieczenie zapłaty długu celnego do czasu jego ostatecznego wygaśnięcia.
27 W świetle tych okoliczności, a także obowiązku ciążącego na państwach członkowskich, przypomnianego przez Trybunał w wyroku z dnia 11 lipca 2019 r., Komisja/Włochy (Środki własne – Pokrycie długu celnego) (C‑304/18, EU:C:2019:601) – w przypadku gdy środek organu administracyjnego nie został zawieszony na podstawie kodeksów celnych – aby podjąć w odpowiednim czasie działania w celu zabezpieczenia zasobów własnych Unii, sąd ten doszedł do wniosku, że „w odniesieniu do należności celnych pobranych na granicach stanowiących zasoby własne [Unii] nieprawomocny wyrok przewidujący zwrot na rzecz podatnika należności celnych, które zostały uznane za nienależne, nie może zostać uznany za podlegający natychmiastowemu wykonaniu na podstawie art. 69 ust. 1 dekretu ustawodawczego [nr 546/1992] […], [ponieważ] przepis ten jest niezgodny z [unijnym] kodeksem celnym”.
28 W tym kontekście sąd odsyłający zastanawia się wyłącznie nad kwestią, czy zasadniczo z art. 45 tego kodeksu, a nawet również z art. 43 i 44 tego kodeksu można było rzeczywiście wywnioskować, że państwa członkowskie nie powinny uznawać natychmiastowej wykonalności wyroków wydanych w pierwszej instancji, na mocy których uchylono decyzje podatkowe dotyczące tradycyjnych zasobów własnych Unii. W szczególności sąd odsyłający zastanawia się, czy takie rozwiązanie nie jest sprzeczne z prawem do środka prawnego, przypomnianym w art. 44 tego kodeksu, w świetle zasady skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanej w art. 19 TUE i art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, która zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia zawieszenia wykonania każdej decyzji administracyjnej, która została uchylona przez sąd pierwszej instancji, w celu zapewnienia środkom odwoławczym przewidzianym w przepisach krajowych rzeczywistej użyteczności dla jednostki.
29 W tym względzie sąd odsyłający wyjaśnia, że nawet jeśli OSTP ostatecznie wypłaciła żądane kwoty, konieczne jest rozwianie takich wątpliwości, ponieważ, po pierwsze, nie jest wykluczone, iż spółka ta postąpiła w ten sposób z obawy przed ustanowieniem hipoteki, która jest równa dwukrotności żądanych kwot, a po drugie, kwestia zasadności twierdzeń agencji ceł i monopoli ma wpływ na orzeczenie o kosztach postępowania, w przedmiocie których sąd ten musi jeszcze rozstrzygnąć.
30 W tych okolicznościach Corte di giustizia tributaria di primo grado di Genova (dawniej Commissione tributaria provinciale di Genova) (sąd ds. podatkowych pierwszej instancji w Genui, dawniej komisja podatkowa dla prowincji Genua, Włochy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy art. 43[–]45 [unijnego kodeksu celnego] można interpretować w ten sposób, że przepisy te wykluczają zgodność z prawem [Unii] uregulowania krajowego przewidującego natychmiastową wykonalność wydanych w pierwszej instancji przez sądy krajowe wyroków, których skutkiem jest uchylenie w całości lub w części decyzji podatkowych dotyczących zasobów własnych [Unii]?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
W przedmiocie dopuszczalności
31 Rząd włoski twierdzi, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny ze względu na to, że spór w postępowaniu głównym stał się bezprzedmiotowy po uiszczeniu przez skarżącą żądanych kwot oraz że we wniosku sąd odsyłający wskazał, iż zadał swoje pytanie z uwzględnieniem sytuacji, w której podatnik nie zapłacił jeszcze żądanych kwot.
32 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach postępowania, o którym mowa w art. 267 TFUE, opartego na wyraźnym rozdziale zadań sądów krajowych i Trybunału, ocena stanu faktycznego sprawy oraz wykładnia i zastosowanie prawa krajowego należą wyłącznie do sądu krajowego. Tak samo jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy – przy uwzględnieniu szczególnych okoliczności konkretnej sprawy – zarówno ocena niezbędności orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, z którymi zwraca się on do Trybunału, dla wydania rozstrzygnięcia w sprawie. W związku z tym jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest w zasadzie zobowiązany do wydania orzeczenia [wyroki: z dnia 7 sierpnia 2018 r., Banco Santander i Escobedo Cortés, C‑96/16 i C‑94/17, EU:C:2018:643, pkt 50; a także z dnia 24 listopada 2022 r., Varhoven administrativen sad (Uchylenie zaskarżonego przepisu), C‑289/21, EU:C:2022:920, pkt 24].
33 Wynika z tego, że domniemanie istotności związane z pytaniami prejudycjalnymi przedkładanymi przez sądy krajowe może zostać obalone jedynie w wyjątkowych przypadkach (zob. podobnie wyrok z dnia 16 czerwca 2005 r., Pupino, C‑105/03, EU:C:2005:386, pkt 30). Tak więc odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie przedłożonego przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania (wyrok z dnia 24 lipca 2023 r., Lin, C‑107/23 PPU, EU:C:2023:606, pkt 62).
34 Tymczasem w niniejszej sprawie z informacji zawartych we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym można co prawda wywnioskować, że zapłata przez skarżącą w postępowaniu głównym żądanych kwot spowodowała zniknięcie groźby ustanowienia hipoteki na jej nieruchomościach, jednakże zadane pytanie pozostaje istotne, ponieważ – z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji przez sąd odsyłający – skarżąca w postępowaniu głównym mogłaby, w zależności od odpowiedzi Trybunału, sprzeciwić się, tak jak czyni to w postępowaniu głównym, środkom mającym na celu pobranie kwot niewymagalnych i dochodzić swojego prawa do zwrotu kwot już zapłaconych. Ponadto sąd ten wskazuje, że musi zapoznać się z odpowiedzią na zadane przez siebie pytanie prejudycjalne w celu rozstrzygnięcia, zgodnie z prawem krajowym, o podziale kosztów, ponieważ podział ten jest uzależniony od zasadności skargi.
35 Ponieważ w szczególności sąd ten nie orzekł jeszcze w przedmiocie zasadności sporu w postępowaniu głównym, nie wydaje się oczywiste, by wykładnia prawa Unii, o którą się zwrócono, nie miała żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym lub by podniesiona kwestia miała charakter hipotetyczny (zob. analogicznie wyrok z dnia 28 listopada 2018 r., Amt Azienda Trasporti e Mobilità i in., C‑328/17, EU:C:2018:958, pkt 35–38).
36 Oceny tej nie podważa twierdzenie rządu włoskiego, zgodnie z którym sąd odsyłający wskazał w swoim wniosku, że stawia pytanie z uwzględnieniem sytuacji, w której podatnik nie zapłacił jeszcze żądanych kwot. Takie wskazanie nie wynika bowiem z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Wprawdzie sąd odsyłający odniósł się w swoim wniosku do „przypadku, w którym podatnik jeszcze nie zapłacił”, lecz uczynił to jedynie w celu omówienia stanowiska agencji ds. ceł i monopoli w przedmiocie postanowienia wydanego przez Corte suprema di cassazione (sąd kasacyjny), które to stanowisko jego zdaniem polega na „rozszerzeniu zasady prawnej wyrażonej przez [ten sąd] również na wypadek, gdy podatnik jeszcze nie zapłacił”.
37 Ponieważ Trybunał dysponuje ponadto wszystkimi okolicznościami faktycznymi i prawnymi koniecznymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na zadane mu pytanie, należy stwierdzić, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest w konsekwencji dopuszczalny.
Co do istoty
38 Na wstępie bezsporne jest, że wątpliwości wyrażone przez sąd odsyłający są związane z wykładnią przyjętą przez Corte suprema di cassazione (sąd kasacyjny) w postanowieniu nr 22012 z dnia 13 października 2020 r. W postanowieniu tym sąd ten odstąpił bowiem od stosowania art. 69 ust. 1 dekretu ustawodawczego nr 546/1992, przewidującego natychmiastową wykonalność wyroków nakazujących zapłatę kwot na rzecz podatnika, zasadniczo ze względu na to, że art. 45 unijnego kodeksu celnego wymaga, aby wykonanie każdego wydanego w pierwszej instancji wyroku uchylającego decyzje podatkowe dotyczące tradycyjnych zasobów własnych Unii postało zawieszone do czasu uprawomocnienia się tego wyroku. Tymczasem sąd odsyłający zastanawia się, czy wykładnia przyjęta przez Corte suprema di cassazione (sąd kasacyjny) jest zgodna z art. 45 unijnego kodeksu celnego w związku z art. 43 tego kodeksu.
39 W związku z tym poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 43–45 unijnego kodeksu celnego należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu przewidującemu natychmiastową wykonalność wyroków wydanych w pierwszej instancji, które nie stały się jeszcze prawomocne, w sprawach dotyczących tradycyjnych zasobów własnych Unii.
40 Na wstępie należy zauważyć, że ani art. 44, ani art. 45 unijnego kodeksu celnego nie może być istotny dla oceny zgodności z prawem Unii uregulowania krajowego przewidującego natychmiastową wykonalność wydanych w pierwszej instancji przez sądy krajowe wyroków, których skutkiem jest uchylenie w całości lub w części decyzji podatkowych dotyczących tradycyjnych zasobów własnych Unii.
41 Artykuł 43 tego kodeksu wskazuje bowiem wyraźnie, że art. 44 i 45 nie stosuje się do odwołań składanych w celu unieważnienia, cofnięcia lub zmiany decyzji dotyczącej stosowania przepisów prawa celnego wydanej przez organ sądowy lub przez organy celne działające jako organy sądowe. W związku z tym chociaż art. 44 ust. 2 tego kodeksu przewiduje sytuację, w której prawo do wniesienia środka odwoławczego, które zgodnie z tym przepisem musi być wykonywane w dwóch etapach, jest realizowane kolejno przed dwoma organami sądowymi, to jednak zasada ustanowiona w art. 45 ust. 1 unijnego kodeksu celnego, zgodnie z którą wniesienie odwołania nie powoduje wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji, obowiązuje jedynie w odniesieniu do środków odwoławczych wnoszonych od decyzji dotyczących stosowania przepisów prawa celnego wydanych przez organy celne, a nie od decyzji sądowych rozstrzygających w przedmiocie takich środków.
42 Ponieważ kwestia natychmiastowej wykonalności orzeczeń wydanych w pierwszej instancji lub jej braku, jak również reżim prawny regulujący środki zaskarżenia, nie są objęte zakresem stosowania art. 44 i 45 unijnego kodeksu celnego, przepisy te nie mogą stać na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu przewidującemu natychmiastową wykonalność wyroków wydanych w pierwszej instancji, które nie stały się jeszcze prawomocne, ani nie wymagają, aby ustawodawstwo krajowe przewidywało wykonalność takich orzeczeń.
43 Wykładni tej nie podważa ciążący na państwach członkowskich na mocy art. 13 rozporządzenia nr 609/2014 w związku z decyzją 2014/335 obowiązek udostępnienia Komisji kwot odpowiadających należnościom Unii z tytułu tradycyjnych zasobów własnych, na który powołuje się rząd włoski w swoich uwagach na piśmie.
44 Prawdą jest, że zgodnie z art. 45 ust. 1 unijnego kodeksu celnego wniesienie odwołania nie ma charakteru zawieszającego, w związku z czym, co do zasady, w sytuacji gdy podatnik kwestionuje korygującą decyzję podatkową, podatnik ten co do zasady zapłacił już żądane kwoty w momencie rozpatrzenia jego środka odwoławczego w pierwszej instancji lub przynajmniej, jeżeli organy celne przyznały zawieszenie wykonania owej decyzji na podstawie art. 45 ust. 2 tego kodeksu, złożył on zabezpieczenie celne na podstawie art. 45 ust. 3 tego kodeksu. W związku z tym jeżeli w następstwie środka odwoławczego wniesionego przez organy celne wyrok sądu pierwszej instancji, na mocy którego uchylono decyzję podatkową, zostaje również uchylony, zakłada się, że państwo członkowskie dysponuje już kwotą odpowiadającą należnościom Unii z tytułu tradycyjnych zasobów własnych, które powinno udostępnić Komisji na podstawie art. 13 rozporządzenia nr 609/2014 w związku z decyzją 2014/335.
45 Jednakże wbrew temu, co wydaje się uważać Corte suprema di Cassazione (sąd kasacyjny) w postanowieniu nr 22012 z dnia 13 października 2020 r., nie można z tego wywnioskować, że w celu zapewnienia poboru przez Unię należności celnych ustalonych na podstawie art. 2 rozporządzenia nr 609/2014 art. 45 ust. 1 unijnego kodeksu celnego należy interpretować w ten sposób, iż zobowiązuje on państwa członkowskie do umożliwienia, aby organy celne, w przypadku gdy zwlekały z wykonaniem korygującej decyzji podatkowej, którą wydały, mogły po wydaniu wyroku w pierwszej instancji uchylającego tę decyzję podatkową postępować tak nadal do czasu uprawomocnienia się tego wyroku.
46 Już wbrew założeniu, na którym wydaje się opierać ta ocena, taka wykładnia nie wydaje się konieczna do zapewnienia poboru przez Unię należności ustalonych na podstawie art. 2 rozporządzenia nr 609/2014. Trybunał miał już bowiem okazję podkreślić, że błędy popełnione przez organy celne państwa członkowskiego nie zwalniają tego państwa z obowiązku udostępnienia Unii należności celnych, które państwo to powinno było stwierdzić, wraz z odsetkami za zwłokę [zob. podobnie wyrok z dnia 11 lipca 2019 r., Komisja/Włochy (Środki własne –Pokrycie długu celnego), C‑304/18, EU:C:2019:601, pkt 61]. Podobnie brak staranności organów celnych nie może zwolnić państwa członkowskiego z tego obowiązku.
47 Przede wszystkim jednak z uwagi na to, że brzmienie art. 43 unijnego kodeksu celnego jest całkowicie jasne i jednoznaczne, jeśli chodzi o brak możliwości zastosowania art. 44 i 45 tego kodeksu do środków odwoławczych od decyzji wydanej przez organ sądowy, nie można poszukiwać odmiennej wykładni tych przepisów [zob. podobnie wyrok z dnia 26 września 2019 r., Komisja/Włochy (Woda – Uaktualnienie planów gospodarowania wodami na Wyspach Kanaryjskich), C‑556/18, EU:C:2019:785, pkt 34].
48 W związku z tym, bez konieczności badania znaczenia w niniejszej sprawie zasad ustanowionych w art. 19 TUE i w art. 47 Karty praw podstawowych, na zadane pytanie trzeba odpowiedzieć, iż art. 43–45 kodeksu celnego należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu przewidującemu natychmiastową wykonalność wyroków wydanych w pierwszej instancji, które nie stały się jeszcze prawomocne, w sprawach dotyczących tradycyjnych zasobów własnych Unii.
W przedmiocie kosztów
49 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (dziesiąta izba) orzeka, co następuje:
Artykuły 43–45 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiającego unijny kodeks celny
należy interpretować w ten sposób, że:
nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu przewidującemu natychmiastową wykonalność wyroków wydanych w pierwszej instancji, które nie stały się jeszcze prawomocne, w sprawach dotyczących tradycyjnych zasobów własnych Unii Europejskiej.
Podpisy