Υπόθεση T‑454/13

Société nationale maritime Corse Méditerranée (SNCM)

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

«Κρατικές ενισχύσεις – Θαλάσσια ενδομεταφορά – Ενισχύσεις τις οποίες χορήγησε η Γαλλία στη Société nationale maritime Corse Méditerranée (SNCM) και στην Compagnie méridionale de navigation – Υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος – Αντισταθμίσεις για υπηρεσία συμπληρωματική της βασικής προοριζόμενη να καλύψει τις περιόδους αιχμής κατά την τουριστική περίοδο – Απόφαση κηρύσσουσα τις ενισχύσεις ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά – Έννοια της κρατικής ενισχύσεως – Πλεονέκτημα – Απόφαση Altmark – Καθορισμός του ύψους της ενισχύσεως»

Περίληψη – Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (έκτο τμήμα)
της 1ης Μαρτίου 2017

1.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Μέτρα που σκοπούν στην αντιστάθμιση του κόστους εκπληρώσεως των συνισταμένων στην παροχή δημόσιας υπηρεσίας αποστολών τις οποίες έχει αναλάβει μια επιχείρηση – Δεν εμπίπτουν – Προϋποθέσεις που τέθηκαν με την απόφαση Altmark

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

2.      Ανταγωνισμός – Επιχειρήσεις επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος – Ορισμός των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος – Εξουσία εκτιμήσεως των κρατών μελών – Όρια – Ο έλεγχος της Επιτροπής περιορίζεται στις περιπτώσεις πρόδηλης πλάνης – Δυνατότητα εκτιμήσεως με βάση κατευθυντήριες γραμμές που έχει προηγουμένως θεσπίσει η Επιτροπή

(Άρθρα 106 § 2 ΣΛΕΕ και 107 § 1 ΣΛΕΕ· κανονισμός 3577/92 του Συμβουλίου, άρθρα 1 και 4· ανακοίνωση 2012/C 8/02 της Επιτροπής, σημείο 46)

3.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση με βάση το άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ – Συνεκτίμηση προγενέστερης πρακτικής – Αποκλείεται

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

4.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής διαπιστώνουσα το ασύμβατο ενισχύσεως με την εσωτερική αγορά – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο

(Άρθρα 107 § 1 ΣΛΕΕ και 296 ΣΛΕΕ)

5.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Μέτρα που σκοπούν στην αντιστάθμιση του κόστους εκπληρώσεως των συνισταμένων στην παροχή δημόσιας υπηρεσίας αποστολών τις οποίες έχει αναλάβει μια επιχείρηση – Πρώτη προϋπόθεση τεθείσα με την απόφαση Altmark – Τομέας της θαλάσσιας ενδομεταφοράς – Ορισμός των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος – Πραγματική ανάγκη δημόσιας υπηρεσίας – Περιεχόμενο – Οι εθνικές αρχές υποχρεούνται να αποδείξουν την έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ· κανονισμός 3577/92 του Συμβουλίου, άρθρα 1 και 4)

6.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Μέτρα που σκοπούν στην αντιστάθμιση του κόστους εκπληρώσεως των συνισταμένων στην παροχή δημόσιας υπηρεσίας αποστολών τις οποίες έχει αναλάβει μια επιχείρηση – Τέταρτη προϋπόθεση τεθείσα με την απόφαση Altmark – Διαδικασία συνάψεως δημοσίας συμβάσεως η οποία παρέχει τη δυνατότητα επιλογής του υποψηφίου που είναι σε θέση να παράσχει τις επίμαχες υπηρεσίες με το μικρότερο για το κοινωνικό σύνολο κόστος – Περιεχόμενο

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

7.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση – Παραβίαση των αρχών της αναλογικότητας και της απαγορεύσεως του αδικαιολόγητου πλουτισμού – Δεν υφίσταται

(Άρθρα 106 § 2 ΣΛΕΕ και 107 § 1 ΣΛΕΕ)

8.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Υποχρέωση – Δικαιούχοι οι οποίοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες ή έχουν κηρυχθεί σε πτώχευση – Δεν ασκεί επιρροή

(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)

9.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση – Υπολογισμός του προς ανάκτηση ποσού

(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ· κανονισμός 659/1999 του Συμβουλίου, άρθρο 14 §§ 1 και 2)

10.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Ενίσχυση χορηγηθείσα κατά παραβίαση των διαδικαστικών κανόνων του άρθρου 108 ΣΛΕΕ – Ενδεχόμενη δικαιολογημένη εμπιστοσύνη των δικαιούχων – Προστασία – Προϋποθέσεις και όρια – Εξαιρετικές περιστάσεις – Δεν συντρέχουν

(Άρθρο 108 §§ 2 και 3 ΣΛΕΕ)

1.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 84-90)

2.      Υπό το πρίσμα, αφενός, της ευρείας εξουσίας εκτιμήσεως που διαθέτουν τα κράτη μέλη κατά τον ορισμό μιας αποστολής υπηρεσίας ως υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ) και των προϋποθέσεων εφαρμογής της και, αφετέρου, του περιοριζόμενου στην πρόδηλη πλάνη ελέγχου που η Επιτροπή νομιμοποιείται να ασκήσει συναφώς, ο έλεγχος του Γενικού Δικαστηρίου επί της σχετικής εκτιμήσεως της Επιτροπής δεν μπορεί να υπερβεί το ίδιο αυτό όριο και, επομένως, ο έλεγχος αυτός πρέπει να περιορίζεται στην εξέταση του αν η Επιτροπή ορθώς διαπίστωσε ή απέκλεισε την ύπαρξη πρόδηλης πλάνης διαπραχθείσας από ένα κράτος μέλος.

Ωστόσο, η εξουσία του κράτους μέλους να καθορίζει τις ΥΓΟΣ δεν είναι απεριόριστη και δεν μπορεί να ασκείται αυθαίρετα με αποκλειστικό σκοπό να αποφευχθεί η εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού σε συγκεκριμένο τομέα. Ειδικότερα, όταν υπάρχουν ειδικοί κανόνες του δικαίου της Ένωσης οι οποίοι ρυθμίζουν τον καθορισμό του περιεχομένου και του πεδίου της ΥΓΟΣ, δεσμεύουν την εκτίμηση των κρατών μελών, σύμφωνα με το σημείο 46 της ανακοινώσεως της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις στην αντιστάθμιση για παροχή δημόσιας υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος.

Εν προκειμένω, υπήρχαν τέτοιοι κανόνες, και συγκεκριμένα οι διατάξεις του κανονισμού 3577/92, για την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών στις θαλάσσιες μεταφορές στο εσωτερικό των κρατών μελών (θαλάσσιες ενδομεταφορές-καμποτάζ), του οποίου το άρθρο 1 καθιερώνει την αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών θαλάσσιας ενδομεταφοράς εντός της Ένωσης και η τρίτη αιτιολογική σκέψη διευκρινίζει ότι αποβλέπει στην κατάργηση των περιορισμών αυτής της ελεύθερης παροχής. Στο άρθρο 4, ο κανονισμός θαλάσσιας ενδομεταφοράς προβλέπει δυνατές εξαιρέσεις στην κατευθυντήρια αρχή, ήτοι τη δυνατότητα των κρατών μελών να συνάπτουν συμβάσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας με ναυτιλιακές εταιρίες που συμμετέχουν σε τακτικές γραμμές προς και από νησιά καθώς και μεταξύ των νησιών ή να τους επιβάλλουν υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας ως προϋπόθεση για την παροχή υπηρεσιών θαλάσσιας ενδομεταφοράς.

(βλ. σκέψεις 93, 112-115)

3.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 98, 99)

4.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 102)

5.      Λαμβανομένου υπόψη του συλλογισμού που ανέπτυξε το Δικαστήριο στην απόφαση της 20ής Φεβρουαρίου 2001, Analir κ.λπ., C‑205/99, ο οποίος στηρίζεται σε ερμηνεία των άρθρων 1 και 4 του κανονισμού 3577/92, για την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών στις θαλάσσιες μεταφορές στο εσωτερικό των κρατών μελών (θαλάσσιες ενδομεταφορές-καμποτάζ) σε συνάρτηση με τον θεμελιώδη σκοπό τους, ήτοι τη διασφάλιση της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών θαλάσσιας ενδομεταφοράς και, ως εκ τούτου, την αποδοχή περιορισμών στην ελευθερία αυτή μόνον υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις, ορθώς, στην απόφαση με την οποία κηρύχθηκαν οι επίμαχες ενισχύσεις ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά, προκειμένου να εξακριβώσει την τήρηση του πρώτου των κριτηρίων Altmark, η Επιτροπή έκρινε ότι «το πεδίο της δημόσιας υπηρεσίας όπως ορίζεται στη σύμβαση ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας, έπρεπε να είναι αναγκαίο και αναλογικό σε σχέση με μια πραγματική ανάγκη δημόσιας υπηρεσίας, που αποδεικνύεται από την ανεπάρκεια των τακτικών υπηρεσιών μεταφορών σε κανονικές συνθήκες της αγοράς».

Οι εθνικές αρχές δεν απαλλάσσονται από την υποχρέωση να αποδείξουν την έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Πράγματι, από τη σκέψη 34 της προπαρατεθείσας αποφάσεως Analir κ.λπ., προκύπτει σαφώς ότι η απόδειξη της υπάρξεως πραγματικής ανάγκης δημόσιας υπηρεσίας συνδέεται με την απόδειξη της υπάρξεως τέτοιας ελλείψεως. Τούτο σημαίνει ότι η πραγματική ανάγκη δημόσιας υπηρεσίας καθορίζεται με βάση τη διαπίστωση της ελλείψεως ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Στο πλαίσιο αυτό, προκειμένου να θεσπίσει υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ) στον τομέα της θαλάσσιας ενδομεταφοράς, δεν αρκεί το οικείο κράτος μέλος να επικαλεστεί την επιδίωξη του σκοπού της εδαφικής συνέχειας. Απαιτείται, επιπλέον, η επίτευξη του σκοπού αυτού να μη διασφαλίζεται ήδη μέσω του ανταγωνισμού των δυνάμεων της αγοράς. Εφόσον ο ανταγωνισμός αυτός καθιστά δυνατή την εν μέρει επίτευξη του εν λόγω σκοπού, η δημιουργία τέτοιας ΥΓΟΣ δικαιολογείται μόνον στον βαθμό που ανταποκρίνεται στην αντίστοιχη έλλειψη της αγοράς.

(βλ. σκέψεις 119, 124, 125, 172)

6.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 238)

7.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 268, 269)

8.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 270)

9.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 278)

10.    Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 282-284, 292, 293)