Sprawa T‑454/13

Société nationale maritime Corse Méditerranée (SNCM)

przeciwko

Komisji Europejskiej

Pomoc państwa – Kabotaż morski – Pomoc wdrożona przez Francję na rzecz Société nationale maritime Corse Méditerranée (SNCM) i Compagnie méridionale de navigation – Usługa w ogólnym interesie gospodarczym – Rekompensaty za usługę dodatkową względem usługi podstawowej mającą pokryć okresy największego natężenia ruchu w sezonie turystycznym – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym – Pojęcie pomocy państwa – Korzyść – Wyrok Altmark – Określenie kwoty pomocy

Streszczenie – wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 1 marca 2017

1.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Środki mające na celu rekompensatę za koszty wykonania przez przedsiębiorstwo zadań z zakresu usług publicznych – Wyłączenie – Przesłanki określone w wyroku Altmark

(art. 107 ust. 1 TFUE)

2.      Konkurencja – Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym – Definicja usług w ogólnym interesie gospodarczym – Uprawnienia dyskrecjonalne państw członkowskich – Granice – Kontrola Komisji ograniczona do przypadku oczywistego błędu – Możliwość oceny na podstawie uprzednio wydanych przez Komisję wytycznych

(art. 106 ust. 2 TFUE, art. 107 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 3577/92, art. 1, 4; komunikat Komisji 2012/C 8/02, pkt 46)

3.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena w świetle art. 107 ust. 1 TFUE – Uwzględnienie wcześniejszej praktyki – Wyłączenie

(art. 107 ust. 1 TFUE)

4.      Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji stwierdzająca niezgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym – Obowiązek uzasadnienia – Zakres

(art. 107 ust. 1 TFUE, art. 296 TFUE)

5.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Środki mające na celu rekompensatę za koszty wykonania przez przedsiębiorstwo zadań z zakresu usług publicznych – Pierwsza z przesłanek określonych w wyroku Altmark – Sektor kabotażu morskiego – Definicja usług w ogólnym interesie gospodarczym – Rzeczywiste zapotrzebowanie na usługę publiczną – Zakres – Spoczywający na władzach krajowych obowiązek wykazania braku inicjatywy prywatnej

(art. 107 ust. 1.TFUE; rozporządzenie Rady nr 3577/92, art. 1, 4)

6.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Środki mające na celu rekompensatę za koszty wykonania przez przedsiębiorstwo zadań z zakresu usług publicznych – Czwarta z przesłanek określonych w wyroku Altmark – Procedura zamówienia publicznego pozwalająca na wybór kandydata zdolnego do dostarczenia danych usług po jak najniższym koszcie dla społeczności – Zakres

(art. 107 ust. 1 TFUE)

7.      Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Odtworzenie sytuacji sprzed przyznania pomocy – Naruszenie zasad proporcjonalności i zakazu bezpodstawnego wzbogacenia – Brak

(art. 106 ust. 2 TFUE, art. 107 ust. 1 TFUE)

8.      Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Obowiązek – Beneficjenci przeżywający trudności lub znajdujący się w stanie upadłości – Brak wpływu

(art. 108 ust. 2 TFUE)

9.      Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Odtworzenie sytuacji sprzed przyznania pomocy – Obliczanie kwoty podlegającej odzyskaniu

(art. 108 ust. 2 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 14 ust. 1, 2)

10.    Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Pomoc przyznana z naruszeniem reguł postępowania z art. 108 TFUE – Ewentualne uzasadnione oczekiwania beneficjentów – Ochrona – Przesłanki i granice – Wyjątkowe okoliczności – Brak

(art. 108 ust. 2, 3 TFUE)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 84–90)

2.      W świetle, po pierwsze, szerokiego zakresu uznania, którym dysponuje państwo członkowskie w dziedzinie zdefiniowania zadania polegającego na świadczeniu usługi w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) i warunków wprowadzenia go w życie, i po drugie, ograniczonego do oczywistego błędu zakresu kontroli, którą Komisja jest uprawniona przeprowadzić w tym zakresie, kontrola sprawowana przez Sąd nad oceną dokonaną w tym względzie przez Komisję też nie może pójść dalej, i w związku z tym kontrola ta powinna ograniczyć się do zbadania, czy Komisja słusznie stwierdziła popełnienie przez państwo członkowskie oczywistego błędu lub też je wykluczyła.

Jednakże przysługujące państwu członkowskiemu uprawnienie do zdefiniowania UOIG nie jest nieograniczone i nie może być ono wykonywane w arbitralny sposób jedynie w celu wyłączenia szczególnego sektora z zakresu stosowania reguł konkurencji. W szczególności w przypadku gdy istnieją szczególne przepisy prawa Unii normujące definicję treści i zakresu UOIG, są one wiążące przy ocenie dokonywanej przez państwa członkowskie, zgodnie z pkt 46 komunikatu Komisji w sprawie stosowania reguł Unii Europejskiej w dziedzinie pomocy państwa w odniesieniu do rekompensaty z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym.

Tymczasem takie przepisy istniały w niniejszym przypadku, mianowicie przepisy rozporządzenia nr 3577/92 dotyczącego stosowania zasady swobody świadczenia usług w transporcie morskim w obrębie państw członkowskich (kabotaż morski), którego art. 1 ustanawia zasadę swobodnego świadczenia usług kabotażu morskiego w Unii a motyw 3 stanowi, że rozporządzenie to ma na celu zniesienie ograniczeń tej swobody. Artykuł 4 rozporządzenia w sprawie kabotażu morskiego przewiduje ewentualne odstępstwa od tej wiodącej zasady, a mianowicie prawo państw członkowskich do udzielania zamówień na usługi publiczne spółkom żeglugowym uczestniczącym w świadczeniu regularnych usług na wyspy, z wysp i między wyspami, lub prawo nakładania na te spółki zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych, jako warunek prowadzenia usług kabotażowych.

(zob. pkt 93, 112–115)

3.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 98, 99)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 102)

5.      Mając na względzie rozumowanie przedstawione przez Trybunał w wyroku z dnia 20 lutego 2001 r., Analir i in., C‑205/99, które opiera się na wykładni art. 1 i art. 4 rozporządzenia nr 3577/92 dotyczącego stosowania zasady swobody świadczenia usług w transporcie morskim w obrębie państw członkowskich (kabotaż morski) w świetle jego podstawowego celu, jakim jest zapewnienie swobodnego świadczenia usług kabotażu morskiego i, co za tym idzie, akceptowanie ograniczeń tej swobody jedynie w bardzo ściśle określonych warunkach, Komisja słusznie uznała w decyzji uznającej przedmiotową pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym, w celu sprawdzenia przestrzegania pierwszego z kryteriów z wyroku Altmark, że „zakres usługi publicznej określony w umowie o świadczenie usług publicznych musi być konieczny i współmierny do rzeczywistego zapotrzebowania na usługę publiczną, o którym świadczyła niewystarczająca liczba regularnych usług transportowych oferowanych w normalnych warunkach rynkowych”.

Organy krajowe nie mogą zignorować obowiązku wykazania braku inicjatywy prywatnej. Jak wynika bowiem jasno z pkt 34 przytoczonego powyżej wyroku Analir i in. wykazanie istnienia rzeczywistego zapotrzebowania na usługi publiczne jest związane z wykazaniem istnienia takiego braku. Innymi słowy, to właśnie w wyniku ustalenia braku inicjatywy prywatnej stwierdza się rzeczywiste zapotrzebowanie na usługę publiczną.

Tak więc aby móc ustanowić usługę w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) w zakresie kabotażu morskiego, nie wystarczy powołanie się przez dane państwo członkowskie na realizowanie celu ciągłości terytorialnej. Konieczne jest jeszcze, aby realizacja tego celu nie została już zapewniona przez oddziaływanie sił rynkowych. Jeżeli umożliwiają one osiągnięcie części tego celu, utworzenie takiej UOIG jest uzasadnione tylko w zakresie, w jakim usługa ta odnosi się do określonej luki na rynku.

(zob. pkt 119, 124, 125, 172)

6.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 238)

7.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 268, 269)

8.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 270)

9.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 278)

10.    Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 282–284, 292, 293)