Language of document : ECLI:EU:T:2014:1021

Sprawa T-57/11

Castelnou Energía, SL

przeciwko

Komisji Europejskiej

Pomoc państwa – Energia elektryczna – Rekompensata za dodatkowe koszty produkcji – Zobowiązanie z tytułu świadczenia usługi publicznej w zakresie wytwarzania pewnych ilości energii elektrycznej z węgla krajowego – Mechanizm priorytetowego wykorzystywania – Decyzja o niewnoszeniu zastrzeżeń – Decyzja uznająca pomoc za zgodną z rynkiem wewnętrznym – Skarga o stwierdzenie nieważności – Indywidualne oddziaływanie – Istotne oddziaływanie na pozycję konkurencyjną – Dopuszczalność – Brak wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego – Poważne trudności – Usługa świadczona w ogólnym interesie gospodarczym – Bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej – Artykuł 11 ust. 4 dyrektywy 2003/54/WE – Swobodny przepływ towarów – Ochrona środowiska naturalnego – Dyrektywa 2003/87/WE

Streszczenie – wyrok Sądu (druga izba) z dnia 3 grudnia 2014 r.

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy państwa ze wspólnym rynkiem bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego – Skarga zainteresowanych stron w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE – Dopuszczalność – Przesłanki

(art. 108 ust. 2, 3 TFUE, art. 263 akapit czwarty TFUE)

2.      Pomoc przyznawana przez państwa – Plany pomocy – Badanie przez Komisję – Etap wstępny i etap kontradyktoryjny postępowania – Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym – Trudności z oceną – Obowiązek wszczęcia postępowania kontradyktoryjnego przez Komisję – Poważne trudności – Pojęcie – Charakter obiektywny – Ciężar dowodu – Okoliczności pozwalające na poświadczenie istnienia takich trudności – Czas trwania oraz niewystarczający lub niekompletny charakter badania przeprowadzonego przez Komisję podczas wstępnego etapu badania

(art. 108 ust. 2, 3 TFUE)

3.      Pomoc przyznawana przez państwa – Plany pomocy – Badanie przez Komisję – Etap wstępny – Czas trwania – Maksymalny termin dwóch miesięcy – Obliczanie czasu trwania wstępnego badania od momentu otrzymania kompletnego zgłoszenia – Pojęcie kompletnego zgłoszenia

(art. 108 ust. 2, 3 TFUE)

4.      Pomoc przyznawana przez państwa – Plany pomocy – Badanie przez Komisję – Etap wstępny i etap kontradyktoryjny postępowania – Obowiązek wszczęcia przez Komisję postępowania kontradyktoryjnego w razie zaistnienia poważnych trudności – Żądanie udzielenia dodatkowych informacji – Zmiana środka pomocy – Okoliczności nieujawniające same w sobie istnienia poważnych trudności

(art. 108 ust. 2, 3 TFUE)

5.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy państwa ze wspólnym rynkiem bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego – Skarga zainteresowanych stron w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE – Określenie przedmiotu skargi – Skarga mająca na celu ochronę uprawnień procesowych zainteresowanych – Zarzuty, jakie mogą być podniesione – Ciężar dowodu

(art. 108 ust. 2, 3 TFUE, art. 263 akapit czwarty TFUE)

6.      Postępowanie sądowe – Interwencja – Wniosek popierający żądania jednej ze stron, lecz przedstawiający inną argumentację – Dopuszczalność

(statut Trybunału, art. 40 akapit czwarty; regulamin postępowania przed Sądem, art. 116 § 3)

7.      Konkurencja – Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym – Definicja usług w ogólnym interesie gospodarczym – Uprawnienia dyskrecjonalne państw członkowskich – Granice – Kontrola Komisji i kontrola sądowa ograniczone do przypadku oczywistego błędu

(art. 106 ust. 2 TFUE, art. 107 ust. 1 TFUE; protokół nr 26 załączony do traktatów UE i FUE)

8.      Postępowanie sądowe – Podnoszenie nowych zarzutów w toku postępowania – Zarzut podniesiony po raz pierwszy na etapie repliki – Niedopuszczalność – Analogiczne wymogi w odniesieniu do argumentów podniesionych na poparcie zarzutów – Niedopuszczalność rozciągająca się na interwenientów

(regulamin postępowania przed Sądem, art. 48 § 2)

9.      Konkurencja – Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym – Rekompensata za koszty wykonania zadania z zakresu usług publicznych – Uprawnienia dyskrecjonalne państw członkowskich – Granice – Obowiązek przestrzegania zasady proporcjonalności – Kontrola przeprowadzana przez Komisję – Kontrola sądowa – Granice

(art. 106 ust. 2 TFUE, art. 107 ust. 1 TFUE)

10.    Konkurencja – Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym – Rekompensata za koszty wykonania zadania z zakresu usług publicznych – Środek pomocy mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej – Środek uprzywilejowujący elektrownie wykorzystujące węgiel krajowy – Kryteria oceny zgodności wspomnianego środka z rynkiem wewnętrznym – Poszanowanie zasady proporcjonalności – Odpowiedni i nie nazbyt uciążliwy charakter środka – Istotne i oczywiście nieproporcjonalne zakłócenie wymiany handlowej i konkurencji – Pojęcie – Zagrożenie dla rentowności innych sektorów produkcji energii elektrycznej w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu dostaw energii elektrycznej w danym państwie członkowskim

(art. 106 ust. 2 TFUE; dyrektywa 2003/54 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 11 ust. 4)

11.    Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie

(art. 263 TFUE)

12.    Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym – Uprawnienia dyskrecjonalne – Poszanowanie spójności między postanowieniami regulującymi pomoc państwa i innymi postanowieniami traktatu – Obowiązek występujący jedynie w odniesieniu do aspektów pomocy nierozerwalnie związanych z jej celem – Poszanowanie postanowień z dziedziny ochrony środowiska naturalnego – Obowiązek występujący jedynie w odniesieniu do pomocy służącej realizacji celu związanego z ochroną środowiska

(art. 106 TFUE, 107 TFUE, 108 TFUE; dyrektywa 2003/54 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 11 ust. 4)

13.    Swobodny przepływ towarów – Odstępstwa – Bezpieczeństwo publiczne – Dostawy energii elektrycznej – Cel wchodzący w zakres pojęcia bezpieczeństwa publicznego

(art. 28 TFUE, 36 TFUE)

14.    Środowisko naturalne – Zanieczyszczenie powietrza – Dyrektywa 2003/87 – Krajowy plan rozdziału uprawnień do emisji gazów cieplarnianych (KPRU) – Kompetencje państw członkowskich – Rozdział uprawnień – Środek uprzywilejowujący elektrownie wykorzystujące węgiel krajowy, mający również na celu zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej – Naruszenie przedmiotu i celu dyrektywy 2003/87 – Brak

(art. 106 ust. 2 TFUE; dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: 2003/54, art. 11 ust. 4; 2003/87)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 22–37, 43)

2.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 47, 48, 50–54, 58, 82, 83, 88)

3.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 59–61)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 70, 72, 75)

5.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 106–108)

6.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 111, 112)

7.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 132–134, 136)

8.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 145, 209, 215, 216)

9.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 147, 149, 150, 152)

10.    Ze względu na bezpieczeństwo dostaw art. 11 ust. 4 dyrektywy 2003/54 dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej pozwala w istocie państwu członkowskiemu przyznać pierwszeństwo w dostępie do rynku instalacjom wykorzystującym krajowe źródła paliw. Ponadto rozporządzenie nr 1407/2002 w sprawie pomocy państwa dla przemysłu węglowego uznaje w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego wagę produkcji węgla na potrzeby produkcji energii elektrycznej. W konsekwencji, aby pozbawić wiarygodności fakt uznania odpowiedniego charakteru środka uprzywilejowującego elektrownie wykorzystujące węgiel krajowy w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w danym państwie członkowskim, argumenty i dowody przedstawione przez stronę zainteresowaną, która zaskarżyła decyzję o niewszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego wobec takiego środka, muszą być szczególnie dobrze uzasadnione i oparte na ewentualnych szczególnych okolicznościach rozpatrywanego przypadku.

Ponadto ewentualne zakłócenia spowodowane przez taki środek są wzajemnie powiązane z faktem uznania tego środka za pomoc państwa, która z definicji jest środkiem zakłócającym konkurencję lub grożącym jej zakłóceniem poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, a w szczególności z faktem wprowadzenia w życie art. 11 ust. 4 dyrektywy 2003/54, który pozwala państwom członkowskim na przyznanie pierwszeństwa instalacjom produkującym energię elektryczną ze źródeł miejscowych przed instalacjami korzystającymi z innych źródeł energii. W rezultacie opisywany środek może zostać uznany za zbyt uciążliwy tylko wtedy, gdy zmiana stanu konkurencji, jaką niesie ze sobą, jest istotna i ewidentnie nieproporcjonalna w stosunku do zamierzonego celu. Aby można było stwierdzić istnienie takiego zakłócenia, należy wykazać, że środek ten zagraża rentowności innych sektorów produkcji energii elektrycznej w stopniu zagrażającym nawet bezpieczeństwu dostaw energii elektrycznej w danym państwie członkowskim.

(por. pkt 155, 156, 163, 164)

11.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 175)

12.    W przypadku gdy Komisja prowadzi postępowanie w dziedzinie pomocy państwa, jest ona zobowiązana na podstawie ogólnej systematyki traktatu do przestrzegania spójności między postanowieniami regulującymi pomoc państwa i postanowieniami szczególnymi innymi niż postanowienia dotyczące pomocy państwa, a zatem do oceny zgodności rozpatrywanej pomocy z tymi szczególnymi postanowieniami.

Jednakże taki obowiązek ciąży na Komisji wyłącznie w odniesieniu do tych aspektów pomocy, które są do tego stopnia nierozerwalnie związane z przedmiotem pomocy, iż nie jest możliwa ich odrębna ocena.

Zatem jeśli rozpatrywane aspekty pomocy są nierozerwalnie związane z przedmiotem pomocy, ich zgodność z postanowieniami innymi niż postanowienia dotyczące pomocy państwa jest oceniana przez Komisję w ramach postępowania przewidzianego w art. 108 TFUE i ocena ta może zakończyć się stwierdzeniem niezgodności danej pomocy z rynkiem wewnętrznym.

Natomiast podczas oceny środka pomocy, który nie realizuje celu związanego z ochroną środowiska, Komisja nie jest zobowiązana do brania pod uwagę przepisów dotyczących ochrony środowiska w ramach przeprowadzanego przez nią badania pomocy i tych jej aspektów, które są nierozerwalnie z nią związane. O ile bowiem pomoc na rzecz ochrony środowiska naturalnego może zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 107 ust. 3 lit. b) lub c) TFUE, o tyle pomoc wywierająca negatywny wpływ na środowisko nie jest z uwagi na sam ten fakt szkodliwa dla procesu tworzenia rynku wewnętrznego. Nawet jeśli ochrona środowiska musi zostać uwzględniona przy ustalaniu i realizacji polityk Unii, w szczególności polityk służących ustanowieniu rynku wewnętrznego, to nie stanowi ona w rzeczywistości jednego z elementów tego rynku wewnętrznego, określanego jako obszar bez granic wewnętrznych, w którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału (art. 26 ust. 2 TFUE). Tymczasem przepisy inne niż te dotyczące pomocy państwa, których przestrzeganie powinno zostać sprawdzone, sprowadzają się do tych przepisów, które mogą mieć negatywny wpływ na rynek wewnętrzny.

W tym względzie gdyby pomoc, która służy zagwarantowaniu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, została uznana za niezgodną z rynkiem wewnętrznym z powodu naruszenia przepisów prawa Unii dotyczących środowiska naturalnego, mimo jej zgodności z przesłankami stosowania art. 106 ust. 2 TFUE, to prowadziłoby to do naruszenia zakresu uznania, jakim dysponują władze krajowe przy ustanawianiu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, a także do związanego z tym rozszerzenia uprawnień Komisji w zakresie wykonywania kompetencji przyznanych jej przez art. 106 TFUE, 107 TFUE i 108 TFUE. Tymczasem uprawnienia, które Komisja wykonuje w tym względzie, oraz szczególna procedura badania zgodności pomocy nie mogą zastąpić postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, w którym Komisja weryfikuje poszanowanie całości przepisów prawa Unii przez państwa członkowskie.

(por. pkt 181, 182, 184, 189, 190)

13.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 197)

14.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 218, 219)