Sprawa T‑319/11
ABN Amro Group NV
przeciwko
Komisji Europejskiej
Pomoc państwa – Sektor finansowy – Pomoc przeznaczona na zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego – Artykuł 107 ust. 3 lit. b) TFUE – Decyzja uznająca pomoc za zgodną z rynkiem wewnętrznym – Przesłanki zatwierdzenia pomocy – Zakaz nabywania udziałów – Zgodność z komunikatami Komisji dotyczącymi pomocy dla sektora finansowego w kontekście kryzysu finansowego – Proporcjonalność – Równość traktowania – Zasada dobrej administracji – Obowiązek uzasadnienia – Prawo własności
Streszczenie – wyrok Sądu (trzecia izba) z dnia 8 kwietnia 2014 r.
1. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Uprawnienie do uchwalenia wytycznych – Skutek wiążący – Kontrola sądowa
[art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE; komunikaty Komisji: 2008/C 270/02, 2009/C 10/03, 2009/C 72/01, 2009/C 195/04]
2. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc, która może być uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem – Pomoc dla sektora finansowego w kontekście kryzysu finansowego – Ograniczenie kwoty pomocy do ściśle niezbędnego minimum – Zakaz nabywania przedsiębiorstw – Zakres i okres obowiązywania
(art. 107 ust. 3 TFUE; komunikat Komisji 2009/C 195/04)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc, która może być uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem – Pomoc dla sektora finansowego w kontekście kryzysu finansowego – Uprawnienie do uchylenia lub zmiany decyzji Komisji
(art. 108 ust. 2 TFUE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 7; komunikat Komisji 2009/C 195/04)
4. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc dla sektora finansowego w kontekście kryzysu finansowego – Zakaz nabywania przedsiębiorstw – Zasada proporcjonalności – Kontrola sądowa
[art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE; komunikaty Komisji: 2008/C 270/02, 2009/C 10/03, 2009/C 72/01, 2009/C 195/04]
5. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc, która może być uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem – Badanie środków restrukturyzacyjnych przewidywanych przez przedsiębiorstwo będące beneficjentem pomocy – Porównanie ze środkami przyjętymi przez inne przedsiębiorstwa z tego samego sektora – Ciężar dowodu
[art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE; komunikat Komisji 2009/C 195/04]
6. Prawo Unii Europejskiej – Zasady ogólne prawa – Prawo do dobrej administracji – Rozpatrywanie spraw w sposób staranny i bezstronny – Decyzja Komisji w dziedzinie pomocy państwa
[art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE]
7. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja Komisji dotycząca zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym – Zwięzłe uzasadnienie – Dopuszczalność – Przesłanki
[art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE; komunikaty Komisji: 2008/C 270/02, 2009/C 10/03, 2009/C 72/01, 2009/C 195/04]
8. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja wpisująca się w kontekst znany zainteresowanemu umożliwiająca mu zrozumienie zakresu podjętego wobec niego środka – Dopuszczalność zwięzłego uzasadnienia
(art. 296 TFUE)
9. Unia Europejska – Zasady prawa własności – Zasada neutralności – Zastosowanie podstawowych zasad traktatu – Związek z przepisami w dziedzinie pomocy państwa
(art. 107 ust. 1 TFUE, art. 345 TFUE)
1. Przy stosowaniu art. 107 ust. 3 TFUE Komisji przysługuje szeroki zakres uznania, z czym wiąże się dokonywanie złożonych ocen ekonomicznych i społecznych, które należy przeprowadzać w świetle uwarunkowań Unii. W celu wykonywania powyższego uprawnienia może ona ustanowić dla siebie wskazówki – za pomocą aktów takich jak komunikaty – pod warunkiem że wskazówki te nie są sprzeczne z przepisami traktatu. W tym względzie Komisja, przyjmując takie normy postępowania dotyczące stosowania środków pomocy państwa i ogłaszając poprzez publikację, że będzie je stosować od tej pory do przypadków w nich przewidzianych, sama sobie wyznacza granice przysługującego jej uznania i nie może odejść od tych norm bez narażania się, w odpowiednim przypadku, na sankcje z tytułu naruszenia ogólnych zasad prawa, takich jak zasada równego traktowania lub zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań. Tym samym w szczególnej dziedzinie pomocy państwa Komisja jest związana wytycznymi i komunikatami, które wydaje, o ile nie odbiegają one od postanowień traktatu i są akceptowane przez państwa członkowskie.
(por. pkt 27–29)
2. Komisja nie naruszyła komunikatu w sprawie restrukturyzacji, uznając, że zasada ograniczenia do niezbędnego minimum pomocy państwa przyznanej przedsiębiorstwu z sektora bankowego w celu zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego umożliwia jej nałożenie, pod wskazanymi poniżej warunkami, zakazu nabywania udziałów wynoszących ponad 5%, obowiązującego maksymalnie przez pięć lat.
Po pierwsze, zakaz nabywania udziałów nie dotyczy jedynie udziałów w przedsiębiorstwach działających w sektorze finansowym lub w państwie członkowskim przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy, lecz może też potencjalnie dotyczyć każdego nabycia, ponieważ jego celem jest spowodowanie, by pieniądze banku będącego beneficjentem pomocy zostały wykorzystane do zwrotu tej pomocy przed dokonaniem przez bank nabycia. Nabycie udziałów powinno bowiem mieć na celu zagwarantowanie rentowności wspieranej jednostki. W rezultacie każde nabycie udziałów niezwiązane z procesem restrukturyzacji może samo w sobie spowodować zakłócenia na rynku. Byłoby tak w przypadku nabycia sfinansowanego w drodze pomocy państwa, które nie są ściśle niezbędne do przywrócenia rentowności spółki będącej beneficjentem i w rezultacie naruszają zasadę ścisłego minimum.
Po drugie, zakaz obejmowania udziałów w innych przedsiębiorstwach lub realizacji nowych inwestycji nie ogranicza się do pakietów kontrolnych.
Wreszcie, co się tyczy czasu obowiązywania zakazu, chociaż komunikat w sprawie restrukturyzacji nie określa dokładnie czasu trwania w odniesieniu do zakazów nabywania udziałów nałożonych w celu zapewnienia ograniczenia pomocy do niezbędnego minimum, ponieważ pkt 23 komunikatu w sprawie restrukturyzacji powołuje się na restrukturyzację beneficjenta, wciąż można stąd wywnioskować, że taki środek może być uznany za zasadny tak długo, jak długo okoliczności takie istnieją.
(por. pkt 40, 42–46, 54, 63, 169, 177)
3. Przysługujące Komisji uprawnienie do zatwierdzania nabycia udziałów po wydaniu decyzji zatwierdzającej pomoc państwa przyznaną przedsiębiorstwu z sektora bankowego w celu zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego i obejmującą zakaz nabywania udziałów wypływa z przysługujących jej ogólnych uprawnień organu administracyjnego, który jako autor decyzji regulującej te kwestie nie może nie być właściwy w przedmiocie jej uchylenia lub zmiany. Brak szczególnego wskazania tego uprawnienia w tego rodzaju decyzji nie może być zatem uznany za naruszenie komunikatu w sprawie restrukturyzacji.
(por. pkt 66)
4. Jako ogólna zasada Unii zasada proporcjonalności jest kryterium zgodności z prawem wszelkich działań organów Unii, włącznie z decyzjami Komisji działającej w charakterze organu ochrony konkurencji.
Zgodność z prawem zakazu nabywania udziałów nałożonego na przedsiębiorstwo z sektora bankowego jako warunek przyznania pomocy państwa przeznaczonej na zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego nie może podlegać ocenie w oderwaniu od kontekstu ustanowienia tego środka, lecz powinien być on bezwzględnie oceniany w kontekście planów restrukturyzacji przedstawionych przez dane państwo członkowskie.
Ponadto ze względu na charakter badania zgodności pomocy państwa z rynkiem wewnętrznym Komisji przysługuje szeroki zakres uznania w celu zbadania w szczególności, czy zestawienie środków umożliwia jej uznanie, że pomoc jest zgodna z rynkiem wewnętrznym, skutkiem czego siłą rzeczy kontrola Sądu w tym względzie musi być ograniczona.
(por. pkt 75, 80, 81)
5. Do celów oceny poszanowania zasady równego traktowania w przypadku decyzji zatwierdzających pomoc państwa w sektorze bankowym na podstawie planu restrukturyzacji podlegającą różnym warunkom lub braku tego porównywalnego charakteru, mimo że nie można wykluczyć, iż istnieje możliwość porównania szczególnych środków restrukturyzacyjnych i warunków przewidzianych różnymi decyzjami in abstracto, to jednak restrukturyzacja przedsiębiorstwa i warunki, jakim podlega przyznana pomoc, powinny być ukierunkowane na charakterystyczne problemy tego przedsiębiorstwa, a doświadczenia innych przedsiębiorstw w innych kontekstach mogą być pozbawione znaczenia dla sprawy. W każdym razie, w wypadku gdy może zajść konieczność zbadania przez Sąd porównywalnego charakteru sytuacji strony skarżącej z sytuacjami rozpatrywanymi w innych decyzjach Komisji, ciężar dowodu dotyczący ich porównywalnego charakteru lub braku takiego charakteru spoczywa na skarżącej.
(por. pkt 113, 114, 184, 185)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 128, 213, 214)
7. W dziedzinie pomocy państwa uzasadnienie, które jest stosunkowo zwięzłe i polega w znacznej mierze na przypomnieniu zasad komunikatu w sprawie restrukturyzacji, jest dopuszczalne, o ile ukazuje w jasny i jednoznaczny sposób tok rozumowania Komisji, w szczególności ze względu na to, że Komisja zastosowała zasadę wymienioną we wspomnianym komunikacie.
Ponadto, chociaż komunikaty Komisji dotyczące pomocy dla sektora finansowego w kontekście kryzysu finansowego doprowadziły do sformułowania nowej polityki, na Komisji nie spoczywał wzmocniony obowiązek uzasadnienia.
Wreszcie w każdym wypadku zakres uzasadnienia w innej decyzji jest mało istotny dla umożliwienia Sądowi dokonania oceny, czy zaskarżona decyzja jest uzasadniona w sposób wystarczający z punktu widzenia prawa.
(por. pkt 135, 136, 139, 141)
8. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 138)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 147, 148, 153)