Υπόθεση T‑403/12
Intrasoft International SA
κατά
Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών — Διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Τεχνική βοήθεια στην διοίκηση τελωνείων της Σερβίας για την στήριξη του εκσυγχρονισμού του τελωνειακού συστήματος— Σύγκρουση συμφερόντων — Απόρριψη της προσφοράς ενός προσφέροντος από την Αντιπροσωπεία της Ένωσης στη Δημοκρατία της Σερβίας — Σιωπηρή απόρριψη της διοικητικής ενστάσεως που υποβλήθηκε κατά της απορρίψεως της προσφοράς»
Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα)
της 13ης Οκτωβρίου 2015
1. Προσφυγή ακυρώσεως — Πράξεις δεκτικές προσφυγής — Έννοια — Πράξεις παράγουσες δεσμευτικά έννομα αποτελέσματα — Εκτίμηση των εν λόγω αποτελεσμάτων με γνώμονα την ουσία της πράξεως
(Άρθρο 263, εδ. 1, ΣΛΕΕ)
2. Προσφυγή ακυρώσεως — Πράξεις δεκτικές προσφυγής — Έννοια — Πράξεις παράγουσες δεσμευτικά έννομα αποτελέσματα — Επιστολή αντιπροσωπείας της Ένωσης με την οποία πληροφορεί υποψήφιο διαγωνισμού ότι αδυνατεί να μετάσχει στο στάδιο αναθέσεως της εκτελέσεως συμβάσεως λόγω της υπάρξεως συγκρούσεως συμφερόντων — Εμπίπτει
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
3. Προσφυγή ακυρώσεως — Ιδιότητα του καθού — Αντιπροσωπεία της Ένωσης — Έλλειψη της ιδιότητας του οργάνου ή οργανισμού της Ένωσης — Πράξεις εκδοθείσες από τον προϊστάμενο αντιπροσωπείας της Ένωσης στο πλαίσιο διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Πράξεις που πρέπει να θεωρούνται πράξεις της Επιτροπής
(Άρθρα 221 ΣΛΕΕ και 263 ΣΛΕΕ)
4. Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Ενεργητική νομιμοποίηση — Διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Απόφαση της αναθέτουσας αρχής απευθυνόμενη σε κοινοπραξία στερούμενη νομικής προσωπικότητας — Προσφυγή εταιρίας μέλους της εν λόγω κοινοπραξίας — Παραδεκτό
(Άρθρο 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ)
5. Προσφυγή ακυρώσεως — Προθεσμίες — Εκπρόθεσμη άσκηση — Προσφυγή στρεφόμενη κατά αποφάσεως θεσμικού οργάνου ληφθείσας στο πλαίσιο διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών προβλέπουσας προαιρετικές διαδικασίες φιλικού διακανονισμού των διαφορών — Χρησιμοποίηση μιας τέτοιας διαδικασίας από την προσφεύγουσα — Δεν επηρεάζει την πάροδο της προθεσμίας ασκήσεως προσφυγής ακυρώσεως
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
6. Προσφυγή ακυρώσεως — Έννομο συμφέρον — Απαίτηση υπάρξεως γεγενημένου και ενεστώτος εννόμου συμφέροντος — Προσφυγή δυνάμενη να προσπορίσει όφελος στον προσφεύγοντα
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
7. Προσφυγή ακυρώσεως — Προσφυγή στρεφόμενη κατά αποφάσεως επιβεβαιώνουσας προηγούμενη απόφαση η οποία κατέστη απρόσβλητη — Απαράδεκτο — Έννοια της επιβεβαιωτικής αποφάσεως — Απουσία νέου στοιχείου σε σχέση με την προηγούμενη απόφαση και μη επανεξέταση της καταστάσεως του αποδέκτη της αποφάσεως
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
8. Δημόσιες συμβάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση — Διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών προς υποβολή προσφορών — Υποχρέωση γνωστοποιήσεως στους απορριφθέντες προσφέροντες, κατόπιν αιτήσεώς τους, των επιπλέον πληροφοριών σχετικά με τους λόγους της απορρίψεως — Τήρηση της υποχρεώσεως μη έχουσα ως αποτέλεσμα την αντικατάσταση της αποφάσεως περί απορρίψεως της προσφοράς
(Κανονισμός 1605/2002 του Συμβουλίου· κανονισμός 2342/2002 της Επιτροπής, άρθρο 149 § 3, εδ. 4)
9. Προσφυγή ακυρώσεως — Πράξεις δεκτικές προσφυγής — Έννοια — Πράξεις παράγουσες δεσμευτικά έννομα αποτελέσματα — Παράλειψη θεσμικού οργάνου να απαντήσει σε ένσταση υποβληθείσα από απορριφθέντα προσφέροντα στο πλαίσιο διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών προβλέπουσας προαιρετικές διαδικασίες φιλικού διακανονισμού των διαφορών — Δεν εμπίπτει
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
10. Δημόσιες συμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Ανάθεση συμβάσεων — Αποκλεισμός των προσφερόντων που τελούν σε κατάσταση συγκρούσεως συμφερόντων — Έννοια της συγκρούσεως συμφερόντων — Συμμετοχή προσφέροντος σε κοινοπραξία η οποία συνέταξε έγγραφα στο πλαίσιο προηγούμενης διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια ως βάση για την επίμαχη διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Μη συμμετοχή του προσφέροντος στις προπαρασκευαστικές εργασίες της προηγούμενης διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Απουσία συγκρούσεως συμφερόντων
(Κανονισμός 1605/2002 του Συμβουλίου, άρθρο 94, στοιχείο aʹ)
11. Δημόσιες συμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Ανάθεση συμβάσεων — Αποκλεισμός των προσφερόντων που τελούν σε κατάσταση συγκρούσεως συμφερόντων — Προϋποθέσεις — Συγκεκριμένη εκτίμηση της προσφοράς και της καταστάσεως του προσφέροντος — Ανάγκη διαπιστώσεως πραγματικού και όχι ενδεχομένου κινδύνου
(Κανονισμός 1605/2002 του Συμβουλίου, άρθρο 94)
12. Δημόσιες συμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών — Υποχρέωση τηρήσεως των αρχών της ίσης μεταχειρίσεως των προσφερόντων και της διαφάνειας — Περιεχόμενο
(Κανονισμός 1605/2002 του Συμβουλίου, άρθρο 89 § 1· κανονισμός 2342/2002 της Επιτροπής)
1. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 28-30)
2. Τα δεσμευτικά έννομα αποτελέσματα πράξεως πρέπει να εκτιμώνται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, όπως είναι το περιεχόμενο της πράξεως αυτής, λαμβάνοντας, ενδεχομένως, υπόψη το πλαίσιο εντός του οποίου αυτή εκδόθηκε καθώς και τις εξουσίες του θεσμικού οργάνου που την εξέδωσε.
Όσον αφορά επιστολή Αντιπροσωπείας της Ένωσης, ενεργούσας ως δευτερεύουσα αναθέτουσα αρχή της Επιτροπής, με την οποία ο συντάκτης της έλαβε θέση όσον αφορά την ικανότητα προσφέροντος να λάβει μέρος στο στάδιο της αναθέσεως της εκτελέσεως της συμβάσεως, ανέφερε επίσης ότι ο προσφέρων τελούσε σε κατάσταση συγκρούσεως συμφερόντων και απέδειξε, συνεπώς, ότι η εκτέλεση της συμβάσεως δεν μπορούσε να ανατεθεί στην κοινοπραξία στην οποία μετείχε ο ενδιαφερόμενος, η επιστολή αυτή συνιστά, λαμβανομένων υπόψη του περιεχομένου της, του νομικού και πραγματικού πλαισίου στο οποίο εντάσσεται και των εξουσιών της αρχής που τη συνέταξε, βλαπτική για τον εν λόγω προσφέροντα πράξη η οποία δύναται να αποτελέσει αντικείμενο προσφυγής ακυρώσεως ενώπιον του δικαστή της Ένωσης.
(βλ. σκέψεις 32, 43-45)
3. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 34)
4. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 35)
5. Όσον αφορά επιστολή Αντιπροσωπείας της Ένωσης με την οποία πληροφορεί προσφέροντα σχετικά με την απόφασή της να μην του αναθέσει την εκτέλεση της συμβάσεως, η αναφορά, στην επιστολή αυτή, της δυνατότητας υποβολής ενστάσεως, σύμφωνα με τις διατάξεις του σημείου 2.4.15.1 του Πρακτικού Οδηγού των διαδικασιών συνάψεως συμβάσεων στο πλαίσιο των εξωτερικών δράσεων της Επιτροπής, δεν προδικάζει το δικαίωμα του αποδέκτη της πράξεως να προσφύγει στο Γενικό Δικαστήριο, εντός των προθεσμιών που ρητώς ορίζει το δίκαιο της Ένωσης. Ως εκ τούτου, μια τέτοια δυνατότητα δεν απαλλάσσει τον ενδιαφερόμενο από την υποχρέωση τηρήσεως των εν λόγω προθεσμιών για την άσκηση προσφυγής ακυρώσεως ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου. Συναφώς, ο ενδιαφερόμενος δεν χρειάζεται να αναμείνει απάντηση στην ένστασή του για να ασκήσει την προσφυγή.
(βλ. σκέψεις 38, 39, 46)
6. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 47)
7. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 48, 50, 52, 54)
8. Καίτοι, κατά το άρθρο 149, παράγραφος 3, τέταρτο εδάφιο, του κανονισμού 2342/2002, για τη θέσπιση των κανόνων εφαρμογής του κανονισμού 1605/2002, οι απορριφθέντες προσφέροντες έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν, εγγράφως, από την αναθέτουσα αρχή να τους γνωστοποιήσει «επιπλέον πληροφορίες για τους λόγους της απόρριψής τους», η γνωστοποίηση εντούτοις των πληροφοριών αυτών δεν έχει ως αποτέλεσμα την αντικατάσταση της αποφάσεως με την οποία απορρίφθηκε η προσφορά του οικείου προσφέροντος, καθόσον η αιτιολόγηση της αποφάσεως αυτής δύναται να πραγματοποιηθεί σε διάφορα στάδια.
(βλ. σκέψη 51)
9. Η σιωπή που αντιτάσσει ένα θεσμικό όργανο όταν καλείται να λάβει θέση δεν μπορεί, αυτή και μόνον και αυτή καθεαυτή, να παραγάγει έννομα αποτελέσματα, εκτός αν η συνέπεια αυτή προβλέπεται ρητώς σε διάταξη του δικαίου της Ένωσης. Ελλείψει ρητών διατάξεων του δικαίου της Ένωσης περί καθορισμού προθεσμίας, μετά τη λήξη της οποίας λογίζεται ότι υπάρχει σιωπηρή απόφαση, και περί καθορισμού του περιεχομένου της εν λόγω αποφάσεως, η απραξία του οργάνου δεν μπορεί να εξομοιώνεται με απόφαση, ειδάλλως διακυβεύεται το σύστημα των προβλεπομένων από τη Συνθήκη μέσων ένδικης προστασίας.
Κατά συνέπεια, η αδράνεια της αναθέτουσας αρχής κατά τη λήξη της προθεσμίας που ορίζεται στο σημείο 2.4.15.1 του Πρακτικού Οδηγού των διαδικασιών συνάψεως συμβάσεων στο πλαίσιο των εξωτερικών δράσεων της Επιτροπής δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως σιωπηρή απόφαση με την οποία απορρίφθηκε η ένσταση απορριφθέντος προσφέροντος. Συγκεκριμένα, ο εν λόγω οδηγός είναι ένα απλό εργαλείο, επεξηγηματικό των εφαρμοστέων διαδικασιών σε συγκεκριμένο τομέα, και δεν δύναται, υπό την έννοια αυτή, να αποτελέσει νομική βάση για την υποχρεωτική άσκηση προηγούμενης διοικητικής ενστάσεως. Επίσης, ο εν λόγω οδηγός ομοίως δεν μπορεί να αποτελέσει τη νομική βάση για την πρόβλεψη αποσβεστικής προθεσμίας υπέρ της αρχής που οφείλει να απαντήσει σε ένσταση.
(βλ. σκέψεις 57, 58)
10. Όσον αφορά την ύπαρξη συγκρούσεως συμφερόντων στην περίπτωση προσφέροντος σε διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών, υπό την έννοια του άρθρου 94, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 1605/2002, για τη θέσπιση του δημοσιονομικού κανονισμού που εφαρμόζεται στο γενικό προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η έννοια της συγκρούσεως συμφερόντων έχει αντικειμενικό χαρακτήρα που απαιτεί να μη λαμβάνονται υπόψη οι προθέσεις των ενδιαφερομένων και απλό ενδεχόμενο συγκρούσεως συμφερόντων δεν είναι αρκετό για να αποκλειστεί ο προσφέρων από τη διαδικασία, διότι ο εν λόγω κίνδυνος πρέπει να έχει όντως διαπιστωθεί στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Συναφώς, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι ο κίνδυνος συγκρούσεως συμφερόντων μπορεί να στηρίζεται στο απλό γεγονός ότι ο προσφέρων είχε πρόσβαση, πριν από τους άλλους προσφέροντες, σε έγγραφα που αφορούσαν άλλη διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών επειδή μετείχε στην κοινοπραξία που συνέταξε αυτά τα έγγραφα τα οποία, εν συνεχεία, χρησιμοποιήθηκαν ως αναφορά για δραστηριότητες που συνδέονται με την επίμαχη πρόσκληση προς υποβολή προσφορών. Ο κίνδυνος συγκρούσεως συμφερόντων δεν μπορεί όμως να βασίζεται στο απλό τεκμήριο ότι, κατά το χρόνο της σύνταξης των εν λόγω εγγράφων στο πλαίσιο μιας άλλης διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών, ο εν λόγω προσφέρων γνώριζε την πρόθεση της αναθέτουσας αρχής να επιλέξει τα έγγραφα που είχαν συνταχθεί από την κοινοπραξία στην οποία αυτός μετείχε ως βάση για ορισμένες δραστηριότητες σχετικές με τη δημόσια σύμβαση την οποία αφορά η νέα πρόσκληση προς υποβολή προσφορών.
Συνεπώς, ο κίνδυνος συγκρούσεως συμφερόντων υπάρχει για το πρόσωπο το οποίο, έχοντας επιφορτιστεί με τις προπαρασκευαστικές εργασίες στο πλαίσιο δημόσιου διαγωνισμού, μετέχει στον ίδιο αυτό διαγωνισμό. Εφόσον, όμως, με την έκφραση «προπαρασκευαστικές εργασίες», γίνεται αναφορά σε εκείνες που εκτελούνται στο πλαίσιο μιας και της αυτής διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών, η αναθέτουσα αρχή δεν μπορεί βασίμως να εξομοιώσει τη σύνταξη εγγράφων στο πλαίσιο άλλης διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών με την περίπτωση των προπαρασκευαστικών εργασιών που αφορούν την επίμαχη διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών, εκτός εάν αποδείξει αντικειμενικά και συγκεκριμένα, αφενός, ότι τα έγγραφα αυτά είχαν προετοιμαστεί για την επίμαχη διαδικασία προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών και, αφετέρου, ότι είχαν προσπορίσει ένα πραγματικό πλεονέκτημα στον οικείο προσφέροντα. Ελλείψει μιας τέτοιας απόδειξης, τα έγγραφα που συντάχθηκαν στο πλαίσιο άλλης διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών και στη συνέχεια επιλέχθηκαν από την αναθέτουσα αρχή ως αναφορά για ορισμένες από τις δραστηριότητες διαφορετικής διαδικασίας προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών δεν μπορούν συνεπώς να θεωρηθούν «προπαρασκευαστικές εργασίες» κατά την έννοια του σημείου 2.3.6 του Πρακτικού Οδηγού των διαδικασιών συνάψεως συμβάσεων στο πλαίσιο των εξωτερικών δράσεων της Επιτροπής, το οποίο προσδιορίζει, μεταξύ άλλων, ως προπαρασκευαστικές εργασίες εκείνες που αφορούν την «προετοιμασία του σχεδίου», όπως είναι η σύνταξη της συγγραφής υποχρεώσεων.
(βλ. σκέψεις 74, 75, 82-85)
11. Το άρθρο 94 του κανονισμού 1605/2002, για τη θέσπιση του δημοσιονομικού κανονισμού που εφαρμόζεται στο γενικό προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, επιτρέπει τον αποκλεισμό ενός προσφέροντος από τη διαδικασία συνάψεως δημοσίας συμβάσεως μόνον εφόσον η σύγκρουση συμφερόντων που μνημονεύει είναι πραγματική και όχι υποθετική. Ωστόσο, τούτο δεν σημαίνει ότι κίνδυνος συγκρούσεως συμφερόντων δεν αρκεί για τον αποκλεισμό μιας προσφοράς. Πράγματι, κατ’ αρχήν, μόνον πριν από τη σύναψη της συμβάσεως η σύγκρουση συμφερόντων δεν μπορεί παρά να είναι δυνητική, η δε εν λόγω διάταξη του δημοσιονομικού κανονισμού συνεπάγεται, όπως είναι επόμενο, μια συλλογιστική στηριζόμενη στον κίνδυνο. Συναφώς, η συλλογιστική που στηρίζεται στον κίνδυνο συγκρούσεως συμφερόντων επιβάλλει συγκεκριμένη αξιολόγηση, αφενός, της προσφοράς και, αφετέρου, της καταστάσεως του οικείου προσφέροντος, και, δεύτερον, ότι ο αποκλεισμός του προσφέροντος αυτού αποτελεί λύση που αποσκοπεί στη διασφάλιση της τηρήσεως των αρχών της διαφάνειας και των ίσων ευκαιριών των προσφερόντων.
Συναφώς, δεν υφίσταται απόλυτη υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να αποκλείει συστηματικά τους προσφέροντες που τελούν σε κατάσταση συγκρούσεως συμφερόντων, εφόσον ο αποκλεισμός αυτός δεν δικαιολογείται στις περιπτώσεις που είναι δυνατόν να αποδειχθεί ότι η κατάσταση αυτή δεν άσκησε επιρροή στη συμπεριφορά της στο πλαίσιο της διαδικασίας προσκλήσεως υποβολής προσφορών και δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος εμφάνισης πρακτικών ικανών να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των προσφερόντων. Αντιθέτως, ο αποκλεισμός ενός προσφέροντος που τελεί σε κατάσταση συγκρούσεως συμφερόντων είναι αναγκαίος όταν δεν υπάρχει καταλληλότερη λύση για να αποφευχθεί η παραβίαση των αρχών της ίσης μεταχειρίσεως των προσφερόντων και της διαφάνειας.
(βλ. σκέψεις 74, 76, 79)
12. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 77, 78)