Υπόθεση T‑496/10

Bank Mellat

κατά

Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά του Ιράν με σκοπό την παρεμπόδιση της διαδόσεως των πυρηνικών όπλων — Δέσμευση κεφαλαίων — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Δικαιώματα άμυνας — Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας — Πρόδηλο σφάλμα εκτιμήσεως»

Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα)
της 29ης Ιανουαρίου 2013

1.      Διαδικασία — Απόφαση ή κανονισμός που αντικαθιστά την προσβαλλομένη πράξη κατά την εκκρεμοδικία — Νέο στοιχείο — Επέκταση των αρχικών αιτημάτων και ισχυρισμών

2.      Θεμελιώδη δικαιώματα — Δικαιώματα άμυνας — Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας — Επίκληση από νομικό πρόσωπο το οποίο εκλαμβάνεται ως φορέας τρίτου κράτους — Επιτρέπεται — Διαδικαστικοί κανόνες που προβλέπονται για τις προσφυγές ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου — Απαράδεκτο των προσφυγών που ασκούνται από κυβερνητικές οργανώσεις — Δυνατότητα εφαρμογής ενώπιον του δικαστή της Ένωσης — Αποκλείεται

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 17, 41 και 47)

3.      Πράξεις των οργάνων — Αιτιολογία — Υποχρέωση — Περιεχόμενο — Περιοριστικά μέτρα εις βάρος του Ιράν — Δέσμευση των κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων — Στοιχειώδεις απαιτήσεις

(Άρθρο 296, εδ. 2, ΣΛΕΕ· κανονισμοί του Συμβουλίου 423/2007, άρθρο 15 § 3, 961/2010, άρθρο 36 § 3, και 267/2012, άρθρο 46 § 3· απόφαση 2010/413 του Συμβουλίου, άρθρο 24 § 3)

4.      Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Αρχές — Δικαιώματα άμυνας — Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας — Περιοριστικά μέτρα εις βάρος του Ιράν — Δέσμευση των κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων — Υποχρέωση κοινοποιήσεως επιβαρυντικών στοιχείων — Περιεχόμενο

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 47·κοινή θέση 2001/931 του Συμβουλίου, άρθρο 1 §§ 4 και 6)

5.      Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Αρχές — Δικαιώματα άμυνας — Περιοριστικά μέτρα εις βάρος του Ιράν — Δέσμευση των κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων — Δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα — Δικαίωμα υποκείμενο σε σχετική αίτηση προς το Συμβούλιο

(Κανονισμοί 423/2007, 961/2010 και 267/2012 του Συμβουλίου· απόφαση 2010/413 του Συμβουλίου)

6.      Ευρωπαϊκή Ένωση — Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα εις βάρος του Ιράν — Δέσμευση των κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων — Προσφυγή ακυρώσεως εκ μέρους οντότητας που θίγεται από απόφαση δεσμεύσεως κεφαλαίων — Κατανομή του βάρους της αποδείξεως — Δικαστικός έλεγχος

(Κανονισμοί 423/2007, 668/2010, 961/2010, 1245/2011 και 267/2012 του Συμβουλίου· απόφαση 2010/413 του Συμβουλίου)

7.      Ευρωπαϊκή Ένωση — Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα εις βάρος του Ιράν — Δέσμευση των κεφαλαίων προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συμμετέχουν ή παρέχουν στήριξη στη διάδοση των πυρηνικών όπλων — Πράξεις της Ένωσης που επιβάλλουν δέσμευση κεφαλαίων — Εδαφικό πεδίο εφαρμογής

(Κανονισμοί του Συμβουλίου 423/2007, άρθρο 18, 961/2010, άρθρο 39, και 267/2012, άρθρο 49)

1.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 32)

2.      Το δίκαιο της Ένωσης δεν περιέχει κανόνα ο οποίος να παρεμποδίζει τα νομικά πρόσωπα που είναι φορείς τρίτων κρατών να επικαλεστούν προς όφελός τους τις προστασίες και τις εγγυήσεις που συνδέονται με τα θεμελιώδη δικαιώματα. Αντιθέτως, τα άρθρα 17, 41 και 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγγυώνται τα δικαιώματα «κάθε προσώπου», διατύπωση που περιλαμβάνει τα νομικά αυτά πρόσωπα. Συνεπώς, τα εν λόγω πρόσωπα μπορούν να επικαλούνται τα δικαιώματα αυτά ενώπιον του δικαστή της Ένωσης, στο μέτρο που είναι συμβατά προς την ιδιότητά τους ως νομικών προσώπων.

Η μη δυνατότητα εφαρμογής των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν μπορεί, εξάλλου, να στηρίζεται στο άρθρο 34 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, κατά το οποίο δεν είναι παραδεκτές προσφυγές που ασκούνται ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από κυβερνητικούς οργανισμούς.

(βλ. σκέψεις 36-38, 41)

3.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 49-51)

4.      Η αρχή του σεβασμού των δικαιωμάτων άμυνας επιτάσσει, αφενός, να γνωστοποιούνται στην ενδιαφερόμενη οντότητα τα στοιχεία που προβάλλονται εις βάρος της προς στήριξη της βλαπτικής γι’ αυτήν πράξεως. Αφετέρου, πρέπει να της παρέχεται η δυνατότητα να υποστηρίξει λυσιτελώς την άποψή της σε σχέση με τα στοιχεία αυτά.

Ως εκ τούτου, όσον αφορά την πρώτη πράξη με την οποία δεσμεύονται τα κεφάλαια μιας οντότητας, η κοινοποίηση των επιβαρυντικών στοιχείων πρέπει να λαμβάνει χώρα είτε ταυτοχρόνως με την έκδοση της οικείας πράξεως είτε το συντομότερο δυνατό μετά την έκδοσή της, εκτός αν αντιτίθενται σε αυτό υπέρτεροι λόγοι απτόμενοι της ασφάλειας της Ένωσης ή των κρατών μελών της ή του χειρισμού των διεθνών σχέσεών τους. Η ενδιαφερόμενη οντότητα δικαιούται να εκφράσει, κατόπιν αιτήσεώς της, την άποψή της σε σχέση με τα στοιχεία αυτά αφού εκδοθεί η πράξη. Υπό τις ίδιες επιφυλάξεις, κάθε επακόλουθης αποφάσεως περί δεσμεύσεως κεφαλαίων πρέπει κατ’ αρχήν να προηγείται η κοινοποίηση των νέων επιβαρυντικών στοιχείων και η παροχή στην οικεία οντότητα της δυνατότητας να υποστηρίξει την άποψή της.

Επομένως, η κοινοποίηση στο ενδιαφερόμενο πρόσωπο της προτάσεως για λήψη περιοριστικού μέτρου δεσμεύσεως κεφαλαίων μετά την προθεσμία που ετάχθη σε αυτό για να υποβάλει τις παρατηρήσεις του δεν επιτρέπει την έγκαιρη πρόσβαση στα στοιχεία του φακέλου του και συνεπάγεται, συνεπώς, προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας.

Επιπλέον, όσον αφορά την αρχή της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας, η αποτελεσματικότητα του δικαστικού ελέγχου συνεπάγεται ότι η οικεία αρχή της Ένωσης οφείλει να γνωστοποιήσει στην ενδιαφερόμενη οντότητα τους λόγους λήψεως ενός περιοριστικού μέτρου, κατά το μέτρο του δυνατού, είτε κατά τον χρόνο λήψεως του εν λόγω μέτρου είτε, τουλάχιστον, το ταχύτερο δυνατό μετά τη λήψη αυτή, ώστε να παρασχεθεί στην ενδιαφερόμενη οντότητα η δυνατότητα να ασκήσει εμπροθέσμως το δικαίωμα προσφυγής. Η τήρηση της υποχρεώσεως γνωστοποιήσεως των λόγων αυτών είναι πράγματι αναγκαία, προκειμένου να παρέχεται στους αποδέκτες των περιοριστικών μέτρων η δυνατότητα να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους υπό τις καλύτερες δυνατές συνθήκες και να αποφασίζουν έχοντας γνώση όλων των στοιχείων αν είναι πρόσφορο να προσφύγουν στον δικαστή της Ένωσης, αλλά και προκειμένου να παρέχεται στον εν λόγω δικαστή η δυνατότητα πλήρους ασκήσεως του ελέγχου της νομιμότητας της οικείας κοινοτικής πράξεως ο οποίος του αναλογεί.

Επομένως, ο ασαφής χαρακτήρας των λόγων που δικαιολογούν τη λήψη αποφάσεως για δέσμευση κεφαλαίων και η όψιμη κοινοποίηση της προτάσεως για τη λήψη τους στοιχειοθετούν προσβολή του δικαιώματος του αποδέκτη αυτής της αποφάσεως σε αποτελεσματική δικαστική προστασία.

(βλ. σκέψεις 53, 54, 56, 85, 96, 105)

5.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 55)

6.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 111)

7.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 122-124)