Wydanie tymczasowe

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

PRIITA PIKAMÄE

przedstawiona w dniu 14 września 2023 r.(1)

Sprawa C‑75/22

Komisja Europejska

przeciwko

Republice Czeskiej

Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Dyrektywy 2005/36/WE i 2013/55/UE – Uznawanie kwalifikacji zawodowych – Artykuł 3 ust. 1 lit. g) i h) – Staż adaptacyjny – Test umiejętności – Określenie statusu migranta objętego nadzorem oraz wnioskodawcy zamierzającego przygotować się do testu umiejętności – Artykuł 6 lit. b) – Usługodawcy – Zwolnienie z obowiązku rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w przyjmującym państwie członkowskim – Artykuł 45 ust. 2 – Farmaceuci – Samodzielne wykonywanie działalności – Dodatkowe doświadczenie zawodowe

I.      Wprowadzenie

1.        W niniejszej sprawie Komisja Europejska wniosła przeciwko Republice Czeskiej – na podstawie art. 258 TFUE – skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ze względu na to, że Republika Czeska nie dokonała prawidłowej transpozycji szeregu przepisów dyrektywy 2005/36/WE(2), zmienionej dyrektywą 2013/55/UE(3) (zwanej dalej „dyrektywą 2005/36”).

2.        Komisja podnosi osiem zarzutów. Zgodnie z wnioskiem Trybunału niniejsza opinia koncentruje się na zarzutach pierwszym, drugim, czwartym i piątym.

3.        W ramach zarzutu pierwszego Komisja podnosi, że Republika Czeska nie dokonała prawidłowej transpozycji art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 w zakresie, w jakim nakłada on na właściwe organy państwa członkowskiego obowiązek określenia statusu osób odbywających staż adaptacyjny lub zamierzających przygotowywać się do testu umiejętności.

4.        W zarzucie drugim Komisja twierdzi, że Republika Czeska nie dokonała transpozycji art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36 w odniesieniu, po pierwsze, do zwolnienia usługodawców prowadzących działalność w innym państwie członkowskim z obowiązku rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w przyjmującym państwie członkowskim, a po drugie, z obowiązku informowania tej instytucji przez usługodawców.

5.        Zarzut czwarty odnosi się do braku transpozycji art. 21 ust. 6 i art. 31 ust. 3 dyrektywy 2005/36 dotyczących tytułu zawodowego pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną.

6.        W zarzucie piątym Komisja podnosi, że Republika Czeska nie zagwarantowała osobom posiadającym kwalifikacje zawodowe możliwości wykonywania czynności, o których mowa w art. 45 ust. 2 lit. c), częściowo w lit. e) oraz w lit. f) dyrektywy 2005/36.

II.    Ramy prawne

A.      Prawo Unii

7.        Dla niniejszej sprawy istotne są art. 3, 6, 21, 31, 44 i 45 dyrektywy 2005/36.

B.      Prawo czeskie

1.      Ustawa o uznawaniu kwalifikacji zawodowych

8.        Paragraf 13 zákon č. 18/2004 Sb., o uznávání odborné kvalifikace a jiné způsobilosti státních příslušníků Členských států Evropské unie a o změně některých zákonů (ustawy nr 18/2004 Rec. o uznawaniu kwalifikacji zawodowych i innych kwalifikacji obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i niektórych obywateli innych państw oraz o zmianie niektórych ustaw, zwanej dalej „ustawą nr 18/2004”) stanowi:

„1.      Przez „staż adaptacyjny” rozumie się okres, w którym wnioskodawca wykonuje działalność regulowaną w Republice Czeskiej pod nadzorem wykwalifikowanej osoby fizycznej, w celu uzupełnienia wiedzy z obszarów teoretycznych i praktycznych wchodzących w zakres treści kształcenia i szkolenia, prowadzącego do wydania świadectwa kwalifikacji wymaganego w Republice Czeskiej, których znajomość jest niezbędna do wykonywania działalności regulowanej. Staż adaptacyjny może również obejmować dalsze kształcenie lub szkolenie mające na celu uzupełnienie kwalifikacji zawodowych.

2.      Organ uznający sporządza wykaz dziedzin, których znajomość jest niezbędna do wykonywania działalności regulowanej, a które zgodnie ze złożonym dokumentem nie wchodzą w zakres kwalifikacji zawodowych wnioskodawcy. Dziedziny te mogą obejmować zarówno wiedzę teoretyczną, jak i umiejętności praktyczne wymagane do wykonywania działalności regulowanej.

3.      Organ uznający określa w decyzji, o której mowa w § 24, warunki realizacji stażu adaptacyjnego, tj.

a)      czas trwania stażu adaptacyjnego;

b)      dziedziny, o których mowa w ust. 2, których znajomość wnioskodawca jest zobowiązany uzupełnić w trakcie stażu adaptacyjnego,

c)      sposób oceny stażu adaptacyjnego.

4.      Czas trwania stażu adaptacyjnego nie może przekraczać trzech lat. Jeżeli wnioskodawca zamierza prowadzić działalność regulowaną w Republice Czeskiej, a do jej wykonywania wymagany jest dowód posiadania kwalifikacji pierwszego stopnia, czas trwania stażu adaptacyjnego nie może przekraczać dwóch lat.

5.      Na podstawie oświadczenia osoby posiadającej kwalifikacje zawodowe, o której mowa w ust. 1, organ uznający ocenia, czy cel stażu adaptacyjnego został osiągnięty po upływie okresu ustalonego zgodnie z ust. 3 lit. a) lub na wniosek wnioskodawcy po upływie połowy tego okresu, a następnie co 6 miesięcy. Cel stażu adaptacyjnego zostaje osiągnięty, jeżeli wnioskodawca wykaże się znajomością dziedzin, o których mowa w ust. 3. W takim przypadku organ uznający uznaje kwalifikacje zawodowe wnioskodawcy”.

9.        Paragraf 14 tej ustawy przewiduje:

„1.      Test umiejętności to egzamin z wiedzy, umiejętności i kompetencji zawodowych wnioskodawcy mający na celu ocenę jego zdolności do wykonywania działalności regulowanej w Republice Czeskiej. Egzamin umiejętności przeprowadza się przed organem uznającym, innym organem administracyjnym, na uniwersytecie lub w innej instytucji oświatowej o odpowiedniej orientacji docelowej (zwanej dalej „instytucją egzaminującą”).

2.      Organ uznający sporządza wykaz dziedzin, których znajomość jest niezbędna do wykonywania działalności regulowanej, a które zgodnie ze złożonym dokumentem nie wchodzą w zakres kwalifikacji zawodowych wnioskodawcy. Dziedziny te mogą obejmować zarówno wiedzę teoretyczną, jak i umiejętności praktyczne wymagane do wykonywania działalności regulowanej.

3.      Organ uznający określa w decyzji, o której mowa w § 24, warunki przeprowadzenia testu umiejętności, a mianowicie:

a)      dziedziny, o których mowa w ust. 2, które zostaną poddane testowi umiejętności; oraz

b)      przebieg i sposób oceny testu umiejętności.

4.      Organ uznający zapewnia wnioskodawcy możliwość przystąpienia do testu umiejętności w terminie sześciu miesięcy od wydania decyzji, o której mowa w ust. 3.

5.      Test umiejętności składa się co do zasady z części pisemnej i części ustnej. Test umiejętności jest co do zasady przeprowadzany w języku czeskim, a jego treść uwzględnia fakt, że wnioskodawca posiada kwalifikacje zawodowe do wykonywania zawodu [w państwie członkowskim pochodzenia]. Koszty związane z testem umiejętności pokrywa wnioskodawca i nie mogą przekroczyć kwoty 6500 koron czeskich (CZK)(4).

6.      Instytucja egzaminująca ocenia, czy wnioskodawca zdał test umiejętności. Kandydat zdał test, jeżeli wykaże się znajomością zagadnień, o których mowa w ust. 3 lit. a). W takim przypadku organ uznający uznaje kwalifikacje zawodowe wnioskodawcy”.

10.      Paragraf 15 wspomnianej ustawy stanowi:

„Rozporządzenie wykonawcze lub regulamin zawodowy mogą określać, w odniesieniu do poszczególnych rodzajów działalności regulowanych lub grupy działalności regulowanych, z uwzględnieniem ich specyfiki, sposób określania czasu trwania stażu adaptacyjnego oraz warunki przeprowadzania i oceny stażu adaptacyjnego i testu umiejętności, w tym formę, treść i zakres testu umiejętności”.

11.      Zgodnie z § 36a tej ustawy:

„1.      Wnioskodawca będący obywatelem państwa członkowskiego […], który zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego pochodzenia wykonuje daną działalność, która jest działalnością regulowaną w Republice Czeskiej, jest również uprawniony do tymczasowego i okazjonalnego wykonywania tej działalności na terytorium Republiki Czeskiej bez konieczności wypełnienia obowiązku wpisu, rejestracji, zezwolenia lub przystąpienia do organizacji zawodowej zgodnie z przepisami szczególnymi i bez konieczności występowania o uznanie jego kwalifikacji zawodowych […].

2.      Jeżeli dana działalność nie jest regulowana w rodzimym państwie członkowskim, wnioskodawca musi wykazać, że wykonywał ją w co najmniej jednym państwie członkowskim przez co najmniej rok w ciągu ostatnich dziesięciu lat, lub przedstawić dowód odbycia kształcenia regulowanego przygotowującego go do danej działalności w rodzimym państwie członkowskim [...].

3.      Jeżeli do wykonywania działalności regulowanej w Republice Czeskiej wymagany jest dokument ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu działalności regulowanej, wnioskodawca jest zobowiązany wykazać, że jest ubezpieczony w zakresie i na warunkach wymaganych przez przepisy szczególne.

4.      Przed rozpoczęciem działalności regulowanej na terytorium Republiki Czeskiej wnioskodawca ma obowiązek poinformować o tym na piśmie organ uznający. Informacja zawiera:

a)      nazwisko (nazwiska) i imię (imiona) wnioskodawcy, datę urodzenia i obywatelstwo,

b)      nazwę działalności regulowanej, która ma być wykonywana, oraz wskazanie, czy działalność jest regulowana w rodzimym państwie członkowskim, lub wskazanie działalności o najbliższym zakresie,

c)      wskazanie kwalifikacji zawodowych oraz, w przypadkach, o których mowa w ust. 2, również wykonywania regulowanej działalności lub odbycia kształcenia regulowanego,

d)      jeżeli wnioskodawca jest delegowany do Republiki Czeskiej w celu świadczenia usług przez pracodawcę mającego siedzibę w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej – następujące dane tego pracodawcy:

1)      imię (imiona) i nazwisko (nazwiska), data urodzenia, państwo członkowskie zamieszkania, adres prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli pracodawca jest osobą fizyczną, lub

2)      nazwa, siedziba i państwo siedziby, jeżeli pracodawca jest osobą prawną.

5.      Wnioskodawca dołącza do informacji, o której mowa w ust. 4:

a)      dowód tożsamości, dokument potwierdzający obywatelstwo składającego, oraz, w stosownych przypadkach, dokument potwierdzający status prawny, o którym mowa w § 1 ust. 2; przepisy § 22 ust. 6 zdanie pierwsze i drugie oraz ust. 7 stosuje się odpowiednio,

b)      dokument poświadczający, że wnioskodawca ma siedzibę w państwie członkowskim pochodzenia i prowadzi daną działalność zgodnie z ustawodawstwem tego państwa członkowskiego oraz że zezwolenie na prowadzenie danej działalności w państwie członkowskim pochodzenia nie zostało cofnięte lub tymczasowo zawieszone; § 22 ust. 7 stosuje się odpowiednio,

c)      potwierdzenie kwalifikacji zawodowych; § 22 ust. 4, 5, 6 zdania pierwsze i trzecie, ust. 7 i 8 stosuje się odpowiednio,

d)      dokument, o którym mowa w ust. 2, jeżeli dana działalność nie jest regulowana w państwie członkowskim pochodzenia; § 22 ust. 4, 5, 6 zdania pierwsze i trzecie, ust. 7 i 8 stosuje się odpowiednio,

e)      dokument zgodnie z ust. 3, jeżeli do wykonywania działalności regulowanej w Republice Czeskiej niezbędny jest dowód ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu działalności regulowanej. Paragraf 22 ust. 7 i 8 stosuje się odpowiednio.

6.      Minister informuje o wykonaniu obowiązku powiadomienia w sposób umożliwiający zdalny dostęp.

7.      W przypadku gdy powiadomienie lub załączone do niego dokumenty nie spełniają wymogów kodeksu postępowania administracyjnego lub ust. 4 i 5 organ uznający pomaga wnioskodawcy w usunięciu nieprawidłowości na miejscu lub niezwłocznie wzywa go do usunięcia tych nieprawidłowości. Jednocześnie organ poucza wnioskodawcę, że jeżeli ustawa szczególna ustanawia warunek weryfikacji kwalifikacji zawodowych, nie jest on uprawniony do wykonywania działalności regulowanej w Republice Czeskiej do czasu usunięcia nieprawidłowości lub do czasu upływu terminu określonego w § 36b ust. 6.

8.      Wnioskodawca jest zobowiązany do niezwłocznego poinformowania organu uznającego o wszelkich zmianach we wszystkich faktach wskazanych w powiadomieniu lub załączonych do niego dokumentach, w tym o faktach, które mogą być powodem cofnięcia zezwolenia na tymczasowe lub okazjonalne wykonywanie regulowanej działalności na terytorium Republiki Czeskiej. Jeżeli wnioskodawca zamierza tymczasowo lub okazjonalnie wykonywać działalność regulowaną w Republice Czeskiej po 12 miesiącach od daty złożenia kompletnego powiadomienia, jest on zobowiązany do jego ponownego złożenia, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w § 24c ust. 3. Składając ponownie powiadomienie, wnioskodawca przedkłada dokumenty, o których mowa w ust. 5 lit. b)–e) wyłącznie w przypadku zmiany faktów przedstawionych w pierwotnym powiadomieniu lub w dokumentach do niego załączonych.

9.      Organ uznający rejestruje dane dotyczące wnioskodawcy i fakty zgłoszone przez niego w odrębnym rejestrze. Organ uznający opatruje każde powiadomienie numerem rejestracji, datą powiadomienia, datą przekazania kompletnego powiadomienia organowi uznającemu oraz wzmianką o ważności powiadomienia”.

2.      Ustawa o publicznym ubezpieczeniu zdrowotnym

12.      Paragraf 11 ust. 1 zákon č. 48/1997 Sb., o veřejném zdravotním pojištění a o změně a doplnění některých souvisejících zákonů (ustawy nr 48/1997 Rec. o publicznym ubezpieczeniu zdrowotnym zmieniającej i uzupełniającej niektóre powiązane akty, zwanej dalej „ustawą nr 48/1997”) stanowi:

„1.      Ubezpieczony ma prawo do:

a)      wyboru kasy ubezpieczenia zdrowotnego […];

b)      wyboru podmiotu świadczącego usługi zdrowotne na terytorium Republiki Czeskiej […] związanego umową z odpowiednią kasą ubezpieczenia zdrowotnego […];

c)      dostępu w czasie i przestrzeni do refundowanych usług świadczonych przez świadczeniodawców zakontraktowanych przez odpowiednią kasę chorych;

d)      korzystania ze świadczeń refundowanych w zakresie i na warunkach określonych w niniejszej ustawie, przy czym świadczeniodawca nie może otrzymywać od ubezpieczonego żadnej zapłaty za refundowane świadczenia;

[…]”.

13.      Paragraf 17 ust. 1 tej ustawy przewiduje:

„1.      W celu zapewnienia świadczeń w naturze w ramach świadczenia usług refundowanych kasa ubezpieczenia zdrowotnego (Všeobecná zdravotní pojišťovna České republiky) i inne kasy ubezpieczenia zdrowotnego zawierają […] umowy ze świadczeniodawcami o świadczenie i zwrot kosztów usług refundowanych. […] Umowy nie są wymagane w przypadku udzielenia ubezpieczonemu

a)      pomocy w nagłych wypadkach,

[…]”.

3.      Ustawa o warunkach nabywania i uznawania kwalifikacji zawodowych i kwalifikacji specjalistycznych do wykonywania zawodu lekarza, dentysty i farmaceuty

14.      Paragraf 2 lit. g) zákon č. 95/2004 Sb., o podmínkách získávání a uznávání odborné způsobilosti a specializované způsobilosti k výkonu zdravotnického povolání lékaře, zubního lékaře a farmaceuta (ustawy nr 95/2004 Rec. o warunkach nabywania i uznawania kwalifikacji zawodowych i kwalifikacji specjalistycznych do wykonywania zawodu lekarza, dentysty i farmaceuty, zwanej dalej „ustawą nr 95/2004”) stanowi:

„»Samodzielne wykonywanie działalności« farmaceuty oznacza wykonywanie działalności, do której […] farmaceuta jest uprawniony bez nadzoru zawodowego i na podstawie własnej analizy i oceny stanu zdrowia pacjenta i związanych z tym okoliczności”.

15.      Paragraf 10 ust. 2 tej ustawy przewiduje:

„Po nabyciu kwalifikacji zawodowych […] farmaceuta ma prawo do samodzielnego wykonywania czynności związanych ze świadczeniem opieki farmaceutycznej zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia, z wyjątkiem czynności, których samodzielne wykonywanie uzależnione jest od zdobycia kwalifikacji specjalistycznych w rozumieniu § 11. Farmaceuta jest również uprawniony do wykonywania czynności, które nie wchodzą w zakres świadczenia opieki zdrowotnej, w ramach wytwarzania i testowania produktów leczniczych oraz składowania i wydawania produktów leczniczych przez dystrybutora produktów leczniczych zgodnie z ustawą [nr 378/2007 Rec.] o produktach leczniczych”.

16.      Paragraf 11 wspomnianej ustawy ma następujące brzmienie:

„1.      Farmaceuta nabywa kwalifikacje specjalistyczne poprzez:

a)      ukończenie kształcenia specjalizacyjnego zakończonego egzaminem […], na podstawie którego minister wydaje farmaceucie dyplom specjalizacyjny w danej dziedzinie specjalizacji, lub

b)      zdobycie dodatkowego doświadczenia zawodowego zgodnie z odpowiednim programem kształcenia w zatwierdzonej placówce odpowiedniej dziedziny kształcenia specjalistycznego lub odpowiedniej dodatkowej dziedziny doświadczenia zawodowego, która wyda wnioskodawcy zaświadczenie o zdobyciu tego doświadczenia.

2.      Dziedziny specjalistycznego kształcenia farmaceutów, dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji oraz czas trwania specjalistycznego kształcenia są opisane w załączniku nr 1 do niniejszej ustawy. [...]

3.      Kandydat składa wniosek o rejestrację na podstawie dodatkowego doświadczenia zawodowego do akredytowanej placówki w zawodzie, w której zdobyto dodatkowe doświadczenie. Wniosek zawiera dowody nabytych kwalifikacji zawodowych oraz, w stosownych przypadkach, kwalifikacji specjalistycznych, a także legitymację zawodową, o której mowa w § 23 [...].

[…]

5.      Minister wydaje dyplom odbytej specjalizacji na wniosek kandydata, który zdobył dodatkowe doświadczenie zawodowe, o którym mowa w ust. 1 lit. b). Do wniosku o wydanie dyplomu odbytej specjalizacji kandydat załącza zaświadczenie wydane przez akredytowaną placówkę, o której mowa w ust. 1 lit. b).

[…]

7.      Nabycie specjalistycznych kwalifikacji w rozumieniu ust. 1 lit. a) jest warunkiem […] samodzielnego prowadzenia czynności

a)      związanych z ochroną zdrowia publicznego,

b)      w zakładach transfuzyjnych,

c)      w dziedzinie technologii farmaceutycznych,

d)      w dziedzinie metod laboratoryjnych i analitycznych w obszarze zdrowia oraz e) w dziedzinie radiofarmaceutycznych produktów leczniczych.

8.      Nabycie specjalistycznych kwalifikacji w rozumieniu ust. 1 w dziedzinie farmacji praktycznej w aptece jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności związanych z zarządzaniem apteką […].

9.      Nabycie specjalistycznych kwalifikacji w dziedzinie farmacji klinicznej w rozumieniu ust. 1 lit. a) jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności farmaceuty klinicznego.

10.      Nabycie szczególnych kwalifikacji specjalistycznych w dziedzinie farmacji szpitalnej jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności związanych z zarządzaniem apteką wyposażoną w specjalistyczne pomieszczenia do przygotowania szczególnie złożonych postaci farmaceutycznych. W rozumieniu niniejszej ustawy »szczególnie złożone postacie farmaceutyczne« oznaczają sterylne produkty lecznicze przeznaczone do stosowania pozajelitowego, przygotowane w specjalistycznych pomieszczeniach aptek.

11.      Nabycie specjalistycznych kwalifikacji w rozumieniu ust. 1 lit. a) w dziedzinie radiofarmaceutycznych produktów leczniczych lub technologii farmaceutycznych bądź nabycie szczególnych kwalifikacji specjalistycznych w dziedzinie farmacji szpitalnej jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności polegających na przygotowaniu szczególnie złożonych postaci farmaceutycznych.

12.      Przed nabyciem kompetencji specjalistycznych farmaceuta wykonuje czynności wymienione w ust. 7–11, pod nadzorem zawodowym osoby wykonującej zawód medyczny posiadającej odpowiednie kompetencje specjalistyczne”.

III. Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi

17.      Dyrektywa 2013/55 zmieniająca dyrektywę 2005/36 miała zostać transponowana najpóźniej do dnia 18 stycznia 2016 r.(5)..

18.      W dniu 25 stycznia 2019 r. Komisja skierowała do Republiki Czeskiej wezwanie do usunięcia uchybienia dotyczące środków przyjętych przez to państwo członkowskie w celu transpozycji dyrektywy 2005/36. W dniu 22 marca 2019 r. Republika Czeska udzieliła odpowiedzi na to wezwanie.

19.      Po przeanalizowaniu tej odpowiedzi w dniu 28 listopada 2019 r. Komisja przekazała Republice Czeskiej uzasadnioną opinię. Rzeczone państwo członkowskie odpowiedziało na tę opinię w dniu 28 stycznia 2020 r.

20.      W dniu 18 lutego 2021 r. Komisja przekazała Republice Czeskiej dodatkową uzasadnioną opinię, na którą państwo to odpowiedziało w dniu 16 kwietnia 2021 r.

IV.    Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron

21.      Uznawszy, że pomimo swoich wyjaśnień Republika Czeska nie dokonała prawidłowej transpozycji szeregu przepisów dyrektywy 2005/36, pismem z dnia 4 lutego 2022 r. Komisja wniosła niniejszą skargę.

22.      W dniu 25 kwietnia 2022 r. Republika Czeska złożyła odpowiedź na skargę.

23.      Następnie w dniach 7 czerwca 2022 r. i 29 lipca 2022 r. Komisja i Republika Czeska złożyły replikę i duplikę.

24.      Komisja wnosi do Trybunału o:

–        stwierdzenie, że Republika Czeska, nie dokonując prawidłowej transpozycji art. 3 ust. 1 lit. g) i h), art. 6 lit. b), art. 7 ust. 3, art. 21 ust. 6, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 2 lit. c), częściowo lit. e), oraz lit. f), art. 45 ust. 3, art. 50 ust. 1 w związku z pkt 1 lit. d) i e) załącznika VII oraz art. 51 ust. 1 dyrektywy 2005/36, uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy przepisów tej dyrektywy;

–        obciążenie Republiki Czeskiej kosztami postępowania.

25.      Republika Czeska wnosi do Trybunału o:

–        odrzucenie części skargi dotyczącej zarzutów pierwszego, drugiego, trzeciego, czwartego, piątego i siódmego jako niedopuszczalnej;

–        oddalenie skargi w pozostałym zakresie jako bezzasadnej oraz

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

26.      Tytułem żądania ewentualnego Republika Czeska wnosi do Trybunału o:

–        oddalenie skargi jako bezzasadnej oraz

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

V.      Analiza prawna

A.      Uwagi wstępne

27.      Republika Czeska kwestionuje dopuszczalność zarzutów będących przedmiotem niniejszej opinii. W tym względzie przedstawia ona w istocie szereg zarzutów niedopuszczalności dotyczących, po pierwsze, braku spójności i precyzji zarzutów przedstawionych przez Komisję zarówno w toku postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, jak i postępowania sądowego, a po drugie, zmiany przedmiotu sporu.

28.      Aby umożliwić Trybunałowi orzeczenie w przedmiocie tych zarzutów niedopuszczalności, wydaje mi się konieczne przypomnienie istotnych wątków orzecznictwa, które Trybunał rozwinął w tych kwestiach.

1.      W przedmiocie obowiązku przedstawienia zarzutów w sposób spójny i szczegółowy

29.      W odniesieniu do, po pierwsze, postępowania poprzedzającego wniesienie skargi z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że postępowanie to ma na celu umożliwienie zainteresowanemu państwu członkowskiemu jednocześnie zastosowania się do zobowiązań wynikających z prawa Unii i skutecznego podniesienia argumentów na swoją obronę wobec zarzutów sformułowanych przez Komisję(6). Prawidłowość tego postępowania jest podstawową gwarancją przyznaną w traktacie FUE nie tylko w celu ochrony praw pozwanego państwa członkowskiego,, lecz również zapewnienia, że zakres sporu stanowiącego przedmiot ewentualnego postępowania sądowego będzie jasno określony(7).

30.      Ponadto, o ile uzasadniona opinia powinna zawierać spójne i szczegółowe przedstawienie powodów, które doprowadziły Komisję do przekonania, iż dane państwo członkowskie uchybiło któremuś ze zobowiązań ciążących na nim na mocy traktatu, o tyle wezwanie do usunięcia uchybienia nie może podlegać równie ścisłym wymogom w zakresie precyzyjności jego treści, gdyż może ono pełnić jedynie rolę pierwszego zwięzłego podsumowania zarzutów. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie temu, aby Komisja uszczegółowiła w uzasadnionej opinii zarzuty, które zgłosiła już wcześniej w sposób ogólny w wezwaniu do usunięcia uchybienia(8).

31.      W odniesieniu, po drugie, do postępowania w sprawie skargi, należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału skarga powinna przedstawiać zarzuty w sposób spójny i precyzyjny, aby umożliwić państwu członkowskiemu oraz Trybunałowi dokładne zapoznanie się z zakresem zarzucanego danemu państwu naruszenia prawa Unii, co jest niezbędnym warunkiem możliwości podjęcia przez to państwo skutecznej obrony oraz zbadania przez Trybunał istnienia zarzucanego temu państwu uchybienia(9). W szczególności skarga Komisji powinna zawierać spójne i szczegółowe przedstawienie powodów, które doprowadziły ją do przekonania, iż dane państwo członkowskie uchybiło któremuś ze zobowiązań ciążących na nim na mocy traktatów(10).

2.      W przedmiocie obowiązku niedokonywania zmiany przedmiotu sporu

32.      W tej kwestii należy podkreślić, że w ramach skargi wniesionej na podstawie art. 258 TFUE wezwanie do usunięcia uchybienia skierowane przez Komisję do państwa członkowskiego oraz uzasadniona opinia wydawana przez tę instytucję wyznaczają przedmiot sporu, który od tego momentu nie może zostać rozszerzony. Możliwość przedstawienia przez zainteresowane państwo członkowskie uwag, nawet jeśli nie zdecyduje się ono z niej skorzystać, stanowi bowiem istotną gwarancję wymaganą przez traktat, której poszanowanie jest istotnym wymogiem proceduralnym decydującym o prawidłowości postępowania o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom przez państwo członkowskie. W związku z tym uzasadniona opinia oraz skarga Komisji muszą opierać się na tych samych zarzutach co wezwanie do usunięcia uchybienia rozpoczynające postępowanie poprzedzające wniesienie skargi(11). Jeżeli tak nie jest, nie można uznać, że nieprawidłowość tę usuwa fakt, iż pozwane państwo członkowskie przedstawiło swoje uwagi odnośnie do uzasadnionej opinii(12).

33.      Niemniej jednak, o ile prawdą jest, że przedmiot skargi jest wyznaczony przez postępowanie poprzedzające wniesienie skargi i że w konsekwencji uzasadniona opinia Komisji i skarga powinny być oparte na identycznych zarzutach(13), o tyle nie jest wymagane, aby pisma te były w każdym przypadku sformułowane w sposób identyczny, jeśli przedmiot sporu nie został rozszerzony lub zmodyfikowany(14). Komisja może zatem uszczegółowić w skardze swoje pierwotne zarzuty, jednak pod warunkiem, że nie dokonuje w ten sposób zmiany przedmiotu sporu(15).

34.      To w świetle tego orzecznictwa należy zbadać zarzuty niedopuszczalności podniesione przez Republikę Czeską.

B.      W przedmiocie zarzutu pierwszego dotyczącego braku transpozycji art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36

1.      W przedmiocie dopuszczalności zarzutu

a)      Argumentacja stron

35.      Republika Czeska podnosi dwa zarzuty niedopuszczalności.

36.      W pierwszej kolejności Republika Czeska utrzymuje, że zarzut sformułowany w skardze nie odpowiada zarzutowi zawartemu w uzasadnionej opinii. W tym względzie podnosi ona, że uzasadniona opinia dotyczyła wyłącznie okoliczności, iż przepisy czeskie powinny wyjaśniać status zainteresowanych osób, podczas gdy w skardze Komisja zarzuciła Republice Czeskiej, że nie wprowadziła ona do prawa krajowego obowiązku określenia przez właściwe organy statusu zainteresowanych osób.

37.      W drugiej kolejności Republika Czeska twierdzi, że zarzut nie został sformułowany w sposób jasny. Zauważa ona, że w pkt 23 skargi Komisja sugeruje, iż właściwy organ powinien wydawać akt określający ten status każdej zainteresowanej osobie, podczas gdy w pkt 22 skargi Komisja wydaje się przyznawać, że status tych osób może być przewidziany ustawą.

38.      Komisja ze swej strony uważa, że zarzut jest dopuszczalny. Podnosi ona, że przedmiot sporu określony w wezwaniu do usunięcia uchybienia, a następnie w uzasadnionej opinii nie został rozszerzony ani zmieniony w skardze. Komisja dodaje, że zarzut ten odnosi się wyraźnie do braku transpozycji art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 w odniesieniu do obowiązku określenia przez właściwe organy statusu prawnego osób odbywających staż adaptacyjny lub zamierzających przygotować się do testu umiejętności.

b)      Ocena

39.      Co się tyczy pierwszego zarzutu niedopuszczalności, w pierwszej kolejności, z uzasadnionej opinii(16) wynika, że zdaniem Komisjiprzepisy prawa czeskiego wdrażające dyrektywę 2005/36 nie wyjaśniają statusu prawnego osób odbywających staż adaptacyjny lub przygotowujących się do testu umiejętności, a także nie dostarczają podstawy prawnej pozwalającej właściwym organom na wyjaśnienie tego statusu. Komisja dodaje, że wspomniany status musi być wystarczająco jasny i precyzyjny, aby umożliwić zainteresowanym osobom poznanie ich praw. Po drugie, według skargi wniesionej przez Komisję właściwe przepisy prawa czeskiego nie pozwalają na określenie w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny statusu prawnego zainteresowanych osób.

40.      Moim zdaniem z porównania tego wynika, że zarówno w uzasadnionej opinii, jak i w skardze Komisja zarzuca ustawodawstwu czeskiemu niewystarczające sprecyzowanie statusu prawnego osób odbywających staż adaptacyjny i przygotowujących się do testu umiejętności. Wynika z tego moim zdaniem, że na etapie postępowania sądowego Komisja nie zmieniła przedmiotu sporu, w związku z czym podniesiony w tym względzie zarzut niedopuszczalności jest bezzasadny.

41.      W odniesieniu do drugiego zarzutu niedopuszczalności, dotyczącego obowiązku przedstawienia zarzutu w sposób spójny i precyzyjny, uważam, że Komisja nie naruszyła tego wymogu, ponieważ, jak już wskazałem, ze skargi wynika, że Komisja jednoznacznie utrzymuje, iż prawo czeskie nie pozwala na ustalenie statusu prawnego zainteresowanych osób. Ten zarzut niedopuszczalności należy zatem oddalić.

2.      W przedmiocie zasadności zarzutu

a)      Argumenty stron

42.      Komisja twierdzi, że przepisy prawa czeskiego, a mianowicie art. 13–15 ustawy nr 18/2004, nie precyzują statusu prawnego osób odbywających staż adaptacyjny lub przygotowujących się do testu umiejętności.

43.      Podnosi ona, że głównym celem przepisów art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 jest zagwarantowanie zainteresowanym pewnego i wystarczająco jasnego statusu prawnego, który w państwie członkowskim, do którego się udają, pozwala im na uniknięcie arbitralnej decyzji.

44.      Komisja zauważa, że Republika Czeska nie przytacza żadnego przepisu prawa krajowego, który pozwalałby na jasne określenie statusu osób zainteresowanych.

45.      Ze swej strony Republika Czeska uważa, że zarzut ten jest bezzasadny.

46.      Przypomina ona, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do literalnej transpozycji przepisu dyrektywy. Republika Czeska wskazuje, że art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36 nie wymienia konkretnych praw i obowiązków, jakie należy przyznać zainteresowanym osobom, ani nie wymaga przyznania im szczególnego statusu, w związku z czym nie jest zabronione, jak przewiduje prawo czeskie, by status tych osób był przedmiotem ogólnego ustawodawstwa.

47.      Republika Czeska dodaje, że dyrektywa 2005/36 nie wymaga, aby ustawodawstwo krajowe przewidywało jednolity system mający zastosowanie do osób odbywających staż adaptacyjny lub przygotowujących się do testu umiejętności. Taki wymóg opiera się na błędnym domniemaniu, że osoby te stanowią jednorodną grupę, która może mieć jednolity szczególny status, podczas gdy status zainteresowanych zależy niewątpliwie od ich sytuacji osobistej. Zdaniem Republiki Czeskiej prawo czeskie zawiera jasne i precyzyjne kryteria pozwalające zainteresowanym osobom na określenie ich statusu w zależności od konkretnych okoliczności ich pobytu.

b)      Ocena

48.      Badanie tego zarzutu wymaga w pierwszej kolejności sprecyzowania dokładnego przedmiotu i zakresu obowiązku przewidzianego w art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36.

49.      W tym względzie pragnę przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w celu ustalenia znaczenia i zakresu przepisu prawa Unii należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie, ale także kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi(17).

50.      W odniesieniu do celów dyrektywy 2005/36, z jej art. 1 i 4 wynika, że podstawowym celem wzajemnego uznawania jest umożliwienie posiadaczowi kwalifikacji zawodowych uprawniających do wykonywania zawodu regulowanego w państwie członkowskim pochodzenia podjęcia w przyjmującym państwie członkowskim tego samego zawodu co zawód, w którym posiada on kwalifikacje w państwie członkowskim pochodzenia, i do wykonywania owego zawodu w państwie przyjmującym na takich samych warunkach jak jego obywatele(18).

51.      Dalej, dyrektywa 2005/36 ustanawia w art. 10–14 ogólny system uznawania dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji. W ramach tego systemu, art. 13 ust. 1 tej dyrektywy stanowi, że właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego zezwala wnioskodawcom na dostęp do zawodu regulowanego i jego wykonywanie na tych samych warunkach, które stosuje się wobec własnych obywateli, jeśli posiadają oni poświadczenie kompetencji lub dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji, o którym mowa w art. 11 wspomnianej dyrektywy, wydany przez właściwy organ innego państwa członkowskiego w tym samym celu. Niemniej jednak przyjmujące państwo członkowskie może dokonać porównania wymogów w zakresie kształcenia przewidzianych w jego przepisach z wymogami stawianymi w rodzimym państwie członkowskim. W następstwie tego porównania przyjmujące państwo członkowskie ma, na podstawie art. 14 ust. 1 rzeczonej dyrektywy, możliwość nałożenia w enumeratywnie określonych sytuacjach(19) środków wyrównawczych w postaci albo odbycia „stażu adaptacyjnego”, trwającego nie dłużej niż trzy lata, albo przystąpienia do „testu umiejętności”. Wynika z tego, że możliwość ta, co do której art. 14 ust. 5 dyrektywy 2005/36 uściśla, że powinna być stosowana z poszanowaniem zasady proporcjonalności, znajduje zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim nie można wdrożyć zasady równoważności kwalifikacji.

52.      To właśnie w tym kontekście zdefiniowano wyrażenia „staż adaptacyjny” i „test umiejętności” – odpowiednio, w art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36. W szczególności z przepisów tych wynika, że zasady stosowania rzeczonych środków wyrównawczych, jak również statusy, z których korzystają stażysta i wnioskodawca zamierzający przygotować się do testu umiejętności, są „określane” przez właściwe organy(20) przyjmującego państwa członkowskiego. Wydaje mi się, że z użycia słowa „określić” wynika, iż organy te są zobowiązane do „dokładnego zdefiniowania”(21) statusu osób, których dotyczą te przepisy.

53.      Co się tyczy stażu adaptacyjnego, art. 3 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2005/36 stanowi ponadto, że „status prawny osoby odbywającej nadzorowaną praktykę w przyjmującym państwie członkowskim, zwłaszcza w zakresie prawa pobytu, obowiązków, uprawnień i przywilejów socjalnych, świadczeń i wynagrodzenia, określany jest przez właściwe organy tego państwa członkowskiego zgodnie z obowiązującymi przepisami wspólnotowymi”. Moim zdaniem to uzupełnienie wynika z czasu trwania i cech charakterystycznych stażu adaptacyjnego, który zgodnie z tym samym artykułem oznacza „wykonywanie zawodu regulowanego w przyjmującym państwie członkowskim pod nadzorem wykwalifikowanego przedstawiciela tego zawodu, gdzie takiej praktyce odbywanej pod nadzorem może towarzyszyć dalsze kształcenie.” Status zainteresowanych osób niekoniecznie bowiem ma tę samą treść, ponieważ status wnioskodawców odbywających staż adaptacyjny ma bezwzględnie szerszy zakres niż status wnioskodawców przygotowujących się do testu umiejętności. Niemniej jednak nie wydaje mi się, aby ta różnica w treści prowadziła do różnicy w charakterze, ponieważ właściwe organy są zobowiązane do określenia z takim samym stopniem dokładności zarówno statusu migrujących stażystów, jak i statusu kandydatów do testu umiejętności.

54.      Z całości powyższych rozważań wnioskuję, że właściwe organy są zobowiązane nie tylko do określenia statusu zainteresowanych osób, ale również do zapewnienia, aby był on precyzyjny i jasny, tak aby umożliwić tym osobom poznanie w sposób pewny ich sytuacji prawnej, w szczególności w celu ułatwienia prawidłowego wykonania środków wyrównawczych koniecznych do ich osiedlenia się w przyjmującym państwie członkowskim. Ponadto ten podwójny wymóg obowiązuje niezależnie od metody wybranej przez państwa członkowskie, które zachowują swobodę w określaniu tego statusu albo poprzez opracowanie przepisów szczególnych, albo poprzez odesłanie do przepisów ogólnych. Jednakże niezależnie od przyjętej metody środki krajowe muszą pozwalać na osiągnięcie rezultatu przewidzianego w dyrektywie(22).

55.      Właśnie w świetle całości powyższych rozważań należy zbadać, w drugiej kolejności, zasadność zarzutu podniesionego przez Komisję

56.      W tej kwestii należy podkreślić, że z orzecznictwa Trybunału wynika, że gdy Komisja dostarczy wystarczające dowody wskazujące na to, że krajowe przepisy przyjęte przez pozwane państwo członkowskie nie zapewniają skutecznego wprowadzenia w życie dyrektywy, na tym państwie członkowskim spoczywa ciężar szczegółowego merytorycznego zakwestionowania przedstawionych w ten sposób informacji i wynikających z nich konsekwencji(23).

57.      W niniejszej sprawie jest bezsporne, że art. 13–15 ustawy nr 18/2004 przewidują zasady odbywania stażu adaptacyjnego i testu umiejętności. Natomiast artykuły te nie zawierają, jak twierdzi Komisja, żadnego przepisu dotyczącego statusu zainteresowanych osób ani też nie odsyłają do innych uregulowań w celu określenia tego statusu.

58.      W świetle informacji przekazanych przez Komisję Republika Czeska powołuje się na przepisy krajowe o charakterze ogólnym, których stosowanie zależy od kategorii, do której należą, w świetle ich indywidualnej sytuacji, migrujący stażysta i wnioskodawca, który zamierza przygotować się do testu umiejętności.

59.      Niemniej jednak, nawet gdyby wielość możliwych sytuacji mogła utrudnić przyjęcie jednolitego statusu, takie uzasadnienie nie może zwalniać właściwych organów z ciążącego na nich obowiązku określenia sytuacji prawnej zainteresowanych osób w taki sposób, aby dysponowali one jasnymi i precyzyjnymi informacjami w tym zakresie.

60.      Uważam, że w braku jakiegokolwiek przepisu krajowego umożliwiającego łatwe ustalenie statusu tych osób samo istnienie tych przepisów o charakterze ogólnym nie wystarcza do zapewnienia prawidłowej transpozycji obowiązku przewidzianego w art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36.

61.      W tych okolicznościach proponuję, aby Trybunał uwzględnił pierwszy zarzut podniesiony przez Komisję.

C.      W przedmiocie zarzutu drugiego dotyczącego braku transpozycji art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36

1.      W przedmiocie dopuszczalności zarzutu

a)      Argumenty stron

62.      Republika Czeska podnosi dwa zarzuty niedopuszczalności.

63.      Co się tyczy braku transpozycji art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36, Republika Czeska utrzymuje, że uchybienie to nie zostało podniesione, nawet w sposób zwięzły, w wezwaniu do usunięcia uchybienia i że nie zostało ono przedstawione w sposób spójny i szczegółowy w uzasadnionej opinii. Dodaje ona, że ani w wezwaniu do usunięcia uchybienia, ani w uzasadnionej opinii Komisja nie wskazała rozpatrywanych przepisów prawa czeskiego i że dopiero na etapie skargi miała możliwość zrozumienia, że obowiązek rejestracji w instytucji ubezpieczenia społecznego w przyjmującym państwie członkowskim również należy rozumieć jako obowiązek świadczeniodawcy zawarcia umowy z publiczną kasą chorych. Republika Czeska wywodzi z tego, że Komisja nie dopełniła obowiązku sprecyzowania zarzutu w postępowaniu poprzedzającym wniesienie skargi i rozszerzyła jego przedmiot na etapie skargi.

64.      Ponadto Republika Czeska podkreśla, że obowiązek poinformowania instytucji ubezpieczenia społecznego o świadczonych usługach przed ich świadczeniem lub, w nagłych wypadkach, po ich wykonaniu jest przewidziany w art. 6 akapit drugi tej dyrektywy. Zauważa ona, że naruszenie tego przepisu nie zostało podniesione ani w wezwaniu do usunięcia uchybienia, ani w uzasadnionej opinii, ani też nie zostało wspomniane w skardze ani w jej petitum. Republika Czeska dodaje, że sama istota tego uchybienia nie została poruszona w wezwaniu do usunięcia uchybienia, w związku z czym Komisja rozszerzyła przedmiot zarzutu. Twierdzi ona wreszcie, że w uzasadnionej opinii nie przedstawiono tego zarzutu w sposób jasny i spójny, i wywodzi z tego, że skarga jest niedopuszczalna w tym zakresie.

65.      Komisja ze swej strony uważa, że zarzut ten jest dopuszczalny.

66.      Utrzymuje ona, że treść zarzutu pozostała taka sama od momentu wezwania do usunięcia uchybienia. Komisja twierdzi, że przedstawione przez Republikę Czeską odpowiedzi na wezwanie do usunięcia uchybienia świadczą o tym, że zrozumiała ona przedmiot zarzutu. Podnosi ona, że wobec braku jakiegokolwiek odesłania przez to państwo członkowskie do prawa czeskiego musiała sama szukać właściwych przepisów prawa krajowego, w związku z tym wskazanie tych przepisów jedynie na etapie skargi nie może być analizowane jako zmiana zarzutu.

67.      Komisja przyznaje, że jeśli chodzi o obowiązek informowania instytucji ubezpieczenia społecznego przez świadczeniodawcę, powinna była wskazać „art. 6 akapit drugi” dyrektywy 2005/36. Jednakże zauważa ona, że w wezwaniu do usunięcia uchybienia i w uzasadnionej opinii przypomniała treść tego przepisu i że w swoich uwagach Republika Czeska udzieliła konkretnej odpowiedzi na ten zarzut.

b)      Ocena

68.      Co się tyczy pierwszego zarzutu niedopuszczalności, pragnę przede wszystkim zauważyć, że w wezwaniu do usunięcia uchybienia Komisja wskazała, iż art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36 dotyczący zwolnienia usługodawców zagranicznych z wymogów rejestracji w instytucji ubezpieczenia społecznego nie został transponowany do czeskiego ustawodawstwa krajowego(24).

69.      Pragnę następnie spostrzec, że w uzasadnionej opinii Komisja przeanalizowała odpowiedzi Republiki Czeskiej i wyszczególniła ten zarzut, uściślając, że art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36 przewiduje, iż rejestracja ta nie jest wymagana i że zwykłe informacje od usługodawcy publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego zastępują taki wpis do celów dokonywania rozliczeń z ubezpieczycielem. Komisja wskazała, że przepis ten oznacza, iż okoliczność, że lekarz świadczył usługi medyczne w innym państwie członkowskim pacjentowi objętemu publicznym systemem ubezpieczenia zdrowotnego, nie może skutkować odmową zwrotu kosztów leczenia pacjentowi lub lekarzowi na tej podstawie, że ten ostatni nie jest zarejestrowany w systemie publicznego ubezpieczenia zdrowotnego w przyjmującym państwie członkowskim. Następnie uznała ona, że prawo czeskie nie spełnia tych wymogów(25).

70.      Z powyższego wynika, że wbrew temu, co twierdzi Republika Czeska, zarzut został podniesiony w wezwaniu do usunięcia uchybienia i został wystarczająco sprecyzowany w uzasadnionej opinii.

71.      Ponadto nie można również twierdzić, że Komisja rozszerzyła przedmiot zarzutu na etapie postępowania sądowego. W następstwie odpowiedzi na uzasadnioną opinię przekazanych przez Republikę Czeską Komisja ograniczyła się bowiem do powołania się na nowe przepisy prawa czeskiego na poparcie twierdzenia, że zarzut, którego treści nie zmieniła, jest zasadny.

72.      W świetle wszystkich tych okoliczności uważam, że pierwszy zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Republikę Czeską nie może zostać uwzględniony.

73.      Co się tyczy drugiego zarzutu niedopuszczalności, wystarczy stwierdzić, że w wezwaniu do usunięcia uchybienia(26) Komisja przypomniała w istocie obowiązek udzielenia informacji przez usługodawcę instytucji ubezpieczenia społecznego i wezwała Republikę Czeską do zastosowania się do niego. Ponadto w uzasadnionej opinii(27) Komisja powtórzyła ten zarzut i podkreśliła, że czeskie ustawodawstwo krajowe powinno było nałożyć na tych usługodawców jedynie ten obowiązek.

74.      Wynika z tego moim zdaniem, że Komisja spełniła na etapie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi wymogi dotyczące przedstawienia tego zarzutu i że nie można jej tym bardziej zarzucać, iż podniosła go dopiero w skardze.

2.      W przedmiocie zasadności zarzutu

a)      Argumenty stron

75.      Zdaniem Komisji powołany przez władze czeskie art. 36a ustawy nr 18/2004 nie wystarcza do prawidłowej transpozycji art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36, ponieważ prawo czeskie(28) uzależnia zwrot kosztów ubezpieczonemu od istnienia stosunku umownego między usługodawcą a czeską kasą ubezpieczenia zdrowotnego.

76.      Komisja podnosi, że art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36 zobowiązuje przyjmujące państwo członkowskie do zwolnienia usługodawców mających siedzibę w innym państwie członkowskim z rejestracji „w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w celu dokonywania z ubezpieczycielem rozliczeń związanych ze świadczeniem usług na rzecz osób ubezpieczonych” i że w konsekwencji przepis ten zakazuje państwom członkowskim również uzależnienia od takiej rejestracji zwrotu kosztów lekarzom i pacjentom za świadczenia wykonane w tym zakresie. Komisja uważa, że celem tego artykułu jest zakazanie wszelkich nieuzasadnionych ograniczeń swobody świadczenia usług. Podkreśla ona, że przed wejściem w życie dyrektywy 2005/36 odmowa zwrotu kosztów świadczeń wykonanych pacjentom przez usługodawców mających siedzibę w innym państwie członkowskim bez uprzedniej zgody została uznana za sprzeczną z art. 56 TFUE(29).

77.      Komisja podnosi, że pojęcie „rejestrowania” należy uznać za autonomiczne pojęcie prawa Unii, które należy interpretować z uwzględnieniem kontekstu tego przepisu i celu rozpatrywanego uregulowania, jakim jest zapewnienie poszanowania swobody świadczenia usług.

78.      Pojęcie to obejmuje zatem nie tylko rejestrację, w ścisłym znaczeniu tego słowa, w instytucji uznanej przez państwo członkowskie za jej główną instytucję ubezpieczenia społecznego, lecz obejmuje również inne wymogi administracyjne lub prawne wywołujące skutki równoznaczne z rejestracją, które powinny być przestrzegane w innych instytucjach państwa członkowskiego przyczyniających się w taki lub inny sposób do funkcjonowania systemu ubezpieczenia społecznego.

79.      Komisja zauważa, że zgodnie z posiadanymi przez nią informacjami czeski system ubezpieczenia zdrowotnego jest zorganizowany w taki sposób, że w przypadku gdy lekarze nie zawarli umowy z kasą ubezpieczenia zdrowotnego ubezpieczonego, pacjenci nie otrzymują zwrotu kosztów świadczeń, nawet jeśli opłacają składki do swojej kasy ubezpieczeń. W związku z tym, z wyjątkiem przypadków świadczeń w nagłych wypadkach, pacjent jest zmuszony do zapłaty za świadczenia lekarzowi bez możliwości zwrotu kosztów ze swojej kasy ubezpieczenia zdrowotnego.

80.      Komisja spostrzega, że zawarcie tych umów z kasą ubezpieczenia zdrowotnego jest przedmiotem złożonego procesu i że uzyskanie takiej umowy nie jest automatyczne, lecz jest przedmiotem wymagającej procedury selekcji, w związku z czym nie można zawrzeć umowy ad hoc w ramach swobody świadczenia usług objętej art. 56 TFUE.

81.      Komisja wywodzi z tego, że ów obowiązek zawarcia umowy z kasą ubezpieczenia zdrowotnego pacjenta, aby móc dokonać rozliczeń z ubezpieczycielami w rozumieniu art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36, należy uznać za obowiązek wchodzący w zakres pojęcia „rejestracji”.

82.      Komisja przyznaje, że prawo Unii co do zasady nie stoi na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie uzależniało zwrot kosztów leczenia od spełnienia określonych wymogów, lecz uważa, że art. 6 akapit pierwszy lit. b) dyrektywy 2005/36 sprzeciwia się wymogom administracyjnym, które, podobnie jak rejestracja, czynią całkowicie niemożliwym zwrot kosztów świadczeń udzielonych w ramach świadczenia usług.

83.      Komisja dodaje, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału(30) czeski system zwrotu kosztów opieki zdrowotnej narusza również art. 56 TFUE, którego wyrazem jest art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36, oraz że realizacja podstawowych swobód zagwarantowanych w tym traktacie zobowiązuje państwa członkowskie do dostosowania ich systemów ubezpieczenia społecznego.

84.      Twierdzi ona, że pojęcie „publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego” w rozumieniu art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36 jest szersze niż pojęcie ubezpieczyciela i że obejmuje ono również kasy ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ są one odpowiedzialne za zwrot kosztów usług medycznych świadczonych pacjentom w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

85.      Republika Czeska utrzymuje, że zarzut drugi jest bezzasadny.

86.      Uważa ona, że przewidziany w prawie czeskim obowiązek zawarcia umowy z kasą ubezpieczenia zdrowotnego nie może być utożsamiany z obowiązkiem rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36 i odsyła w tym względzie do wyroku Komisja/Hiszpania(31).

87.      Republika Czeska podnosi, że analiza Komisji nie znajduje potwierdzenia w brzmieniu art. 6 dyrektywy 2005/36, który odróżnia z jednej strony publiczną instytucję ubezpieczenia społecznego, w której rejestracja nie jest wymagana od z drugiej strony ubezpieczyciela na rzecz którego są fakturowane świadczenia. Tymczasem rozpatrywana kasa ubezpieczenia zdrowotnego jest ubezpieczycielem w rozumieniu tego przepisu, a nie publiczną instytucją ubezpieczenia społecznego w rozumieniu tego przepisu.

88.      Republika Czeska zauważa, że system ubezpieczenia społecznego, w ramach którego koszty świadczeń poza świadczeniami w nagłych wypadkach są zwracane wyłącznie partnerom umownym, jest całkowicie powszechny w Unii i pozwala na zapewnienie temu systemowi stabilności finansowej, jakości i dostępności świadczeń medycznych.

89.      Odsyła ona również do motywu 38 dyrektywy 2005/36, który jej zdaniem potwierdza jej analizę, zgodnie z którą dyrektywa ta nie dotyczy świadczenia usług zdrowotnych i zwrotu ich kosztów.

b)      Ocena

90.      Przed zbadaniem zasadności tego zarzutu należy dokładnie określić jego przedmiot. W tym względzie należy zauważyć, że Komisja zarzuca Republice Czeskiej w istocie, że nie dokonała transpozycji art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36 w odniesieniu, po pierwsze, do zwolnienia usługodawców prowadzących działalność w innym państwie członkowskim z obowiązku rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w przyjmującym państwie członkowskim, a po drugie, do obowiązku informowania tej instytucji przez usługodawcę.

91.      Wynika z tego moim zdaniem, że w ramach niniejszej skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego zgodność przepisów krajowych przyjętych przez Republikę Czeską może być oceniana wyłącznie w świetle tego artykułu, a nie w świetle innych przepisów prawa Unii, takich jak art. 56 TFUE. Wnioskuję z tego, że argumenty przedstawione przez Komisję na podstawie tego artykułu nie mają znaczenia dla sprawy.

92.      Mając to na uwadze, aby zrozumieć znaczenie i zakres przepisów art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36, należy najpierw przypomnieć cele tej dyrektywy oraz system, który ustanawia ona w dziedzinie świadczenia usług.

93.      Co się tyczy celów dyrektywy 2005/36, z jej motywu 4 wynika, że ma ona na celu ułatwienie swobodnego świadczenia usług poprzez ustanowienie szczegółowych przepisów zmierzających do poszerzenia możliwości prowadzenia działalności zawodowej pod tytułem zawodowym w oryginalnym brzmieniu.

94.      W tym kontekście dyrektywa 2005/36 ustanawia w tytule II(32) uproszczoną procedurę uznawania dla usługodawców. System ten, który opiera się na zasadzie swobodnego świadczenia usług(33), jest związany ze specyfiką tego świadczenia, która zgodnie z art. 5 ust. 2 tej dyrektywy odpowiada tymczasowemu i okazjonalnemu wykonywaniu zawodu w przyjmującym państwie członkowskim(34).

95.      Niemniej jednak dyrektywa godzi zasadę swobody świadczenia usług z interesami przyjmującego państwa członkowskiego. I tak, zwalniając usługodawcę z mechanizmu uznawania kwalifikacji, dyrektywa ta upoważnia państwa członkowskie, zgodnie z jej art. 7 ust. 1, do wymagania uprzedniego oświadczenia(35) przed świadczeniem usług po raz pierwszy, co ma na celu, między innymi, w przypadku zawodów mających wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo publiczne, przeprowadzenie ograniczonej kontroli kwalifikacji zawodowych usługodawcy. Po zakończeniu kontroli właściwy organ musi, nie później niż w terminie miesiąca od otrzymania oświadczenia(36), wydać decyzję o zezwoleniu na świadczenie usług lub o nałożeniu obowiązku zdania testu umiejętności.

96.      To właśnie w ramach tego systemu, w celu ograniczenia przeszkód w swobodnym świadczeniu usług, art. 6 dyrektywy 2005/36 przewiduje, że przyjmujące państwo członkowskie zwalnia usługodawców prowadzących działalność w innym państwie członkowskim z wymogów nałożonych na osoby wykonujące działalność na jego terytorium w lit. a) w zakresie uzyskania zezwolenia, rejestracji albo członkostwa w organizacji lub instytucji zawodowej oraz w lit. b) w zakresie „rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w celu dokonywania z ubezpieczycielem rozliczeń związanych ze świadczeniem usług na rzecz osób ubezpieczonych”. W artykule tym uściślono, że „[j]ednakże usługodawca informuje instytucję, o której mowa w lit. b), o świadczonych usługach przed ich świadczeniem, albo, w nagłych wypadkach, po ich wykonaniu”.

97.      Przy wykładni art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36 może być pomocny wyrok Komisja/Hiszpania, na który powołuje się Republika Czeska. W tamtej sprawie Komisja, która wniosła do Trybunału skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, zarzuciła Królestwu Hiszpanii niedokonanie transpozycji art. 18 dyrektywy 93/16/EWG(37), którego przepisy odpowiadają(38) przepisom art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36. Argumentacja Komisji opierała się zasadniczo na okoliczności, że przepisy tego państwa członkowskiego uzależniały zwrot kosztów świadczeń zdrowotnych od przynależności lekarza do krajowego systemu opieki zdrowotnej.

98.      Oddalając ten zarzut, Trybunał uznał najpierw, że ani art. 18 dyrektywy 93/16, ani żaden inny jej przepis nie mają na celu usunięcia wszystkich przeszkód, które mogłyby istnieć w państwach członkowskich w odniesieniu do zwrotu kosztów świadczeń medycznych przez instytucję ubezpieczeniową, do której lekarz mający siedzibę w innym państwie członkowskim nie należy(39). Trybunał wskazał następnie, że taki obowiązek wykraczałby poza ramy dyrektywy o wzajemnym uznawaniu dyplomów i nie byłby zgodny z motywem 22 dyrektywy 93/16, z którego wynika, że dyrektywa ta nie wpływa na kompetencje państw członkowskich w zakresie organizowania ich krajowych systemów zabezpieczenia społecznego(40).

99.      Z wyroku tego wynika zatem, że Trybunał dokonuje rozróżnienia pomiędzy nałożonym na przyjmujące państwo członkowskie obowiązkiem zwolnienia usługodawcy z rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego z jednej strony a organizacją przez to państwo systemu zwrotu kosztów świadczeń zdrowotnych z drugiej strony.

100. Wydaje mi się więc, że wbrew temu, co twierdzi Komisja, rozumowanie przyjęte przez Trybunał w wyroku Komisja/Hiszpania pozostaje istotne dla oceny zasadności niniejszego zarzutu.

101. W tym względzie z brzmienia art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36 wynika, że zwrot kosztów świadczeń medycznych udzielonych przez usługodawcę nie może być uzależniony od jego rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego. Z brzmienia tego przepisu nie wynika zatem w żaden sposób, że poza przewidzianym w nim zwolnieniem usługodawca nie jest zobowiązany do dopełnienia formalności związanych z fakturowaniem świadczeń zdrowotnych związanych z organizacją systemu ubezpieczeń społecznych przyjmującego państwa członkowskiego. Wynika z tego moim zdaniem, że wspomniany przepis nie reguluje zasad zwrotu kosztów świadczeń zdrowotnych przewidzianych w przepisach krajowych państwa członkowskiego.

102. Taka wykładnia znajduje ponadto potwierdzenie w treści motywu 38 dyrektywy 2005/36, zgodnie z którym „[p]rzepisy niniejszej dyrektywy nie wpływają na kompetencje państw członkowskich w zakresie organizacji ich krajowego systemu ubezpieczeń społecznych oraz określania działań, które należy w ramach tego systemu realizować.” Zgodnie z tą logiką dyrektywa ta nie przewiduje żadnego ogólnego mechanizmu regulującego stosunki między uznawaniem kwalifikacji a krajowymi systemami ubezpieczeń społecznych. Wydaje mi się zatem, że trudno jest uznać, iż wykonywanie zawodu w przyjmującym państwie członkowskim, choćby w sposób tymczasowy i okazjonalny, wiąże się z prawem do uzyskania, bez konieczności dopełnienia formalności przewidzianych w przepisach krajowych, zwrotu kosztów świadczeń zdrowotnych z systemu ubezpieczeń społecznych tego państwa członkowskiego.

103. W tych okolicznościach wątpię, jak Trybunał wskazał już w wyroku Komisja/Hiszpania, aby prawodawca Unii, ustanawiając art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36, zamierzał nadać zwolnieniu z rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego taki zakres, który miałby wpływ na organizację systemu ubezpieczeń społecznych państwa członkowskiego. Innymi słowy, uważam, że przepis ten nie może być interpretowany tak szeroko i w rzeczywistości jego jedynym celem w ramach systemu ustanowionego przez tę dyrektywę jest pominięcie formalności rejestracji, które wyraźnie przewiduje.

104. W świetle całości powyższych rozważań uważam, że Komisja nie ma podstaw, by twierdzić, iż ciążący na przyjmującym państwie członkowskim obowiązek zwolnienia usługodawców z rejestracji w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego oznacza obowiązek zwolnienia usługodawców z obowiązku zawarcia umowy z kasą ubezpieczenia zdrowotnego pacjenta.

105. W konsekwencji proponuję, aby Trybunał oddalił zarzut drugi, dotyczący braku transpozycji art. 6 lit. b) dyrektywy 2005/36.

D.      W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego braku transpozycji art. 21 ust. 6 i art. 31 ust. 3 dyrektywy 2005/36

1.      W przedmiocie dopuszczalności zarzutu

a)      Argumenty stron

106. Republika Czeska podnosi trzy zarzuty niedopuszczalności.

107. W pierwszej kolejności utrzymuje ona, że czwarty zarzut nie został w ogóle zawarty w sentencji uzasadnionej opinii i że tego rodzaju pominięcie nie może zostać naprawione, ponieważ prowadzi do zasadniczej rozbieżności między tą sentencją a żądaniami skargi. Republika Czeska dodaje, że ta nieprawidłowość, której nie usunięto w dodatkowej uzasadnionej opinii, pozbawiła ją wszelkiej pewności co do dokładnego zakresu zarzucanego jej przez Komisję naruszenia prawa Unii.

108. W drugiej kolejności Republika Czeska podnosi, że Komisja zmieniła przedmiot zarzutu w skardze w stosunku do postępowania poprzedzającego wniesienie skargi. W tej kwestii twierdzi ona, że na etapie uzasadnionej opinii i wezwania do usunięcia uchybienia zarzut ten dotyczył wyłącznie przewidzianej w prawie czeskim nazwy zawodu „pielęgniarki praktycznej”, która miała stwarzać ryzyko pomylenia jej z zawodem pielęgniarki ogólnej, który odpowiada nazwie „pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną”, o której mowa w dyrektywie 2005/36. Republika Czeska wywodzi z tego, że zarzut ten różni się od zarzutu podniesionego w skardze, ponieważ dotyczy on obecnie dokładnego zakresu czynności zawodowych pielęgniarek praktycznych.

109. W trzeciej kolejności, według niej zarzutu czwartego nie sformułowano w sposób spójny i precyzyjny, w szczególności ze względu na to, że w pkt 115 skargi Komisja streściła analizę tego zarzutu wyłącznie poprzez odniesienie do nazwy zawodu pielęgniarki praktycznej, nie wspominając o kwestii nakładania się czynności tych zawodów.

110. Komisja ze swej strony uważa, że zarzut ten jest dopuszczalny.

111. Co się tyczy pierwszego zarzutu niedopuszczalności, uważa ona, że pominięcie zarzutu w sentencji uzasadnionej opinii, które które według niej jest „błędem administracyjnym”, nie miało wpływu na prawo Republiki Czeskiej do obrony, ponieważ przedstawiła ona uwagi w przedmiocie tego zarzutu.

112. W odniesieniu do drugiego i trzeciego zarzutu niedopuszczalności, Komisja utrzymuje, że ani nie zmieniła, ani nie rozszerzyła przedmiotu rzeczonego zarzutu, który został określony w uzasadnionej opinii, ponieważ w wezwaniu do usunięcia uchybienia powołała się na naruszenie obowiązku, o którym mowa w art. 21 ust. 6 i art. 31 ust. 3 dyrektywy 2005/36. Komisja podkreśla, że na etapie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi wskazała, iż dyrektywa ta nie stoi na przeszkodzie temu, aby niektóre czynności wykonywane w ramach zawodu pielęgniarki mogły być również wykonywane przez inne osoby, o niższych kwalifikacjach, niemniej jednak nie może być żadnej niejasności co do różnych poziomów kwalifikacji zawodowych i kompetencji osób danego zawodu.

113. Ponadto w swojej odpowiedzi władze czeskie miały powołać się na różnice między czynnościami zawodowymi „pielęgniarki ogólnej” i „pielęgniarki praktycznej” i w związku z tym miały doskonale rozumieć, że Komisja zarzuca współistnienie tych zawodów.

b)      Ocena

114. Jak już wskazałem, Trybunał konsekwentnie orzeka, że uzasadniona opinia oraz skarga Komisji muszą opierać się na tych samych zarzutach co wezwanie do usunięcia uchybienia rozpoczynające postępowanie poprzedzające wniesienie skargi. Nawet jeśli taki wymóg nie może iść tak daleko, aby w każdym przypadku nakładać obowiązek zachowania identycznej treści, to jednak przedmiot sporu nie może zostać rozszerzony lub zmieniony w postępowaniu sądowym(41).

115. W niniejszej sprawie z wezwania do usunięcia uchybienia(42) i uzasadnionej opinii(43) wynika, że na etapie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi Komisja wskazała, iż prawo czeskie przewiduje zawód „pielęgniarki ogólnej”, którego przedstawiciele mogą posługiwać się tytułem zawodowym „pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną”, o którym mowa w dyrektywie 2005/36. Komisja wskazała, że w prawie czeskim ustanowiono również zawód „pielęgniarki praktycznej” i że uprawnienie do posługiwania się tym tytułem zawodowym wiąże się z kształceniem, którego poziom nie odpowiada minimalnym wymogom przewidzianym w art. 31 ust. 3 tej dyrektywy. Komisja podniosła, że terminy „ogólna” i „praktyczna” stwarzają dla pacjentów i specjalistów z państw członkowskich ryzyko pomylenia tych dwóch zawodów. Wywiodła ona z tego, że konieczna jest zmiana tytułu zawodowego „pielęgniarki praktycznej” poprzez dodanie do niego słowa „asystentka” oraz zmiana warunków kształcenia tego zawodu.

116. Na etapie postępowania w sprawie skargi Komisja podnosi, że podniesiony przez nią zarzut opiera się zasadniczo na okoliczności, iż czynności zawodowe „pielęgniarki ogólnej” i „pielęgniarki praktycznej” są w dużym stopniu porównywalne, w związku z czym Republika Czeska nie mogła stworzyć równoległego zawodu, nie podważając skuteczności dyrektywy 2005/36 i nie obchodząc jej wymogów. Na poparcie tej argumentacji Komisja przeprowadza szczegółową analizę porównawczą czynności przypisanych tym zawodom.

117. Wynika z tego, że nawet jeśli zarzut przedstawiony w skardze zmierza do identycznego stwierdzenia naruszenia art. 21 ust. 6 i art. 31 ust. 3 dyrektywy 2005/36, dotyczy on obecnie zasadniczo dokładnego charakteru czynności zawodowych pielęgniarek praktycznych oraz pogłębionej analizy podobieństwa tych czynności z czynnościami pielęgniarek ogólnych, podczas gdy wezwanie do usunięcia uchybienia i uzasadniona opinia dotyczyły ryzyka pomyłki wynikającej z nazw tych dwóch zawodów.

118. Wydaje mi się, że postępując w ten sposób, Komisja nie ograniczyła się do sprecyzowania tego zarzutu, lecz zasadniczo zmieniła jego przedmiot, przenosząc debatę do kwestii, która nie była przedmiotem dyskusji między stronami w toku postępowania poprzedzającego wniesienie skargi. W tych okolicznościach wydaje się, że Republika Czeska została pozbawiona możliwości skutecznego przedstawienia argumentów na swoją obronę wobec zarzutu podniesionego przez Komisję.

119. Co więcej, należy zauważyć, że zarzut podniesiony w skardze ma szczególnie techniczny charakter, ponieważ wiąże się z pogłębioną analizą czynności powierzonych odpowiednio zawodom „pielęgniarki ogólnej” i „pielęgniarki praktycznej”. Wydaje mi się zatem, że skoro kwestia ta nie była przedmiotem dyskusji w postępowaniu poprzedzającym wniesienie skargi, Trybunał nie będzie dysponował informacjami pozwalającymi mu na wydanie orzeczenia z pełną znajomością stanu faktycznego.

120. W konsekwencji proponuję, aby Trybunał uznał czwarty zarzut za niedopuszczalny.

2.      W przedmiocie zasadności zarzutu

121. Jak już wyjaśniłem, uchybienie wpływające na prawidłowość postępowania uniemożliwia ocenę istoty tego zarzutu. W tych okolicznościach nie wydaje mi się, aby stwierdzenie jego zasadności było możliwe.

E.      W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego braku transpozycji art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36

1.      W przedmiocie dopuszczalności zarzutu

a)      Argumenty stron

122. Republika Czeska, na poparcie podniesionych przez nią zarzutów niedopuszczalności, podnosi, że Komisja nie wskazała w sposób spójny i precyzyjny zarzucanego naruszenia prawa Unii.

123. W szczególności Komisja miała nie wskazać wyraźnie w uzasadnionej opinii przepisów prawa czeskiego, które uważała za sprzeczne z art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, ani nawet dokładnej istoty uchybienia, które zarzucała Republice Czeskiej.

124. Ponadto również sama skarga ma nie pozwalać na dokładne określenie zakresu uchybienia, gdyż odnosi się ona niekiedy do art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 jako całości, a niekiedy jedynie do lit. c), e) i f) tego przepisu.

125. Ponadto, zdaniem Republiki Czeskiej, na etapie skargi Komisja nie powołuje się już na przepisy prawa czeskiego, które przytoczyła w wezwaniu do usunięcia uchybienia, a powołuje się obecnie na inne przepisy tego prawa. Wywodzi ona z tego, że Komisja rozszerzyła przedmiot rzeczonego zarzutu.

126. Ze swej strony Komisja uważa, że zarzut piąty jest dopuszczalny.

127. Podnosi ona, że już w wezwaniu do usunięcia uchybienia zarzuciła Republice Czeskiej niedostateczną transpozycję art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 i że odniosła się do dekretu nr 187/2009 Sb(44).ze względu na to, że nie transponował on niektórych obowiązków wynikających z prawa Unii, a nie z tego względu, że to prawo naruszał. Nie ma zatem większego znaczenia fakt, że akt ten nie jest już przywoływany w skardze.

128. Następnie Komisja w uzasadnionej opinii miała powołać się na ustawę nr 95/2004, ze względu na uwagi przekazane przez Republikę Czeską w przedmiocie wezwania do usunięcia uchybienia.

129. Komisja dodaje, że w uzasadnionej opinii, w następstwie uwag tego państwa członkowskiego dotyczących wezwania do usunięcia uchybienia, ostatecznie ograniczyła zakres zarzutu do art. 45 ust. 2 lit. c), częściowo lit. e) oraz lit. f) dyrektywy 2005/36 i że taki jest również zakres tego zarzutu w skardze.

b)      Ocena

130. Co się tyczy zarzutu niedopuszczalności opartego na zmianie przedmiotu sporu, pragnę zauważyć, że Komisja wskazała w wezwaniu do usunięcia uchybienia(45), iż czeskie prawo, a mianowicie art. 4 ust. 2 dekretu nr 187/2009 Sb., nie transponuje art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, ponieważ nie wspomina o czynnościach, o których mowa w lit. c), f) i h)-j) tego przepisu, a wspomina jedynie o niektórych czynnościach, o których mowa w lit. e) tego przepisu.

131. W uwagach dotyczących wezwania do usunięcia uchybienia(46) Republika Czeska zauważyła, że art. 4 ust. 2 dekretu nr 187/2009 reguluje minimalne wymogi w zakresie nabywania kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodu farmaceuty. Dodała ona, że art. 10 ust. 2 ustawy nr 95/2004 reguluje czynności, które farmaceuta ma prawo wykonywać w sposób samodzielny.

132.  W uzasadnionej opinii(47) Komisja przeanalizowała właściwe przepisy tych dwóch ustaw i zauważyła, że prawo czeskie uzależnia samodzielne wykonywanie przez farmaceutę czynności, o których mowa w art. 45 ust. 2 lit. c), f) dyrektywy 2005/36 oraz niektórych czynności, o których mowa w art. 45 ust. 2 lit. e) od odbycia dodatkowego kształcenia specjalistycznego. Komisja wywiodła z tego, że nie wymieniając tych czynności wśród czynności, które może wykonywać farmaceuta posiadający podstawowe kwalifikacje, Republika Czeska uchybiła zobowiązaniom wynikającym z tego artykułu. Argumentację te następnie powtórzono i rozwinięto w skardze.

133. Z powyższego wynika, że już w wezwaniu do usunięcia uchybienia Komisja podniosła, iż prawo czeskie nie gwarantuje farmaceutom uprawnień do wykonywania niektórych czynności wymienionych w art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36. Następnie w uzasadnionej opinii i w skardze Komisja rozwinęła ten zarzut w świetle przepisów prawa krajowego przytoczonych przez Republikę Czeską w jej uwagach dotyczących wezwania do usunięcia uchybienia. Wydaje mi się, że odwołując się do nowych przepisów prawa czeskiego, Komisja nie rozszerzyła zarzutu przedstawionego w wezwaniu do usunięcia uchybienia, lecz sprecyzowała jego przedmiot w ramach kontradyktoryjnej wymiany zdań nierozerwalnie związanej z prawidłowym przebiegiem postępowania kontradyktoryjnego.

134. Uważam również, że nie można zarzucać Komisji, iż nie przedstawiła zarzutu w sposób precyzyjny i spójny, zarówno na etapie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, jak i na etapie postępowania sądowego. Z powyższych rozważań wynika bowiem, że zarówno w uzasadnionej opinii, jak i w skardze Komisja przedstawiła powody, dla których uważa, że przepisy prawa czeskiego, które dokładnie wymieniła, naruszają obowiązki wynikające z art. 45 ust. 2 lit. c), częściowo z lit. e) oraz z lit. f).

135. W tych okolicznościach uważam, że Republika Czeska nie ma podstaw, by twierdzić, że zarzut piąty jest niedopuszczalny.

2.      W przedmiocie zasadności zarzutu

a)      Argumenty stron

136. Komisja wyjaśnia, że art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 wymaga, aby państwa członkowskie gwarantowały farmaceutom, którzy spełniają podstawowe wymogi w zakresie kwalifikacji zawodowych określone w art. 44 tej dyrektywy, możliwość wykonywania czynności wymienionych w jej art. 45 ust. 2, z jedynym warunkiem, w stosownych przypadkach, spełnienia wymogu posiadania dodatkowego doświadczenia zawodowego. Wynika z tego, że państwo członkowskie nie może nakładać na wykonywanie tych czynności innych ograniczeń niż ograniczenie związane z wymogiem dodatkowego doświadczenia zawodowego.

137. Komisja utrzymuje, że Republika Czeska nie dokonała transpozycji tego przepisu w odniesieniu do niektórych czynności wymienionych w art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, uzależniając samodzielne wykonywanie tych czynności od dodatkowych kwalifikacji specjalistycznych. Dokładniej rzecz ujmując, Komisja podnosi w szczególności, że przepisy prawa czeskiego zawarte w § 11 ust. 7–11 ustawy nr 95/2004 wymagają ukończenia dodatkowego kształcenia specjalistycznego w celu samodzielnego wykonywania czynności w następującym zakresie:

–        technologii farmaceutycznych,

–        metod laboratoryjnych i analitycznych w dziedzinie zdrowia,

–        radiofarmaceutycznych produktów leczniczych,

–        farmacji praktycznej w aptece,

–        farmacji klinicznej,

–        farmacji szpitalnej.

138. Komisja zauważa również, że z § 11 ust. 12 tej ustawy wynika, iż przed uzyskaniem tych specjalistycznych kwalifikacji farmaceuta może wykonywać czynności, o których mowa w ust. 7–11 tego przepisu, wyłącznie pod zawodowym nadzorem osoby wykonującej zawód medyczny, posiadającej już te kwalifikacje.

139. Zdaniem Komisji wspomniane czynności odpowiadają czynnościom wymienionym w art. 45 ust. 2 lit. c), częściowo w lit. e) oraz w lit. f) dyrektywy 2005/36.

140. Komisja podnosi, że ustanowione w prawie czeskim wymogi dotyczące dodatkowego kształcenia specjalistycznego lub nadzoru zawodowego nie są zgodne z celem i systematyką sekcji 7 dyrektywy 2005/36, zatytułowanej „Farmaceuci”. Uważa ona bowiem, że farmaceuci, których kwalifikacje zawodowe spełniają minimalne wymogi harmonizacji, powinni być uprawnieni do wykonywania wszystkich czynności wymienionych w art. 45 ust. 2 tej dyrektywy, z jedynym warunkiem, w stosownych przypadkach, posiadania dodatkowego doświadczenia zawodowego. Komisja wywodzi z tego, że dodatkowe ograniczenia nałożone przez prawo czeskie stanowią naruszenie tego artykułu i przeszkodę dla swobodnego przepływu.

141. Ze swej strony Republika Czeska uważa, że zarzut ten jest bezzasadny.

142. W pierwszej kolejności utrzymuje ona, że art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 nie obejmuje czynności, w odniesieniu do których prawo czeskie wymaga kwalifikacji specjalistycznych ze strony farmaceutów. Republika Czeska podnosi, że używając w tym artykule wyrażenia „co najmniej”, prawodawca Unii przyznał, że mogą istnieć inne czynności, wymagające szczególnej specjalizacji, do wykonania których nie powinni być uprawnieni farmaceuci posiadający standardowe kwalifikacje w rozumieniu dyrektywy 2005/36. Wskazuje ona, że w wysoce wyspecjalizowanych dziedzinach farmacji brak doświadczenia i nadzoru zawodowego może mieć daleko idące konsekwencja dla życia i zdrowia dużej liczby osób.

143. Republika Czeska uważa, że czynności wymienione w § 11 ust. 7–11 ustawy nr 95/2004, które przedstawiła w szczegółowy sposób, należą do tej kategorii i nie odpowiadają „zwykłym” czynnościom wymienionym w art. 45 ust. 2 lit. c), e) i f) dyrektywy 2005/36.

144. W drugiej kolejności Republika Czeska podnosi, że te specjalistyczne kwalifikacje dotyczą wyłącznie samodzielnego wykonywania danych czynności i że zgodnie z § 11 ust. 12 ustawy nr 95/2004 każdy farmaceuta może wykonywać wszystkie czynności, do których wymagane są specjalistyczne kwalifikacje, pod zawodowym nadzorem osoby wykonującej zawód medyczny, posiadającej te kwalifikacje. Takie rozwiązanie ma być zatem w pełni zgodne z art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, ponieważ przepis ten wymaga jedynie, aby osoby posiadające kwalifikacje zawodowe farmaceuty miały możliwość podejmowania niektórych czynności i ich wykonywania. Artykuł ten ma nie wymagać natomiast, aby czynności w nim wymienione były wykonywane wyłącznie w sposób samodzielny.

145. W trzeciej kolejności Republika Czeska wskazuje, że zgodnie z art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36 państwa członkowskie mogą wymagać zdobycia dodatkowego doświadczenia zawodowego, w celu umożliwienia wykonywania niektórych czynności przez farmaceutę. W tym względzie zauważa ona, że zgodnie z § 11 ust. 1 ustawy nr 95/2004 rzeczone kwalifikacje specjalistyczne można nabyć albo przez kształcenie specjalizacyjne, albo przez dodatkowe doświadczenie zawodowe. Republika Czeska wywodzi z tego, że przepis ten pozostawia wybór między dwiema metodami nabycia kompetencji specjalistycznych, tak że farmaceuta nie jest zobowiązany do odbycia kształcenia specjalizacyjnego, aby móc wykonywać czynności wymagające kompetencji specjalistycznych.

b)      Ocena

146. Na wstępie należy przypomnieć, że dyrektywa 2005/36 ustanawia w rozdziale III tytułu III system automatycznego wzajemnego uznawania mający zastosowanie do siedmiu zawodów, w tym do zawodu farmaceuty(48). System ten opiera się z jednej strony na określeniu minimalnych wymogów w zakresie kształcenia, których wszystkie Państwa członkowskie muszą przestrzegać, a z drugiej strony na automatycznym uznawaniu wszystkich dyplomów spełniających te wymogi. 

147. W tych ramach art. 44 i 45(49) rzeczonej dyrektywy określają standardy kształcenia mające zastosowanie do farmaceutów i czynności do wykonywania których są uprawnieni na podstawie tych kwalifikacji. Dokładniej rzecz ujmując, art. 45 ust. 2 wspomnianej dyrektywy przewiduje, że „[p]aństwa członkowskie gwarantują osobom posiadającym dokument potwierdzający posiadanie wykształcenia z zakresu farmacji na poziomie uniwersyteckim lub poziomie uznawanym za równorzędny, spełniający warunki określone w art. 44, możliwość podejmowania i wykonywania – w stosownych przypadkach pod warunkiem posiadania dodatkowego stażu zawodowego – co najmniej następujących czynności”. Czynności te obejmują w lit. c) tego przepisu testowanie produktów leczniczych w laboratorium przeznaczonym do tego celu, w lit. e) sporządzanie, testowanie, składowanie i wydawanie produktów leczniczych w ogólnie dostępnych aptekach(50) oraz w lit. f) sporządzanie, testowanie, składowanie i wydawanie produktów leczniczych w szpitalach.

148. W niniejszej sprawie § 11 ustawy nr 95/2004 uzależnia samodzielne wykonywanie niektórych czynności przez farmaceutę od nabycia kompetencji specjalistycznych, w ten sposób, że przed tym nabyciem farmaceuta może wykonywać te czynności wyłącznie pod nadzorem osoby wykonującej zawód medyczny, która posiada te kompetencje.

149. W celu dokonania oceny zasadności tego zarzutu konieczne jest w pierwszej kolejności zbadanie, czy wymagany przez prawo czeskie warunek dotyczący nabycia specjalistycznych kompetencji jest zgodny z wymogami art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, który zezwala państwom członkowskim na uzależnienie wykonywania czynności farmaceuty jedynie od dodatkowego doświadczenia zawodowego.

150. W tym względzie należy zauważyć, że zgodnie z art. 3 lit. f) dyrektywy 2005/36 przez „doświadczenie zawodowe” należy rozumieć „faktyczne i zgodne z prawem wykonywanie danego zawodu w państwie członkowskim”(51). Moim zdaniem z definicji tej wynika, że doświadczenie to powinno mieć konkretny i rzeczywisty charakter pozwalający farmaceucie na wykonywanie, po tej praktyce, danej działalności.

151. Ponadto, jak wynika z brzmienia art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, doświadczenie to może stanowić jedynie uzupełnienie kształcenia odbytego uprzednio przez farmaceutę na warunkach wymaganych przez tę dyrektywę. Państwo członkowskie nie może zatem wymagać doświadczenia zawodowego posiadającego w rzeczywistości charakter dodatkowego dyplomowanego wykształcenia, bez obejścia systemu wzajemnego uznawania kwalifikacji regulujących zawód farmaceuty.

152. Pragnę jednak zauważyć, że zgodnie z § 11 ust. 1 ustawy nr 95/2004 farmaceuta uzyskuje specjalistyczne kompetencje albo w wyniku ukończenia specjalistycznego kształcenia zakończonego egzaminem, albo przez zdobycie dodatkowego doświadczenia zawodowego.

153. Pierwsza przesłanka, polegająca na ukończeniu specjalistycznego kształcenia ewidentnie nie odpowiada definicji dodatkowego doświadczenia zawodowego, którą proponuję Trybunałowi przyjąć.

154. Jeśli chodzi o drugą z tych przesłanek, uważam, że pomimo jej nazwy również nie odpowiada ona tej definicji. W związku z tym pragnę zauważyć, że zgodnie z § 11 ustawy nr 95/2004(52) wniosek o wpis do rejestru na podstawie dodatkowego doświadczenia zawodowego należy złożyć w akredytowanej placówce oraz że po upływie tego okresu kształcenia poświadczonego zaświadczeniem minister wydaje dyplom kompetencji specjalistycznych. Wydaje mi się, że biorąc pod uwagę te warunki, dodatkowe doświadczenie zawodowe regulowane przez prawo czeskie jest równoznaczne z dodatkowym kształceniem specjalistycznym.

155. Niemniej jednak samo to stwierdzenie nie wystarcza do wykazania zasadności zarzutu podniesionego przez Komisję.

156. W drugiej kolejności należy bowiem ustalić, w jakim zakresie przyjmujące państwo członkowskie ma prawo wymagać, w odniesieniu do niektórych czynności zawodowych farmaceutów, zdobycia specjalistycznych kompetencji wykraczających poza wymóg dodatkowego doświadczenia zawodowego w rozumieniu art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36.

157. W tej kwestii uważam, że analiza językowa tego przepisu dostarcza użytecznych wskazówek interpretacyjnych. Z jego brzmienia wynika bowiem, że farmaceuci, o ile spełniają wymogi w zakresie wykształcenia nałożone przez dyrektywę 2005/36, powinni być uprawnieni do podejmowania czynności wymienionych w rzeczonym przepisie. Wydaje mi się, że z użycia wyrażenia „co najmniej” wynika jednoznacznie, iż art. 45 ust. 2 wspomnianej dyrektywy nakłada na państwa członkowskie jedynie obowiązek zagwarantowania możliwości wykonywania wymienionych w nim czynności, pod warunkiem, w stosownym przypadkach, posiadania dodatkowego doświadczenia zawodowego(53). Wynika z tego odpowiednio, że państwa te mają pełną swobodę uzależnienia wykonywania innych czynności, które nie są wymienione w tym przepisie od bardziej rygorystycznych wymogów kształcenia(54).

158. Taka wykładnia znajduje ponadto potwierdzenie w lekturze motywu 25 dyrektywy 2005/36, z którego wynika, że poza minimalnym zakresem działalności, do której powinni być uprawnieni farmaceuci spełniający podstawowe warunki kształcenia, państwa członkowskie zachowują swobodę w zakresie ustanowienia dodatkowych warunków kształcenia w celu wykonywania czynności nieobjętych tym minimalnym zakresem(55).

159. Ponadto pragnę zauważyć, że w myśl motywu 44 tej dyrektywy „[n]iniejsza dyrektywa nie narusza przepisów niezbędnych dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia i konsumentów”. Wydaje mi się, że sformułowanie to odzwierciedla wolę prawodawcy Unii, aby, dla osiągnięcia tego celu, pozostawić państwom członkowskim możliwość żądania kształcenia specjalistycznego w odniesieniu do niektórych rodzajów czynności wymagających wysokiego stopnia wiedzy fachowej.

160. To właśnie w świetle tych elementów wykładni należy zbadać, czy czynności, w odniesieniu do których przepisy czeskie wymagają zdobycia specjalistycznych kwalifikacji, wchodzą w zakres art. 45 ust. 2 lit. c), częściowo lit. e) oraz lit. f)dyrektywy 2005/36.

161. Co się tyczy w pierwszej kolejności dziedziny metod laboratoryjnych i analitycznych w dziedzinie zdrowia objętej § 11 ust. 7 ustawy nr 95/2004, pragnę zauważyć, że art. 45 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2005/36, na który powołuje się Komisja, dotyczy testowania produktów leczniczych w laboratorium przeznaczonym do tego celu. Tymczasem zarówno z nazwy tej dziedziny, jak i z wyjaśnień udzielonych przez Republikę Czeską wynika, że metody te polegają na technikach związanych z badaniami laboratoryjnymi. Ponieważ dziedzina ta różni się od testowania produktów leczniczych w laboratorium przeznaczonym do tego celu, nie mieści się ona, moim zdaniem, w minimalnym zakresie czynności przewidzianym w art. 45 ust. 2 tej dyrektywy.

162. Co się tyczy, w drugiej kolejności, dziedziny farmacji klinicznej, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału ciężar dowiedzenia zarzucanego państwu członkowskiemu uchybienia spoczywa na Komisji, która powinna przedstawić Trybunałowi dowody niezbędne do stwierdzenia zaistnienia tego uchybienia i nie może przy tym opierać się na jakimkolwiek domniemaniu(56). W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że Komisja nie wyjaśnia, w jaki sposób dziedzina ta miałaby mieścić się w którejś z czynności wymienionych w art. 45 ust. 2 dyrektywy 2005/36, i ogranicza się do twierdzenia, że argumenty Republiki Czeskiej nie opierają się na żadnym istotnym odesłaniu do ustawodawstwa czeskiego. Wynika z tego, że istnienie tego uchybienia nie zostało wykazane w sposób wymagany prawem.

163. W trzeciej kolejności, jeśli chodzi o farmację szpitalną, technologie farmaceutyczne i radiofarmaceutyczne produkty lecznicze, pragnę zauważyć, że zgodnie z § 11 ust. 10 i 11 ustawy nr 95/2004 czynności te są związane z przygotowaniem szczególnie złożonych postaci farmaceutycznych, które w rozumieniu tej ustawy oznaczają sterylne produkty lecznicze przeznaczone do stosowania pozajelitowego, przygotowane w specjalistycznych pomieszczeniach aptek. Według mnie, z wyjątkiem zbyt szerokiej interpretacji art. 45 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2005/36(57), takich czynności nie można utożsamiać z przygotowaniem bezpiecznych i skutecznych produktów leczniczych o wymaganej jakości w szpitalach. Wbrew temu bowiem, co twierdzi Komisja, okoliczność, że przepis ten nie wprowadza rozróżnienia w zależności od stopnia złożoności produktów leczniczych przygotowanych w szpitalach, nie wydaje mi się stanowić decydującego kryterium interpretacyjnego. Zgodnie z logiką, którą proponuję Trybunałowi, różnica ta wydaje mi się natomiast w pełni uzasadniać, że przygotowanie postaci farmaceutycznych, które w świetle ich definicji wymagają wysokiego poziomu umiejętności technicznych, nie powinno wchodzić w minimalny zakres czynności przewidziany w art. 45 ust. 2 rzeczonej dyrektywy.

164. W czwartej kolejności, jeśli chodzi o dziedzinę farmacji praktycznej w aptece, należy odwołać się do brzmienia § 11 ust. 8 ustawy nr 95/2004, zgodnie z którym nabycie specjalistycznych kwalifikacji w tej dziedzinie jest warunkiem samodzielnego wykonywania czynności związanych z zarządzaniem apteką. Tymczasem jest niezaprzeczalne, że składowanie i wydawanie produktów leczniczych w ogólnie dostępnych aptekach, o których mowa w art. 45 ust. 2 lit. e) dyrektywy 2005/36, siłą rzeczy zakładają wykonywanie czynności związanych z zarządzaniem apteką i stanowią ich zasadniczy element. W tych okolicznościach uważam, że dziedzina ta, która jest ponadto objęta zwykłym wykonywaniem zawodu farmaceuty, wchodzi w zakres czynności, o których mowa w art. 45 tej dyrektywy.

165. Ze wszystkich powyższych względów proponuję uwzględnić zarzut piąty jedynie w odniesieniu do tej ostatniej kwestii.

F.      Podsumowanie analizy

166. Analiza skargi prowadzi mnie do wniosku, że zarzut pierwszy, a w części zarzut piąty, są zasadne. W pozostałym zakresie skargę należy oddalić.

VI.    Wnioski

167. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał orzekł w przedmiocie zarzutów pierwszego, drugiego, czwartego i piątego, co następuje:

1)      Republika Czeska:

-      nie przyjmując środków niezbędnych do ustalenia statusu stażysty migrującego i statusu wnioskodawcy, który zamierza przygotować się do testu umiejętności, uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 3 ust. 1 lit. g) i h) dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r., oraz

-      uzależniając samodzielne wykonywanie czynności związanych z zarządzaniem apteką od uzyskania specjalistycznych kwalifikacji, uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 45 ust. 2 lit. e) dyrektywy 2005/36, zmienionej dyrektywą 2013/55.

2)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

1      Język oryginału: francuski.

2      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. 2005, L 255, s. 22).

3      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2013 r. (Dz.U. 2013, L 354, s. 132).

4      Około 270 EUR.

5      W tym względzie art. 3 ust. 1 dyrektywy 2013/55 stanowi: „Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 18 stycznia 2016 r.”.

6      Zobacz w szczególności wyroki: z dnia 8 grudnia 2005 r., Komisja/Luksemburg (C‑33/04, EU:C:2005:750, pkt 70); z dnia 31 maja 2018 r., Komisja/Polska (C‑526/16, niepublikowany, EU:C:2018:356, pkt 49); z dnia 18 października 2018 r., Komisja/Rumunia (C‑301/17, niepublikowany, EU:C:2018:846, pkt 32).

7      Zobacz wyrok z dnia 19 września 2017 r., Komisja/Irlandia (Opłata rejestracyjna) (C‑552/15, EU:C:2017:698, pkt 28, 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

8      Wyrok z dnia 26 kwietnia 2018 r., Komisja/Bułgaria (C‑97/17, EU:C:2018:285, pkt 18, 19 i przytoczone tam orzecznictwo).

9      Wyrok z dnia 8 marca 2022 r., Komisja/Zjednoczone Królestwo (Zwalczanie nadużyć finansowych w postaci zaniżania wartości)) (C‑213/19, EU:C:2022:167, pkt 133 i przytoczone tam orzecznictwo).

10      Zobacz wyrok z dnia 11 lipca 2018 r., Komisja/Belgia (C‑356/15, EU:C:2018:555, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo.

11      Wyrok z dnia 22 września 2016 r., Komisja/Republika Czeska (C‑525/14, EU:C:2016:714, pkt 17 i przytoczone tam orzecznictwo).

12      Wyrok z dnia 25 kwietnia 2013 r., Komisja/Hiszpania (C‑64/11, niepublikowany, EU:C:2013:264, pkt 14 i przytoczone tam orzecznictwo).

13      Wyrok z dnia 2 marca 2023 r., Komisja/Polska (Gospodarka leśna i dobra praktyka leśna) (C‑432/21, EU:C:2023:139, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).

14      Wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/Portugalia (C‑503/14, EU:C:2016:979, pkt 16 i przytoczone tam orzecznictwo).

15      Wyrok z dnia 30 kwietnia 2020 r., Komisja/Rumunia (Przekroczenie wartości dopuszczalnych dla PM10) (C‑638/18, niepublikowany, EU:C:2020:334, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

16      Zobacz pkt 3.1 uzasadnionej opinii, a w szczególności wywody znajdujące się na stronie 155 tej opinii.

17      Wyrok z dnia 22 grudnia 2022 r., Les Entreprises du Médicament (C‑20/22, EU:C:2022:1028, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).

18      Wyrok z dnia 3 marca 2022 r., Sosiaali- ja terveysalan lupa- ja valvontavirasto (Kształcenie medyczne na podstawowym poziomie) (C‑634/20, EU:C:2022:149, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

19      Z artykułu tego wynika zasadniczo, że państwo członkowskie może wymagać środków wyrównawczych jeżeli kształcenie obejmuje materiał zasadniczo różniący się od tego, którego opanowanie jest podstawą uzyskania dokumentu potwierdzającego posiadanie kwalifikacji w przyjmującym państwie członkowskim lub jeżeli zakres działalności zawodowej uprawniający do wykonywania zawodu jest szerszy w przyjmującym państwie członkowskim niż w państwie członkowskim pochodzenia.

20      Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2005/36 właściwy organ należy rozumieć jako „każdy organ lub jednostka upoważniona przez państwa członkowskie do wystawiania lub przyjmowania świadectw wykształcenia i innych dokumentów lub informacji, przyjmowania wniosków i podejmowania decyzji, o których mowa w niniejszej dyrektywie”.

21      Taką definicję słowa „określić” przedstawia dziewiąta edycja (w trakcie publikacji) Dictionnaire de l’Académie française. Pozostałe wersje językowe dyrektywy 2005/36 są jednolite w odniesieniu do tego wymogu. Zobacz odpowiednio w odniesieniu do art. 3 ust. 1 lit. g) i h) tej dyrektywy w językach: niemieckim „festgelegt”; estońskim „kehtestab” i „määrab”; angielskim „shall be laid down” i „shall be determined”; włoskim „sono determinati” i „sono determinate” i czeskim „stanoví”.

22      W tym względzie pragnę przypomnieć, że o ile organy krajowe są właściwe w zakresie formy i środków osiągnięcia rezultatu przewidzianego w dyrektywie, o tyle przepisy transponujące powinny, aby spełnić wymóg pewności prawa, być wystarczająco precyzyjne i jasne. Zobacz podobnie wyrok z dnia 12 maja 2022 r., U.I. (Pośredni przedstawiciel celny) (C‑714/20, EU:C:2022:374, pkt 57–59 i przytoczone tam orzecznictwo).

23      Wyrok z dnia 6 maja 2010 r., Komisja/Polska (C‑311/09, niepublikowany, EU:C:2010:257, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

24      Zobacz pkt 2.2.2. wezwania do usunięcia uchybienia.

25      Zobacz pkt 3.3. uzasadnionej opinii.

26      Zobacz pkt 2.2.2 wezwania do usunięcia uchybienia.

27      Zobacz pkt 3.3 uzasadnionej opinii.

28      Komisja powołuje się na art. 11 ust. 1 i art. 17 ust. 1 ustawy nr 48/1997.

29      Komisja powołuje się na wyroki: z dnia 28 kwietnia 1998 r., Decker (C‑120/95, EU:C:1998:167); z dnia 28 kwietnia 1998 r., Kohll (C‑158/96, EU:C:1998:171).

30      Komisja powołuje się na wyroki: z dnia 16 maja 2006 r., Watts (C‑372/04, EU:C:2006:325); z dnia 27 października 2011 r., Komisja/Portugalia (C‑255/09, EU:C:2011:695).

31      Wyrok z dnia 16 maja 2002 r. (C‑232/99, zwany dalej „wyrokiem Komisja/Hiszpania”, EU:C:2002:291).

32      Tytuł ten obejmuje art. 5–9 dyrektywy 2005/36.

33      Wyrażenie to odpowiada tytułowi art. 5 dyrektywy 2005/36.

34      Zgodnie z akapitem drugim tego artykułu „tymczasowy i okazjonalny charakter świadczenia usług podlega każdorazowo indywidualnej ocenie, przy uwzględnieniu przede wszystkim jego długości, częstotliwości, regularności i ciągłości”.

35      Zgodnie z art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/36 państwa członkowskie mogą wymagać dołączenia do oświadczenia dokumentów. Nie przytaczając wszystkich dokumentów wymienionych w sposób enumeratywny w tym artykule, ich przedstawienie ma na celu umożliwienie państwom członkowskim skontrolowania kwalifikacji lub doświadczenia zawodowego usługodawcy oraz upewnienia się, w szczególności w dziedzinie zdrowia publicznego, że zapewnia on wystarczające gwarancje, w tym w zakresie jego uczciwości i znajomości języka przyjmującego państwa członkowskiego.

36      Niemniej jednak decyzja ta może zostać odroczona na warunkach przewidzianych w art. 7 ust. 4 dyrektywy 2005/36.

37      Dyrektywa Rady z dnia 5 kwietnia 1993 r. mająca na celu ułatwienie swobodnego przepływu lekarzy i wzajemnego uznawania ich dyplomów, świadectw i innych dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji (Dz.U. 1993, L 165, s. 1).

38      Zgodnie z art. 18 dyrektywy 93/16 „[j]eżeli w przyjmującym Państwie Członkowskim wymagana jest rejestracja w publicznej instytucji ubezpieczenia społecznego w celu rozliczeń z organami ubezpieczeniowymi rachunków związanych z usługami świadczonymi osobom ubezpieczonym w ramach systemu ubezpieczeń społecznych, takie Państwo Członkowskie zwalnia z tego wymogu obywateli Państw Członkowskich mających siedzibę w innym Państwie Członkowskim, w przypadkach gdy świadczenie takich usług wymaga od zainteresowanej osoby odbywania podróży. Jednakże zainteresowane osoby przekażą tym organizacjom informacje o świadczonych usługach przed lub, w nagłych przypadkach, po wykonaniu usług.”

39      Wyrok Komisja/Hiszpania, pkt 52.

40      Wyrok Komisja/Hiszpania, pkt 53.

41      Zobacz pkt 32 i 33 niniejszej opinii.

42      Zobacz pkt 2.4.3 wezwania do usunięcia uchybienia.

43      Zobacz pkt 3.5.3.1 uzasadnionej opinii, przy czym zarzut ten nie został poruszony w dodatkowej uzasadnionej opinii.

44      Vyhláška č. 187/2009 Sb., o minimálních požadavcích na studijní programy všeobecné lékařství, zubní lékařství, farmacie a na vzdělávací program všeobecné praktické lékařství (dekret nr 187/2009 Sb. minimalnych wymogów dotyczących programów studiów w dziedzinie medycyny ogólnej, stomatologii, farmacji oraz ogólnego programu kształcenia praktycznego w dziedzinie medycyny).

45      Zobacz pkt 2.4.6 wezwania do usunięcia uchybienia.

46      Zobacz pkt 2.4.6 uwag dotyczących wezwania do usunięcia uchybienia.

47      Zobacz pkt 3.5.1 uzasadnionej opinii.

48      Przepisy właściwe farmaceutom zawarte są w sekcji 7 tego rozdziału.

49      Artykuły 44 i 45 dyrektywy 2005/36 stanowią powtórzenie art. 1 i 2 dyrektywy Rady 85/432/EWG z dnia 16 września 1985 r. dotyczącej koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych w zakresie niektórych rodzajów działalności w dziedzinie farmacji (Dz.U. 1985, L 253, s. 34). W szerszym ujęciu przepisy dyrektywy 2005/36 mają na celu skonsolidowanie i uproszczenie systemu wynikającego z dyrektywy 85/432. Zobacz podobnie wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych [COM/2002/0119 final] (Dz.U. 2002, C 181 E, s. 183).

50      Należy uściślić, że co się tyczy art. 45 ust. 2 lit. e) dyrektywy 2005/36, Komisja w swojej skardze odnosi się jedynie do czynności składowanie i wydawania produktów leczniczych.

51      Zobacz podobnie wyrok z dnia 5 kwietnia 2011 r., Toki (C‑424/09, EU:C:2011:210, pkt 28).

52      Odnoszę się w szczególności do ust. 3 i 5 tego przepisu.

53      Gwarancja taka bezwzględnie oznacza, że farmaceuta, który spełnia minimalne wymogi w zakresie kwalifikacji zawodowych, może wykonywać czynności wymienione w art. 45 ust. 22005/36 dyrektywy w pełni samodzielnie, w innym przypadku przepisy te pozbawione byłyby wszelkiej skuteczności.

54      Należy zauważyć, że zgodnie z art. 3 dyrektywy 85/432 Komisja była zobowiązana przedłożyć Radzie Unii Europejskiej właściwe propozycje w sprawie specjalizacji w dziedzinie farmacji, a w szczególności w dziedzinie farmacji klinicznej. W związku z tym, poza wymogami dotyczącymi kształcenia podstawowego i zakresem dostępnych czynności na podstawie tych kwalifikacji uregulowanych w art. 1 i 2 tej dyrektywy prawodawca zastrzegł istnienie kształceń specjalizacyjnych. Ponieważ przepisy wspomnianych przepisów zostały zasadniczo powtórzone w art. 44 i 45 dyrektywy 2005/36, wydaje mi się, że system wynikający z tej dyrektywy ma na celu wyłącznie, podobnie jak system wynikający z dyrektywy 85/432, stworzenie minimalnego zakresu czynności, do wykonywania których powinni być uprawnieni farmaceuci posiadający podstawowe kwalifikacje.

55      Zgodnie z motywem 25 dyrektywy 2005/36 „[o]soby posiadające kwalifikacje farmaceuty są specjalistami w dziedzinie leków i z zasady powinny być uprawnione do wykonywania zawodu farmaceuty w jego podstawowym zakresie we wszystkich Państwach Członkowskich”. Niemniej jednak „[p]rzepisy niniejszej dyrektywy nie naruszają prawa Państw Członkowskich do wprowadzenia dodatkowych wymogów w zakresie kształcenia, warunkujących możliwość wykonywania czynności nieujętych w skoordynowanym podstawowym zakresie czynności. Oznacza to, że Państwo Członkowskie powinno mieć możliwość wprowadzania tych wymogów wobec obywateli posiadających kwalifikacje objęte automatycznym uznawaniem w rozumieniu niniejszej dyrektywy”.

56      Wyrok z dnia 17 grudnia 2020 r., Komisja/Węgry (Przyjmowanie osób ubiegających się o ochronę międzynarodową) (C‑808/18, EU:C:2020:1029, pkt 112 i przytoczone tam orzecznictwo).

57      W tym względzie pragnę przypomnieć, że w odniesieniu do art. 45 ust. 2 lit. e) tej dyrektywy Komisja nie odnosi się w swojej skardze do przygotowywania produktów leczniczych.