Sprawa C‑476/17
Pelham GmbH i in.
przeciwko
Ralfowi Hütterowi
i
Florianowi Schneiderowi-Eslebenowi
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Bundesgerichtshof)
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 29 lipca 2019 r.
Odesłanie prejudycjalne – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29/WE – Społeczeństwo informacyjne – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych – Sampling – Artykuł 2 lit. c) – Producent fonogramów – Prawo do zwielokrotniania – Zwielokrotnianie „częściowe” – Artykuł 5 ust. 2 i 3 – Wyjątki i ograniczenia – Zakres – Artykuł 5 ust. 3 lit. d) – Cytowanie – Dyrektywa 2006/115/WE – Artykuł 9 ust. 1 lit. b) – Prawo do rozpowszechniania – Prawa podstawowe – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Artykuł 13 – Wolność sztuki
1. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania – Zakres – Wykorzystanie przez osobę trzecią próbki dźwiękowej, nawet bardzo krótkiej, pobranej z fonogramu w celu włączenia tej próbki do innego fonogramu – Włączenie – Wyjątek
[dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 2 lit. c)]
(zob. pkt 27, 34, 35, 37–39; pkt 1 sentencji)
2. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2006/115 – Prawo do rozpowszechniania – Kopia – Pojęcie – Fonogram zawierający próbki muzyczne przeniesione z innego fonogramu – Wyłączenie – Przesłanki
[dyrektywa 2006/115 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 9 ust. 1 lit. b)]
(zob. pkt 47, 51, 52, 54, 55; pkt 2 sentencji)
3. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania – Wyjątki i ograniczenia – Zakres – Wyjątek lub ograniczenie inne niż wyjątki lub ograniczenia przewidziane w dyrektywie – Wyłączenie
[dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 2 lit. c), art. 5]
(zob. pkt 58, 65; pkt 3 sentencji)
4. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania – Wyjątki i ograniczenia – Pojęcie cytowania – Sytuacja, w której niemożliwe jest zidentyfikowanie danego utworu poprzez rozpatrywany cytat – Wyłączenie
[dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 5 ust. 3 lit. d)]
(zob. pkt 72, 74; pkt 4 sentencji)
5. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania utworu – Zakres – Pełna harmonizacja
[dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 2 lit. c)]
(zob. pkt 84–86; pkt 5 sentencji)
Streszczenie
Wyrokiem z dnia 29 lipca 2019 r., Pelham i in. (C‑476/17), Trybunał, orzekający w składzie wielkiej izby, dokonał wykładni wyłącznych praw producentów fonogramów do zwielokrotniania i rozpowszechniania ich fonogramów, a także wyjątków i ograniczeń dotyczących tych praw, przewidzianych w dyrektywach 2001/29(1) oraz 2006/115(2), w kontekście pobrania próbki dźwiękowej (sampling) utworu muzycznego w celu jej wykorzystania do stworzenia nowego utworu muzycznego.
Ralf Hütter i Florian Schneider-Esleben (zwani dalej „Hütter i in.”) są członkami zespołu muzycznego „Kraftwerk”. W 1977 r. zespół ten opublikował fonogram zawierający utwór muzyczny „Metall auf Metall”. Moses Pelham i Martin Haas są kompozytorami utworu muzycznego „Nur mir”, który ukazał się na fonogramach wyprodukowanych w 1997 r. przez spółkę Pelham. Hütter i in. twierdzili, że Pelham skopiowała, w postaci cyfrowej, trwającą w przybliżeniu dwie sekundy próbkę (sample) sekwencji rytmicznej utworu muzycznego „Metall auf Metall” i włączyła tę próbkę w postaci kolejnych powtórzeń do utworu muzycznego „Nur mir”. Hütter i in. podnieśli, że Pelham naruszyła prawo pokrewne prawu autorskiemu, które przysługuje im jako producentowi fonogramów.
W tym kontekście Trybunał najpierw stwierdził, że zwielokrotnianie przez użytkownika próbki dźwiękowej, nawet bardzo krótkiej, fonogramu powinno w zasadzie zostać uznane za zwielokrotnienie „w części” tego fonogramu, które objęte jest zakresem przewidzianego w dyrektywie 2001/29 prawa wyłącznego producenta takiego fonogramu.
Trybunał przypomniał jednak, że prawo własności intelektualnej(3), zapisane w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), należy wyważyć z innymi zagwarantowanymi w karcie prawami podstawowymi, wśród których znajduje się wolność sztuki(4), która w zakresie, w jakim jest objęta wolnością wypowiedzi(5), pozwala uczestniczyć w publicznej wymianie informacji i idei kulturowych, politycznych i społecznych wszelkiego rodzaju.
W związku z powyższym Trybunał orzekł, że w świetle karty przyznane producentowi fonogramów wyłączne prawo do zezwalania na zwielokrotnianie lub zakazywania zwielokrotniania jego fonogramu(6) pozwala mu na sprzeciwienie się wykorzystaniu przez osobę trzecią próbki dźwiękowej, nawet bardzo krótkiej, pobranej z jego fonogramu w celu włączenia tej próbki do innego fonogramu, chyba że próbka ta jest włączona do nowego utworu w zmienionej i nierozpoznawalnej dla ucha postaci.
Następnie w odniesieniu do tego prawa wyłącznego Trybunał także wyjaśnił, że art. 2 lit. c) dyrektywy 2001/29 stanowi środek pełnej harmonizacji materialnej treści prawa, o którym mowa w tym przepisie. Wyłączne prawo do zwielokrotniania, z którego korzystają producenci fonogramów w Unii, zostało bowiem zdefiniowane we wspomnianej dyrektywie w sposób jednoznaczny. Nie ustanowiono też wobec tego prawa żadnej przesłanki ani nie uzależniono go, w zakresie jego wykonania lub skutków, od wydania jakiegokolwiek aktu.
Poza tym, w odniesieniu do przyznanego producentowi fonogramów wyłącznego prawa do udostępniania jego fonogramów, w tym ich „kopii”(7), Trybunał orzekł, że pojęcie „kopii”, używane także w konwencji genewskiej(8), z którą wykładnia powinna być spójna, należy interpretować w ten sposób, że w zakres tego pojęcia nie wchodzi fonogram, który zawiera próbki muzyczne przeniesione z innego fonogramu, lecz nie obejmuje całości lub istotnej części tego fonogramu.
Ponadto, rozpatrując kwestię możliwości odstępstwa od wyłącznego prawa producentów fonogramów do zwielokrotniania ich fonogramów, Trybunał orzekł, że państwo członkowskie nie może ustanowić w swoim prawie krajowym wyjątku lub ograniczenia w odniesieniu do tego prawa innego niż wyjątki lub ograniczenia przewidziane w dyrektywie 2001/29(9). W tym względzie Trybunał przypomniał, że wykaz wyjątków i ograniczeń przewidzianych w tej dyrektywie ma charakter wyczerpujący.
W odniesieniu wreszcie do pojęcia „cytowania”, o którym mowa w dyrektywie 2001/29(10), Trybunał stwierdził, że nie obejmuje ono sytuacji, w której niemożliwe jest zidentyfikowanie danego utworu poprzez rozpatrywany cytat. Jednakże w przypadku gdy twórca nowego utworu muzycznego wykorzystuje próbkę dźwiękową (sample) pobraną z fonogramu, która pozwala przeciętnemu słuchaczowi na rozpoznanie utworu, z którego próbka ta została pobrana, wykorzystanie tej próbki dźwiękowej może, w zależności od okoliczności danego przypadku, stanowić „cytowanie” w rozumieniu dyrektywy 2001/29 w świetle art. 13 karty, o ile wspomniane wykorzystanie ma na celu nawiązanie dialogu z utworem, z którego próbka została pobrana, oraz o ile spełnione są przesłanki przewidziane w dyrektywie 2001/29.