WYROK TRYBUNAŁU
z dnia 20 września 2001 r.(*)
Artykuł 85 traktatu WE (obecnie art. 81 WE) – Umowa w sprawie wyłącznego zakupu piwa – Najem punktów sprzedaży napojów – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Prawo do odszkodowania strony umowy
W sprawie C‑453/99
mającej za przedmiot skierowany do Trybunału, na podstawie art. 234 WE, przez Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) (Zjednoczone Królestwo), wniosek o wydanie w ramach zawisłego przed tym Sądem sporu między
Courage Ltd
a
Bernardem Crehanem
oraz między
Bernardem Crehanem
a
Courage Ltd i in.,
orzeczenia w trybie prejudycjalnym odnośnie do wykładni art. 85 traktatu WE (obecnie art. 81 WE) i innych przepisów prawa wspólnotowego,
TRYBUNAŁ,
w składzie: G.C. Rodríguez Iglesias, prezes, C. Gulmann, M. Wathelet (sprawozdawca) i V. Skouris, prezesi izb, D.A.O. Edward, P. Jann, L. Sevón, F. Macken i N. Colneric, J.N. Cunha Rodrigues i C.W.A. Timmermans, sędziowie,
rzecznik generalny: J. Mischo,
sekretarz: L. Hewlett, administrator,
rozważywszy uwagi na piśmie przedstawione:
– w imieniu Courage Ltd przez N. Greena, QC, umocowanego przez A. Molyneux, solicitor,
– w imieniu B. Crehana przez D. Vaughana, QC, i M. Brealeya, barrister, umocowanych przez R. Crofta, solicitor,
– w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez J.E. Collinsa, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez K. Parkera, QC,
– w imieniu rządu francuskiego przez K. Rispal‑Bellanger i R. Loosli‑Surrans, działające w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu włoskiego przez U. Leanzę, działającego w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu rządu szwedzkiego przez L. Nordling i I. Simforsa, działających w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez K. Wiednera, działającego w charakterze pełnomocnika, oraz N. Khana, barrister,
po zapoznaniu się ze sprawozdaniem na rozprawę,
po wysłuchaniu stanowiska Courage Ltd., reprezentowanej przez N. Greena i M. Gray, barrister, B. Crehana, reprezentowanego przez D.Vaughana i M. Brealeya, rządu Zjednoczonego Królestwa, reprezentowanego przez J.E. Collinsa i K. Parkera oraz Komisji, reprezentowanej przez K. Wiednera i N. Khana, na rozprawie w dniu 6 lutego 2001 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 22 marca 2001 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Postanowieniem z dnia 16 lipca 1999 r., doręczonym do Trybunału w dniu 30 listopada 1999 r., Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) przedłożył, na mocy art. 234 WE, cztery pytania prejudycjalne, dotyczące wykładni art. 85 traktatu WE (obecnie art. 81 WE) oraz innych przepisów prawa wspólnotowego.
2 Pytania te powstały w trakcie sporu pomiędzy spółką Courage Ltd (zwaną dalej „Courage”) oraz B. Crehanem, sprzedawcą napojów, w związku z niezapłaceniem przez tego ostatniego za dostawę piwa.
Stan faktyczny w postępowaniu przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne
3 W 1990 r. Courage, browar posiadający na terenie Zjednoczonego Królestwa 19% udziału w rynku sprzedaży piwa, oraz Grand Metropolitan (zwana dalej „Grand Met”), spółka działająca w branży hotelarskiej i restauracyjnej, uzgodniły połączenie punktów sprzedaży napojów (zwanych dalej „pubami”), należących do nich i oddawanych w najem. W tym celu przekazały swoje puby spółce Inntrepreneur Estates Ltd (zwanej dalej „IEL”), należącej w częściach równych do Courage i Grand Met. Porozumienie zawarte pomiędzy IEL i Courage przewidywało, że wszyscy najemcy IEL winni dokonywać zakupu piwa wyłącznie u Courage. Ta zaś była zobowiązana do dostarczania zamówionych ilości piwa po cenach określonych w taryfach mających zastosowanie do pubów wynajmowanych przez IEL.
4 IEL przedstawiała swoim najemcom wzorzec umowy najmu, przy czym, o ile wysokość czynszu mogła być przedmiotem negocjacji, o tyle obowiązek wyłącznego zakupu i inne klauzule umowne nie podlegały negocjacjom.
5 W 1991 r. B. Crehan zawarł z IEL dwie dwudziestoletnie umowy najmu, zawierające korzystne dla Courage klauzule obowiązkowego zakupu. Wysokość czynszu mogła być zmieniana co pięć lat, wyłącznie w górę, w celu dostosowania go do poziomu najwyższego czynszu z okresu wcześniejszego, bądź najkorzystniejszego czynszu, jaki mógł być uzyskany na otwartym rynku w pozostałym okresie, zgodnie z pozostałymi warunkami umowy najmu. Sprzedawca napojów był zobowiązany do kupowania minimalnych ilości określonych gatunków piwa, a IEL do zapewnienia, że te gatunki będą dostarczane jemu przez Courage po cenach wskazanych w taryfach tej ostatniej.
6 W 1993 r. Courage, powódka w postępowaniu przed sądem krajowym, wystąpiła przeciwko B. Crehanowi, pozwanemu w postępowaniu przed sądem krajowym, z pozwem o zapłatę kwoty 15 266 GBP, stanowiącej wartość dostaw piwa, za które nie uzyskała zapłaty. B. Crehan z jednej strony zakwestionował zasadność powództwa, podnosząc, że obowiązek zakupu był sprzeczny z art. 85 traktatu, z drugiej strony wniósł powództwo wzajemne o odszkodowanie.
7 B. Crehan podkreślał, że Courage sprzedawała piwo niezależnym podmiotom prowadzącym puby po cenach znacząco niższych niż te, które figurowały w cenniku stosowanym wobec sprzedawców napojów – najemców IEL, związanych z nią klauzulą wyłączności. Wskazał on też, że skutkiem tej różnicy cen było zmniejszenie stopy zysku sprzedawców napojów związanych tą klauzulą i, w konsekwencji, konieczność zakończenia przez nich działalności.
8 Wzorzec umowy najmu używany przez Courage, Grand Met i ich spółki zależne został zgłoszony Komisji w 1992 r. W 1993 r. opublikowała ona, na podstawie art. 19 ust. 3 rozporządzenia Rady nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r. pierwszego rozporządzenia wprowadzające w życie art. 85 i 86 traktatu (Dz.U. 13, str. 204), komunikat zapowiadający zamiar przyznania wyłączenia na podstawie art. 85 ust. 3 traktatu.
9 Zgłoszenie zostało wycofane w październiku 1997 r. w związku z wprowadzeniem przez IEL nowego wzorca umowy najmu, który również został zgłoszony Komisji. Nowa umowa najmu nie jest jednak przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, jako że wniesione powództwa dotyczą stosowania klauzuli wyłącznego zakupu na podstawie poprzedniej umowy najmu.
10 Rozważania, które doprowadziły do postawienia przez Court of Appeal pytań prejudycjalnych, przedstawiają się następująco:
11 Zdaniem Sądu pytającego prawo angielskie nie pozwala jednej ze stron niezgodnego z prawem porozumienia domagać się odszkodowania od drugiej strony. A zatem, nawet jeśli uznać za uzasadnione przytoczone przez B. Crehana w odpowiedzi na pozew argumenty, w myśl których zawarta przez niego umowa najmu jest sprzeczna z art. 85 traktatu, to i tak, zgodnie z prawem angielskim, jego powództwo o odszkodowanie zostałoby narażone na zarzut niedopuszczalności.
12 Z drugiej strony, w jednym z wyroków poprzedzających niniejsze postanowienie o odesłaniu (w jednej z wcześniejszych spraw) Court of Appeal orzekł, nie uznając za konieczne skierowania w tym przedmiocie zapytania do Trybunału, że art. 85 ust. 1 traktatu ma na celu ochronę osób trzecich – konkurentów lub konsumentów, a nie stron niezgodnego z prawem porozumienia. Te są bowiem sprawcami zakłócenia konkurencji, a nie poszkodowanymi.
13 Court of Appeal wskazuje, że sąd najwyższy Stanów Zjednoczonych w sprawie Perma Life Mufflers Inc. v. Int’l Parts Corp. [392 U S 134 (1968)] orzekł, że jedna ze stron antykonkurencyjnego porozumienia może wystąpić przeciwko swojemu kontrahentowi z powództwem o odszkodowanie, jeśli znajduje się w gorszej sytuacji gospodarczej.
14 Court of Appeal zastanawia się również nad zgodnością z prawem wspólnotowym zarzutu niedopuszczalności, który prawo angielskie przeciwstawia żądaniom B. Crehana, przedstawionym w pkt 6 niniejszego wyroku.
15 Zdaniem Court of Appeal, przy założeniu, że prawo wspólnotowe przyznaje jednej ze stron umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję, ochronę prawną analogiczną do tej, jaką przyznaje prawo Stanów Zjednoczonych Ameryki, pojawia się możliwość konfliktu pomiędzy zasadą autonomii proceduralnej a zasadą jednolitego stosowania prawa wspólnotowego.
16 W tych okolicznościach Court of Appeal postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy art. 81 WE (dawny art. 85) winien być interpretowany w ten sposób, że jedna ze stron niezgodnej z prawem umowy najmu punktu sprzedaży napojów, która to umowa zawiera klauzulę wyłączności, może powoływać się na cytowany przepis w celu uzyskania ochrony sądowej przeciwko drugiej ze stron umowy?
2) W przypadku twierdzącej odpowiedzi na pytanie pierwsze – czy strona, która domaga się ochrony sądowej, może żądać zasądzenia na jej rzecz odszkodowania z tytułu szkody, jaką miała ponieść wskutek związania jej klauzulą umowną sprzeczną z art. 81?
3) Czy jest zgodna z prawem wspólnotowym zasada prawa krajowego, zgodnie z którą organy sądownicze są obowiązane nie dopuszczać do tego, by strona powoływała się na swoje własne czyny niezgodne z prawem lub opierała się na nich, dochodząc odszkodowania?
4) Jeśli z odpowiedzi na pytanie 3 będzie wynikać, że w pewnych okolicznościach taka zasada może okazać się sprzeczna z prawem wspólnotowym, to jakie okoliczności sądownictwo krajowe powinno brać pod uwagę?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
17 W pytaniach pierwszym, drugim i trzecim, które należy odczytywać łącznie, sąd krajowy pyta w istocie, czy strona umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję w rozumieniu art. 85 traktatu, może powoływać się przed sądem krajowym na naruszenie tego przepisu w celu uzyskania ochrony sądowej w stosunku do drugiej strony umowy, w szczególności naprawienia szkody wynikającej – jej zdaniem – ze związania jej klauzulą umowną sprzeczną z art. 85 i, co za tym idzie, czy prawo wspólnotowe przeciwstawia się zasadzie prawa krajowego, zgodnie z którą strona nie jest uprawniona do powoływania się na własne czyny niezgodne z prawem w celu uzyskania odszkodowania.
18 W razie stwierdzenia, że prawo wspólnotowe przeciwstawia się zasadzie prawa krajowego tego rodzaju, sąd krajowy pragnie się dowiedzieć, poprzez czwarte z postawionych pytań, jakie okoliczności winny być brane pod uwagę dla stwierdzenia zasadności tego rodzaju skargi o odszkodowanie.
19 Po pierwsze, należy przypomnieć, że traktat stworzył własny porządek prawny, włączony do systemu prawnego państw członkowskich i wiążący dla ich sądów, którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie, ale także pochodzące z nich jednostki i który nie tylko nakłada na jednostki zobowiązania, lecz może również być źródłem uprawnień stanowiących element statusu prawnego tych jednostek; nie muszą to być uprawnienia nadane wprost w traktacie, lecz powstają one również jako skutek zobowiązań, które nakłada on w sposób ściśle określony zarówno na jednostki, jak i na państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe (zob. wyroki: z dnia 5 lutego 1963 r. w sprawie 26/62 Van Gend & Loos, Rec. str. 1, 23; z dnia 15 lipca 1964 r. w sprawie 6/64 Costa, Rec. str. 1141, 1158–1160 oraz z dnia 19 listopada 1991 r. w sprawach połączonych C‑6/90 i C‑9/90 Francovich i in., Rec. str. I‑5357, pkt 31).
20 Po drugie, stosownie do art. 3 lit. g) traktatu WE [obecnie, po zmianie, art. 3 ust. 1 lit. g) WE], art. 85 traktatu stanowi przepis podstawowy i niezbędny dla realizacji zadań powierzonych Wspólnocie, a zwłaszcza dla funkcjonowania rynku wewnętrznego (zob. wyrok z dnia 1 czerwca 1999 r. w sprawie C‑126/97 Eco Swiss, Rec. str. I‑3055, pkt 36).
21 Ponadto waga tej reguły kazała autorom traktatu postanowić wprost w art. 85 ust. 2 traktatu, że porozumienia i decyzje zakazane na podstawie tego postanowienia są nieważne z mocy prawa (zob. ww. wyrok w sprawie Eco Swiss, pkt 36).
22 Ta nieważność, na którą mogą powołać się wszyscy, wiąże sąd, skoro tylko spełnione są przesłanki stosowania art. 85 ust. 1 traktatu i dane porozumienie nie uzasadnia przyznania zwolnienia na podstawie art. 85 ust. 3 traktatu WE (w tej ostatniej kwestii zob. w szczególności wyrok z dnia 9 lipca 1969 r. w sprawie 10/69 Portelange, Rec. str. 309, pkt 10). Jako że nieważność przewidziana w art. 85 ust. 2 traktatu jest bezwzględna, porozumienie nieważne na podstawie tego postanowienia nie wywołuje skutków w stosunkach między stronami porozumienia i nie można się na nie powoływać wobec osób trzecich (zob. wyrok z dnia 25 listopada 1971 r. w sprawie 22/71 Béguelin, Rec. str. 949, pkt 29). Ponadto nieważność ta może mieć wpływ na wszystkie przeszłe i przyszłe skutki danego porozumienia lub decyzji (zob. wyrok z dnia 6 lutego 1973 r. w sprawie 48/72 Brasserie de Haecht, Rec. str. 77, pkt 26).
23 Po trzecie, należy również przypomnieć, że Trybunał orzekał już, iż art. 85 ust. 1 traktatu WE i art. 86 traktatu WE (obecnie art. 82 WE) wywołują bezpośrednie skutki w stosunkach między jednostkami i przyznają im prawa, które sądy krajowe są zobowiązane chronić (zob. wyroki: z dnia 30 stycznia 1974 r. w sprawie 127/73 BRT i SABAM, zwany wyrokiem w sprawie „BRT I”, Rec. str. 51, pkt 16 i z dnia 18 marca 1997 r. w sprawie C‑282/95 P Guérin automobiles przeciwko Komisji, Rec. str. I‑1503, pkt 39).
24 Z powyższych rozważań wynika, że każdy może powoływać się przed sądem na naruszenie art. 85 ust. 1 traktatu, nawet jeśli sam jest stroną umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję, w rozumieniu tego przepisu.
25 Odnośnie do możliwości domagania się naprawienia szkody wyrządzonej umową lub zachowaniem, które mogą ograniczyć lub zakłócić konkurencję, należy przede wszystkim przypomnieć, tak jak wynika to z utrwalonego orzecznictwa, że sądy krajowe, które w ramach swojej właściwości muszą zastosować przepisy prawa wspólnotowego, zobowiązane są do zagwarantowania pełnej skuteczności tych norm i do ochrony praw, które przyznają one jednostkom (zob. w szczególności wyroki: z dnia 9 marca 1978 r. w sprawie 106/77 Simmenthal, Rec. str. 629, pkt 16 i z dnia 19 czerwca 1990 r. w sprawie C‑213/89 Factortame i in., Rec. str. I‑2433, pkt 19).
26 Pełna skuteczność art. 85 traktatu i w szczególności skuteczność (effet utile) zakazu ustanowionego w jego ust. 1 zostałyby zakwestionowane, gdyby każda osoba nie mogła żądać naprawienia szkody, która została jej wyrządzona przez umowę lub zachowanie mogące ograniczyć lub zakłócić konkurencję.
27 Takie uprawnienie umacnia bowiem funkcjonowanie przepisów wspólnotowych dotyczących konkurencji i zniechęca do – często ukrytych – porozumień i praktyk mogących ograniczyć lub zakłócić konkurencję. Z tego punktu widzenia skargi o odszkodowanie przed sądami krajowymi mogą przyczynić się w znaczący sposób do utrzymania skutecznej konkurencji we Wspólnocie.
28 W tych okolicznościach nie można z góry wykluczyć, że takie powództwo zostanie wniesione przez osobę będącą stroną umowy, mogącej być uznaną za sprzeczną z regułami konkurencji.
29 Jednak w braku właściwych uregulowań wspólnotowych do wewnętrznego porządku prawnego każdego państwa członkowskiego należy wyznaczenie właściwych sądów i ustalenie zasad proceduralnych dotyczących środków prawnych, które mają zapewnić podmiotom prawa ochronę praw wywodzących się z bezpośredniej skuteczności prawa wspólnotowego, przy czym zasady te nie mogą być mniej korzystne od zasad proceduralnych odnoszących się do odpowiednich środków prawnych dotyczących wyłącznie prawa krajowego (zasada równoważności) oraz nie mogą czynić wykonywania praw przyznanych przez wspólnotowy porządek prawny praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym (zasada skuteczności) (zob. wyrok z dnia 10 lipca 1997 r. w sprawie C‑261/95 Palmisani, Rec. str. I‑4025, pkt 27).
30 W tym względzie Trybunał orzekał już, że prawo wspólnotowe nie stoi na przeszkodzie temu, by sądy krajowe czuwały nad tym, żeby ochrona praw zagwarantowanych przez wspólnotowy porządek prawny nie prowadziła do bezpodstawnego wzbogacenia osób, którym te prawa przysługują (zob. w szczególności wyroki: z dnia 4 października 1979 r. w sprawie 238/78 Ireks‑Arkady przeciwko Radzie i Komisji, Rec. str. 2955, pkt 14, z dnia 27 lutego 1980 r. w sprawie 68/79 Just, Rec. str. 501, pkt 26 oraz z dnia 21 września 2000 r. w sprawach połączonych C‑441/98 i C‑442/98 Michaïlidis, Rec. str. I‑7145, pkt 31).
31 Tym samym prawo wspólnotowe, pod warunkiem poszanowania zasad równoważności i skuteczności (zob. ww. wyrok w sprawie Palmisani, pkt 27), nie stoi na przeszkodzie temu, aby prawo krajowe odmawiało jednej ze stron umowy prawa do domagania się odszkodowania od drugiej strony, jeżeli zostanie stwierdzone, że ponosi ona znaczącą odpowiedzialność za zakłócenia konkurencji. W istocie, zgodnie z zasadą uznaną w większości systemów prawnych państw członkowskich, którą Trybunał również stosował (zob. wyrok z dnia 7 lutego 1973 r. w sprawie 39/72 Komisja przeciwko Włochom, Rec. str. 101, pkt 10), strona nie może czerpać korzyści z własnego zachowania niezgodnego z prawem, jeżeli takowe zostanie wykazane.
32 A zatem wśród przesłanek, które powinny zostać uwzględnione przez właściwy sąd krajowy, należy wskazać kontekst gospodarczy i prawny, w którym strony się znajdują, jak również, co słusznie podnosi rząd Zjednoczonego Królestwa, pozycję negocjacyjną i zachowanie każdej ze stron umowy.
33 W szczególności zadaniem tego sądu jest ustalenie, czy strona, która utrzymuje, iż poniosła szkodę wskutek zawarcia umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję, znajdowała się w gorszej sytuacji niż druga strona, do tego stopnia, że jej swoboda negocjowania warunków umowy, jak również zdolność do uniknięcia szkody lub ograniczenia jej rozmiaru, w szczególności przy wykorzystaniu w stosownym czasie wszelkich dostępnych środków prawnych, były poważnie ograniczone lub nawet była ich pozbawiona.
34 Odnosząc się do wyroków Trybunału: z dnia 12 grudnia 1967 r. w sprawie 23/67 Brasserie de Haecht, Rec. str. 525, 537, i z dnia 28 lutego 1991 r. w sprawie C‑234/89 Delimitis, Rec. str. I‑935, pkt 14–26, Komisja i rząd Zjednoczonego Królestwa zasadnie przypomniały hipotezę, że umowa może okazać się sprzeczna z art. 85 ust. 1 traktatu z tego tylko powodu, że stanowi element całej sieci umów podobnych, które wywierają kumulatywnie wpływ na konkurencję. Przy przyjęciu takiej hipotezy kontrahent posiadacza sieci może nie ponosić znaczącej odpowiedzialności za naruszenie przepisu art. 85, zwłaszcza jeśli warunki umowy zostały mu w istocie narzucone przez posiadacza sieci.
35 Wbrew twierdzeniom Courage zróżnicowana ocena zakresu odpowiedzialności nie jest sprzeczna z orzecznictwem Trybunału, zgodnie z którym dla zastosowania art. 85 traktatu jest mało istotne, czy strony umowy są na tym samym poziomie pod względem ich pozycji i funkcji gospodarczej (zob. w szczególności wyrok Trybunału z dnia 13 lipca 1966 r. w sprawach połączonych 56/64 i 58/64 Consten i Grundig przeciwko Komisji, Rec. str. 429, 493). W istocie bowiem orzecznictwo to dotyczy warunków stosowania art. 85 traktatu, podczas gdy pytania skierowane do Trybunału w niniejszej sprawie dotyczą niektórych skutków naruszenia tego przepisu na gruncie prawa cywilnego.
36 W świetle powyższych rozważań na postawione pytania należy odpowiedzieć w sposób następujący:
– strona umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję w rozumieniu art. 85 traktatu ma prawo powoływać się na naruszenie tego przepisu w celu uzyskania ochrony sądowej w stosunku do drugiej strony tej umowy;
– artykuł 85 traktatu nie pozwala na stosowanie zasady prawa krajowego, zakazującej stronie umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję, w rozumieniu cytowanego przepisu, dochodzenia naprawienia szkody wynikłej z wykonania wzmiankowanej umowy na tej jedynie podstawie, że powód jest stroną umowy;
– prawo wspólnotowe nie sprzeciwia się stosowaniu zasady prawa krajowego, która odmawia stronie umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję możliwości powoływania się na własne czyny niezgodne z prawem w celu uzyskania odszkodowania, o ile zostanie wykazane, że strona ta ponosi znaczącą odpowiedzialność za zakłócenie konkurencji.
W przedmiocie kosztów
37 Koszty poniesione przez rządy Zjednoczonego Królestwa, francuski, włoski i szwedzki, jak również przez Komisję, które przedłożyły Trybunałowi swoje uwagi, nie podlegają zwrotowi. Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.
Z powyższych względów
TRYBUNAŁ,
odpowiadając na pytania wniesione przez Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) postanowieniem z dnia 16 lipca 1999 r., orzeka, co następuje:
1) Strona umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję w rozumieniu art. 85 traktatu WE (obecnie art. 81 WE) ma prawo powoływać się na naruszenie tego przepisu w celu uzyskania ochrony sądowej w stosunku do drugiej strony tej umowy.
2) Artykuł 85 traktatu nie pozwala na stosowanie zasady prawa krajowego, zakazującej stronie umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję, w rozumieniu cytowanego przepisu, dochodzenia naprawienia szkody wynikłej z wykonania wzmiankowanej umowy na tej jedynie podstawie, że powód jest stroną tej umowy.
3) Prawo wspólnotowe nie sprzeciwia się stosowaniu zasady prawa krajowego, która odmawia stronie umowy mogącej ograniczyć lub zakłócić konkurencję możliwości powoływania się na własne czyny niezgodne z prawem w celu uzyskania odszkodowania, o ile zostanie wykazane, że strona ta ponosi znaczącą odpowiedzialność za zakłócenie konkurencji.
Rodríguez Iglesias | Gulmann | Wathelet |
Cunha Rodrigues | | Timmermans |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 20 września 2001 r.
R. Grass | | G.C. Rodríguez Iglesias |