Υπόθεση C‑262/11
Kremikovtzi AD
κατά
Ministar na ikonomikata, energetikata i turizma
i zamestnik-ministar na ikonomikata, energetikata i turizma
(αίτηση του Administrativen sad Sofia-grad
για την έκδοση προδικαστικής απόφασης)
«Προσχώρηση της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση — Συμφωνία Σύνδεσης ΕΚ-Βουλγαρίας — Τομέας σιδήρου και χάλυβα — Κρατικές ενισχύσεις αναδιάρθρωσης χορηγηθείσες πριν από την προσχώρηση — Όροι — Βιωσιμότητα των αποδεκτών κατά το τέλος της περιόδου αναδιάρθρωσης — Κήρυξη του αποδέκτη σε πτώχευση μετά από την προσχώρηση — Αρμοδιότητες αφενός των εθνικών αρχών και αφετέρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής — Εθνική απόφαση που βεβαιώνει απαίτηση του Δημοσίου για την επιστροφή ενισχύσεων που έχουν καταστεί παράνομες — Απόφαση ΕΕ-Βουλγαρίας 3/2006 — Παράρτημα V της Πράξης Προσχώρησης — Ενισχύσεις που έχουν χορηγηθεί μετά από την προσχώρηση — Κανονισμός (ΕΚ) 659/1999 — Υφιστάμενες ενισχύσεις»
Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα)
της 29ης Νοεμβρίου 2012
1. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη — Υφιστάμενες ενισχύσεις και νέες ενισχύσεις — Προσχώρηση της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση — Διάκριση βάσει των ειδικών κανόνων του παραρτήματος V της Πράξης Προσχώρησης —Μέτρα που άρχισαν να εφαρμόζονται στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης του τομέα σιδήρου και χάλυβα πριν από την προσχώρηση της Βουλγαρίας — Νομική βάση σε περίπτωση ανάκτησης των ενισχύσεων αυτών
(Άρθρα 87 § 1 EK και 88 §§ 1 και 3 ΕΚ· Πράξη Προσχώρησης του 2005, παράρτημα V· πρόσθετο πρωτόκολλο της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΚ-Βουλγαρίας)
2. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη — Διατάξεις της Συνθήκης — Πεδίο εφαρμογής ratione temporis — Προσχώρηση της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση — Πράξη Προσχώρησης — Εφαρμογή των διατάξεων στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων από την ημερομηνία προσχώρησης, και μάλιστα μόνο σε σχέση με τις καταστάσεις που δημιουργούνται μετά από την ημερομηνία αυτή
(Άρθρα 87 EΚ και 88 EΚ· Πράξη Προσχώρησης του 2005· κανονισμός 659/1999 του Συμβουλίου, άρθρο 1, στοιχεία β΄, περίπτωση i, και γ΄)
1. Όσον αφορά τα μέτρα ενισχύσεων που άρχισαν να εφαρμόζονται στη Βουλγαρία πριν από την προσχώρηση του κράτους αυτού στην Ένωση, το παράρτημα V της Πράξης Προσχώρησης του 2005 προβλέπει, στον τίτλο 2, ένα μηχανισμό ελέγχου. Σκοπός του μηχανισμού αυτού είναι, μεταξύ άλλων, να προσδιοριστούν οι ενισχύσεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν, κατά την προσχώρηση, ως «υφιστάμενες ενισχύσεις» κατά την έννοια του άρθρου 88, παράγραφος 1, ΕΚ. Σύμφωνα με τον μηχανισμό αυτό, τα κρατικά μέτρα που άρχισαν να εφαρμόζονται πριν από την προσχώρηση αυτή, αλλά αφενός εξακολούθησαν να εφαρμόζονται ακόμη και μετά την προσχώρηση και αφετέρου ανταποκρίνονταν, κατά την ημερομηνία προσχώρησης, σε όλα τα κριτήρια που προβλέπει σωρευτικά το άρθρο 87, παράγραφος 1, ΕΚ, υπόκεινται στους ειδικούς κανόνες του παραρτήματος V της Πράξης Προσχώρησης είτε ως υφιστάμενες ενισχύσεις υπό την έννοια του άρθρου 88, παράγραφος 1, ΕΚ, όταν εμπίπτουν σε μία από τις τρεις κατηγορίες τις οποίες αναφέρει το παράρτημα αυτό, είτε ως νέες ενισχύσεις κατά την ημερομηνία προσχώρησης, ενόψει της εφαρμογής του άρθρου 88, παράγραφος 3, ΕΚ, όταν δεν εμπίπτουν σε καμία από τις τρεις αυτές κατηγορίες.
Κατά συνέπεια, τα μέτρα κρατικής στήριξης που θεσπίστηκαν πριν από την ημερομηνία προσχώρησης πρέπει συγκεκριμένα, για να υπόκεινται στους ειδικούς αυτούς κανόνες του παραρτήματος V της Πράξης Προσχώρησης, να «εφαρμόζονται» ακόμη και μετά από την εν λόγω προσχώρηση, κατά την έννοια του παραρτήματος αυτού. Οι φράσεις «εφαρμόζονται ακόμη» και «ευρισκόμενα ακόμα σε ισχύ», οι οποίες περιέχονται στο παράρτημα V της Πράξης Προσχώρησης, πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι αφορούν κυρίως τα μέτρα που άρχισαν να εφαρμόζονται πριν από την προσχώρηση στην Ένωση και που εξακολουθούν, μετά την προσχώρηση αυτή, να μπορούν να δημιουργήσουν δαπάνες για το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος ή μεγαλύτερη χρηματοοικονομική ευθύνη του ή μάλιστα να προκαλέσουν μείωση των εσόδων του προϋπολογισμού του κράτους αυτού.
Σε περίπτωση που η εφαρμογή των μέτρων κρατικών ενισχύσεων είχε ολοκληρωθεί πριν από την προσχώρηση της Βουλγαρίας στην Ένωση, οι ενισχύσεις αυτές δεν μπορούσαν, μετά από την προσχώρηση αυτή, να δημιουργήσουν δαπάνες ή μεγαλύτερη χρηματοοικονομική ευθύνη των βουλγαρικών κρατικών οργάνων ή μάλιστα να προκαλέσουν μείωση των εσόδων του προϋπολογισμού του εν λόγω κράτους. Υπό τις συνθήκες αυτές, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι οι ενισχύσεις αυτές «εφαρμόζονταν» μετά την προσχώρηση, κατά την έννοια του παραρτήματος V της Πράξης Προσχώρησης. Κατά συνέπεια, τα μέτρα αυτά δεν μπορούν να θεωρηθούν ούτε ως «υφιστάμενες ενισχύσεις» ούτε ως «νέα ενίσχυση κατά την προσχώρηση» υπό την έννοια του εν λόγω παραρτήματος.
Αντίθετα, η διαδικασία ανάκτησης κρατικών ενισχύσεων που χορηγήθηκαν σε επιχείρηση πριν από την προσχώρηση της Βουλγαρίας πρέπει, σε περίπτωση που δεν έχουν τηρηθεί οι απαιτήσεις του άρθρου 9, παράγραφος 4, του πρωτοκόλλου 2 της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας για την εγκαθίδρυση της σύνδεσης, με το οποίο επιτράπηκε στη Βουλγαρία να χορηγεί ενισχύσεις προς τον σκοπό της αναδιάρθρωσης του βουλγαρικού τομέα σιδήρου και χάλυβα, υπό τον όρο, μεταξύ άλλων, ότι οι ενισχύσεις αυτές θα οδηγούσαν, στο τέλος της περιόδου αναδιάρθρωσης, στη βιωσιμότητα των αποδεκτριών επιχειρήσεων υπό κανονικές συνθήκες αγοράς, να στηρίζεται στο άρθρο 3 του πρόσθετου πρωτοκόλλου της ευρωπαϊκής αυτής συμφωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, οι αρμόδιες εθνικές αρχές μπορούν, σύμφωνα με το τρίτο εδάφιο του άρθρου αυτού, να εκδώσουν απόφαση για την ανάκτηση των κρατικών ενισχύσεων που δεν πληρούν τις απαιτήσεις αυτές. Η έκδοση απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βάσει του άρθρου 3, δεύτερο εδάφιο, του πρόσθετου πρωτοκόλλου αυτού δεν συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάκτηση των ενισχύσεων αυτών από τις αρχές αυτές.
(βλ. σκέψεις 40, 51-53, 55, 58-60, 71 και διατακτ.)
2. Από το άρθρο 2 της Πράξης Προσχώρησης του 2005 συνάγεται ότι τα άρθρα 87 ΕΚ έως 89 ΕΚ και ο κανονισμός 659/1999, για την εφαρμογή του άρθρου 88 ΕΚ, δεν έχουν εφαρμογή στη Βουλγαρία παρά μόνο μετά την προσχώρηση του κράτους αυτού στην Ένωση την 1η Ιανουαρίου 2007, υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπει η Πράξη Προσχώρησης.
Συγκεκριμένα, από το άρθρο 1, στοιχεία β΄, περίπτωση i, και γ΄, του κανονισμού 659/1999, σε συνδυασμό με το άρθρο 2 της εν λόγω Πράξης Προσχώρησης, συνάγεται ότι τα κριτήρια που προβλέπει το άρθρο 87, παράγραφος 1, ΕΚ έχουν απευθείας εφαρμογή στη Βουλγαρία μόνο μετά από την προσχώρηση αυτή, και μάλιστα μόνο σε σχέση με τις καταστάσεις που δημιουργούνται μετά από την ημερομηνία προσχώρησης. Επιπλέον, για τις υφιστάμενες ενισχύσεις μπορεί να εκδοθεί, το πολύ, απόφαση για το ασύμβατό τους που να παράγει αποτελέσματα μόνο για το μέλλον.
(βλ. σκέψεις 50, 54)