Sprawa T‑24/05

Alliance One International, Inc. i in.

przeciwko

Komisji Europejskiej

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Hiszpański rynek zakupu i pierwszego przetworzenia surowca tytoniowego – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Ustalanie cen i podział rynku – Obowiązek uzasadnienia – Możliwość przypisania zachowania noszącego znamiona naruszenia – Równość traktowania

Streszczenie wyroku

1.      Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Przedsiębiorstwo – Pojęcie – Jednostka gospodarcza

(art. 81 ust. 1 WE)

2.      Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny

(art. 81 ust. 1 WE)

3.      Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny

(art. 81 ust. 1 WE)

4.      Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Przedsiębiorstwo podlegające wspólnej kontroli kilku przedsiębiorstw lub osób

(art. 81 ust. 1 WE)

5.      Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja w przedmiocie zastosowania reguł konkurencji

(art. 81 WE, 253 WE)

6.      Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Naruszenia – Przypisanie – Spółka dominująca i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny

(art. 81 ust. 1 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

1.      Wspólnotowe prawo konkurencji dotyczy działalności przedsiębiorstw. Pojęcie przedsiębiorstwa obejmuje każdy podmiot wykonujący działalność gospodarczą, niezależnie od jego statusu prawnego i sposobu jego finansowania. W orzecznictwie wyjaśniono, że pojęcie przedsiębiorstwa w tym kontekście należy rozumieć jako oznaczające jednostkę gospodarczą, nawet jeśli z prawnego punktu widzenia jednostka ta składa się z kilku osób fizycznych lub prawnych. Jeżeli tego rodzaju podmiot gospodarczy narusza reguły konkurencji, to musi odpowiedzieć za to naruszenie zgodnie z zasadą odpowiedzialności osobistej.

(por. pkt 122-124)

2.      Naruszenie wspólnotowego prawa konkurencji musi być przypisane jednoznacznie podmiotowi prawa, na który będzie można nałożyć grzywny. W celu stosowania i wykonania decyzji Komisji w dziedzinie prawa konkurencji jako adresata należy bowiem określić jednostkę posiadającą osobowość prawną.

Zachowanie spółki zależnej można przypisać spółce dominującej między innymi w przypadku, gdy mimo posiadania odrębnej podmiotowości prawnej owa spółka zależna nie określa w sposób autonomiczny swojego zachowania na rynku, lecz stosuje zasadniczo instrukcje przekazywane jej przez spółkę dominującą, w szczególności ze względu na powiązania gospodarcze, organizacyjne i prawne łączące oba te podmioty prawa. W tego rodzaju sytuacji spółka dominująca i jej spółka zależna są bowiem częścią tej samej jednostki gospodarczej i tworzą jedno przedsiębiorstwo. Komisja jest uprawniona do skierowania decyzji nakładającej grzywny na spółkę dominującą nie ze względu na okoliczność, iż spółka dominująca nakłaniała swoją spółkę zależną do popełnienia naruszenia, ani tym bardziej z uwagi na udział spółki dominującej w naruszeniu, ale ze względu na to, że stanowią one jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 81 WE.

Komisja nie może ograniczyć się do stwierdzenia, iż spółka dominująca jest w stanie wywierać decydujący wpływ na zachowanie swej spółki zależnej, lecz musi także zbadać, czy taki wpływ był w rzeczywistości wywierany. W szczególnym przypadku, gdy spółka dominująca posiada 100% kapitału swej spółki zależnej, która naruszyła wspólnotowe reguły konkurencji, po pierwsze, ta spółka dominująca może wywierać decydujący wpływ na zachowanie swej spółki zależnej, a po drugie, istnieje zwykłe domniemanie, że owa spółka dominująca rzeczywiście wywiera decydujący wpływ na zachowanie swej spółki zależnej. W tych okolicznościach wystarczy, że Komisja wykaże, iż cały kapitał spółki zależnej znajduje się w posiadaniu jej spółki dominującej, aby móc domniemywać, że ta ostatnia wywiera decydujący wpływ na politykę handlową swej spółki zależnej. Komisja będzie mogła następnie uznać spółkę dominującą za solidarnie odpowiedzialną za zapłatę grzywny nałożonej na jej spółkę zależną, chyba że owa spółka dominująca, na której spoczywa ciężar obalenia tego domniemania, przedstawi wystarczające dowody pozwalające wykazać, że jej spółka zależna zachowuje się na rynku w sposób autonomiczny. Domniemanie oparte na fakcie posiadania całego kapitału może być stosowane nie tylko w przypadkach istnienia bezpośredniego związku między spółką dominującą i jej spółką zależną, lecz również w przypadkach, gdy ów związek jest pośredni, z uwagi na spółkę zależną występującą w roli łącznika między nimi.

Komisja może jednakże zdecydować, że nie oprze się jedynie na takim domniemaniu, lecz również na okolicznościach faktycznych zmierzających do wykazania, że spółki dominujące rzeczywiście wywierają decydujący wpływ na ich spółkę zależną, a zatem poprzeć omawiane domniemanie.

(por. pkt 125-130, 132, 141)

3.      Głównym elementem, na którym opiera się Komisja w celu ustalenia, że spółka dominująca i jej spółka zależna są częścią tej samej jednostki gospodarczej, jest brak autonomii spółki zależnej w odniesieniu do jej zachowania na rynku, ponieważ ów brak autonomii wynika z faktu wywierania przez spółkę dominującą decydującego wpływu na zachowanie jej spółki zależnej.

Decydujący wpływ, jaki winna wywierać spółka dominująca, aby została jej przypisana odpowiedzialność za naruszenie popełnione przez jej spółkę zależną nie może ograniczać się do działalności, która jest objęta jej polityką handlową sensu stricto i która ponadto jest bezpośrednio związana z naruszeniem. W celu bowiem ustalenia, czy spółka zależna określa w sposób autonomiczny swoje zachowanie na rynku, należy wziąć pod uwagę wszystkie istotne okoliczności dotyczące powiązań gospodarczych, organizacyjnych i prawnych łączących spółkę zależną ze spółką dominującą, które mogą różnić się w poszczególnych przypadkach, w związku z czym nie można ich wymienić w sposób wyczerpujący.

(por. pkt 135, 170, 171)

4.      Jeżeli przedsiębiorstwo podlega wspólnej kontroli dwóch lub kilku przedsiębiorstw lub osób, wtedy owe przedsiębiorstwa lub osoby mają siłą rzeczy możliwość wywierania decydującego wpływu na pierwsze przedsiębiorstwo. Nie wystarczy to jednak, aby przypisać im odpowiedzialność za naruszenie reguł konkurencji popełnione przez przedsiębiorstwo, które wspólnie kontrolują, ponieważ takie przypisanie odpowiedzialności wymaga ponadto spełnienia przesłanki dotyczącej rzeczywistego wywierania decydującego wpływu. W przypadku gdy tak jest w istocie, różne przedsiębiorstwa lub osoby, które sprawują wspólną kontrolę, mogą zostać uznane za odpowiedzialne za zachowanie o znamionach naruszenia ich spółki zależnej. Gdyby miało się jednak okazać, że w rzeczywistości tylko jedno z przedsiębiorstw lub jedna z osób sprawujących wspólnie kontrolę wywiera rzeczywiście decydujący wpływ na zachowanie ich spółki zależnej lub jeżeli uzasadniałyby to inne szczególne okoliczności, Komisja mogłaby przypisać solidarną odpowiedzialność za naruszenie popełnione przez tę spółkę zależną tylko owemu przedsiębiorstwu lub owej osobie.

(por. pkt 165)

5.      Uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 253 WE, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulujących daną dziedzinę.

Jeżeli decyzja wydana na podstawie art. 81 WE dotyczy wielu adresatów i stwarza problem przypisania naruszenia, musi ona zawierać wystarczające uzasadnienie względem każdego z adresatów, w szczególności względem tych adresatów, którzy zgodnie z tą decyzją ponoszą odpowiedzialność za owo naruszenie.

(por. pkt 149, 150)

6.      Komisja jest zobowiązana do poszanowania zasady równego traktowania, która zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wymaga, aby porównywalne sytuacje nie były traktowane w odmienny sposób, a odmienne sytuacje nie były traktowane jednakowo, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione.

Jeśli zatem w sprawie dotyczącej naruszenia, w którym uczestniczy kilka różnych przedsiębiorstw, Komisja przyjmuje w ramach ustalonych przez orzecznictwo pewną metodę w celu określenia, czy należy przypisać odpowiedzialność zarówno spółkom zależnym, które faktycznie popełniły to naruszenie, jak i ich spółkom dominującym, musi ona – poza szczególnymi okolicznościami – oprzeć się w tym celu na tych samych kryteriach w przypadku wszystkich tych przedsiębiorstw.

(por. pkt 156, 157)