Υπόθεση C-444/17
Préfet des Pyrénées-Orientales
κατά
Abdelaziz Arib κ.λπ.
[αίτηση του Cour de cassation (Γαλλία)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 19ης Μαρτίου 2019
«Προδικαστική παραπομπή – Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης – Έλεγχοι στα σύνορα, άσυλο και μετανάστευση – Κανονισμός (ΕΕ) 2016/399 – Άρθρο 32 – Προσωρινή επαναφορά από κράτος μέλος των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορά του – Παράνομη είσοδος υπηκόου τρίτης χώρας – Εξομοίωση των εσωτερικών συνόρων με τα εξωτερικά σύνορα – Οδηγία 2008/115/ΕΚ – Πεδίο εφαρμογής – Άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ»
1. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Επιστροφή παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών – Οδηγία 2008/115 – Προσωπικό πεδίο εφαρμογής – Υπήκοος παρανόμως διαμένων ο οποίος συνελήφθη πολύ κοντά στα εσωτερικά σύνορα – Εμπίπτει – Προσωρινή επαναφορά από κράτος μέλος των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορά του – Δεν ασκεί επιρροή
(Οδηγία 2008/115 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 2 §§ 1 και 2, στοιχείο αʹ· κανονισμός 2016/399 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 2, 25, 32)
(βλ. σκέψεις 38, 39, 45-47, 50-52, 56, 59, 62, 66, 70, 67 και διατακτ.)
2. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Επιστροφή παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών – Υπήκοος που υπήχθη σε διαδικασία επιστροφής κατά την έννοια της οδηγίας 2008/115 – Υπήκοος ο οποίος παραμένει παράνομα χωρίς να υπάρχει λόγος που να δικαιολογεί τη μη επιστροφή – Υπήκοος ο οποίος επιστρέφει κατά παράβαση της απαγορεύσεως εισόδου – Φυλάκιση – Επιτρέπεται
(Οδηγία 2008/115 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)
(βλ. σκέψη 40)
3. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Κώδικας της Ένωσης σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα – Προσωρινή επαναφορά των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα – Έννοιες εσωτερικών συνόρων και εξωτερικών συνόρων – Εξομοίωση σε περίπτωση επαναφοράς των ελέγχων – Δεν χωρεί
(Κανονισμός 2016/399 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 2, 25 και 32)
(βλ. σκέψεις 61, 62)
Σύνοψη
Εσωτερικά σύνορα κράτους μέλους στα οποία έχουν επαναφερθεί οι έλεγχοι δεν είναι δυνατό να εξομοιωθούν με τα εξωτερικά σύνορα κατά την έννοια της οδηγίας περί επιστροφής
Με την απόφαση Arib κ.λπ. (C-444/17, EU:C:2019:220), που εκδόθηκε στις 19 Μαρτίου 2019, το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου αποφάνθηκε επί της ερμηνείας του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2008/115 (1), το οποίο επιτρέπει στα κράτη μέλη, στις δύο περιπτώσεις που διαλαμβάνονται στην εν λόγω διάταξη, να συνεχίσουν να εφαρμόζουν στα εξωτερικά σύνορά τους απλουστευμένες διαδικασίες επιστροφής, χωρίς να είναι υποχρεωμένα να ακολουθούν όλα τα στάδια των προβλεπόμενων από την εν λόγω οδηγία διαδικασιών, προκειμένου να είναι σε θέση να απομακρύνουν γρηγορότερα τους υπηκόους τρίτων χωρών που ελέγχονται κατά τη διέλευση των συνόρων αυτών. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η εν λόγω διάταξη, σε συνδυασμό με το άρθρο 32 του κανονισμού 2016/399 (2), έχει την έννοια ότι δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση υπηκόου τρίτης χώρας ο οποίος συλλαμβάνεται πολύ κοντά στα εσωτερικά σύνορα και παραμένει παρανόμως στο έδαφος κράτους μέλους, ακόμη και όταν το εν λόγω κράτος μέλος έχει επαναφέρει, βάσει του άρθρου 25 του ως άνω κανονισμού, τους ελέγχους στα σύνορα αυτά, λόγω σοβαρής απειλής για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια στο εν λόγω κράτος μέλος.
Αφού διαπίστωσε ότι το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2008/115 δεν παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να εξαιρέσουν από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας αυτής τους παρανόμως διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών λόγω παράνομης εισόδου τους από εσωτερικά σύνορα, το Δικαστήριο εξέτασε αν το γεγονός ότι ένα κράτος μέλος επανέφερε τους ελέγχους στα εσωτερικά του σύνορα, βάσει του άρθρου 25 του κανονισμού 2016/399, μπορεί να έχει ως συνέπεια την υπαγωγή στο άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2008/115 της περιπτώσεως ενός υπηκόου τρίτης χώρας που παραμένει παράνομα στο έδαφος του οικείου κράτους μέλους και συλλαμβάνεται κοντά σε τέτοια εσωτερικά σύνορα.
Συναφώς, το Δικαστήριο υπογράμμισε, πρώτον, ότι, ως παρέκκλιση από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2008/115, η εξαίρεση την οποία προβλέπει η προαναφερθείσα διάταξη πρέπει να ερμηνεύεται στενά. Ωστόσο, η διάταξη αυτή, κατά το γράμμα της, το οποίο δεν ενέχει συναφώς καμία αμφισημία, αφορά την κατάσταση υπηκόου τρίτης χώρας που βρίσκεται στα «εξωτερικά σύνορα» κράτους μέλους ή πολύ κοντά σε τέτοια εξωτερικά σύνορα. Επομένως, η διάταξη αυτή δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά στο γεγονός ότι η κατάσταση υπηκόου τρίτης χώρας που βρίσκεται στα εσωτερικά σύνορα στα οποία έχουν επαναφερθεί οι έλεγχοι, βάσει του άρθρου 25 του κανονισμού 2016/399, ή πολύ κοντά σε τέτοια εσωτερικά σύνορα, μπορεί να εξομοιωθεί με την ως άνω κατάσταση, αν και, κατά την ημερομηνία θεσπίσεως της εν λόγω οδηγίας, τα άρθρα 23 και 28 του κανονισμού 562/2006 (3) προέβλεπαν ήδη, αφενός, ότι τα κράτη μέλη μπορούσαν να επαναφέρουν, κατ’ εξαίρεση, τους ελέγχους στα εσωτερικά τους σύνορα σε περίπτωση σοβαρής απειλής για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλειά τους και, αφετέρου, ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, εφαρμόζονταν κατ’ αναλογία οι σχετικές διατάξεις του εν λόγω κανονισμού που αφορούσαν τα εξωτερικά σύνορα.
Όσον αφορά, δεύτερον, τον σκοπό που επιδιώκει το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2008/115, το Δικαστήριο έκρινε ότι, υπό το πρίσμα του εν λόγω σκοπού, ουδείς λόγος υπάρχει να γίνεται διάκριση στην περίπτωση παρανόμως διαμένοντος υπηκόου τρίτης χώρας, ο οποίος συλλαμβάνεται πολύ κοντά στα εσωτερικά σύνορα, ανάλογα με το αν οι έλεγχοι στα εν λόγω σύνορα έχουν επαναφερθεί, στο μέτρο που η επαναφορά των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα ενός κράτους μέλους δεν έχει, αφ’ εαυτής, ως συνέπεια ότι οι παρανόμως διαμένοντες υπήκοοι τρίτων χωρών που συνελήφθησαν επ’ ευκαιρία της διελεύσεως των συνόρων αυτών ή πολύ κοντά σε αυτά μπορούν να απομακρυνθούν ευκολότερα ή ταχύτερα από το έδαφος του χώρου Σένγκεν, διά της άμεσης μεταφοράς τους στα εξωτερικά σύνορα, απ’ ότι αν είχαν συλληφθεί επ’ ευκαιρία ενός αστυνομικού ελέγχου, κατά την έννοια του άρθρου 23, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 2016/399, στην ίδια περιοχή, χωρίς να έχουν επαναφερθεί οι έλεγχοι στα εν λόγω σύνορα.
Τρίτον, το Δικαστήριο επισήμανε ότι η ανάγκη στενής ερμηνείας του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2008/115 επιβεβαιώνεται και από την ανάλυση του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται η διάταξη αυτή και, ιδίως, από τη συστηματική ερμηνεία του κανονισμού 2016/399. Πράγματι, σύμφωνα με το άρθρο 2 του κανονισμού αυτού, οι έννοιες «εσωτερικά σύνορα» και «εξωτερικά σύνορα» αποκλείουν η μία την άλλη, και το άρθρο 32 του εν λόγω κανονισμού προβλέπει απλώς ότι κατά την επαναφορά από κράτος μέλος των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα εφαρμόζονται κατ’ αναλογία μόνον οι περί εξωτερικών συνόρων διατάξεις του εν λόγω κανονισμού που είναι σχετικές. Αντιθέτως, το εν λόγω άρθρο 32 δεν προβλέπει ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, εφαρμόζεται το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2008/115.