Sprawa T‑259/20
Ryanair DAC
przeciwko
Komisji Europejskiej
Wyrok Sądu (dziesiąta izba w składzie powiększonym) z dnia 17 lutego 2021 r.
Pomoc państwa – Francuski rynek transportu lotniczego – Moratorium dotyczące płatności podatku od lotnictwa cywilnego i opłaty solidarnościowej od biletów lotniczych, należnych miesięcznie w okresie od marca do grudnia 2020 r., w ramach pandemii COVID 19 – Decyzja o niewnoszeniu zastrzeżeń – Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych zdarzeniem nadzwyczajnym – Swoboda świadczenia usług – Równość traktowania – Kryterium posiadania koncesji wydanej przez władze francuskie – Proporcjonalność – Artykuł 107 ust. 2 lit. b) TFUE – Obowiązek uzasadnienia
1. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym – Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych przez klęski żywiołowe lub inne zdarzenia nadzwyczajne – Kryteria – Zdarzenie nadzwyczajne – Pojęcie – Pandemia COVID-19 i środki państwowe przyjęte w celu jej zaradzenia – Włączenie
[art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE]
(zob. pkt 23–27)
2. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym – Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych przez klęski żywiołowe lub inne zdarzenia nadzwyczajne – Moratorium dotyczące płatności opłat lotniczych udzielone przedsiębiorstwom lotniczym w kontekście pandemii COVID-19 – Moratorium udzielone wyłącznie przedsiębiorstwom lotniczym posiadającym krajową koncesję – Pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym w świetle art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE – Naruszenie zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową – Brak
[art. 18 akapit pierwszy, art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE]
(zob. pkt 30–32, 49)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym – Pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych przez klęski żywiołowe lub inne zdarzenia nadzwyczajne – Moratorium dotyczące płatności opłat lotniczych udzielone przedsiębiorstwom lotniczym w kontekście pandemii COVID-19 – Moratorium udzielone wyłącznie przedsiębiorstwom lotniczym posiadającym krajową koncesję – Ocena – Kryteria – Cel systemu pomocy – Proporcjonalność pomocy
[art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE]
(zob. pkt 33–48, 50)
4. Swoboda świadczenia usług – Postanowienia traktatu – Zakres stosowania – Usługi w dziedzinie transportu w rozumieniu art. 58 ust. 1 TFUE – Usługi transportu lotniczego – Szczególny reżim prawny
(art. 56, art. 58 ust. 1, art. 100 ust. 2 TFUE)
(zob. pkt 55, 56)
5. Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji o niewnoszeniu zastrzeżeń wobec systemu pomocy – Obowiązek uzasadnienia – Zakres – Uwzględnienie kontekstu i ogółu przepisów prawa regulujących daną dziedzinę
[Artykuł 107 ust. 3 lit. b), art. 296 TFUE]
(zob. pkt 79–84)
6. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy państwa z rynkiem wewnętrznym bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego – Skarga zainteresowanych stron w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE – Określenie przedmiotu skargi – Skarga mająca na celu ochronę uprawnień procesowych zainteresowanych – Zarzuty, jakie mogą być podniesione – Brak autonomicznej treści takiego zarzutu w niniejszej sprawie
(art. 108 ust. 2, art. 267 ust. 4 TFUE)
(zob. pkt 87)
Streszczenie
Moratorium dotyczące płatności podatków wprowadzone we Francji w celu wsparcia przedsiębiorstw lotniczych posiadających francuską koncesję w kontekście pandemii Covid-19 jest zgodne z prawem Unii
W marcu 2020 r. Francja zgłosiła Komisji Europejskiej środek pomocy w postaci moratorium dotyczącego płatności podatku od lotnictwa cywilnego i opłaty solidarnościowej od biletów lotniczych należnych miesięcznie w okresie od marca do grudnia 2020 r. (zwany dalej „moratorium dotyczącym płatności podatków”). To moratorium, z którego mogą skorzystać przedsiębiorstwa lotnicze posiadające francuską koncesję(1), polega na odroczeniu obowiązku uiszczania tych opłat do dnia 1 stycznia 2021 r., a następnie rozłożeniu ich na raty na okres 24 miesięcy, tj. do dnia 31 grudnia 2022 r. Dokładna wysokość opłat jest określana w zależności od liczby przewiezionych pasażerów i liczby lotów wykonanych z francuskich portów lotniczych.
W decyzji z dnia 31 marca 2020 r.(2). Komisja uznała moratorium dotyczące płatności podatków za pomoc państwa(3) zgodną z rynkiem wewnętrznym w świetle art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE. W myśl tego postanowienia zgodna z rynkiem wewnętrznym jest pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi.
Przedsiębiorstwo lotnicze Ryanair wniosło skargę o stwierdzenie nieważności tej decyzji, którą Sąd Unii Europejskiej oddalił wydanym w dniu dzisiejszym wyrokiem. W tym kontekście Sąd zbadał po raz pierwszy kwestię zgodności z prawem systemu pomocy państwa przyjętego w reakcji na konsekwencje pandemii Covid-19 w świetle art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE(4). Sąd wyjaśnił ponadto związek między regułami dotyczącymi pomocy państwa a przewidzianą w art. 18 akapit pierwszy TFUE zasadą niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową i zasadą swobodnego świadczenia usług.
Ocena Sądu
W pierwszej kolejności Sad przeprowadził kontrolę decyzji Komisji w świetle art. 18 akapit pierwszy TFUE, który zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w zakresie zastosowania traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują. Ponieważ według Sądu art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE należy do takich postanowień szczególnych, jego zadaniem jest zbadanie, czy moratorium dotyczące płatności podatków mogło zostać uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym w świetle tego postanowienia.
W tym względzie Sąd potwierdził, po pierwsze, że pandemia Covid-19 oraz środki polegające na ograniczeniu transportu i zamknięciu gospodarki przyjęte przez Francję w reakcji na tę pandemię stanowią w całości zdarzenie nadzwyczajne w rozumieniu art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE, które spowodowało szkody gospodarcze po stronie przedsiębiorstw lotniczych prowadzących działalność we Francji. Według Sądu bezsporne jest również to, że celem moratorium dotyczącego płatności podatków jest rzeczywiście naprawienie owych szkód.
Po drugie, Sąd stwierdził, że ograniczenie moratorium dotyczącego płatności podatków do przedsiębiorstw lotniczych posiadających francuską koncesję jest właściwe dla realizacji celu, jakim jest naprawienie szkód spowodowanych przez wspomniane zdarzenie nadzwyczajne. W tym względzie Sąd podkreślił, że w myśl rozporządzenia nr 1008/2008 posiadanie francuskiej koncesji jest w rzeczywistości równoznaczne z istnieniem głównego miejsca prowadzenia działalności przedsiębiorstw lotniczych na francuskim terytorium i podleganiem przez nie nadzorowi władz francuskich w odniesieniu do kwestii finansowych i dobrej reputacji. W ocenie Sądu przepisy wskazanego rozporządzenia ustanawiają wzajemne obowiązki między przedsiębiorstwami lotniczymi posiadającymi francuską koncesję a francuskimi władzami, a zatem kreują szczególny i stabilny związek między nimi, odpowiadający we właściwy sposób przesłankom określonym w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE.
Co się tyczy proporcjonalnego charakteru moratorium dotyczącego płatności podatków, Sąd podkreślił ponadto, że przedsiębiorstwa lotnicze kwalifikujące się do objęcia systemem pomocy w najbardziej trwały sposób zostały dotknięte środkami polegającymi na ograniczeniu transportu i zamknięciu gospodarki przyjętymi przez Francję. Rozszerzenie rzeczonego moratorium na przedsiębiorstwa niemające siedziby we Francji nie pozwoliłoby natomiast na osiągnięcie w sposób tak precyzyjny i bez ryzyka nadmiernej rekompensaty celu, jakim jest naprawienie szkód gospodarczych poniesionych przez przedsiębiorstwa lotnicze prowadzące działalność we Francji.
W świetle tych ustaleń Sąd potwierdził, że cel moratorium dotyczącego płatności podatków spełnia wymogi odstępstwa przewidzianego w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE i że zasady przyznawania tej pomocy nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągniecia tego celu. W związku z tym rzeczony system nie wprowadza również dyskryminacji zakazanej na podstawie art. 18 akapit pierwszy TFUE.
W drugiej kolejności Sąd zbadał decyzję Komisji w świetle swobody świadczenia usług przewidzianej w art. 56 TFUE. W tym względzie Sąd przypomniał, że ta podstawowa swoboda nie ma, jako taka, zastosowania w dziedzinie transportu, objętej szczególnym reżimem prawnym, któremu podlega rozporządzenie nr 1008/2008. Celem tego rozporządzenia jest właśnie określenie warunków stosowania zasady swobodnego świadczenia usług w sektorze transportu lotniczego. Ryanair nie podniósł jednak, że rozporządzenie to zostało w jakikolwiek sposób naruszone.
W trzeciej kolejności Sąd oddalił zarzut, według którego Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie wartości korzyści przyznanej przedsiębiorstwom lotniczym korzystającym z moratorium dotyczącego płatności podatków. Sąd stwierdził, że kwota szkód poniesionych przez beneficjentów moratorium dotyczącego płatności podatków jest według wszelkiego prawdopodobieństwa wyższa w ujęciu nominalnym niż całkowita nominalna wartość moratorium, wobec czego ewentualność nadmiernej rekompensaty należy wyraźnie wykluczyć. Ponadto Sąd podkreślił, że Komisja wzięła pod uwagę podjęte przez Francję zobowiązania do przedstawienia szczegółowej metodologii, jaką państwo to zamierzało posłużyć się w celu ustalenia, a posteriori i dla każdego z beneficjentów, wysokości szkód związanych z kryzysem spowodowanym przez pandemię, co stanowi dodatkową gwarancję wyeliminowania wszelkiego ryzyka nadmiernej rekompensaty.
Sąd oddalił wreszcie jako bezzasadny zarzut dotyczący naruszenia obowiązku uzasadnienia i stwierdził, że nie jest konieczne badanie zasadności zarzutu dotyczącego naruszenia uprawnień procesowych wywodzonych z art. 108 ust. 2 TFUE.