Sprawy połączone T‑3/00 i T‑337/04

Athanasios Pitsiorlas

przeciwko

Radzie Unii Europejskiej i Europejskiemu Bankowi Centralnemu (EBC)

Dostęp do dokumentów – Porozumienie Bâle-Nyborg – Skarga o stwierdzenie nieważności –Akty zaskarżalne – Uzasadnienie – Zarzut niezgodności z prawem – Decyzja 93/731/WE – Regulamin wewnętrzny Europejskiego Banku Centralnego – Skarga o odszkodowanie – Odpowiedzialność pozaumowna Wspólnoty za bezprawne działania jej organów – Szkoda – Związek przyczynowy

Streszczenie wyroku

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Akty zaskarżalne – Pojęcie – Akty wywołujące wiążące skutki prawne

(art. 230 WE)

2.      Rada – Prawo publicznego dostępu do dokumentów Rady – Decyzja 93/731

(decyzja Rady 93/731)

3.      Prawo wspólnotowe – Zasady – Prawa podstawowe – Prawo publicznego dostępu do dokumentów

(art. 110 WE i 255 WE)

4.      Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres

(art. 253 WE)

5.      Skarga o odszkodowanie – Autonomia w stosunku do skargi o stwierdzenie nieważności

1.      Przesłanie przez instytucję wspólnotową adresatowi pisma w odpowiedzi na złożony przez niego wniosek nie wystarczy, aby można było uznać owo pismo za decyzję w rozumieniu art. 230 WE otwierającą drogę do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności. Jedyne akty lub decyzje, które mogą stać się przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności w rozumieniu art. 230 WE, to środki, które wywołują wiążące skutki prawne mogące naruszać interesy skarżącego poprzez istotną zmianę jego sytuacji prawnej.

Jednak jeśli w odpowiedzi na wniosek o udostępnienie dokumentów, oparty na art. 23.3 regulaminu wewnętrznego Europejskiego Banku Centralnego, decyzja rady prezesów dotycząca oddalenia tego wniosku została w rzeczywistości sformalizowana w stosunku do skarżącego jedynie w akcie zawiadamiającym go o niej, należy interpretować zgłoszone przez skarżącego żądanie stwierdzenia nieważności pisma zawiadamiającego jako zmierzające do stwierdzenia nieważności tej właśnie decyzji, tak jak został on o niej powiadomiony w tym piśmie.

(por. pkt 58, 63, 65)

2.      Z treści art. 1 decyzji 93/731 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Rady wynika, że możliwość Rady w zakresie uwzględnienia wniosku o udzielenie dostępu zakłada w sposób oczywisty nie tylko, iż będące przedmiotem wniosku dokumenty istnieją, ale również iż są one w posiadaniu tej instytucji.

Zgodnie z domniemaniem zgodności z prawem aktów wspólnotowych domniemywa się, że żądany dokument nie istnieje, jeśli dana instytucja złoży oświadczenie takiej treści. Chodzi jednak o domniemanie zwykłe, które może zostać obalone dowolnymi środkami na podstawie spójnych i niebudzących wątpliwości poszlak.

(por. pkt 131, 140)

3.      Praw podstawowych nie należy pojmować jako absolutnych prerogatyw i zgodne z prawem jest zastrzeżenie w stosunku do tych praw stosowania pewnych ograniczeń uzasadnionych stawianymi sobie przez Wspólnotę celami interesu ogólnego, jeśli nie narusza się treści tych praw.

Jeśli chodzi o prawo dostępu do dokumentów będących w posiadaniu wspólnotowych organów publicznych – w tym Europejskiego Banku Centralnego (EBC) – nawet gdyby założyć, że prawo to może zostać uznane za prawo podstawowe chronione przez wspólnotowy porządek prawny jako ogólna zasada prawa, względy związane z ochroną interesu publicznego lub interesu prywatnego mogą legalnie ograniczyć to prawo.

Ograniczenia dostępu do dokumentów znajdujących się w posiadaniu EBC wynikające między innymi z art. 23.3 jego regulaminu wewnętrznego, który przewiduje między innymi 30‑letni okres poufności dla dokumentów przechowywanych w archiwach komitetu prezesów, są związane z misjami powierzonymi EBC przez traktat, którego autorzy wyraźnie pragnęli, aby był on w stanie wykonywać te misje w sposób niezależny. Wykładnię taką potwierdza art. 110 WE w związku z art. 255 WE, które stanowią o wykluczeniu EBC z zakresu stosowania tego ostatniego postanowienia, a tym samym o istnieniu szczególnego traktowania EBC w stosunku do Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji w zakresie dostępu do dokumentów.

Zatem ochrona interesu publicznego związanego z polityką walutową we Wspólnocie stanowi uzasadniony powód ograniczenia prawa dostępu do dokumentów znajdujących się w posiadaniu wspólnotowych organów publicznych, pojmowanego jako podstawowe prawo.

(por. pkt 221–223, 228, 229, 231, 232)

4.      Uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi tego artykułu, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również wszystkie przepisy prawa regulujące daną dziedzinę.

Instytucja rozpatrująca wniosek o udzielenie dostępu do dokumentów ma obowiązek wykazania w uzasadnieniu swej decyzji, iż dokonała konkretnej oceny dokumentów stanowiących przedmiot tego wniosku. Nie odpowiada tym wymogom i w związku z tym należy stwierdzić nieważność decyzji, która nie powołuje się na żadną potrzebę ani szczególny powód ochrony rzeczonych dokumentów ani tym bardziej nie przedstawia żadnego wyjaśnienia odmowy w zakresie rozpowszechniania treści tych dokumentów, które pozwoliłyby na zrozumienie i zweryfikowanie istnienia potrzeby ochrony. Samo sprecyzowanie charakteru dokumentów objętych wnioskiem o udzielenie dostępu nie może być zrównane z oceną informacji zawartych w tych dokumentach.

Ponadto uzasadnienie powinno być zamieszczone w treści samej decyzji i jeśli decyzja ta zawiera początek uzasadnienia, to uzasadnienie to nie może być rozwijane i wyjaśniane po raz pierwszy następczo dopiero przed sądem wspólnotowym, z zastrzeżeniem szczególnych okoliczności, które jednak nie występują, w przypadku gdy brak pilnego charakteru sprawy i jeśli akt, który powinien być wydany przez dany organ, ma jednolity charakter.

(por. pkt 261, 263, 267, 269, 278, 279)

5.      Skarga o odszkodowanie jest odrębnym środkiem prawnym, odgrywającym szczególną rolę w systemie środków zaskarżenia i podlegającym zasadom ustanowionym z uwzględnieniem jego szczególnych celów. Podczas gdy celem skargi o stwierdzenie nieważności i skargi na zaniechanie jest sankcja za bezprawność wiążącego aktu prawnego lub brak takiego aktu, skarga o odszkodowanie ma za przedmiot żądanie naprawienia szkody wynikającej z bezprawnego aktu lub postępowania, które można przypisać instytucji lub organowi wspólnotowemu.

Jeśli skarżący po wniesieniu skargi o stwierdzenie nieważności wnosi skargę o odszkodowanie, z której jasno wynika, że bezprawne działanie, jakie zarzuca on pozwanym, polega właśnie na wydaniu decyzji, których stwierdzenia nieważności domaga się skarżący, a w ramach skargi o odszkodowanie, celem wykazania bezprawnego zachowania pozwanych, przedstawia argumenty w części identyczne z tymi, które formułuje w ramach skargi o stwierdzenie nieważności spornych aktów, zasada autonomii środków zaskarżenia zabrania w tym przypadku dokonania wspólnej oceny całości zarzutów nielegalności podniesionych w ramach skarg o stwierdzenie nieważności i o odszkodowanie, z uwagi na odmienne skutki orzeczeń uwzględniających rzeczone skargi. Zatem fakt uwzględnienia skargi o stwierdzenie nieważności prowadzi do zniknięcia zaskarżonego aktu ze wspólnotowego porządku prawnego, podczas gdy uwzględnienie skargi o odszkodowanie pozwala jedynie na naprawienie szkody spowodowanej przez dany akt, bez uchylania tego aktu z mocy samego prawa.

Połączenie spraw do wspólnego rozpoznania do celów procedury ustnej i wydania wyroku nie zmienia tego wniosku, ponieważ orzeczenie o połączeniu nie wpływa na autonomię i na niezależny charakter danych spraw, skoro zawsze jest możliwa decyzja o ich rozłączeniu.

(por. pkt 280, 281, 283–285)