Υπόθεση T-185/06

L’Air liquide, société anonyme pour l’étude et l’exploitation des procédés Georges Claude

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

«Ανταγωνισμός – Συμπράξεις – Υπεροξείδιο του υδρογόνου και υπερβορικό άλας – Απόφαση διαπιστώνουσα παράβαση του άρθρου 81 ΕΚ – Καταλογισμός της παραβατικής συμπεριφοράς – Υποχρέωση αιτιολογήσεως»

Περίληψη της αποφάσεως

1.      Ανταγωνισμός – Κοινοτικοί κανόνες – Παραβάσεις – Καταλογισμός

(Άρθρο 81 ΕΚ)

2.      Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο – Απόφαση εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού – Απόφαση η οποία αφορά πολλούς αποδέκτες – Υποχρέωση επαρκούς αιτιολογήσεως, ειδικότερα ως προς την οικονομική οντότητα που πρέπει να υποστεί τις συνέπειες παραβάσεως

(Άρθρα 81 ΕΚ και 253 ΕΚ)

3.      Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο – Απόφαση εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού – Θεραπεία της ελλείψεως αιτιολογίας κατά τη διάρκεια της ένδικης διαδικασίας – Δεν επιτρέπεται

(Άρθρα 81 ΕΚ και 253 ΕΚ)

1.      Η συμπεριφορά μιας θυγατρικής εταιρίας μπορεί να καταλογισθεί στη μητρική εταιρία, ιδίως, όταν η θυγατρική, μολονότι έχει χωριστή νομική προσωπικότητα, δεν καθορίζει κατά τρόπο αυτόνομο τη συμπεριφορά της στην αγορά, αλλά εφαρμόζει, κυρίως, τις οδηγίες της μητρικής εταιρίας, ενόψει, ιδίως, των υφισταμένων μεταξύ των δύο αυτών νομικών οντοτήτων οικονομικών, οργανωτικών και νομικών δεσμών. Συγκεκριμένα, σε μια τέτοια περίπτωση, η μητρική και η θυγατρική εταιρία αποτελούν τμήματα της ίδιας οικονομικής οντότητας και, συνεπώς, συναπαρτίζουν μία και μόνη επιχείρηση κατά την έννοια του άρθρου 81 ΕΚ.

Στην ειδική περίπτωση στην οποία μια μητρική εταιρία κατέχει το 100 % του κεφαλαίου της θυγατρικής που διέπραξε παράβαση των κανόνων του ανταγωνισμού της Ένωσης, αφενός, η μητρική αυτή εταιρία μπορεί να ασκεί καθοριστική επιρροή επί της συμπεριφοράς της θυγατρικής αυτής και, αφετέρου, υφίσταται μαχητό τεκμήριο ότι η εν λόγω μητρική εταιρία ασκεί όντως καθοριστική επιρροή επί της συμπεριφοράς της θυγατρικής της.

Υπό τις συνθήκες αυτές, αρκεί να αποδείξει η Επιτροπή ότι η μητρική εταιρία κατέχει το σύνολο του κεφαλαίου μιας θυγατρικής προκειμένου να τεκμαρθεί ότι η μητρική ασκεί καθοριστική επιρροή επί της εμπορικής πολιτικής της θυγατρικής αυτής. Στη συνέχεια, η Επιτροπή θα είναι σε θέση να θεωρήσει τη μητρική εταιρία υπεύθυνη για την επίμαχη παράβαση, εκτός αν η μητρική αυτή εταιρία, η οποία οφείλει να ανατρέψει το τεκμήριο αυτό, προσκομίσει επαρκή αποδεικτικά στοιχεία δυνάμενα να αποδείξουν ότι η θυγατρική της ενεργεί αυτοτελώς στην αγορά.

Προκειμένου να εκτιμηθεί αν μια θυγατρική εταιρία καθορίζει τη συμπεριφορά της στην αγορά κατά τρόπο αυτοτελή, πρέπει να ληφθούν υπόψη όλα τα κρίσιμα στοιχεία που αφορούν τις οικονομικές, οργανωτικές και νομικές σχέσεις μεταξύ της θυγατρικής και της μητρικής εταιρίας, τα οποία ενδέχεται να διαφέρουν ανάλογα με την περίπτωση και τα οποία, επομένως, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο εξαντλητικής απαρίθμησης.

(βλ. σκέψεις 21-25)

2.      Όσον αφορά την αιτιολογία αποφάσεως της Επιτροπής που εφαρμόζει το άρθρο 81 ΕΚ, η Επιτροπή δεν υποχρεούται να λαμβάνει θέση επί όλων των επιχειρημάτων που προβάλλουν οι ενδιαφερόμενοι, αλλά αρκεί να εκθέτει τα πραγματικά περιστατικά και τις νομικές εκτιμήσεις που έχουν αποφασιστική σημασία για την οικονομία της αποφάσεως. Ειδικότερα, δεν υποχρεούται να λαμβάνει θέση επί στοιχείων που προφανώς δεν ασκούν επιρροή, είναι ασήμαντα ή προδήλως δευτερεύοντα.

Όταν μια απόφαση εφαρμογής του άρθρου 81 ΕΚ αφορά πολλούς αποδέκτες και θέτει ζήτημα καταλογισμού της παραβάσεως, πρέπει να περιέχει επαρκή αιτιολογία ως προς καθένα των αποδεκτών της, ειδικότερα ως προς εκείνους οι οποίοι, κατά το γράμμα της ως άνω αποφάσεως, πρέπει να υποστούν τις συνέπειες της παραβάσεως αυτής. Έτσι, έναντι μιας μητρικής εταιρίας που θεωρείται υπεύθυνη για την παράβαση που διέπραξε μια θυγατρική της, μια τέτοια απόφαση πρέπει να εκθέτει εμπεριστατωμένα τους λόγους που δικαιολογούν γιατί η παράβαση πρέπει να καταλογισθεί σ’ αυτήν την εταιρία.

Στο πλαίσιο αυτό, όταν, στην απάντησή της στην ανακοίνωση των αιτιάσεων, μια επιχείρηση προβάλλει ένα σύνολο περιστάσεων που χαρακτηρίζουν τους δεσμούς που υφίσταντο μεταξύ αυτής και της θυγατρικής της κατά τον χρόνο της παραβάσεως, επικαλούμενη, μεταξύ άλλων, το γεγονός ότι η δραστηριότητα της τελευταίας αυτής ήταν πολύ ειδική σε σχέση με τις άλλες δραστηριότητες του ομίλου, την έλλειψη αναμείξεως σε επίπεδο διευθυντικών στελεχών και προσωπικού των οικείων εταιριών, έναν ευρύ καθορισμό των εξουσιών των διευθυντικών στελεχών της θυγατρικής, το γεγονός ότι αυτή η τελευταία διαθέτει τις δικές της υπηρεσίες όσον αφορά τις εμπορικές δραστηριότητες, καθώς και την αυτοτέλεια κατά την κατάρτιση των στρατηγικών σχεδίων, και εφόσον τα στοιχεία που έτσι προσκόμισε δεν περιορίζονται στους ισχυρισμούς αυτούς, αλλά περιέχουν και μια σειρά συγκεκριμένων στοιχείων, που είχαν επισυναφθεί στην απάντηση στην ανακοίνωση των αιτιάσεων, η Επιτροπή οφείλει να λάβει θέση επί της επιχειρηματολογίας αυτής, εξετάζοντας αν, με βάση το σύνολο των κρίσιμων στοιχείων σχετικά με τους οικονομικούς, οργανωτικούς και νομικούς δεσμούς μεταξύ των οικείων εταιριών, η μητρική εταιρία απέδειξε ότι η θυγατρική της ενεργούσε αυτοτελώς στην αγορά και, ενδεχομένως, να εκθέσει τους λόγους για τους οποίους θεωρεί ότι τα στοιχεία που υποβλήθηκαν από την προσφεύγουσα δεν αρκούν για να ανατρέψουν το επίμαχο τεκμήριο. Η υποχρέωση της Επιτροπής να αιτιολογήσει την απόφασή της επί του σημείου αυτού προκύπτει σαφώς από το ότι είναι μαχητό το τεκμήριο σχετικά με την εκ μέρους της μητρικής εταιρίας άσκηση καθοριστικής επιρροής επί της θυγατρικής της οποίας κατέχει το 100 % του κεφαλαίου, για δε την ανατροπή του τεκμηρίου αυτού η μητρική εταιρία οφείλει να προσκομίσει αποδείξεις περί του συνόλου των οικονομικών, οργανωτικών και νομικών δεσμών μεταξύ αυτής και της θυγατρικής της.

(βλ. σκέψεις 64-65, 70, 72-75)

3.      Η αιτιολογία αποφάσεως της Επιτροπής, η οποία εφαρμόζει το άρθρο 81 ΕΚ, πρέπει, κατ’ αρχήν, να ανακοινώνεται στον ενδιαφερόμενο ταυτοχρόνως με την απόφαση που τον βλάπτει. Η έλλειψη αιτιολογίας δεν δύναται συνεπώς να καλυφθεί επειδή ο ενδιαφερόμενος πληροφορείται την αιτιολογία της αποφάσεως κατά τη διάρκεια της δίκης. Επομένως, η έλλειψη της αιτιολογίας δεν μπορεί να καλυφθεί κατά τη διάρκεια της δίκης.

(βλ. σκέψεις 81-82)