WYROK TRYBUNAŁU (piąta izba)
z dnia 19 marca 2015 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Zabezpieczenie społeczne – Rozporządzenie (EWG) nr 1408/71 – Umowa zawarta między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony a Konfederacją Szwajcarską z drugiej strony w sprawie swobodnego przepływu osób – Obywatel państwa członkowskiego, w którym zamieszkuje, pracujący w charakterze pracownika najemnego na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów pływającego pod banderą państwa trzeciego – Pracownik zatrudniony początkowo przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w Niderlandach, a następnie przez przedsiębiorstwo z siedzibą w Szwajcarii – Praca świadczona początkowo nad częścią szelfu kontynentalnego przypadającą na państwo trzecie, a następnie na wodach międzynarodowych i nad szelfem kontynentalnym przypadającym na pewne państwa członkowskie – Podmiotowy zakres zastosowania tego rozporządzenia – Ustalenie ustawodawstwa mającego zastosowanie
W sprawie C‑266/13
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Hoge Raad der Nederlanden (Niderlandy) postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2013 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 15 maja 2013 r., w postępowaniu:
L. Kik
przeciwko
Staatssecretaris van Finaciën,
TRYBUNAŁ (piąta izba),
w składzie: T. von Danwitz, prezes izby, C. Vajda, A. Rosas, E. Juhász i D. Šváby (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: P. Cruz Villalón,
sekretarz: M. Ferreira, główny administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 lipca 2014 r.,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– w imieniu L. Kika przez H. Mengera,
– w imieniu rządu niderlandzkiego przez B. Koopman, K. Bulterman, C. Schillemans oraz M. Gijzen, działające w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej przez M. van Beeka oraz J. Enegrena, działających w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 16 października 2014 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, w wersji zmienionej i uaktualnionej rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. (Dz.U. 1997, L 28, s. 1), ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem Rady (WE) nr 307/1999 z dnia 8 lutego 1999 r. (Dz.U. L 38, s. 1) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1408/71”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy L. Kikiem a Staatssecretaris van Financiën (wiceministrem finansów) w przedmiocie objęcia L. Kika niderlandzkim powszechnym systemem ubezpieczenia społecznego w okresie od 1 czerwca do 24 sierpnia 2004 r.
Ramy prawne
Prawo międzynarodowe
3 Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza sporządzona w Montego Bay (Jamajka) w dniu 10 grudnia 1982 r., która weszła w życie w dniu 16 listopada 1994 r., została ratyfikowana przez Królestwo Niderlandów w dniu 28 czerwca 1996 r. i przez Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w dniu 25 lipca 1997 r. oraz zatwierdzona w imieniu Wspólnoty Europejskiej mocą decyzji Rady 98/392/WE z dnia 23 marca 1998 r. (Dz.U. L 179, s. 1) (zwana dalej „konwencją o prawie morza”).
4 Konwencja ta stanowi w art. 60, zatytułowanym „Sztuczne wyspy, instalacje i konstrukcje w wyłącznej strefie ekonomicznej”, co następuje:
„1. Państwo nadbrzeżne ma w wyłącznej strefie ekonomicznej wyłączne prawo budowania oraz wydawania pozwoleń i przepisów dotyczących budowy, eksploatacji i wykorzystywania:
a) sztucznych wysp;
b) instalacji i konstrukcji dla celów przewidzianych w artykule 56 i dla innych celów gospodarczych;
c) instalacji i konstrukcji, które mogą zakłócać wykonywanie przez państwo nadbrzeżne swoich uprawnień w strefie.
2. Państwo nadbrzeżne posiada wyłączną jurysdykcję nad takimi sztucznymi wyspami, instalacjami i konstrukcjami, łącznie z jurysdykcją w zakresie wydawania ustaw i innych przepisów prawnych w sprawach celnych, skarbowych, sanitarnych i imigracyjnych, a także w sprawach bezpieczeństwa.
[…]”.
5 Artykuł 77 konwencji o prawie morza, zatytułowany „Prawa państwa nadbrzeżnego w odniesieniu do szelfu kontynentalnego”, przewiduje:
„1. Państwo nadbrzeżne wykonuje suwerenne prawa w odniesieniu do szelfu kontynentalnego w celu jego badania i eksploatacji jego zasobów naturalnych.
2. Prawa przewidziane w ustępie 1 są wyłączne w tym znaczeniu, że jeżeli państwo nadbrzeżne nie prowadzi badań szelfu kontynentalnego ani nie eksploatuje jego zasobów naturalnych, nikt nie może podejmować takich działań bez wyraźnej zgody państwa nadbrzeżnego.
3. Prawa państwa nadbrzeżnego w odniesieniu do szelfu kontynentalnego nie są uzależnione od rzeczywistego lub formalnego zawładnięcia ani od jakiegokolwiek wyraźnego oświadczenia na ten temat.
[…]”.
6 Zgodnie z brzmieniem art. 79 tej konwencji, zatytułowanego „Podmorskie kable i rurociągi na szelfie kontynentalnym”:
„1. Wszystkie państwa mają prawo do układania na szelfie kontynentalnym podmorskich kabli i rurociągów, zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu.
2. Z zastrzeżeniem prawa państwa nadbrzeżnego do stosowania racjonalnych środków w celu badania szelfu kontynentalnego, eksploatacji jego zasobów naturalnych oraz zapobiegania, zmniejszania i kontrolowania zanieczyszczenia powodowanego przez rurociągi, państwo to nie może utrudniać układania lub konserwowania takich kabli lub rurociągów.
3. Wytyczenie trasy dla układania takich rurociągów na szelfie kontynentalnym wymaga zgody państwa nadbrzeżnego.
4. Żadne postanowienie niniejszej części nie narusza prawa państwa nadbrzeżnego do określania warunków układania kabli lub rurociągów, które wchodzą na jego terytorium lub morze terytorialne, ani jego jurysdykcji nad kablami i rurociągami zbudowanymi lub używanymi w związku z badaniem jego szelfu kontynentalnego lub eksploatacją jego zasobów albo używaniem sztucznych wysp, instalacji i konstrukcji znajdujących się pod jego jurysdykcją.
[…]”.
7 Artykuł 80 konwencji o prawie morza, zatytułowany „Sztuczne wyspy, instalacje i konstrukcje na szelfie kontynentalnym”, stanowi, że postanowienia art. 60 mają zastosowanie mutatis mutandis do sztucznych wysp, instalacji i konstrukcji na szelfie kontynentalnym.
Prawo Unii
8 Rozporządzenie nr 1408/71 zostało wydane między innymi na podstawie art. 51 traktatu EWG (później art. 51 traktatu WE, po zmianie – art. 42 WE), któremu odpowiada obecnie art. 48 TFUE. Artykuły te dotyczą przede wszystkim koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich i wypłaty świadczeń w ramach tak skoordynowanych systemów. Poza odesłaniem do tego artykułu rozporządzenie to zawiera między innymi następujące motywy:
„mając na uwadze, [że]:
przepisy w celu koordynacji ustawodawstw krajowych dotyczących zabezpieczenia społecznego wpisują się w ramy swobodnego przepływu pracowników będących obywatelami państw członkowskich i powinny przyczynić się do polepszenia ich poziomu życia i warunków zatrudnienia;
[…]
istnieją poważne różnice między ustawodawstwami krajowymi w odniesieniu do osób, których dotyczą, wskazane jest więc przyjęcie zasady, zgodnie z którą rozporządzenie dotyczy wszystkich osób ubezpieczonych w ramach systemu zabezpieczenia społecznego pracowników najemnych i osób prowadzących działalność na własny rachunek bądź na podstawie wykonywania pracy najemnej lub na własny rachunek;
niezbędne jest poszanowanie szczególnych cech krajowych ustawodawstw dotyczących zabezpieczenia społecznego i opracowanie jedynie systemu koordynacji;
[…]
pracownicy najemni i osoby prowadzące działalność na własny rachunek przemieszczające się we Wspólnocie powinni być objęci systemem zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego w celu uniknięcia zbiegu właściwych ustawodawstw i wynikających z tego komplikacji;
[…]
w celu jak najlepszego zagwarantowania równego traktowania pracowników zatrudnionych na terytorium jednego państwa członkowskiego należy przyjąć jako zasadę ogólną, że stosuje się ustawodawstwo tego państwa członkowskiego, na którego terytorium dana osoba jest zatrudniona [świadczy pracę za wynagrodzeniem] lub prowadzi działalność na własny rachunek;
w niektórych sytuacjach, w których stosowanie innych kryteriów [łączników] jest uzasadnione, możliwe jest odstąpienie od tej zasady ogólnej.
[…]”.
9 Zgodnie z brzmieniem art. 11 rozporządzenia nr 1408/71:
„Do celów stosowania niniejszego rozporządzenia:
a) określenia »pracownik najemny« i »osoba prowadząca działalność na własny rachunek« oznaczają odpowiednio każdą osobę:
i) ubezpieczoną w ramach ubezpieczenia obowiązkowego lub fakultatywnego kontynuowanego w odniesieniu do jednego lub więcej ryzyk w ramach działów systemu zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych lub osób prowadzących działalność na własny rachunek lub w ramach specjalnego systemu dla urzędników służby cywilnej;
[…]”.
10 Artykuł 2 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres podmiotowy”, stanowi w ust. 1:
„Niniejsze rozporządzenie stosuje się do pracowników najemnych lub do osób prowadzących działalność na własny rachunek, lub do studentów, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich i są obywatelami jednego z państw członkowskich lub są bezpaństwowcami lub uchodźcami, zamieszkałymi na terytorium jednego z państw członkowskich, jak i do członków ich rodzin i do osób pozostałych przy życiu”.
11 Tytuł II rozporządzenia nr 1408/71 zawiera art. 13–17a, dotyczące ustalenia właściwego ustawodawstwa. Artykuł 13, po tym jak ustanawia w ust. 1 zasadę ogólną, zgodnie z którą osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, stanowi, co następuje:
„2. Z zastrzeżeniem przepisów art. 14–17:
a) pracownik najemny zatrudniony [świadczący pracę za wynagrodzeniem] na terytorium jednego państwa członkowskiego podlega ustawodawstwu tego państwa, nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego lub jeżeli przedsiębiorstwo lub pracodawca, który go zatrudnia, ma swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium innego państwa członkowskiego;
[…]
c) osoba zatrudniona [wykonująca swoją działalność zawodową] na statku pływającym pod banderą państwa członkowskiego podlega ustawodawstwu tego państwa;
[…]
f) osoba, która przestaje podlegać ustawodawstwu państwa członkowskiego, a nie podlega ustawodawstwu innego państwa członkowskiego zgodnie z jedną z zasad ustanowionych w akapitach poprzednich lub zgodnie z jednym z wyjątków lub przepisów szczególnych, określonych w art. 14–17, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium zamieszkuje, wyłącznie zgodnie z przepisami tego ustawodawstwa”.
12 Artykuł 14 rozporządzenia nr 1408/71, zatytułowany „Zasady szczególne stosowane do osób, innych niż marynarze, wykonujących pracę za wynagrodzeniem”, stanowi, co następuje:
„Artykuł 13 ust. 2 lit. a) stosuje się z uwzględnieniem następujących wyjątków i sytuacji szczególnych:
[…]
2) Osoba zwykle zatrudniona [świadcząca pracę] na terytorium dwóch lub więcej [większej liczby] państw członkowskich podlega ustawodawstwu określonemu w następujący sposób:
a) Osoba, która stanowi część personelu drogowego lub latającego, która jest zatrudniona w przedsiębiorstwie wykonującym, na własny lub cudzy rachunek, międzynarodowe przewozy osób i rzeczy koleją, drogą lądową, powietrzną lub wodną śródlądową, mającym swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium państwa członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, z następującymi ograniczeniami:
i) osoba zatrudniona [świadcząca pracę] w oddziale lub w stałym przedstawicielstwie, które przedsiębiorstwo posiada na terytorium państwa członkowskiego, innego niż to, w którym ma swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, na terytorium którego znajduje się oddział lub stałe przedstawicielstwo;
ii) jeżeli osoba jest zatrudniona [świadczy pracę] w przeważającej mierze na terytorium państwa członkowskiego, w którym zamieszkuje, podlega ustawodawstwu tego państwa, nawet jeżeli zatrudniające ją przedsiębiorstwo nie posiada zarejestrowanej siedziby, miejsca prowadzenia działalności, oddziału ani stałego przedstawicielstwa na tym terytorium;
b) Osoba inna niż określona w lit. a) podlega:
i) ustawodawstwu państwa członkowskiego, terytorium którego zamieszkuje, jeżeli wykonuje część swojej działalności na tym terytorium lub jeżeli jest związan[a] z kilkoma przedsiębiorstwami, lub z kilkoma pracodawcami mającymi zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium różnych państw członkowskich;
ii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, na terytorium którego przedsiębiorstwo lub pracodawca, który ją zatrudnia, ma zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności, jeżeli nie zamieszkuje na terytorium jednego z państw członkowskich, gdzie wykonuje swoją działalność”.
[…]”.
13 Artykuł 14b rozporządzenia nr 1408/71, zawierający zasady szczególne dotyczące marynarzy, stanowi:
„Artykuł 13 ust. 2 lit. c) stosuje się z uwzględnieniem następujących wyjątków i okoliczności:
[…]
4) Osoba zatrudniona [świadcząca pracę] na pokładzie statku pływającego pod banderą państwa członkowskiego i wynagradzana przez przedsiębiorstwo lub osobę, której zarejestrowana siedziba lub miejsce prowadzenia działalności znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego ostatniego państwa, o ile jej miejsce zamieszkania znajduje się na terytorium tego państwa; przedsiębiorstwo lub osobę, która wypłaca wynagrodzenie, uważa się za pracodawcę do celów stosowania tego ustawodawstwa”.
14 Zgodnie z brzmieniem art. 15 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Zasady dotyczące ubezpieczenia dobrowolnego lub fakultatywnego kontynuowanego”:
„1. Artykuł[ów] 13–14d nie stosuje się do ubezpieczenia dobrowolnego lub fakultatywnego kontynuowanego, chyba że w odniesieniu do jednego z działów określonych w art. 4 w jakimkolwiek państwie członkowskim istnieje tylko system ubezpieczenia dobrowolnego.
2. W przypadku, gdy stosowanie ustawodawstw dwóch lub więcej państw członkowskich powoduje zbieg ubezpieczeń:
– z zakresu systemu ubezpieczenia obowiązkowego oraz jednego lub kilku systemów ubezpieczenia dobrowolnego lub fakultatywnego kontynuowanego, zainteresowany podlega wyłącznie systemom ubezpieczenia obowiązkowego;
[…]”.
15 Umowa zawarta między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony a Konfederacją Szwajcarską z drugiej strony w sprawie swobodnego przepływu osób, podpisana w Luksemburgu w dniu 21 czerwca 1999 r. i zatwierdzona w imieniu Wspólnoty decyzją Rady 2002/309/WE, Euratom i – w odniesieniu do umowy w sprawie współpracy naukowej i technologicznej – decyzją Komisji z dnia 4 kwietnia 2002 r. w sprawie zawarcia siedmiu umów z Konfederacją Szwajcarską (Dz.U. L 114, s. 1) (zwana dalej „umową WE–Szwajcaria”), stanowi w art. 8:
„Umawiające się strony uwzględniają, zgodnie z załącznikiem II, koordynację systemów zabezpieczenia społecznego, szczególnie w celu:
a) zagwarantowania równości traktowania;
b) określenia stosowanego [właściwego] ustawodawstwa;
c) [sumowania], w celu nabycia i zachowania prawa do świadczenia i obliczenia takich świadczeń, wszelkich okresów branych pod uwagę przez ustawodawstwo krajowe zainteresowanych państw;
d) wypłacania świadczeń osobom mającym miejsce zamieszkania na terytorium umawiających się stron;
e) wzmocnienia wzajemnej pomocy administracyjnej i współpracy między organami a instytucjami”.
16 Załącznik II do umowy WE–Szwajcaria, dotyczący koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, stanowi w art. 1:
„1. Umawiające się strony zgadzają się, w odniesieniu do koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, na stosowanie między sobą aktów prawnych Unii Europejskiej, o których mowa i które są zmieniane w sekcji A niniejszego załącznika, lub równoważnych im zasad.
2. Określenie »państwo członkowskie (państwa członkowskie)« zawarte w aktach prawnych, o których mowa w sekcji A niniejszego załącznika, oprócz państw objętych odpowiednimi aktami prawnymi Unii Europejskiej obejmuje również Szwajcarię”.
17 Sekcja A załącznika II odwołuje się między innymi do rozporządzenia nr 1408/71.
18 Rozporządzenie nr 1408/71 zostało zastąpione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 166, s. 1), które weszło w życie w dniu 1 maja 2010 r., z którym to dniem rozporządzenie nr 1408/71 utraciło moc. Załącznik II do umowy WE–Szwajcaria został znowelizowany decyzją nr 1/2012 Wspólnego Komitetu utworzonego na podstawie Umowy zawartej między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Konfederacją Szwajcarską, z drugiej strony, w sprawie swobodnego przepływu osób, w odniesieniu do zastąpienia załącznika II do tej umowy dotyczącego koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 103, s. 51), ze skutkiem od dnia 1 kwietnia 2012 r. Nowa wersja załącznika II odwołuje się obecnie do wspomnianego rozporządzenia nr 883/2004. Jednakże do stanów faktycznych sprzed dnia 1 kwietnia 2012 r. stosuje się rozporządzenie nr 1408/71 na mocy zarówno art. 90 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004, zgodnie z którym rozporządzenie nr 1408/71 pozostaje w mocy i wywołuje skutki prawne do celów stosowania między innymi umowy WE–Szwajcaria, dopóki umowa ta nie zostanie zmieniona, jak i na mocy pkt 3 sekcji A załącznika II do tej umowy w wersji znowelizowanej, który nadal odsyła do rozporządzenia nr 1408/71 „w odniesieniu do minionych stanów faktycznych”.
Prawo niderlandzkie
19 Z postanowienia odsyłającego wynika, że zgodnie z ustawodawstwem niderlandzkim dotyczącym powszechnych ubezpieczeń społecznych zasadą ogólną jest, iż pracownicy najemni zamieszkali w Niderlandach podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu w ramach różnych działów tego systemu. Wyjątkowo na podstawie art. 12 ust. 1 Besluit uitbreiding en beperking kring verzekerden volksverzekeringen 1999 (rozporządzenia w sprawie rozszerzenia i zawężenia kręgu osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu z 1999 r.) objęcie ubezpieczeniem społecznym ustaje w przypadku wykonywania przez nieprzerwany okres co najmniej trzech kolejnych miesięcy pracy wyłącznie poza Niderlandami, chyba że praca ta jest świadczona wyłącznie na podstawie stosunku pracy z pracodawcą mającym siedzibę w tym państwie członkowskim. Zgodnie z uściśleniem dokonanym przez rząd niderlandzki Besluit verzekeringsplicht zeevarenden (rozporządzenie w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia marynarzy) przewiduje podobnie, że jeżeli marynarz zamieszkujący w państwie członkowskim świadczy pracę na pokładzie statku pływającego pod banderą państwa trzeciego innego niż państwo będące stroną Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym z dnia 2 maja 1992 r. (Dz.U. 1994, L 1, s. 3) na rzecz pracodawcy z siedzibą w Niderlandach, to właściwe jest ustawodawstwo niderlandzkie dotyczące ubezpieczeń społecznych pracowników najemnych.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
20 W roku 2004 L. Kik, obywatel niderlandzki zamieszkały w Niderlandach, pracował na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów pływającym pod banderą panamską. Do dnia 31 maja tego roku był zatrudniony przez przedsiębiorstwo z siedzibą w Niderlandach i był objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym tego państwa członkowskiego. Od dnia 1 czerwca był zatrudniony przez przedsiębiorstwo z siedzibą w Szwajcarii i świadczył tę samą pracę. Jego wynagrodzenie podlegało opodatkowaniu niderlandzkim podatkiem dochodowym. Zgodnie z ustawodawstwem niderlandzkim objęcie ubezpieczeniem społecznym ustaje w przypadku wykonywania pracy poza Niderlandami na rzecz pracodawcy niemającego siedziby w tym państwie członkowskim przez nieprzerwany okres co najmniej trzech kolejnych miesięcy.
21 Centralna kwestia wymagająca rozstrzygnięcia w postępowaniu głównym dotyczy tego, czy biorąc pod uwagę rozporządzenie nr 1408/71, w okresie od 1 czerwca do 24 sierpnia 2004 r. L. Kik miał obowiązek uiszczania składek na niderlandzkie ubezpieczenie społeczne. W tym okresie statek, na którym pracował, znajdował się początkowo nad szelfem kontynentalnym przypadającym na państwo trzecie, a następnie na wodach międzynarodowych i nad szelfem kontynentalnym przypadającym na pewne państwa członkowskie (Niderlandy i Zjednoczone Królestwo).
22 L. Kik twierdzi, że z rozporządzenia nr 1408/71 wynika, iż w okresie tym nie był on objęty niderlandzkim systemem ubezpieczenia społecznego.
23 Hoge Raad der Nederlanden (sąd najwyższy), do którego wpłynęła skarga kasacyjna L. Kika od orzeczenia wydanego w ostatniej instancji i stwierdzającego, że był on są zobowiązany do odprowadzania za sporny okres składek na niderlandzkie ubezpieczenia społeczne, pragnie ustalić, czy rozporządzenie to znajduje zastosowanie.
24 Sąd ten zastanawia się, po pierwsze, czy rozporządzenie to stosuje się wyłącznie do pracowników migrujących i, w takim wypadku, czy L. Kik może być uważany za takiego pracownika, biorąc pod uwagę miejsce wykonywania przez niego pracy w spornym okresie, przy uwzględnieniu szczególnego charakteru statku, na którego pokładzie pracuje, i jego kwalifikacji w świetle konwencji o prawie morza, a także, w danym przypadku, przeznaczenia kładzionych rurociągów.
25 W szczególności sąd odsyłający zastanawia się, czy w okresach, w których statek ów znajdował się nad częścią szelfu kontynentalnego przypadającą na Królestwo Niderlandów, względnie Zjednoczone Królestwo, L. Kika należy uważać za świadczącego pracę na terytorium tych państw członkowskich. W zależności od odpowiedzi udzielonej na to pytanie należy w przekonaniu tego sądu ustalić, czy podczas całego spornego okresu, względnie jego znacznej części, zainteresowany pracował poza terytorium Unii i nie może być uważany za pracownika migrującego objętego z tego tytułu podmiotowym zakresem zastosowania rozporządzenia nr 1408/71.
26 Powołując się na wyrok Aldewereld (C‑60/93, EU:C:1994:271), sąd odsyłający uznaje jednakże, że nawet w przypadku wykonywania działalności zawodowej poza terytorium Unii istnienie wystarczająco ścisłego związku z tym terytorium prowadzi do stosowania przepisów tytułu II tego rozporządzenia wobec pracownika mającego obywatelstwo tego państwa.
27 W związku z tym Hoge Raad bierze pod uwagę możliwość, iż relewantne łączniki występują zarówno w odniesieniu do Konfederacji Szwajcarskiej (miejsce położenia przedsiębiorstwa pracodawcy) – państwa, które z punktu widzenia stosowania tego rozporządzenia należy traktować tak jak państwo członkowskie – jak i w odniesieniu do terytorium Unii (pobór podatku dochodowego w Niderlandach, a ewentualnie praca na terytorium Niderlandów i Zjednoczonego Królestwa, jeżeli pracę na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów takiego jak w niniejszej sprawie, gdy znajdował się on na wysokości części szelfu kontynentalnego przypadającego na te państwa członkowskie, należy traktować tak jak pracę na terytorium tych państw). Jeśli chodzi o ten ostatni element, zakładając, że jest on relewantny, należałoby jednakże ustalić, czy należy go wziąć pod uwagę jedynie w odniesieniu do okresów, w których statek znajdował się na wysokości części szelfu kontynentalnego przypadającego na te państwa członkowskie, czy też w odniesieniu do całego spornego okresu, co mogłoby ewentualnie zależeć od okoliczności, że było to zaplanowane od początku, bądź nie.
28 Przy założeniu, że L. Kik jest objęty podmiotowym zakresem zastosowania rozporządzenia nr 1408/71 i że w związku z tym dla ustalenia ustawodawstwa właściwego w dziedzinie zabezpieczenia społecznego należy zastosować zasady przewidziane w tytule II tego rozporządzenia, sąd odsyłający pragnie ustalić relewantną zasadę.
29 Sąd ten uważa, że miejsce świadczenia pracy jest elementem istotnym i że w związku z tym w kontekście tym konieczne jest również ustalenie, czy pracę świadczoną na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów nad szelfem kontynentalnym przypadającym na państwo członkowskie należy uznać za pracę świadczoną na terytorium tego państwa członkowskiego.
30 Zdaniem tego sądu w przypadku udzielenia na to pytanie odpowiedzi przeczącej nie znajdzie zastosowania żaden przepis tytułu II rozporządzenia jako taki. Ponieważ byłoby nieakceptowalne, by pracownik, do którego rozporządzenie nr 1408/71 ma zastosowanie, nie należał do żadnego systemu ubezpieczenia społecznego, należałoby zidentyfikować najważniejszy łącznik. W niniejszej sprawie miejsce zamieszkania zainteresowanego nie może w tym kontekście odegrać żadnej roli, ponieważ nic nie wskazuje na to, by miejsce zamieszkania miało jakikolwiek związek ze stosunkiem pracy. Podobnie jest w przypadku miejsca podlegania podatkowi dochodowemu, ponieważ rozporządzenie nr 1408/71 nie przywiązuje do tego łącznika żadnego znaczenia. Z tego powodu w drodze eliminacji szczególne znaczenie musi przypaść miejscu położenia przedsiębiorstwa pracodawcy, łącznikowi, do którego odwołano się w wyroku Aldewereld (EU:C:1994:271).
31 Na wypadek gdyby pracę świadczoną na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów nad szelfem kontynentalnym przypadającym na państwo członkowskie należało uznać za pracę świadczoną na terytorium tego państwa członkowskiego, Hoge Raad der Nederlanden bierze pod uwagę dwa możliwe rozwiązania.
32 Pierwsze rozwiązanie polegałoby na zastosowaniu zasady podstawowej zawartej w art. 13 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71, która wskazuje na ustawodawstwo miejsca świadczenia pracy, a w związku z tym – na zastosowaniu ustawodawstw niderlandzkiego i Zjednoczonego Królestwa w odniesieniu do okresów, w których pracę należało uznać za świadczoną na terytorium każdego z tych państw członkowskich, przy czym zastosowanie znajduje dodatkowo ustawodawstwo szwajcarskie, z tych samych powodów co przywołane w pkt 30 niniejszego wyroku.
33 Zgodnie z drugim branym pod uwagę rozwiązaniem należałoby uznać, że praca była świadczona zwykle na terytorium dwóch lub większej liczby państw członkowskich w rozumieniu art. 14 ust. 2 tego rozporządzenia, i w związku z tym zastosować zasadę przewidzianą w art. 2 lit. b) ppkt (i) hipoteza pierwsza, co prowadziłoby do stosowania ustawodawstwa państwa członkowskiego miejsca zamieszkania, jeżeli część swojej działalności zawodowej pracownik wykonuje na tym terytorium.
34 Sąd odsyłający uważa, że okoliczność, iż art. 14 rozporządzenia nr 1408/71 – zgodnie z tytułem tego przepisu – zawiera zasady szczególne mające zastosowanie do pracowników najemnych innych niż marynarze, może nie być decydująca, ponieważ art. 14b tego rozporządzenia, w którym znalazły się uregulowania szczególne znajdujące zastosowanie do marynarzy, nie zawiera żadnego przepisu, który mógłby zostać zastosowany w niniejszym przypadku.
35 Ponadto Hoge Raad zastanawia się, w jaki sposób należy odróżnić rozpatrywany przypadek od przypadku, w którym ktoś świadczył początkowo pracę za wynagrodzeniem w jednym państwie członkowskim, a następnie w innym państwie członkowskim, którą to sytuację reguluje art. 13 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71, ponieważ ściśle rzecz biorąc, dwie działalności nie mogą nigdy być wykonywane w tym samym czasie przez tę samą osobę w dwóch różnych miejscach. W konsekwencji wyrażenie „osoba zwykle zatrudniona [świadcząca pracę] na terytorium dwóch lub więcej [większej liczby] państw członkowskich” użyte w art. 14 pkt 2 tego rozporządzenia obejmowałoby również pracę wykonywaną początkowo w jednym państwie członkowskim, a następnie w innych państwach członkowskich. Zbyt restrykcyjna interpretacja tego wyrażenia byłaby bowiem niekorzystna dla swobodnego przepływu pracowników, ponieważ implikowałaby, że pracownicy nieobjęci zasadą szczególną przewidzianą w tymże art. 14 pkt 2 tegoż rozporządzenia podlegaliby uregulowaniu art. 13 ust. 2 lit. a) tego rozporządzenia i z tego powodu byliby narażeni na częstą zmianę statutu.
36 W tych okolicznościach Hoge Raad der Nederlanden postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) a) Czy zasady dotyczące podmiotowego zakresu zastosowania rozporządzenia nr 1408/71 oraz zasady określające terytorialny zakres zastosowania przepisów kolizyjnych zawartych w tytule II rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że przepisy kolizyjne mają zastosowanie w przypadku takim jak niniejszy, w którym chodzi o (a) pracownika zamieszkałego w Niderlandach (b) mającego obywatelstwo niderlandzkie, (c) w każdym razie objętego uprzednio w Niderlandach ubezpieczeniem obowiązkowym, (d) pracującego jako marynarz na rzecz pracodawcy mającego siedzibę w Szwajcarii, (e) świadczącego pracę na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów pływającego pod banderą panamską, (f) świadczącego tę pracę początkowo poza terytorium Unii (około trzech tygodni nad szelfem kontynentalnym Stanów Zjednoczonych i około dwóch tygodni na wodach międzynarodowych), a następnie nad szelfem kontynentalnym Niderlandów (okresy miesiąca i około tygodnia) i Zjednoczonego Królestwa (okres trochę ponad tygodnia), podczas gdy (g) uzyskane wynagrodzenie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym w Niderlandach?
b) Jeżeli tak, to czy rozporządzenie nr 1408/71 ma wówczas zastosowanie jedynie do dni, w których zainteresowany pracuje nad szelfem kontynentalnym państwa członkowskiego Unii, czy też również do wcześniejszego okresu, w którym zainteresowany pracował gdzieś indziej poza terytorium Unii?
2) Jeżeli rozporządzenie nr 1408/71 ma zastosowanie do pracownika, o którym mowa w pytaniu, jakie ustawodawstwo, względnie jakie ustawodawstwa, rozporządzenie wskazuje wówczas jako właściwe?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego
37 Poprzez swoje pytanie pierwsze sąd odsyłający pyta w istocie, czy rozporządzenie nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że pracownik najemny, który – tak jak L. Kik – jest obywatelem państwa członkowskiego, w którym zamieszkuje i w którym jego dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, który pracuje na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów pływającego pod banderą państwa trzeciego i nawigującego w różnych obszarach świata, w szczególności na wysokości części szelfu kontynentalnego przypadającego na pewne państwa członkowskie, poprzednio zatrudniony przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w państwie członkowskim jego miejsca zamieszkania, który zmienia pracodawcę i obecnie jest zatrudniony przez przedsiębiorstwo z siedzibą w Szwajcarii, w dalszym ciągu zamieszkując w tym samym państwie członkowskim i pływając na tym samym statku, jest objęty podmiotowym zakresem zastosowania tego rozporządzenia.
38 W kwestii tej należy, po pierwsze, stwierdzić, że zgodnie z art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 rozporządzenie to stosuje się między innymi do pracowników najemnych, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich i są obywatelami jednego z państw członkowskich.
39 Z postanowienia odsyłającego wynika, że w przypadku L. Kika było tak w okresie, którego dotyczy postępowanie główne. Jest on bowiem obywatelem niderlandzkim i w spornym okresie był objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w Niderlandach ze względu na fakt zamieszkiwania w tym państwie. Ponadto, o ile spór w postępowaniu głównym dotyczy kwestii, czy L. Kik podlegał w tym okresie ustawodawstwu niderlandzkiemu, czy też szwajcarskiemu, bezsporne jest, że podlegał on jednemu z tych ustawodawstw.
40 Po drugie, należy stwierdzić, że pracy świadczonej na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów nie sposób uznać za pracę świadczoną na terytorium tego państwa członkowskiego, gdy statek ten znajduje się na wysokości części szelfu kontynentalnego przypadającego na to państwo członkowskie.
41 Jurysdykcja, którą art. 79 ust. 4 konwencji o prawie morza przyznaje państwu nadbrzeżnemu, jest bowiem ograniczona do kabli lub rurociągów zbudowanych lub używanych w związku z badaniem jego szelfu kontynentalnego lub eksploatacją jego zasobów i w związku z tym nie rozciąga się na statek zajmujący się układaniem kabli lub rurociągów. Ponadto statek taki nie może być uważany za „sztuczną wyspę”, „instalację’ ani „konstrukcję” znajdujące się na szelfie kontynentalnym w rozumieniu art. 80 tej konwencji. W każdym razie z postanowienia odsyłającego nie wynika, aby przeznaczeniem rurociągów kładzionych przez statek, na którym pracował L. Kik w okresie, w którym statek ów znajdował się na wysokości części szelfu kontynentalnego przypadającego pewnym państwom członkowskim, było badanie szelfu kontynentalnego lub eksploatacja jego zasobów.
42 W sytuacji takiej jak sytuacja L. Kika stwierdzenie, że pracy świadczonej na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów nie można uznać za pracę świadczoną na terytorium państwa członkowskiego, nawet jeśli statek ten znajduje się na wysokości części szelfu kontynentalnego przypadającego na to państwo członkowskie, nie może jednak – samo w sobie – podważyć zastosowania rozporządzenia nr 1408/71. Sama okoliczność, że pracownik świadczy pracę poza terytorium Unii, nie wystarczy bowiem, by przepisy prawa Unii dotyczące swobodnego przepływu pracowników zostały pozbawione zastosowania, pod warunkiem że stosunek pracy zachowuje wystarczająco ścisły związek z tym terytorium (wyrok Aldewereld, EU:C:1994:271, pkt 14).
43 W kwestii tej z orzecznictwa Trybunału wynika, że taki wystarczająco ścisły związek pomiędzy stosunkiem pracy a terytorium Unii wynika w szczególności z okoliczności, iż obywatel Unii, rezydent jednego państwa członkowskiego, został zaangażowany przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w innym państwie członkowskim, na którego rachunek wykonuje swoją działalność zawodową (zob. podobnie wyrok Petersen, C‑544/11, EU:C:2013:124, pkt 42).
44 Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 40 opinii, pracę świadczoną przez L. Kika w okresie rozpatrywanym w postępowaniu głównym charakteryzuje pewna liczna łączników z terytorium Królestwa Niderlandów oraz Konfederacji Szwajcarskiej, która dla celów rozporządzenia nr 1408/71 jest traktowana jak państwo członkowskie. W kwestii tej wystarczy stwierdzić, że L. Kik zamieszkiwał w Niderlandach i że przedsiębiorstwo jego pracodawcy było położone w Szwajcarii.
45 W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż rozporządzenie nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że pracownik najemny, który – tak jak L. Kik – jest obywatelem państwa członkowskiego, w którym zamieszkuje i w którym jego dochody podlegają opodatkowaniu, który pracuje na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów pływającego pod banderą państwa trzeciego i nawigującego w różnych obszarach świata, w szczególności na wysokości części szelfu kontynentalnego przypadającego na pewne państwa członkowskie, poprzednio zatrudniony przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w państwie członkowskim jego miejsca zamieszkania, który zmienia pracodawcę i obecnie jest zatrudniony przez przedsiębiorstwo z siedzibą w Szwajcarii, w dalszym ciągu zamieszkując w tym samym państwie członkowskim i pływając na tym samym statku, jest objęty podmiotowym zakresem zastosowania tego rozporządzenia.
W przedmiocie pytania drugiego
46 Poprzez swoje pytanie drugie, zadane na wypadek, gdyby rozporządzenie nr 1408/71 miało zastosowanie do pracownika takiego jak L. Kik, i na które to pytanie w związku z tym należy odpowiedzieć, sąd odsyłający pyta, jakie ustawodawstwo wskazują przepisy regulujące ustalenie właściwego ustawodawstwa krajowego, zawarte w tytule II tego rozporządzenia, jako ustawodawstwo mające zastosowanie do tego pracownika.
47 W kwestii tej należy przypomnieć, że gdy dana osoba jest objęta podmiotowym zakresem zastosowania rozporządzenia nr 1408/71, zdefiniowanym w art. 2 tego rozporządzenia, to zasada podlegania ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego ustanowiona w art. 13 ust. 1 tego rozporządzenia znajduje co do zasady zastosowanie, a właściwe ustawodawstwo krajowe jest określane zgodnie z przepisami tytułu II tego rozporządzenia (wyrok Aldewereld, EU:C:1994:271, pkt 10).
48 W pkt 11 tego wyroku Trybunał stwierdził, że żaden przepis tego tytułu II nie dotyczy bezpośrednio sytuacji pracownika, który został zatrudniony przez przedsiębiorstwo unijne, lecz nie wykonuje żadnej działalności na terytorium Unii, gdyż wykonuje ją wyłącznie na terytorium państw trzecich.
49 W ten sam sposób należy potraktować sytuację, w której pracownik został zatrudniony przez przedsiębiorstwo unijne w celu świadczenia pracy na pokładzie statku pływającego pod banderą państwa trzeciego.
50 Jest tak niezależnie od wprowadzenia, po upływie okresu istotnego z punktu widzenia niniejszego wyroku, art. 13 ust. 2 lit. f) rozporządzenia nr 1408/71, zgodnie z którym osoba, która przestaje podlegać ustawodawstwu państwa członkowskiego, a nie podlega ustawodawstwu innego państwa członkowskiego zgodnie z jedną z zasad ustanowionych w tytule II tego rozporządzenia, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium zamieszkuje.
51 W kwestii tej należy przypomnieć, że ustanie podlegania ustawodawstwu państwa członkowskiego stanowi przesłankę stosowania tego przepisu i że przepis ów sam nie określa warunków, w których ustawodawstwo państwa członkowskiego przestaje mieć zastosowanie (zob. wyrok Komisja/Belgia, C‑347/98, EU:C:2001:236, pkt 31). Jak orzekł Trybunał, w szczególności w pkt 33 wyroku van Pommeren‑Bourgondiën (C‑227/03, EU:C:2005:431), ustalenie tych warunków należy do krajowego ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego.
52 Jak precyzuje bowiem art. 10b rozporządzenia Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 (Dz.U. L 74, s. 1), zmienionego i uaktualnionego rozporządzeniem nr 118/97, datę i warunki, w których osoba, o której mowa w art. 13 ust. 2 lit. f) rozporządzenia nr 1408/71, przestaje podlegać ustawodawstwu państwa członkowskiego, określają przepisy tego ustawodawstwa.
53 Zgodnie z prawem niderlandzkim we wszystkich spornych okresach L. Kik podlegał w dalszym ciągu ustawodawstwu tego państwa obowiązującemu w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Jako że przesłanka ustania podlegania ustawodawstwu państwa członkowskiego nie była spełniona, art. 13 ust. 2 lit. f) rozporządzenia nr 1408/71 nie znajduje zastosowania do sytuacji takiej jak ta zaistniała w postępowaniu głównym.
54 W związku z tym należy uznać, że w takiej sytuacji, w zakresie, w jakim stosunek pracy wykazuje wystarczająco ścisły związek z terytorium Unii, właściwe ustawodawstwo zostaje wskazane w oparciu o przepisy tytułu II rozporządzenia nr 1408/71 inne aniżeli art. 13 ust. 2 lit. f) tego rozporządzenia.
55 Jak stwierdzono w pkt 44 niniejszego wyroku, w sytuacji takiej jak sytuacja L. Kika mamy do czynienia z wystarczająco ścisłym związkiem z terytorium Unii.
56 Jeżeli chodzi o ustalenie w takiej sytuacji właściwego ustawodawstwa na podstawie rozporządzenia nr 1408/71, należy uznać, że zasada ogólna, wyrażona w art. 13 ust. 2 lit. c) tego rozporządzenia, która w odniesieniu do marynarzy wskazuje na ustawodawstwo państwa członkowskiego bandery statku, nie znajduje zastosowania w drodze analogii, ponieważ w niniejszej sprawie chodzi o osobę pracującą na pokładzie statku pływającego pod banderą państwa trzeciego.
57 W odniesieniu do podobnej sytuacji Trybunał orzekł, że właściwe ustawodawstwo wynika z przepisów tytułu II tego rozporządzenia, przy uwzględnieniu łączników wiążących konkretną sytuację z ustawodawstwem państw członkowskich (zob. wyrok Aldewereld, EU:C:1994:271, pkt 20).
58 W niniejszej sprawie, tak jak w sytuacji, której dotyczył wyrok Aldewereld (EU:C:1994:271, pkt 21), jedynymi łącznikami z ustawodawstwem państwa członkowskiego, względnie państwa traktowanego w taki sam sposób, są miejsce zamieszkania pracownika i miejsce siedziby pracodawcy. Jednakże, jak Trybunał orzekł w pkt 22 tego wyroku, zastosowanie ustawodawstwa państwa członkowskiego miejsca zamieszkania pracownika stanowi w systemie rozporządzenia nr 1408/71 zasadę dodatkową, znajdującą zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy ustawodawstwo to wykazuje związek ze stosunkiem pracy. I tak, gdy pracownik nie zamieszkuje na terytorium jednego z państw członkowskich, na którego terytorium wykonuje swoją działalność zawodową, zwykle zastosowanie znajduje prawo siedziby albo miejsca zamieszkania pracodawcy.
59 W sytuacji takiej jak ta, której dotyczy postępowanie główne, stwierdzenie to znajduje oparcie w art. 14 ust. 2 lit. a) zdanie pierwsze rozporządzenia nr 1408/71 – stanowiącym w ramach systemu tego rozporządzenia przepis ustanawiający zasadę wyjściową dla osób wykonujących pracę zasadniczo w podróży, odbywającą się w takich warunkach, że jej wykonywanie nie może zostać powiązane szczególnie z jednym miejscem – zgodnie z którym do osób tych stosuje się ustawodawstwo państwa członkowskiego siedziby pracodawcy.
60 Nawet jeśli przepis ten zawiera – jak wynika z jego tytułu – przepisy znajdujące zastosowanie do osób innych aniżeli marynarze, sytuacja, której dotyczy postępowanie główne, mianowicie sytuacja pracownika wykonującego pracę najemną poza terytorium Unii na pokładzie statku pływającego pod banderą państwa trzeciego, jest porównywalna z sytuacją osób, których przepis ten bezpośrednio dotyczy, ponieważ ani państwo bandery, ani miejsce świadczenia pracy nie wykazują związku z ustawodawstwem państwa członkowskiego.
61 W konsekwencji w sytuacji pracownika takiego jak L. Kik właściwym ustawodawstwem jest ustawodawstwo państwa członkowskiego, względnie państwa traktowanego w taki sam sposób jak państwo członkowskie, w którym ma siedzibę zatrudniające go przedsiębiorstwo.
62 Biorąc jednakże pod uwagę, że Trybunał nie dysponuje informacją dotyczącą charakteru systemu ubezpieczenia przewidzianego przez ustawodawstwo szwajcarskie, oraz przy uwzględnieniu okoliczności, że zgodnie z ustawodawstwem niderlandzkim ma ono regulować sytuację pracownika takiego jak L. Kik w okresie, którego dotyczy postępowanie główne, przewidując objęcie tego pracownika obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, należy zauważyć, że zgodnie z art. 15 ust. 2 tiret pierwsze rozporządzenia nr 1408/71, jeżeli stosowanie ustawodawstw dwóch lub większej liczby państw członkowskich – przy czym Konfederację Szwajcarską należy traktować w taki sam sposób – powoduje zbieg ubezpieczenia z zakresu systemu ubezpieczenia obowiązkowego oraz systemu ubezpieczenia dobrowolnego, zainteresowany podlega wyłącznie systemowi ubezpieczenia obowiązkowego.
63 W sytuacji gdy zgodnie z rozporządzeniem nr 1408/71 ustawodawstwo państwa siedziby pracodawcy nie przewidywałoby objęcia pracownika takiego jak L. Kik żadnym systemem zabezpieczenia społecznego, zastosowanie znalazłoby ustawodawstwo państwa członkowskiego miejsca zamieszkania tego pracownika. Należy mianowicie przypomnieć, że przepisy tytułu II tego rozporządzenia mają na celu również zapobieżenie pozbawienia osób objętych zakresem stosowania tego rozporządzenia ochrony w dziedzinie zabezpieczenia społecznego w braku ustawodawstwa, jakie miałoby do nich zastosowanie (wyrok van Pommeren‑Bourgondiën, EU:C:2005:431, pkt 34 i przywołane tam orzecznictwo).
64 W świetle całokształtu powyższych rozważań na pytanie drugie należy odpowiedzieć, iż przepisy regulujące ustalenie właściwego ustawodawstwa krajowego zawarte w tytule II rozporządzenia nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że obywatel państwa członkowskiego albo Konfederacji Szwajcarskiej – a więc państwa traktowanego dla celów stosowania tego rozporządzenia jak państwo członkowskie – osoba wykonująca pracę najemną na pokładzie statku pływającego pod banderą państwa trzeciego i poza terytorium Unii, włącznie z obszarem nad szelfem kontynentalnym państwa członkowskiego, lecz zatrudniona przez przedsiębiorstwo z siedzibą na terytorium Konfederacji Szwajcarskiej, podlega ustawodawstwu państwa siedziby swojego pracodawcy. Jednakże w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym, w sytuacji gdy zastosowanie tego ustawodawstwa zgodnie z rozporządzeniem powodowałoby objęcie systemem ubezpieczenia dobrowolnego bądź nie powodowałoby objęcia żadnym systemem zabezpieczenia społecznego, obywatel ten podlegałby wyłącznie ustawodawstwu państwa członkowskiego miejsca swojego zamieszkania.
W przedmiocie kosztów
65 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:
1) Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, w wersji zmienionej i uaktualnionej rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r., ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem Rady (WE) nr 307/1999 z dnia 8 lutego 1999 r., należy interpretować w ten sposób, że pracownik najemny, który – tak jak L. Kik – jest obywatelem państwa członkowskiego, w którym zamieszkuje i w którym jego dochody podlegają opodatkowaniu, który pracuje na pokładzie statku‑platformy do układania rurociągów pływającego pod banderą państwa trzeciego i nawigującego w różnych obszarach świata, w szczególności na wysokości części szelfu kontynentalnego przypadającego na pewne państwa członkowskie, poprzednio zatrudniony przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w państwie członkowskim jego miejsca zamieszkania, który zmienia pracodawcę i obecnie jest zatrudniony przez przedsiębiorstwo z siedzibą w Szwajcarii, w dalszym ciągu zamieszkując w tym samym państwie członkowskim i pływając na tym samym statku, jest objęty podmiotowym zakresem zastosowania rozporządzenia nr 1408/71, w wersji zmienionej i uaktualnionej rozporządzeniem nr 118/97, ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem nr 307/1999.
2) Przepisy regulujące ustalenie właściwego ustawodawstwa krajowego zawarte w tytule II rozporządzenia nr 1408/71, w wersji zmienionej i uaktualnionej rozporządzeniem nr 118/97, ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem nr 307/1999, należy interpretować w ten sposób, że obywatel państwa członkowskiego albo Konfederacji Szwajcarskiej – a więc państwa traktowanego dla celów stosowania tego rozporządzenia jak państwo członkowskie – osoba wykonująca pracę najemną na pokładzie statku pływającego pod banderą państwa trzeciego i poza terytorium Unii, włącznie z obszarem nad szelfem kontynentalnym państwa członkowskiego, lecz zatrudniona przez przedsiębiorstwo z siedzibą na terytorium Konfederacji Szwajcarskiej, podlega ustawodawstwu państwa siedziby swojego pracodawcy. Jednakże w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym, w sytuacji gdy zastosowanie tego ustawodawstwa zgodnie z rozporządzeniem powodowałoby objęcie systemem ubezpieczenia dobrowolnego bądź nie powodowałoby objęcia żadnym systemem zabezpieczenia społecznego, obywatel ten podlegałby wyłącznie ustawodawstwu państwa członkowskiego miejsca swojego zamieszkania.
Podpisy