WYROK TRYBUNAŁU (ósma izba)
z dnia 17 września 2015 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Sieci i usługi telekomunikacyjne – Dyrektywy 2002/19/WE, 2002/20/WE, 2002/21/WE, 2002/22/WE – Swobodny przepływ urządzeń końcowych naziemnej radiowej łączności przenośnej – Dyrektywa 1999/5/WE – Opłata za korzystanie z urządzeń – Ogólne zezwolenie lub licencja na użytkowanie – Umowa abonencka zastępująca ogólne zezwolenie lub licencję – Różne traktowanie użytkowników posiadających umowę abonencką bądź nieposiadających takiej umowy
W sprawie C‑416/14
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Commissione tributaria regionale di Mestre-Venezia (Włochy) postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2014 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 3 września 2014 r., w postępowaniu:
Fratelli De Pra SpA
SAIV SpA
przeciwko
Agenzia Entrate – Direzione Provinciale Ufficio Controlli Belluno,
Agenzia Entrate – Direzione Provinciale Ufficio Controlli Vicenza,
TRYBUNAŁ (ósma izba),
w składzie: A. Ó Caoimh, prezes izby, C. Toader i C.G. Fernlund (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: J. Kokott,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– w imieniu Fratelli De Pra SpA oraz SAIV SpA przez C. Toniolo, C. Basso oraz G. Toniolo, avvocati,
– w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez S. Varonego, avvocato dello Stato,
– w imieniu Komisji Europejskiej przez G. Bragę da Cruza oraz przez L. Nicolae i D. Recchię, działających w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy 1999/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 marca 1999 r. w sprawie urządzeń radiowych i końcowych urządzeń telekomunikacyjnych oraz wzajemnego uznawania ich zgodności (Dz.U. L 91, s. 10 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 23, s. 254), a w szczególności jej art. 8, dyrektywy 2002/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie dostępu do sieci łączności elektronicznej i urządzeń towarzyszących oraz wzajemnych połączeń (dyrektywa o dostępie) (Dz.U. L 108, s. 7 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 29, s. 323), dyrektywy 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy o zezwoleniach) (Dz.U. L 108, s. 21 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 29, s. 337), zmienionej dyrektywą 2009/140/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2009 r. (Dz.U. L 337, s. 37, zwanej dalej „dyrektywą 2002/20”), dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej) (Dz.U. L 108, s. 33 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 29, s. 349) oraz dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywy o usłudze powszechnej) (Dz.U. L 108, s. 51 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 29, s. 367), zmienionej dyrektywą 2009/136/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2009 r. (Dz.U. L 337, s. 11) (zwanej dalej „dyrektywą 2002/22”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu między, po pierwsze, Fratelli De Pra SpA (zwaną dalej „De Pra”) a Agenzia Entrate – Direzione Provinciale Ufficio Controlli Belluno (administracją podatkową – dyrekcja prowincji w Belluno) oraz, po drugie, SAIV SpA (zwaną dalej „SAIV”) a Agenzia Entrate – Direzione Provinciale Ufficio Controlli Vicenza (administracją podatkową – dyrekcja prowincji w Vicenza) dotyczącego oddalenia przez te organy administracji podatkowej wniosków o zwrot opłaty za koncesję rządową (zwanej dalej „TCG”), uiszczonej przez De Pra i SAIV z tytułu umów abonenckich na usługi telefonii komórkowej.
Ramy prawne
Prawo Unii
Dyrektywa 1999/5
3 Motyw 32 dyrektywy 1999/5 stanowi, że „sprzęt radiowy i końcowe urządzenia telekomunikacyjne, których parametry spełniają zasadnicze wymogi, powinny być dopuszczone do obrotu bez żadnych ograniczeń; taki sprzęt powinien uzyskać zezwolenia na wykorzystanie zgodne z jego przeznaczeniem; oddanie do użytku może podlegać autoryzacji w odniesieniu do wykorzystania określonego widma radiowego oraz sposobu wykorzystania”.
4 Artykuł 1 ust. 1 i 4 tej dyrektywy stanowi:
„1. Niniejsza dyrektywa ustanawia ogólne ramy prawne odnośnie wprowadzania do obrotu, swobodnego przepływu oraz użytkowania na obszarze Wspólnoty urządzeń radiowych i końcowych urządzeń telekomunikacyjnych.
[…]
4. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do sprzętu wymienionego w załączniku I”.
5 Artykuł 8 ust. 1 wskazanej dyrektywy przewiduje:
„Państwa członkowskie nie zakazują, nie ograniczają lub nie utrudniają wprowadzania na rynek oraz oddania do użytku na ich terytorium urządzeń opatrzonych znakiem CE […]”.
Dyrektywa 2002/19
6 Zgodnie z jej art. 1 dyrektywa harmonizuje sposób, w jaki państwa członkowskie regulują dostęp do sieci łączności elektronicznej oraz urządzeń towarzyszących i wzajemne połączenia. Reguluje ona stosunki pomiędzy dostawcami sieci i usług. Określa ona prawa i obowiązki operatorów oraz przedsiębiorstw ubiegających się o wzajemne połączenia i/lub dostęp do ich sieci albo urządzeń towarzyszących.
Dyrektywa 2002/20
7 Artykuł 2 dyrektywy 2002/20 definiuje „ogólne zezwolenie” jako oznaczające „ramy prawne określone przez państwo członkowskie zapewniające prawo świadczenia dostępu do sieci oraz usług łączności elektronicznej oraz określające szczególne obowiązki sektorowe, jakie mogą mieć zastosowanie w odniesieniu do wszystkich lub poszczególnych rodzajów sieci i usług łączności elektronicznej, zgodnie z niniejszą dyrektywą”.
8 Artykuł 12 tej dyrektywy, zatytułowany „Opłaty administracyjne”, w ust. 1 lit. a) przewiduje:
„Każda opłata administracyjna nałożona na przedsiębiorstwa świadczące usługi lub udostępniające sieć zgodnie z ogólnym zezwoleniem lub na rzecz któr[ych] zostało ustanowione prawo użytkowania, winna:
a) w całości odnosić się jedynie do kosztów administracyjnych, które byłyby poniesione przy zarządzaniu, sprawowaniu nadzoru lub wdrażaniu planu ogólnych zezwoleń, praw użytkowania i szczegółowych obowiązków, o których mowa w artykule 6 ust. 2, w tym kosztów współpracy międzynarodowej, związanych z harmonizacją i standaryzacją, analizą rynku, monitorowaniem zgodności ze stanem prawnym lub sprawowaniem kontroli rynku w inny sposób, jak również prac normatywnych związanych z przygotowaniem i wdrażaniem wtórnego prawodawstwa oraz decyzji administracyjnych, takich jak decyzje o dostępie do sieci i wzajemnych połączeniach […]”.
Dyrektywa 2002/22
9 Zgodnie z jej art. 1 ust. 1 dyrektywa 2002/22 dotyczy dostarczania sieci i usług łączności elektronicznej dla użytkowników końcowych. Jej celem jest zapewnienie dostępności w całej Unii Europejskiej publicznie dostępnych usług dobrej jakości.
10 Zgodnie z jej art. 1 ust. 2 w odniesieniu do zapewnienia świadczenia usługi powszechnej w środowisku rynków otwartych i konkurencyjnych dyrektywa 2002/22 definiuje minimalny zestaw usług określonej jakości, do których mają dostęp wszyscy użytkownicy końcowi, po cenie przystępnej w świetle konkretnych warunków krajowych, bez naruszania konkurencji.
11 Artykuł 20 tej dyrektywy, zatytułowany „Umowy”, przewiduje w ust. 1:
„Państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku wykupienia abonamentu na usługi zapewniające przyłączenie do publicznej sieci łączności lub publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej konsumenci oraz inni użytkownicy końcowi, którzy się o to zwrócą, mieli prawo do zawarcia umowy z przedsiębiorstwem lub przedsiębiorstwami zapewniającymi takie przyłączenie lub świadczącymi takie usługi. Umowa powinna w jasnej, zrozumiałej i łatwo dostępnej formie określać co najmniej:
[…]”.
12 Wśród elementów wymienionych w tym art. 20 ust. 1 znajdują się: nazwa i adres przedsiębiorstwa, świadczone usługi, szczegółowe informacje o cenach i taryfach, okres obowiązywania umowy oraz warunki wznowienia i zakończenia świadczenia usług i rozwiązania umowy.
Prawo włoskie
13 Artykuł 1 decreto del Presidente della Republica n. 641 – Disciplina delle tasse sulle concessioni governative (dekretu prezydenta republiki nr 641 w sprawie opłat za koncesje rządowe) z dnia 26 października 1972 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 292 z dnia 11 listopada 1972 r.) (zwanego dalej „dekretem prezydenta nr 641/1972”) stanowi:
„Opłacie z tytułu koncesji rządowej [TCG] podlegają decyzje administracyjne oraz inne akty wymienione w załączonym taryfikatorze w wysokości i na zasadach określonych w taryfikatorze”.
14 Artykuł 21 taryfikatora załączonego do dekretu prezydenta nr 641/1972, w brzmieniu obowiązującym w postępowaniu głównym (zwanego dalej „załączonym taryfikatorem”) przewiduje, że aktami podlegającymi TCG są wszystkie „licencje lub zezwolenia zastępcze w celu korzystania z końcowych urządzeń naziemnych publicznych usług radiowej łączności przenośnej za każdy miesiąc użytkowania”.
15 Zgodnie z przypisem 1 do tego art. 21:
„Opłata jest należna wraz z opłatą abonamentową w odniesieniu do liczby miesięcy użytkowania uwzględnionych w danym rachunku”.
16 Artykuł 3 dekretu ministra nr 33/90 dotyczącego naziemnych publicznych usług radiowej łączności przenośnej stanowi:
„W celu nabycia i konserwacji urządzeń końcowych użytkownika abonent może dokonać tego we własnym zakresie lub za pośrednictwem koncesjonariusza SIP [Società italiana per l’esercizio telefonico (włoskiej spółki telekomunikacyjnej)]. Do koncesjonariusza SIP należy wydanie użytkownikowi dokumentu poświadczającego jego status abonenta usług; taki dokument, równoważny w każdym zakresie z licencją na radiostację, zawiera dane dotyczące rodzaju urządzenia końcowego i jego homologacji oraz powinien być okazany przez abonenta organowi publicznemu, jeżeli organ ten tego zażąda”.
17 Artykuł 8 dekretu ustawodawczego nr 269/2001 dotyczącego transpozycji dyrektywy 1999/5 ma następujące brzmienie:
„Wprowadzanie na rynek oraz oddanie do użytku urządzeń opatrzonych znakiem CE, który poświadcza zgodność urządzenia z przepisami niniejszego dekretu, nie może być zakazane, ograniczane lub utrudniane”.
18 Artykuł 160 decreto legislativo n. 259 – Codice delle comunicazioni elettroniche (dekretu ustawodawczego nr 259 – kodeks łączności elektronicznej) z dnia 1 sierpnia 2003 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 214, z dnia 15 września 2003 r., zwanego dalej „dekretem ustawodawczym nr 259/2003”), ma następujące brzmienie:
„1. Każda stacja radioelektryczna, której zostało wydane ogólne zezwolenie na prowadzenie działalności, powinna posiadać odpowiednią licencję wydaną przez ministerstwo.
2. W przypadku urządzeń odbioru usług radiowo-transmisyjnych posiadanie abonamentu zastępuje licencję”.
19 Artykuł 2 ust. 4 dekretu z mocą ustawy nr 4/2014, zastąpionego następnie ustawą nr 50/2014, przewiduje:
„Do celów art. 21 taryfikatora załączonego [do dekretu prezydenta nr 641/1972], art. 160 [dekretu ustawodawczego nr 259/2003] […] należy interpretować w ten sposób, że za stację radioelektryczną uważa się również urządzenia końcowe naziemnych usług radiowej łączności przenośnej”.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
20 De Pra i SAIV zwróciły się odpowiednio do administracji podatkowej – dyrekcja prowincji w Belluno i administracji podatkowej – dyrekcja prowincji w Vicenza o zwrot kwot zapłaconych z tytułu TCG. Z uwagi na odmowę ze strony tych organów podatkowych wniosły one skargi do Commissione tributaria regionale di Mestre-Venezia.
21 Na poparcie tych skarg twierdzą one, że zasada swobody przepływu i oddania do eksploatacji końcowych urządzeń ustanowiona dyrektywą 1999/5 jest niezgodna ze środkiem administracyjnym, takim jak ogólne zezwolenie lub licencja, przewidzianym we włoskich przepisach. Twierdzą, że TCG powinna być uznana za podatek, ponadto uważają one, że w braku zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego mają one prawo do zwrotu kwot uiszczonych z tytułu tej opłaty.
22 Jakkolwiek sąd odsyłający cytuje w swym postanowieniu odsyłającym postanowienia Agricola Esposito (C‑492/09, EU:C:2010:766) i Umbra Packaging (C‑355/13, EU:C:2013:867), dotyczące opłaty takiej jak TCG, uważa on jednak, że od czasu wydania tych postanowień wystąpiły nowe okoliczności, które nie pozwalają mu na rozstrzygnięcie zawisłych przed nim sporów. Sąd ten wskazuje w tym względzie na trzy następujące okoliczności.
23 Po pierwsze, Trybunał w tych postanowieniach nie zajął stanowiska co do zgodności opłaty takiej jak TCG w świetle dyrektywy 1999/5.
24 Po drugie, państwo włoskie przyjęło art. 2 ust. 4 dekretu z mocą ustawy, zastąpionego ustawą nr 50/2014 po ogłoszeniu wskazanych postanowień Trybunału.
25 Po trzecie, Corte suprema di cassazione (sąd kasacyjny) w połączonym składzie izb w orzeczeniu z dnia 2 maja 2014 r., a zatem również po ogłoszeniu tych postanowień Trybunału, orzekł, że dyrektywa 1999/5 nie ma pierwszeństwa przed dyrektywami 2002/19, 2002/20, 2002/21 i 2002/22 (zwanymi dalej, łącznie, „dyrektywami w sprawie sieci”), na które powołały się De Pra i SAIV, a ogólne zezwolenie lub licencja w rozumieniu dyrektywy 2002/20 są zatem konieczne do korzystania z odnośnych urządzeń końcowych.
26 W tych okolicznościach Commissione tributaria regionale di Mestre-Venezia postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy, w odniesieniu do urządzeń końcowych naziemnych usług radiowej łączności przenośnej, są zgodne z prawem wspólnotowym (dyrektywą 1999/5 oraz dyrektywami [w sprawie sieci]) następujące przepisy krajowe:
– artykuł 2 ust. 4 dekretu z mocą ustawy nr 4/2014, zastąpionego następnie ustawą nr 50/2014,
– artykuł 160 dekretu ustawodawczego nr 259/2003,
– artykuł 21 [załączonego taryfikatora],
które, zrównując urządzenia końcowe ze stacjami radioelektrycznymi, przewidują po stronie użytkownika obowiązek uzyskania ogólnego zezwolenia oraz odpowiedniej licencji na stację radioelektryczną jako przesłankę nałożenia opłaty?
Czy w związku z tym, w odniesieniu w szczególności do wykorzystywania urządzeń końcowych, jest zgodny z prawem wspólnotowym wymóg państwa włoskiego obejmujący uzyskanie przez użytkownika ogólnego zezwolenia i licencji na radiostację, w sytuacji gdy dopuszczenie do obrotu, swobodny przepływ i dopuszczenie do eksploatacji urządzeń końcowych są już szczegółowo uregulowane w przepisach wspólnotowych (dyrektywie 1999/5), które nie przewidują żadnego zezwolenia lub licencji?
Jednocześnie ogólne zezwolenie i licencja są przewidziane w przepisach krajowych:
– mimo tego, że ogólne zezwolenie jest środkiem, który nie ma znaczenia dla użytkownika urządzeń końcowych, lecz włącznie dla przedsiębiorstw zainteresowanych dostarczaniem sieci i usług łączności elektronicznej (art. 1–3 dyrektywy 2002/20);
– mimo że koncesja została wprowadzona do celów indywidualnych praw do użytkowania częstotliwości radiowych i użytkowania numerów, które to przypadki z pewnością nie pokrywają się z użytkowaniem urządzeń końcowych;
– mimo że przepisy wspólnotowe nie przewidują żadnego obowiązku uzyskania ogólnego zezwolenia lub licencji na urządzenia końcowe;
– mimo że art. 8 dyrektywy 1999/5 stanowi, że państwa członkowskie »nie zakazują, nie ograniczają lub nie utrudniają wprowadzania na rynek oraz oddania do użytku na ich terytorium urządzeń opatrzonych znakiem CE«;
– mimo, że istnieje istotna, prawna różnica i brakuje jednorodności między stacją radioelektryczną a urządzeniami końcowymi naziemnych usług radiowej łączności przenośnej?
2) Czy są zgodne z prawem wspólnotowym (dyrektywą 1999/5 i dyrektywą 2002/22, w szczególności art. 20) następujące przepisy krajowe:
– artykuł 2 ust. 4 dekretu ustawodawczego nr 4/2014, zastąpionego następnie ustawą nr 50/2014;
– artykuł 160 dekretu ustawodawczego nr 259/2003;
– artykuł 21 [załączonego taryfikatora];
– artykuł 3 dekretu ministra nr 33/1990;
na podstawie których
– umowa, o której mowa w art. 20 dyrektywy 2002/22 – zawarta pomiędzy operatorem a użytkownikiem mająca regulować stosunki handlowe między konsumentami i użytkownikami końcowymi a przedsiębiorstwem lub przedsiębiorstwami zapewniającymi przyłączenia i odpowiednie usługi – może »sama w sobie« stanowić odpowiednik ogólnego zezwolenia lub licencji na radiostację bez jakiejkolwiek interwencji, działań czy kontroli ze strony administracji publicznej;
– umowa musi również zawierać dane dotyczące rodzaju urządzenia końcowego i jego homologacji (nieprzewidziane w art. 8 dyrektywy 1999/5)?
3) Czy są zgodne z wyżej wspomnianym prawem wspólnotowym przepisy zawarte w art. 2 ust. 4 dekretu z mocą ustawy nr 4/2014, zastąpionego następnie ustawą nr 50/2014 w związku z art. 160 dekretu ustawodawczego nr 259/2003 i art. 21 [załączonego taryfikatora], które wprowadzają obowiązek ogólnego zezwolenia i w rezultacie licencji na radiostację obciążający wyłącznie szczególną kategorię użytkowników, którzy zawarli umowę zwaną formalistycznie abonamentem, podczas gdy nie zostało przewidziane żadne ogólne zezwolenie lub licencja po stronie użytkowników usług komunikacji elektronicznej na podstawie umowy, wyłącznie z uwagi na inną jej nazwę (usługa przedpłacona lub doładowania)?
4) Czy art. 8 europejskiej dyrektywy 1999/5 sprzeciwia się obowiązywaniu przepisów krajowych takich jak zawarte w art. 2 ust. 4 dekretu z mocą ustawy nr 4/2014, zastąpionego następnie ustawą nr 50/2014 oraz w art. 160 dekretu ustawodawczego nr 259/2003 i art. 21 [załączonego taryfikatora], które przewidują:
– działania ze strony administracji w celu wydania ogólnego zezwolenia i licencji na stację radioelektryczną,
– opłatę za koncesję rządową w związku z taką działalnością,
jako działania, mogące stanowić ograniczenia w dopuszczeniu do eksploatacji, użytkowaniu oraz dopuszczeniu do swobodnego obrotu urządzeń końcowych?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
Uwagi wstępne
27 W swych trzech pierwszych pytaniach sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o rozstrzygnięcie w przedmiocie zgodności przepisów włoskich z zasadami prawa Unii. Należy jednak przypomnieć, że w ramach postępowania prejudycjalnego Trybunał nie jest właściwy do rozstrzygania w przedmiocie zgodności przepisów prawa krajowego z prawem Unii. Trybunał jest natomiast właściwy do udzielenia sądowi krajowemu wszelkich wskazówek w zakresie wykładni prawa Unii, umożliwiających temu sądowi ocenę powyższej zgodności, w celu wydania orzeczenia w zawisłej przed nim sprawie (zob. wyrok Transportes Urbanos y Servicios Generales, C‑118/08, EU:C:2010:39, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo, a także postanowienie Agricola Esposito, C‑492/09, EU:C:2010:766, pkt 19).
W przedmiocie pytania pierwszego i czwartego
28 W pytaniach pierwszym i czwartym, które należy rozważyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy dyrektywa 1999/5, a w szczególności jej art. 8 oraz dyrektywy w sprawie sieci należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym dotyczącym stosowania opłaty takiej jak TCG, na mocy których korzystanie z końcowych urządzeń naziemnej radiowej łączności przenośnej w ramach umowy abonenckiej jest uzależnione od posiadania ogólnego zezwolenia lub licencji oraz uiszczenia takiej opłaty.
29 Trybunał orzekł już w postanowieniu Agricola Esposito (C‑492/09, EU:C:2010:766), że dwie dyrektywy w sprawie sieci, to znaczy dyrektywy 2002/20 i 2002/21, nie sprzeciwiają się opłacie takiej jak TCG. Potwierdził on to stanowisko w odniesieniu do dyrektywy 2002/20 w postanowieniu Umbra Packaging (C‑355/13, EU:C:2013:867).
30 W niniejszej sprawie sąd odsyłający pragnie ustalić, czy dyrektywa 1999/5, a także dyrektywy w sprawie sieci sprzeciwiają się przepisom krajowym, takim jak przepisy wprowadzające TCG, podkreślając w tym zakresie, że przepisy te przewidują nie tylko obowiązek uiszczenia TCG, lecz przede wszystkim uzyskania zezwolenia administracyjnego. Sąd odsyłający wskazuje również na zmiany, jakie miałyby nastąpić w prawie włoskim w stosunku do sytuacji istniejącej w dniu ogłoszenia tych postanowień Trybunału.
31 Jeśli chodzi o te zmiany, wskazane w pkt 24 i 25 niniejszego wyroku, dotyczące przyjęcia art. 2 ust. 4 dekretu z mocą ustawy nr 4/2014, zastąpionego następnie ustawą nr 50/2014, a także ogłoszenia orzeczenia Corte suprema di cassazione, to należy stwierdzić, że nie mają one wpływu na wykładnię dyrektyw 2002/20 i 2002/21, przyjętą przez Trybunał we wskazanych postanowieniach.
32 Z informacji przekazanych przez sąd odsyłający wynika bowiem, że zmiany stanu prawa włoskiego, do których odwołuje się ten sąd, dotyczą wykładni obowiązujących przepisów i nie wprowadzają żadnego nowego obowiązku.
W przedmiocie dyrektywy 1999/5
33 Zgodnie z jej motywem 32 dyrektywa 1999/5 ma zapewnić swobodny przepływ w szczególności końcowych urządzeń telekomunikacyjnych, których parametry spełniają określone zasadnicze wymogi, zdefiniowane w tej dyrektywie. Zgodnie z jej art. 1 ustanawia ona ogólne ramy prawne odnośnie do wprowadzania do obrotu, swobodnego przepływu oraz użytkowania na obszarze Unii między innymi tych urządzeń. Artykuł 8 tejże dyrektywy, zatytułowany „Swobodny przepływ urządzeń” stanowi, że państwa członkowskie nie zakazują, nie ograniczają lub nie utrudniają wprowadzania na rynek oraz oddania do użytku na ich terytorium urządzeń opatrzonych znakiem CE, określonym w załączniku VII, który poświadcza zgodność urządzenia ze wszystkimi przepisami dyrektywy 1999/5.
34 Sąd odsyłający zastanawia się, czy wymóg posiadania zezwolenia i uiszczenia opłaty takiej jak opłata ustanowiona w przepisach będących przedmiotem postępowania głównego nie wprowadza przeszkód niezgodnych z tą dyrektywą, a w szczególności jej art. 8.
35 Jeśli chodzi o ciążący na końcowym konsumencie obowiązek uzyskania zezwolenia, należy zauważyć, że zdaniem sądu odsyłającego Corte suprema di cassazione orzekł, iż umowa abonencka proponowana przez operatora sieci telefonicznej jest tytułem prawnym umożliwiającym temu konsumentowi korzystanie z urządzeń końcowych i zastępuje ona w każdym zakresie licencję zwaną „licencją na radiostację”. Treść drugiego pytania prejudycjalnego wskazuje również, że rzeczona umowa może sama w sobie stanowić odpowiednik ogólnego zezwolenia lub licencji na radiostację bez jakiejkolwiek interwencji, działań czy kontroli ze strony administracji publicznej.
36 W swych uwagach na piśmie De Pra i SAIV wskazały podobnie, że prawodawca krajowy wprowadził fikcję prawną wyłącznie w celu utrzymania zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego w celu pobrania TCG przy zawieraniu umów abonenckich dotyczących usług telefonii komórkowej. Podkreśliły one, że żadne szczególne działanie administracyjne nie zostało w tym zakresie podjęte przez organy administracji.
37 Wydaje się, że żadne szczególne potwierdzanie ani dokument nie są wymagane od administracji, gdyż umowa abonencka zastępuje zezwolenie lub licencję na radiostację i stanowi w tym celu zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego w celu pobrania TCG.
38 Jeśli ma to miejsce, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego, takie przepisy nie nakładają żadnego obowiązku działania ze strony administracji mogącego tworzyć przeszkodę w swobodnym przepływie tych urządzeń i naruszać dyrektywę 1999/5.
39 Co się tyczy następnie stosowania opłaty takiej jak TCG, to opłata ta znajduje zastosowanie nie do końcowych urządzeń naziemnej radiowej łączności przenośnej, lecz do umów abonenckich zawartych w celu korzystania z tych urządzeń. Należy stwierdzić, że taka opłata nie utrudnia sprzedaży rzeczonych urządzeń końcowych, które mogą być sprzedawane bez obowiązku zawarcia umowy abonenckiej we Włoszech, a w każdym razie nie znajduje ona zastosowania do urządzeń końcowych pochodzących z innych państw członkowskich, co oznacza, że nie stanowi ona przeszkody w swobodnym przepływie tych urządzeń.
W przedmiocie dyrektyw w sprawie sieci
40 Co się tyczy w pierwszej kolejności dyrektyw 2002/20 i 2002/21, należy przede wszystkim przypomnieć, że Trybunał uznał już, że nie znajdują one zastosowania do opłaty takiej jak TCG, która dotyczy korzystania z końcowych urządzeń naziemnej radiowej łączności przenośnej. Trybunał uznał bowiem, że podstawą nałożenia takiej opłaty nie jest udostępnianie sieci lub świadczenie usług łączności elektronicznej, a korzystanie na potrzeby prywatne z usługi telefonii ruchomej przez abonenta nie obejmuje zapewniania dostępu do sieci lub świadczenia usług łączności elektronicznej w rozumieniu dyrektywy 2002/20 (postanowienie Agricola Esposito, C‑492/09, EU:C:2010:766, pkt 35). Trybunał orzekł ponadto, że dyrektywa 2002/21 nie znajduje zastosowania do urządzeń, które są objęte zakresem stosowania dyrektywy 1999/5, dotyczącej korzystania z końcowych urządzeń telekomunikacyjnych na potrzeby prywatne, w tym z telefonów komórkowych (postanowienie Agricola Esposito, C‑492/09, EU:C:2010:766, pkt 42).
41 Należy następnie dodać, że argument De Pra i SAIV, zgodnie z którym opłata taka jak TCG byłaby sprzeczna z art. 12 dyrektywy 2002/20, gdyż nie jest ona opłatą administracyjną o charakterze wynagrodzenia, mającą na celu wyłącznie pokrycie kosztów administracyjnych ponoszonych w związku z wydawaniem, zarządzaniem, kontrolą i wykonywaniem obowiązującego systemu zezwoleń ogólnych, nie może zostać uwzględniony. Trybunał orzekł już bowiem, że opłata, której obowiązek zapłaty powstaje nie w związku z procedurą wydawania ogólnego zezwolenia umożliwiającego dostęp do rynku usług łączności elektronicznej, lecz w związku z wykorzystywaniem usług telefonii ruchomej świadczonych przez operatorów, i która jest ponoszona ostatecznie przez użytkownika tych usług, nie jest objęta zakresem stosowania tego art. 12 (zob. wyrok Vodafone Malta i Mobisle Communications, C‑71/12, EU:C:2013:431, pkt 25, 29).
42 Wreszcie, jeśli chodzi o obowiązek uzyskania ogólnego zezwolenia, który nie jest przewidziany w dyrektywie 2002/20 i który mógłby być z nią sprzeczny, należy stwierdzić, jak wynika z pkt 35–37 niniejszego wyroku, że ogólne zezwolenie, takie jak będące przedmiotem postępowania głównego, z którym zrównana jest umowa abonencka, ma pełnić wyłącznie rolę zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego w celu pobrania TCG. Jego celem nie jest zatem zezwolenie na dostarczanie usług sieci i nie narusza ono obowiązków wynikających z tej dyrektywy.
43 Co się tyczy, w drugiej kolejności, dyrektyw 2002/19 i 2002/22, należy stwierdzić, że na mocy jej art. 1 dyrektywa 2002/19 harmonizuje dostęp do sieci łączności elektronicznej oraz urządzeń towarzyszących i wzajemnych połączeń. Dotyczy ona stosunków pomiędzy dostawcami sieci i usług, a nie korzystania z urządzeń telefonii komórkowej przez końcowych użytkowników.
44 Dyrektywa 2002/22, zgodnie z jej art. 1 dotyczy dostarczania sieci i usług łączności elektronicznej dla użytkowników końcowych. Jej celem jest zapewnienie dostępności w całej Unii publicznie dostępnych usług dobrej jakości. W odniesieniu do zapewnienia świadczenia usługi powszechnej dyrektywa ta określa minimalny zestaw usług określonej jakości, do których mają dostęp wszyscy użytkownicy końcowi, po cenie przystępnej w świetle konkretnych warunków krajowych, bez naruszania konkurencji.
45 Dyrektywa ta przewiduje zatem minimalne reguły i nie zakazuje stosowania innych środków, w szczególności o charakterze podatkowym, które nie naruszają tych reguł.
46 Na pytania pierwsze i czwarte należy zatem odpowiedzieć, że dyrektywę 1999/5, w szczególności jej art. 8 oraz dyrektywy w sprawie sieci należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one przepisom krajowym dotyczącym stosowania opłaty takiej jak TCG, na mocy których korzystanie z końcowych urządzeń naziemnej radiowej łączności przenośnej w ramach umowy abonenckiej jest uzależnione od posiadania ogólnego zezwolenia lub licencji oraz uiszczenia takiej opłaty, w sytuacji gdy umowa abonencka zastępuje sama w sobie licencję lub ogólne zezwolenie i w rezultacie nie jest wymagane w tym zakresie żadne działanie ze strony administracji.
W przedmiocie pytania drugiego
47 W swym drugim pytaniu sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 20 dyrektywy 2002/22 i art. 8 dyrektywy 1999/5 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one do celów stosowania opłaty takiej jak TCG zrównaniu z ogólnym zezwoleniem lub licencją na radiostację umowy abonenckiej na usługi telefonii komórkowej, która powinna ponadto zawierać dane dotyczące rodzaju odnośnego urządzenia końcowego i jego homologacji.
48 Jeśli chodzi przede wszystkim o zrównanie takiej umowy abonenckiej z ogólnym zezwoleniem lub licencją na radiostację do celów stosowania opłaty takiej jak TCG, wystarczy przypomnieć, że dyrektywa 2002/22 dotyczy dostarczania sieci i usług łączności elektronicznej dla użytkowników końcowych i nie reguluje ona ustanowienia opłaty takiej jak ta będąca przedmiotem postępowania głównego. Wynika stąd, że dyrektywa ta nie sprzeciwia się temu, aby prawodawca krajowy przewidział, że zdarzeniem powodującym powstanie obowiązku uiszczenia takiej opłaty jest umowa abonencka zawarta między dostawcą usług telefonii komórkowej a użytkownikiem urządzenia końcowego i aby umowa ta została zrównana z ogólnym zezwoleniem, którego dotyczy ta opłata.
49 Jeśli chodzi następnie o treść tej umowy abonenckiej, art. 20 dyrektywy 2002/22 określa informacje, które powinna ona „co najmniej” zawierać.
50 Wynika zatem z treści tego art. 20, że nie sprzeciwia się on, aby przepisy krajowe przewidywały, iż umowy abonenckie w zakresie usług telefonii komórkowej powinny zawierać, oprócz informacji wymaganych w dyrektywie 2002/22, inne informacje takie jak dane dotyczące rodzaju danego urządzenia końcowego i jego homologacji. Wynika stąd również, że te dodatkowe informacje nie stanowią przeszkody w swobodnym przepływie odnośnych urządzeń, niezgodnej z art. 8 dyrektywy 1999/5.
51 W rezultacie na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że art. 20 dyrektywy 2002/22 i art. 8 dyrektywy 1999/5 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one, do celów stosowania opłaty takiej jak TCG, zrównaniu z ogólnym zezwoleniem lub licencją na radiostację umowy abonenckiej na usługi telefonii komórkowej, która powinna ponadto zawierać dane dotyczące rodzaju odnośnego urządzenia końcowego i jego homologacji.
W przedmiocie pytania trzeciego
52 W swym pytaniu trzecim sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy prawo Unii wynikające z dyrektywy 1999/5, dyrektyw w sprawie sieci i art. 20 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ono różnemu traktowaniu użytkowników końcowych urządzeń naziemnej radiowej łączności przenośnej, w zależności od tego, czy zawierają oni umowę abonencką w zakresie usług telefonii komórkowej, czy też zakupują oni te usługi w formie usługi przedpłaconej uzupełnionej ewentualnie usługą doładowania, na mocy której tylko pierwsi z nich podlegają przepisom, które ustanawiają TCG.
53 W tym względzie należy przypomnieć, że art. 20 karty przewiduje, że wszyscy są równi wobec prawa. Jednakże zgodnie z art. 51 karty jej postanowienia mają zastosowanie do państw członkowskich jedynie wtedy, gdy wdrażają one prawo Unii. Tymczasem w niniejszym przypadku, jak wynika z odpowiedzi na pytania pierwsze i czwarte, ponieważ dyrektywy w sprawie sieci i dyrektywa 1999/5 nie regulują stosowania opłaty takiej jak będąca przedmiotem postępowania głównego, a z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi nie wynika, iż rzeczone przepisy wdrażają prawo Unii, to postanowienie karty nie znajduje zastosowania do tych przepisów krajowych.
54 Ponadto, w zakresie, w jakim kwestia ta dotyczy stosowania wyłącznie do abonentów usług telefonii komórkowej zasady przewidującej zezwolenie administracyjne, należy przypomnieć, jak wynika z pkt 38 niniejszego wyroku, że w praktyce żadne działanie ze strony administracji nie jest, jak się zdaje, wymagane, gdyż umowa abonencka zastępuje sama w sobie zezwolenie.
55 Wynika stąd, że na pytanie trzecie należy odpowiedzieć, że w przypadku takim jak w postępowaniu głównym prawo Unii wynikające z dyrektywy 1999/5, dyrektyw w sprawie sieci i art. 20 karty należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się ono różnemu traktowaniu użytkowników końcowych urządzeń naziemnej radiowej łączności przenośnej, w zależności od tego, czy zawierają oni umowę abonencką na usługi telefonii komórkowej, czy też zakupują oni te usługi w formie usługi przedpłaconej uzupełnionej ewentualnie usługą doładowania, na mocy której tylko pierwsi z nich podlegają przepisom krajowym, które ustanawiają TCG.
W przedmiocie kosztów
56 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:
1) Dyrektywy:
– 1999/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 marca 1999 r. w sprawie urządzeń radiowych i końcowych urządzeń telekomunikacyjnych oraz wzajemnego uznawania ich zgodności, a w szczególności jej art. 8,
– 2002/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie dostępu do sieci łączności elektronicznej i urządzeń towarzyszących oraz wzajemnych połączeń (dyrektywa o dostępie),
– 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa o zezwoleniach), zmieniona dyrektywą 2009/140/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2009 r.,
– 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa), oraz
– 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej), zmieniona dyrektywą 2009/136/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2009 r.
należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one przepisom krajowym dotyczącym stosowania opłaty takiej jak opłata za koncesję rządową, na mocy których korzystanie z końcowych urządzeń naziemnej radiowej łączności przenośnej w ramach umowy abonenckiej jest uzależnione od posiadania ogólnego zezwolenia lub licencji oraz uiszczenia takiej opłaty, w sytuacji gdy umowa abonencka zastępuje sama w sobie licencję lub ogólne zezwolenie i w rezultacie nie jest wymagane w tym zakresie żadne działanie ze strony administracji.
2) Artykuł 20 dyrektywy 2002/22, zmienionej dyrektywą 2009/136 i art. 8 dyrektywy 1999/5 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one, do celów stosowania opłaty takiej jak opłata za koncesję rządową, zrównaniu z ogólnym zezwoleniem lub licencją na radiostację umowy abonenckiej na usługi telefonii komórkowej, która powinna ponadto zawierać dane dotyczące rodzaju odnośnego urządzenia końcowego i jego homologacji.
3) W przypadku takim jak w postępowaniu głównym prawo Unii wynikające z dyrektyw 1999/5, 2002/19, 2002/20, zmienionej dyrektywą 2009/140, 2002/21 i 2002/22, zmienionej dyrektywą 2009/136 oraz z art. 20 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się ono różnemu traktowaniu użytkowników końcowych urządzeń naziemnej radiowej łączności przenośnej, w zależności od tego, czy zawierają oni umowę abonencką na usługi telefonii komórkowej, czy też zakupują oni te usługi w formie usługi przedpłaconej uzupełnionej ewentualnie usługą doładowania, na mocy której tylko pierwsi z nich podlegają przepisom krajowym, które ustanawiają opłatę za koncesję rządową.
Podpisy