KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
TANCHEV
ippreżentati fil-11 ta’ April 2019 (1)
Kawża C‑208/18
Jana Petruchová
vs
FIBO Group Holdings Limited
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa min-Nejvyšší soud (il-Qorti Suprema, ir-Repubblika Ċeka))
“Kooperazzjoni ġudizzjarja f’materji ċivili — Regolament (UE) Nru 1215/2012 — Ġurisdizzjoni fil-qasam tal-kuntratti konklużi mill-konsumaturi — Kunċett ta’ ‘konsumatur’ — Persuna fiżika li tinnegozja fis-suq internazzjonali tal-kambju tal-muniti permezz ta’ kumpannija ta’ senserija — Konsistenza mal-kunċett ta’ konsumatur taħt ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 — Klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tad-Direttiva 2004/39/KE”
1. Fil-kawża odjerna, il-Qorti tal-Ġustizzja hija mitluba tinterpreta l-kunċett ta’ “konsumatur” fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament (UE) Nru 1215/2012 (iktar ’il quddiem ir-“Regolament Brussell Ia”) (2) fil-kuntest ta’ tranżazzjonijiet innegozjati fis-suq internazzjonali tal-kambju tal-muniti (iktar ’il quddiem is-“suq FOREX”).
2. B’deroga mill-Artikolu 4(1) u l-Artikolu 7(1) tar-Regolament Brussell Ia (3), l-Artikolu 18(1) ta’ dan ir-regolament jipprovdi li l-konsumatur, fis-sens tal-Artikolu 17(1) tiegħu, jista’ jħarrek lill-parti kontraenti l-oħra, mhux biss fil-qrati tal-Istat Membru fejn din il-parti tkun domiċiljata, iżda wkoll fil-qrati tal-post fejn huwa ddomiċiljat il-konsumatur. L-Artikoli 17, 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia, li jikkostitwixxu s-Sezzjoni 4 tal-Kapitolu II tiegħu, intitolata “Ġurisdizzjoni dwar kuntratti tal-konsumatur”, għandhom l-għan li jiżguraw il-protezzjoni adegwata tal-konsumatur, bħala l-parti meqjusa li hija ekonomikament iktar dgħajfa u legalment b’inqas esperjenza mill-parti kontraenti l-oħra li hija professjonista (4).
3. Id-domanda mressqa quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja hija jekk persuna fiżika li tinnegozja fis-suq FOREX għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia jew jekk, minħabba l-konoxxenzi u l-għarfien espert meħtieġa sabiex tinnegozja f’dan is-suq, in-natura kumplessa u atipika tal-kuntratt inkwistjoni, u r-riskji sostnuti, din il-persuna ma tistax titqies bħala konsumatur, u b’hekk ma hijiex koperta mill-kamp ta’ applikazzjoni tas-sezzjoni li tagħti protezzjoni msemmija iktar ’il fuq.
I. Il-kuntest ġuridiku
A. Ir-Regolament Brussell Ia
4. L-Artikolu 17 tar-Regolament Brussell Ia jipprovdi:
“1. Fi kwistjonijiet li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt konkluż minn xi persuna, il-konsumatur, għal skop li jista’ jitqies lil hinn minn negozju jew professjoni tiegħu, il-ġurisdizzjoni għandha tiġi determinata b’din it-Taqsima, mingħajr preġudizzju għall-Artikolu 6 u l-punt 5 tal-Artikolu 7, jekk:
(a) ikun kuntratt ta’ bejgħ ta’ oġġetti li jitħallsu bin-nifs;
(b) ikun kuntratt għal self li jitħallas bin-nifs, jew għal xi għamla oħra ta’ kreditu, magħmula sabiex tiffinanzja l-bejgħ ta’ oġġetti; jew
(c) fil-każijiet l-oħra kollha, il-kuntratt ikun ġie konkluż ma’ persuna li tinvolvi ruħha f’attivitajiet kummerċjali jew professjonali fl-Istat Membru tad-domiċilju tal-konsumatur jew, bi kwalunkwe mezzi, tidderieġi tali attivitajiet lejn dak l-Istat Membru jew lejn diversi Stati inkluż dak l-Istat Membru, u l-kuntratt jidħol fl-ambitu ta’ attivitajiet bħal dawk.
[…]
3. Din it-Taqsima m’għandhiex tapplika għal kuntratt ta’ trasport apparti minn kuntratt li, għal prezz inklużiv, jipprovdi għal taħlita ta’ vjaġġar u akkomodazzjoni.”
B. Ir-Regolament Ruma I
5. L-Artikolu 6 tar-Regolament (KE) Nru 593/2008 (iktar ’il quddiem ir-“Regolament Ruma I”), (5) intitolat “Kuntratti ta’ konsum”, jipprovdi:
“1. Bla ħsara għall-Artikoli 5 u 7, kuntratt konkluż minn persuna fiżika għal skop li jista’ jitqies bħala mhux relatat mas-sengħa jew professjoni tagħha (“il-konsumatur”), ma’ persuna oħra li taġixxi fl-eżerċizzju tas-sengħa jew professjoni tagħha (“il-professjonist”) għandu jkun regolat mil-liġi tal-pajjiż fejn il-konsumatur ikollu r-residenza abitwali tiegħu, bil-kondizzjoni li:
(a) il-professjonist jeżerċita l-attivitajiet kummerċjali jew professjonali tiegħu fil-pajjiż fejn il-konsumatur ikollu r-residenza abitwali tiegħu, jew
(b) bi kwalunkwe mezz, jindirizza dawn l-attivitajiet lejn dak il-pajjiż jew lejn diversi pajjiżi inkluż dak il-pajjiż,
u li l-kuntratt jaqa’ fl-ambitu ta’ dawn l-attivitajiet.
2. Minkejja l-paragrafu 1, il-partijiet jistgħu jagħżlu l-liġi applikabbli għal kuntratt li tissodisfa r-rekwiżiti tal-paragrafu 1, skond l-Artikolu 3. Tali għażla, madankollu, ma tistax twassal sabiex iċċaħħad lill-konsumatur mill-protezzjoni mogħtija lilu minn dispożizzjonijiet li ma jistgħux jiġu derogati bi ftehim taħt il-liġi li, fin-nuqqas ta’ l-għażla, kienet tkun applikabbli abbażi tal-paragrafu 1.
[…]
4. Il-paragrafi 1 u 2 ma għandhomx japplikaw għal dawn il-kuntratti:
[…]
(d) drittijiet u obbligazzjonijiet li jikkostitwixxu strument finanzjarju u drittijiet u obbligazzjonijiet li jikkostitwixxu t-termini u l-kondizzjonijiet li jirregolaw il-ħruġ jew l-offerta lill-pubbliku u offerti pubbliċi ta’ take-over ta’ titoli trasferibbli, u s-sottoskrizzjoni u l-fidwa ta’ unitajiet f’intrapriżi ta’ investiment kollettiv sa fejn dawn l-attivitajiet ma jikkostitwixxux forniment ta’ servizz finanzjarju;
[…]”
C. Id-Direttiva 2004/39
6. L-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2004/39/KE (6) jipprovdi:
“Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva, id-definizzjonijiet li ġejjin japplikaw:
[…]
(10) ‘Klijent’ ifisser kull persuna naturali jew legali li ditta ta’ l-investiment tipprovdihom b’investiment u/jew servizzi anċillari;
(11) ‘Klijent professjonali’ ifisser klijent li jissodisfa l-kriterji stabiliti fl-Anness II;
(12) ‘Klijent tax-xiri bl-imnut’ ifisser klijent li mhux klijent professjonali;
[…]”
II. Il-fatti, il-proċedura u d-domandi preliminari
7. Fit-2 ta’ Ottubru 2014, Jana Petruchová, li tgħix f’Ostrava (ir-Repubblika Ċeka), u FIBO Group Holdings Ltd (iktar ’il quddiem “FIBO”), kumpannija ta’ senserija stabbilita f’Limassol (ir-Repubblika ta’ Ċipru), ikkonkludew kuntratt intitolat “Kundizzjonijiet tan-Negozju” (iktar ’il quddiem il-“Ftehim Qafas”). L-għan tal-Ftehim Qafas kien li jippermetti lil J. Petruchová li tagħmel tranżazzjonijiet fis-suq FOREX billi tpoġġi l-ordnijiet għax-xiri u l-bejgħ tal-muniti bażi, li kienu ser jiġu eżegwiti minn FIBO permezz tal-pjattaforma tal-attività kummerċjali online tagħha. Għal dan il-għan, il-Ftehim Qafas kien jipprovdi għall-konklużjoni ta’ dawk li huma magħrufa bħala kuntratti individwali għad-differenza bejn J. Petruchová u FIBO.
8. Il-kuntratt għad-differenza (iktar ’il quddiem is-“CfD”) huwa strument finanzjarju li l-għan tiegħu huwa li jippermetti lil persuna tixtri, imbagħad tbigħ munita bażi (fil-kawża odjerna, id-dollari Amerikani (USD)), u tagħmel profitt fuq id-differenza tar-rati tal-kambju applikabbli għax-xiri u l-bejgħ tal-munita bażi, rispettivament, fir-rigward tal-munita kkwotata (li fil-kawża odjerna hija l-jen Ġappuniż (JPY)). Minkejja li huwa possibbli li wieħed jinnegozja fis-suq FOREX bil-fondi proprji tiegħu, J. Petruchová ħadet vantaġġ mill-possibbiltà li tinnegozja f’dawk li huma magħrufa bħala “lottijiet”, wieħed minnhom bil-valur ta’ USD 100 000, billi użat l-hekk imsejħa “lieva finanzjarja”. Għalhekk, J. Petruchová setgħet tinnegozja b’ammont ikbar ta’ fondi milli kellha għad-dispożizzjoni tagħha (7). Waqt ix-xiri tal-munita bażi (USD) kontra l-munita kkwotata (JPY) bir-rata tax-xiri kurrenti, jiġifieri, “fil-ftuħ tan-negozju”, J. Petruchová ingħatat self minn FIBO tal-ammont meħtieġ sabiex tagħmel l-akkwist. “Fl-għeluq tan-negozju”, jiġifieri meta ssir l-operazzjoni inversa billi jinbiegħ l-ammont akkwistat tal-munita bażi (USD) fil-konfront tal-munita kontra (JPY) bir-rata tax-xiri kurrenti, J. Petruchová ħallset is-self lura lil FIBO.
9. Il-klawżola 30 tal-Ftehim Qafas kienet tipprovdi li l-qrati Ċiprijotti għandu jkollhom il-ġurisdizzjoni internazzjonali fi kwalunkwe tilwim li jista’ jkun hemm bejn il-partijiet.
10. Fit-3 ta’ Ottubru 2014, J. Petruchová u FIBO kkonkludew kuntratt għad-differenza (iktar ’il quddiem iċ-“CfD inkwistjoni”). Bil-mod deskritt, fit-15.30.00 J. Petruchová poġġiet ordni biex tixtri 35 lott b’rata tal-kambju ta’ USD/JPY 109.0000. Hija ġiet immedjatament informata mis-sistema tan-negozju li r-rata tal-kambju aġġornata kienet USD/JPY 109.0500. Hija aċċettat dan u kkonfermat l-ordni li tixtri.
11. Madankollu, inħoloq kju twil ta’ ordnijiet fis-sistema tan-negozju ta’ FIBO minħabba qabża fir-rata tal-USD kontra l-muniti kkwotati, wara li ġiet irrilaxxata informazzjoni dwar tendenza pożittiva fl-indikaturi ta’ impjieg fil-qasam mhux agrikolu tal-Istati Uniti tal-Amerika. Għalhekk, l-ammont meħtieġ ta’ USD 3 500 000 inxtara fit-15.30.16, mhux fit-15.30.00, jiġifieri meta r-rata tax-xiri kienet fl-ammont ta’ USD/JPY 109.4000, u għalhekk il-prezz tax-xiri kien ta’ JPY 382 900 000.
12. Fit-15.48.11 tal-istess ġurnata, J. Petruchová għalqet in-negozju billi poġġiet ordni ma’ FIBO sabiex tbigħ l-ammont akkwistat ta’ USD 3 500 000. Ir-rata tal-bejgħ kienet USD/JPY 109.5600, u għalhekk il-prezz tal-bejgħ kien ta’ JPY 383 460 000. J. Petruchova ħallset lura s-self li kienet ingħatat minn FIBO fl-ammont ta’ JPY 382 900 000. Għalhekk, hija għamlet profitt gross minn din it-tranżazzjoni fl-ammont ta’ JPY 560 000, ivvalutat fl-ammont ta’ USD 4 081.33.
13. Li kieku l-ordni ta’ J. Petruchová biex tixtri l-munita bażi ġiet eżegwita fil-ħin, mhux b’dewmien ta’ 16‑il sekonda, hija kienet tagħmel profitt ta’ JPY 1 785 000, ivvalutat fl-ammont ta’ USD 13 009.23, u għalhekk il-profitt tagħha kien ikun tliet darbiet iktar.
14. Għalhekk, fit-12 ta’ Ottubru 2015, J. Petruchová ressqet kawża quddiem il-Krajský soud v Ostravě (il-Qorti Reġjonali ta’ Ostrava, ir-Repubblika Ċeka), li fiha tallega l-arrikkiment indebitu ta’ FIBO.
15. Il-Krajský soud v Ostravě (il-Qorti Reġjonali ta’ Ostrava) issospendiet il-proċeduri minħabba li hija ma kellhiex ġurisdizzjoni internazzjonali. Skont il-Krajský soud v Ostravě (il-Qorti Reġjonali ta’ Ostrava), J. Petruchová ma setgħetx tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia peress li hija ma kkonkludietx iċ-CfD inkwistjoni sabiex tissodisfa l-ħtiġijiet privati tagħha, kellha l-konoxxenzi u l-għarfien espert meħtieġa biex tikkonkludi ċ-CfD, u kienet avżata li ċ-CfDs ma kinux strumenti adattati għall-“klijenti tax-xiri bl-imnut” fis-sens tad-Direttiva 2004/39. Fi kwalunkwe każ, fil-fehma tal-Krajský soud v Ostravě (il-Qorti Reġjonali ta’ Ostrava), l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia kellu jiġi interpretat bl-istess mod bħall-Artikolu 6(1) tar-Regolament Ruma I, u l-istrumenti finanzjarji kienu esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjoni tal-aħħar. Għalhekk, il-klawżola ta’ ġurisdizzjoni fil-Ftehim Qafas kienet valida, u b’hekk kienu l-qrati ta’ Ċipru, u mhux tar-Repubblika Ċeka, li kellhom il-ġurisdizzjoni.
16. Id-deċiżjoni tal-Krajský soud v Ostravě (il-Qorti Reġjonali ta’ Ostrava) ġiet ikkonfermata fl-istadju ta’ appell mill-Vrchní soud v Olomouci (il-Qorti Superjuri ta’ Olomouc, ir-Repubblika Ċeka).
17. J. Petruchová ppreżentat appell fuq punt ta’ liġi kontra din is-sentenza quddiem in-Nejvyšší soud (il-Qorti Suprema tar-Repubblika Ċeka).
18. In-Nejvyšší soud (il-Qorti Suprema) tqis li l-qrati inferjuri Ċeki żbaljaw fl-interpretazzjoni tagħhom tal-kunċett ta’ konsumatur fis-sens tar-Regolament Brussell Ia. Skont in-Nejvyšší soud (il-Qorti Suprema), l-ewwel nett, il-klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tad-Direttiva 2004/39 ma huwiex neċessarjament konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia. It-tieni nett, fil-fehma tan-Nejvyšší soud (il‑Qorti Suprema), id-dispożizzjoni tal-aħħar ma għandhiex tiġi interpretata bl-istess mod bħall-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I peress li d-dispożizzjoni tal-ewwel ma teskludix espressament l-istrumenti finanzjarji. It-tielet nett, in-Nejvyšší soud (il-Qorti Suprema) issostni li sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia, skont il-ġurisprudenza, huwa irrilevanti jekk din il-persuna għandhiex il-konoxxenza speċifika u l-għarfien espert, jekk il-kuntratt inkwistjoni huwiex kumpless jew atipiku, jekk il-konklużjoni ta’ dan il-kuntratt tinvolvix riskji u jekk il-persuna ġietx avżata b’dawn ir-riskji.
19. Għalhekk, in-Nejvyšší soud (il-Qorti Suprema) ressqet lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:
“L-Artikolu 17(1) tar-Regolament (UE) Nru 1215/2012 [ĠU 2012, L 351, p. 1] tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-12 ta’ Diċembru 2012 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ċivili u kummerċjali għandu jiġi interpretat fis-sens li hemm lok li tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-imsemmija dispożizzjoni anki persuna bħal dik inkwistjoni fil-proċedura prinċipali, li tinnegozja fis-suq internazzjonali tal-kambju tal-muniti FOREX billi attivament tpoġġi l-ordnijiet proprji tagħha, iżda permezz ta’ terza persuna li hija professjonista?”
20. Ġew sottomessi osservazzjonijiet bil-miktub minn J. Petruchová, ir-Repubblika Ċeka, ir-Repubblika tal-Polonja u l-Kummissjoni Ewropea.
21. J. Petruchová, FIBO, ir-Repubblika Ċeka u l-Kummissjoni għamlu wkoll sottomissjonijiet orali waqt is-seduta tal-31 ta’ Jannar 2019.
III. Evalwazzjoni
22. Il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk persuna li tikkonkludi ftehim ma’ kumpannija ta’ senserija, li permezz tiegħu din tal-aħħar twettaq tranżazzjonijiet individwali fis-suq FOREX b’eżekuzzjoni tal-ordnijiet tal-ewwel għax-xiri u l-bejgħ, għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia.
23. Ser nagħmel rimarka preliminari rigward il-valur legali tal-klawżola ta’ ġurisdizzjoni li tinsab fil-Ftehim Qafas. Sussegwentement, ser inqis, l-ewwel nett, l-uniku kriterju previst mill-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia għall-finijiet ta’ klassifikazzjoni bħala konsumatur, jiġifieri, l-għan tal-kuntratt. It-tieni nett, ser neżamina jekk humiex applikabbli kriterji oħra sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni. It-tielet nett, ser nindirizza l-kwistjoni dwar jekk l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia għandux jiġi interpretat b’osservanza tal-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I, li ma japplikax għall-istrumenti finanzjarji. Ir-raba’ nett, sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia, ser neżamina jekk għandux jittieħed kont tal-fatt li din il-persuna hija “klijent tax-xiri bl-imnut” fis-sens tal-Artikolu 4(1)(12) tad-Direttiva 2004/39.
A. Rimarki preliminari
24. Għandu jiġi enfasizzat mill-bidu nett, kif tirrimarka l-qorti tar-rinviju, li jekk J. Petruchová tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia, isegwi li l-klawżola 30 tal-Ftehim Qafas ma għandha l-ebda valur legali.
25. Fil-fatt, din il-klawżola ċċaħħad lil J. Petruchová mill-possibbiltà prevista fl-Artikolu 18(1) tar-Regolament Brussell Ia li tressaq kawża quddiem il-qrati tal-Istat Membru fejn hija domiċiljata, jiġifieri r-Repubblika Ċeka, billi tattribwixxi ġurisdizzjoni esklużiva lill-qrati ta’ Ċipru.
26. Skont l-Artikolu 19 tar-Regolament Brussell Ia, “[i]d-dispożizzjonijiet [tat-Taqsima 4 tal-Kapitolu II ta’ dan ir-regolament] jistgħu jitwarrbu biss bi ftehim”: (1) “li jkun seħħ wara li tkun qamet it-tilwima”; (2) “li jippermetti lill-konsumatur li jressaq proċedimenti fi qrati apparti minn dawk indikati f’din it-Taqsima”; jew (3) “li jkun seħħ mill-konsumatur u l-parti l-oħra tal-kuntratt li t-tnejn li huma […] ikunu domiċiljati jew ikunu abitwalment residenti fl-istess Stat Membru, u li jagħti l-ġurisdizzjoni lill-qrati ta’ dak l-Istat Membru, dment li ftehim bħal dak ma jkunx kuntrarju għal-liġi ta’ dak l-Istat Membru”.
27. Fil-kawża odjerna, kif tinnota l-qorti tar-rinviju, il-klawżola 30 tal-Ftehim Qafas ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 19(1), (2) u (3) tar-Regolament Brussell Ia.
28. L-ewwel nett, din il-klawżola ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 19(1) ta’ dan ir-regolament minħabba li l-Ftehim Qafas ġie konkluż fit-2 ta’ Ottubru 2014, jiġifieri, qabel J. Petruchová ressqet il-kawża quddiem il-Krajský soud v Ostravě (il-Qorti Reġjonali ta’ Ostrava) fit-12 ta’ Ottubru 2015.
29. It-tieni nett, il-klawżola 30 tal-Ftehim Qafas ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 19(2) tar-Regolament Brussell Ia. Fil-fatt, fil-fehma tiegħi, din id-dispożizzjoni għandha tinftiehem fis-sens li l-ftehim għandu jattribwixxi l-ġurisdizzjoni fuq il-kawża mressqa mill-konsumatur addizzjonalment għal dawk previsti fl-Artikolu 18(1) ta’ dan ir-regolament. Kwalunkwe interpretazzjoni oħra tal-Artikolu 19(2) tar-Regolament Brussell Ia tkun inkonsistenti mal-kliem tiegħu, li “jippermetti”, iżda li ma “jirrikjedi[x]”, lill-konsumatur li jirrikorri għal qrati oħra minbarra dawk li huma msemmija fl-Artikolu 18(1) ta’ dan ir-regolament (8). Fil-kawża odjerna, kif imsemmi fil-punt 25 iktar ’il fuq, il-klawżola 30 tal-Ftehim Qafas iċċaħħad lil J. Petruchová mid-dritt li tressaq kawża quddiem il-qrati ta’ Stat Membru msemmija f’din id-dispożizzjoni.
30. It-tielet nett, din il-klawżola ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 19(3) tar-Regolament Brussell Ia peress li J. Petruchová u FIBO ma humiex iddomiċiljati jew stabbiliti fl-istess Stat Membru.
31. Għalhekk, il-klawżola 30 tal-Ftehim Qafas tmur kontra l-Artikolu 19 tar-Regolament Brussell Ia. Isegwi li, skont l-Artikolu 25(4) ta’ dan ir-regolament, din il-klawżola ma għandha l-ebda valur legali.
32. Madankollu, kif imsemmi fil-punt 24 iktar ’il fuq, dan huwa l-każ biss jekk huwa applikabbli l-Artikolu 19 tar-Regolament Brussell Ia, jiġifieri, jekk J. Petruchová hija kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) ta’ dan ir-regolament. Għalhekk, il-qorti tar-rinviju tfittex gwida dwar il-klassifikazzjoni tar-rikorrenti fil-kawża prinċipali bħala konsumatur.
B. Il-kuntratt ġie konkluż għal skop li jaqa’ barra min-negozju jew il-professjoni ta’ persuna?
33. L-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia japplika jekk jiġu ssodisfatti tliet kundizzjonijiet: l-ewwel nett, il-parti kontraenti hija konsumatur li jaġixxi f’kuntest li jista’ jitqies li huwa barrani għan-negozju jew professjoni tiegħu; it-tieni nett, il-kuntratt bejn tali konsumatur u l-professjonist ġie effettivament konkluż; u, it-tielet nett, tali kuntratt jaqa’ taħt waħda mill-kategoriji msemmija fl-Artikolu 17(1)(a) sa (ċ) ta’ dan ir-regolament. Dawn il-kundizzjonijiet għandhom jiġu ssodisfatti kollha sabiex il-konsumatur ikun jista’ jressaq kawża fil-ġurisdizzjoni tiegħu stess (9).
34. Kif imsemmi fil-punt 22 iktar ’il fuq, id-domanda preliminari li tressqet lill-Qorti tal-Ġustizzja fil-kawża odjerna tirrigwarda l-ewwel kundizzjoni.
35. Nosserva li l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia ma jiddefinixxix il-kunċett ta’ konsumatur. Din id-dispożizzjoni teħtieġ biss li persuna, jiġifieri l-“konsumatur”, tikkonkludi kuntratt “għal skop li jista’ jitqies lil hinn minn negozju jew professjoni tiegħu”. L-ebda dispożizzjoni oħra ta’ dan ir-regolament ma tipprovdi dettalji ulterjuri f’dan ir-rigward.
36. Skont ġurisprudenza stabbilita, il-kunċetti użati fir-Regolament Brussell Ia, b’mod partikolari dawk li jidhru fl-Artikolu 17(1) tiegħu, għandhom jiġu interpretati b’mod awtonomu, prinċipalment b’referenza għas-sistema u għall-għanijiet ġenerali ta’ dan ir-regolament, sabiex tiġi żgurata l-applikazzjoni uniformi tiegħu fl-Istati Membri kollha (10).
37. Il-kunċett ta’ konsumatur fis-sens tal-Artikoli 17 u 18 tar-Regolament Brussell Ia għandu jiġi interpretat b’mod restrittiv, b’referenza għall-pożizzjoni ta’ din il-persuna f’kuntratt determinat, flimkien man-natura u l-għan tiegħu, u mhux għas-sitwazzjoni suġġettiva tal-persuna kkonċernata, peress li l-istess persuna waħda tista’ tiġi kklassifikata bħala konsumatur fil-kuntest ta’ ċerti tranżazzjonijiet u bħala negozjant fil-kuntest ta’ oħrajn. Konsegwentement, huma biss il-kuntratti konklużi barra u indipendentement minn kull attività jew għan ta’ natura professjonali, bl-uniku skop li jiġu ssodisfatti l-bżonnijiet proprji tal-individwu għal dak li jirrigwarda l-konsum privat, li jaqgħu taħt is-sistema partikolari prevista mill-imsemmi regolament dwar il-protezzjoni tal-konsumatur bħala l-parti meqjusa l-iktar dgħajfa, filwaqt li tali protezzjoni ma hijiex iġġustifikata fil-każ ta’ kuntratt li għandu bħala għan negozju jew attività professjonali (11).
38. Fil-kawża odjerna, fis-seduta, ir-rappreżentant tar-rikorrenti fil-kawża prinċipali rrimarka li, meta ġew konklużi l-Ftehim Qafas u ċ-CfD inkwistjoni, J. Petruchová kienet studenta tal-università u kienet taħdem ukoll part-time. Hija ssostni li hija ma kkonkludietx iċ-CfD għal skop li jaqa’ fil-professjoni (part-time) tagħha. L-ebda waħda mill-partijiet ma tallega li għamlet hekk. Lanqas it-talba għal deċiżjoni preliminari ma fiha indikazzjoni f’dan ir-rigward. Għalhekk, minkejja li din hija kwistjoni ta’ fatt, li tinsab fil-ġurisdizzjoni tal-qorti tar-rinviju, jidhirli li J. Petruchová għandha tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia.
39. Madankollu, skont it-talba għal deċiżjoni preliminari, fil-fehma tal-Krajský soud v Ostravě (il-Qorti Reġjonali ta’ Ostrava), il-konoxxenza speċifika u l-għarfien espert meħtieġa biex tinnegozja fis-suq FOREX, l-ammont ta’ flus investiti, u r-riskji sostnuti jipprekludu l-klassifikazzjoni bħala konsumatur. Il-qorti tar-rinviju ma tikkondividix din il-fehma (12). Ser ngħaddi biex nindirizza din il-kwistjoni.
C. Għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni kriterji oħra sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur?
40. Il-kwistjoni mressqa quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja hija jekk persuna li twettaq tranżazzjonijiet fis-suq FOREX tistax tiġi mċaħħda mill-istatus ta’ konsumatur minħabba l-konoxxenzi u l-għarfien espert meħtieġa għal dan in-negozju, il-valur tat-tranżazzjoni, il-fatt li din il-persuna attivament tpoġġi l-ordnijiet proprji tagħha, ir-riskji sostnuti fis-suq FOREX, u n-numru u l-frekwenza tat-tranżazzjonijiet imwettqa.
41. J. Petruchová ssostni li ma hijiex meħtieġa konoxxenza speċifika biex jiġu konklużi ċ-CfDs, u li ma għandux jittieħed inkunsiderazzjoni l-ammont tal-fondi investiti, jew il-volum u l-frekwenza tat-tranżazzjonijiet imwettqa. FIBO tissottometti li J. Petruchová ma għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur peress li l-konklużjoni taċ-CfDs hija attività kummerċjali. Ir-Repubblika Ċeka targumenta li, sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur, huwa irrilevanti jekk il-persuna għandhiex l-għarfien fil-qasam ikkonċernat jew jekk hija attivament tpoġġix l-ordnijiet. Ir-Repubblika tal-Polonja tinnota li l-konklużjoni taċ-CfDs tinvolvi riskji sinjifikattivi u li ma għandu jittieħed l-ebda kont, sabiex persuna tiġi kklassifikata bħala konsumatur, tal-għarfien tagħha dwar materji finanzjarji jew tal-fatt li hija tfittex li tagħmel profitt u biex tissodisfa bżonnijiet oħra minbarra dawk ta’ kuljum. Fil-fehma tal-Kummissjoni, huwa irrilevanti jekk il-persuna għandhiex għarfien fil-qasam ikkonċernat jew jekk attivament tpoġġix l-ordnijiet, iżda għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni n-numru u l-frekwenza tat-tranżazzjonijiet imwettqa.
42. Fil-fehma tiegħi, ir-risposta għad-domanda fil-punt 40 għandha tkun fin-negattiv. Ser nispjega iktar ’il quddiem ir-raġunijiet li wassluni għal din il-konklużjoni.
43. L-ewwel nett, għall-finijiet ta’ ċarezza, jiena tal-opinjoni li persuna li tikkonkludi CfD ma tistax tiġi mċaħħda mill-istatus ta’ konsumatur abbażi tal-fatt biss li l-konklużjoni taċ-CfDs teħtieġ konoxxenza speċifika u għarfien espert. Dan jammonta għall-esklużjoni taċ-CfDs mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikoli 17, 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia. Madankollu, ma hemm l-ebda dubju li l-istrumenti finanzjarji bħaċ-CfDs jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet. Fil-fatt, skont l-Artikolu 17(3) ta’ dan ir-regolament, l-uniċi kuntratti li huma esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikoli 17, 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia huma ċerti tipi ta’ kuntratti ta’ trasport. Isegwi li, fl-assenza ta’ dispożizzjoni espliċita li tistabbilixxi l-kuntrarju, l-istrumenti finanzjarji jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet (13). Barra minn hekk, fil-kawża Kolassa, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li akkwirent ta’ bonds anonimi jista’ jiġi kklassifikat bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 15(1) tar-Regolament Brussell I (14).
44. It-tieni nett, sa fejn qiegħed jiġi kkontestat jekk J. Petruchová għandhiex tiġi mċaħħda mill-istatus ta’ konsumatur minħabba l-fatt li, kif sostna r-rappreżentant tagħha fis-seduta, hija informat lil FIBO li hija kellha tliet snin esperjenza fil-qasam rilevanti, nosserva li l-għarfien u l-esperjenza huma irrilevanti sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna hijiex konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia.
45. Fil-fatt, sabiex persuna tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni, huwa biżżejjed li hija tikkonkludi kuntratt għal skop li ma jaqax fin-negozju jew il-professjoni tagħha. L-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia ma jipprovdix kundizzjonijiet addizzjonali. Huwa ma jirrikjedix prova li, f’każ partikolari, il-persuna ma għandha l-ebda għarfien fil-qasam ikkonċernat u li għalhekk teħtieġ il-protezzjoni mogħtija lill-konsumaturi mill-Artikoli 17, 18 u 19 ta’ dan ir-regolament (15).
46. Dan huwa konsistenti mal-ġurisprudenza ċċitata fil-punt 37 iktar ’il fuq, li tistabbilixxi li, sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur, għandu jsir riferiment għan-natura u l-għan tal-kuntratt, mhux għas-sitwazzjoni suġġettiva tal-persuna kkonċernata. Meta wieħed jieħu inkunsiderazzjoni l-għarfien tal-persuna f’qasam partikolari, huwa jkun qiegħed jirreferi għas-sitwazzjoni suġġettiva ta’ din il-persuna taħt kuntratt.
47. Dan huwa konsistenti wkoll mas-sentenza fil-kawża Schrems, fejn il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-kunċett ta’ konsumatur huwa “indipendenti mill-għarfien u mill-informazzjoni konkreta li l-persuna kkonċernata jista’ għandha realment” (16). Għalhekk, l-għarfien espert ta’ M. Schrems fil-qasam tan-netwerks soċjali diġitali ma jneħħilux il-kwalità ta’ konsumatur fis-sens tal-Artikolu 15(1) tar-Regolament Brussell I (illum l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia) (17).
48. Fl-aħħar nett, dan huwa konsistenti mal-ġurisprudenza li tirrigwarda l-kunċett ta’ konsumatur fis-sens tad-Direttiva tal-Kunsill 93/13/KEE tal-5 ta’ April 1993 dwar klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumatur (18). Dan il-kunċett huwa ddefinit f’termini kważi identiċi fl-Artikolu 2(b) ta’ din id-direttiva (19) u l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia. Għalhekk, fil-kawża Schrems, il-Qorti tal-Ġustizzja għamlet riferiment għas-sentenza fil-kawża Costea, li ngħatat għall-finijiet tal-interpretazzjoni tal-Artikolu 2(b) tad-Direttiva 93/13 (20). Fil-kawża Costea, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-kunċett ta’ konsumatur fis-sens tal-Artikolu 2(b) tad-Direttiva 93/13 għandu “natura oġġettiva u huwa indipendenti mill-għarfien konkret li l-persuna kkonċernata jista’ jkollha, jew mill-informazzjoni li din il-persuna għandha realment”, sabiex l-avukat li għandu livell għoli ta’ kompetenzi tekniċi jista’ xorta waħda jiġi kklassifikat bħala konsumatur (21).
49. Fil-fehma tiegħi, kwalunkwe soluzzjoni oħra tippreġudika l-għan tas-sistema stabbilita mill-Artikoli 17, 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia, li huwa li tiġi żgurata l-protezzjoni adegwata tal-konsumatur. Skont il-ġurisprudenza, il-konsumatur huwa protett, mhux biss bħala l-parti “b’inqas esperjenza f’materji legali mill-parti kontraenti, kummerċjali, l-oħra”, iżda wkoll bħala l-parti “li hija ekonomikament iktar dgħajfa” mill-parti l-oħra (22).
50. It-tielet nett, ma jistax jiġi argumentat li l-klassifikazzjoni bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia għandha tiġi miċħuda abbażi li t-tranżazzjoni mwettqa taħt il-kuntratt teċċedi ċertu ammont. Li kieku din kienet l-intenzjoni tal-leġiżlatur tal-Unjoni, din id-dispożizzjoni kienet tistabbilixxi l-limitu tal-valur tal-kuntratt.
51. Fl-assenza ta’ limitu ta’ valur espress, il-konstatazzjoni li persuna titlef il-kwalità ta’ konsumatur minħabba l-ammont kbir ta’ fondi investiti fis-suq FOREX jew minħabba l-profitt sinjifikattiv li sar tkun inkonsistenti mal-prinċipju ta’ ċertezza legali. F’dan ir-rigward, jiena tal-fehma li, skont il-premessa 15 tar-Regolament Brussell Ia, ir-regoli ta’ ġurisdizzjoni għandhom ikunu prevedibbli ħafna. Skont il-ġurisprudenza, dan ir-regolament ifittex li jilħaq l-għan ta’ ċertezza legali li jikkonsisti fit-tisħiħ tal-protezzjoni legali tal-persuni stabbiliti fl-Unjoni, billi jippermetti kemm li r-rikorrent jidentifika faċilment il-qorti li fiha jista’ jibda proċedura legali kif ukoll li l-konvenut jipprevedi b’mod raġonevoli dik il-qorti li fiha huwa jista’ jiġi mfittex (23). F’każ li l-Artikolu 17, 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia ma japplikawx meta jiġu investiti fondi sinjifikattivi, l-investitur ma jistax, fl-assenza ta’ limitu espress, jipprevedi jekk huwiex ser jingħata l-protezzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet. F’każ li l-Artikoli 17, 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia ma japplikawx meta jsir profitt kbir, is-sitwazzjoni tal-investitur tkun iktar inċerta peress li hu ma jafx, meta jpoġġi l-ordni fis-suq FOREX, jekk huwiex ser jagħmel profitt u, f’każ li jagħmel profitt, f’liema ammont (24).
52. Barra minn hekk, inqis li persuna ma għandhiex titlef il-kwalità ta’ konsumatur jekk il-profitt magħmul fis-suq FOREX jikkostitwixxi l-parti l-kbira tad-dħul tagħha. Dan ma jidhirx li hu konsistenti mal-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament peress li dan jista’ jwassal għal sitwazzjoni fejn, li kieku miljunarju u investitur ta’ klassi medja jpoġġu ordni tal-istess ammont fis-suq FOREX, u li kieku jagħmlu l-istess profitt, tal-ewwel jiġi kklassifikat bħala konsumatur filwaqt li tal-aħħar titneħħielu din il-kwalità.
53. Ir-raba’ nett, huwa irrilevanti li l-persuna attivament tpoġġi l-ordnijiet proprji tagħha fis-suq FOREX. Huwa minnu li, kif il-qorti tar-rinviju tirrimarka fil-kawża Kolassa (25), meta l-kuntratt li qiegħed jiġi eżaminat kien għall-akkwist ta’ bonds bearer, ir-rikorrent ma poġġiex ordnijiet bħal J. Petruchová (26). Madankollu, skont l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia, ma huwiex meħtieġ li l-konsumatur jaġixxi b’xi mod partikolari. Ma huwiex meħtieġ li l-konsumatur jibqa’ passiv, jew li l-parti l-oħra tkun responsabbli għall-eżekuzzjoni tal-kuntratt.
54. Il-ħames nett, ir-riskji involuti fil-konklużjoni taċ-CfDs ma jistgħux, fil-fehma tiegħi, jipprekludu l-klassifikazzjoni bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia.
55. Għal darba oħra, din id-dispożizzjoni ma teħtieġx li l-konsumatur jaġixxi b’xi mod partikolari. Il-konsumatur ma huwiex meħtieġ li juża d-diliġenza kollha u jaġixxi b’mod prudenti.
56. Barra minn hekk, huma inerenti r-riskji fil-konklużjoni taċ-CfDs. Għalhekk, f’każ li jkollha tiġi miċħuda l-klassifikazzjoni bħala konsumatur minħabba r-riskji li ttieħdu, iċ-CfDs ikunu b’mod sistematiku jaqgħu barra mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia, minkejja li ċerti tipi ta’ kuntratti ta’ trasport biss jaqgħu barra mill-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni (27).
57. Fl-aħħar nett, għandi nenfasizza li hija preċiżament il-firxa tar-riskji sostnuti li, fid-dawl tal-għan tal-Artikolu 17, 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia, jiġifieri li tiġi żgurata l-protezzjoni adegwata tal-konsumatur, teħtieġ il-klassifikazzjoni bħala konsumaturi ta’ persuni li jikkonkludu ċ-CfDs. F’dan ir-rigward, nosserva li, kif targumenta J. Petruchová, l-Awtorità Ewropea tat-Titoli u s-Swieq (iktar ’il quddiem l-“ESMA”) adottat f’Mejju 2018 deċiżjoni li tirrestrinġi b’mod temporanju l-kummerċjalizzazzjoni, id-distribuzzjoni jew il-bejgħ taċ-CFDs lil klijenti tax-xiri bl-imnut (28). L-ESMA bbażat din id-deċiżjoni fuq it-tħassib li tqajjem mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti, kif ukoll mill-ESMA stess, dwar iż-żieda rapida, f’dawn l-aħħar snin, fid-distribuzzjoni taċ-CfDs f’suq tal-massa tal-konsumaturi, minkejja li dawn il-prodotti kienu kumplessi u mhux adegwati għall-maġġoranza l-kbira tal-klijenti tax-xiri bl-imnut. Id-Deċiżjoni tal-ESMA 2018/796 tiddikjara, b’mod partikolari, li “jeżisti tħassib sinjifikattiv dwar il-protezzjoni tal-investitur”, li bosta klijenti tax-xiri bl-imnut ma humiex konxji tar-riskji involuti, u li l-istudji mwettqa mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti juru li l-maġġoranza tal-klijenti tax-xiri bl-imnut li jinvestu fiċ-CFDs jitilfu l-flus minn dan in-negozju (29).
58. Is-sitt nett, wieħed jista’ jistaqsi jekk, f’każ li persuna twettaq tranżazzjonijiet finanzjarji b’mod regolari tul perijodu estensiv, u għall-ammonti sinjifikattivi ta’ flus, din il-persuna hijiex qiegħda tinnegozja f’dawn it-tranżazzjonijiet bħala (it-tieni) professjoni (30). Dawn it-tranżazzjonijiet għalhekk ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia peress li dawn ikunu ġew konklużi għal skop li jaqa’ (fit-tieni) professjoni tal-persuna.
59. F’dan ir-rigward, nosserva li, kif ġie argumentat mill-Kummissjoni fis-seduta, il-ġurisprudenza nazzjonali tista’ ssostni dan l-argument. Pereżempju, fil-kawża AMT Futures Ltd. vs Marzillier, Dr Meier & Dr Guntner Rechtsanwaltesgesellschaft mbH [2015] 2 WLR 187, il-Qorti Għolja tal-Ġustizzja (Ingilterra u Wales), Sezzjoni tal-Queen’s Bench (Awla Kummerċjali), iddeċidiet li mhux l-investituri kollha jistgħu jiġu kklassifikati bħala konsumaturi fis-sens tal-Artikolu 15(1) tar-Regolament Brussell I, u li, sabiex jiġi ddeterminat jekk dan huwiex il-każ, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni “iċ-ċirkustanzi ta’ kull individwu u n-natura u x-xejra tal-investiment” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
60. Madankollu, ma nistax naqbel ma’ dan l-argument.
61. Huwa minnu li minkejja li l-iskop tal-kuntratt għandu, fil-prinċipju, jiġi evalwat meta jiġi konkluż il-kuntratt (31), xorta waħda jistgħu jittieħdu inkunsiderazzjoni, taħt ċerti ċirkustanzi, l-iżviluppi sussegwenti (32). Madankollu, kif ġie rrilevat mill-Avukat Ġenerali Bobek fil-kawża Schrems, dan għandu jiġi rriżervat għal xenarji eċċezzjonali (33). L-evalwazzjoni ex post tal-iskop tal-kuntratt ma tistax issir f’kull każ individwali, jew f’kull każ fejn il-ftehim qafas (bħall-Ftehim Qafas) jipprovdi għall-konklużjoni ta’ tranżazzjonijiet individwali (bħaċ-CfDs). Dan ikun inkonsistenti mal-prinċipju ta’ ċertezza legali (34) minħabba li l-klassifikazzjoni bħala konsumatur tkun tiddependi fuq l-ammont ta’ tranżazzjonijiet imwettqa taħt il-ftehim qafas, u, għalhekk, l-investitur ma jkunx jaf, meta jiġi konkluż il-ftehim qafas, jekk huwiex ser jiġi kklassifikat bħala konsumatur jew le. Dan ikun ukoll inkonsistenti mal-ġurisprudenza ċċitata fil-punt 37 iktar ’il fuq li tistabbilixxi li ma għandha tingħata l-ebda kunsiderazzjoni lis-sitwazzjoni suġġettiva tal-persuna. Fl-aħħar nett, sa fejn jirrigwarda l-mistoqsija dwar jekk għandhomx jittieħdu inkunsiderazzjoni l-ammont investit u l-profitt magħmul, dan ikun inkonsistenti mal-assenza ta’ kwalunkwe limitu ta’ valur fl-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia (35).
62. Għandi nosserva li l-ġurisprudenza nazzjonali ssostni din il-pożizzjoni. Fil-kawża Standard Bank London Ltd. vs Dimitrios Apostolakis [2000] I.L.Pr. 766, il-Qorti Għolja tal-Ġustizzja (Ingilterra u Wales), Sezzjoni tal-Queen’s Bench (Awla Kummerċjali), iddeċidiet li l-inġinier u l-avukat li kienu investew fit-tranżazzjonijiet f’munita barranija kellhom jiġu kklassifikati bħala konsumaturi. B’mod partikolari, kien irrilevanti li huma kienu nnegozjaw fi 28 kuntratt b’espożizzjoni globali ta’ USD 7 miljun. Kien ġie rrimarkat li l-iskala ma kinitx determinanti minħabba li kienu jqumu domandi diffiċli rigward il-limitu u l-applikabbiltà retroattiva tiegħu (36).
63. Nikkonkludi li, sabiex jiġi ddeterminant jekk persuna li tinnegozja fis-suq FOREX għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia, ma għandux jittieħed inkunsiderazzjoni l-għarfien ta’ din il-persuna; il-valur tal-kuntratt; il-fatt li din il-persuna attivament poġġiet l-ordnijiet proprji tagħha; ir-riskji sostnuti; jew l-ammont u l-frekwenza tat-tranżazzjonijiet.
64. Ngħaddi issa sabiex nindirizza ż-żewġ kwistjonijiet l-oħra mqajma mill-qorti tar-rinviju, jiġifieri, jekk l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia għandux jiġi interpretat b’mod konsistenti mal-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I, u jekk għandux jittieħed inkunsiderazzjoni l-fatt li l-persuna hija klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tad-Direttiva 2004/39.
D. Għandu jittieħed kont tal-fatt li l-istrumenti finanzjarji ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I?
65. Il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia għandux jiġi interpretat b’mod konsistenti mal-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I. Jekk dan huwa l-każ, persuna li tikkonkludi CfD ma għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tad-dispożizzjoni tal-ewwel peress li l-istrumenti finanzjarji bħaċ-CfDs huma esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli applikabbli għall-kuntratti konklużi mill-konsumatur stabbiliti fl-Artikolu 6(1) u (2) tar-Regolament Ruma I.
66. Skont it-talba għal deċiżjoni preliminari, il-Krajský soud v Ostravě (il-Qorti Reġjonali ta’ Ostrava) qieset li l-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia għandu jiġi interpretat b’mod konsistenti mal-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I. Il-qorti tar-rinviju ħadet il-pożizzjoni opposta.
67. J. Petruchová ssostni li l-Artikoli 17, 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia japplikaw fir-rigward tal-istrumenti finanzjarji. Hija targumenta li, jekk dan ma jkunx il-każ, l-Artikolu 17 ta’ dan ir-regolament kien jipprevedi esklużjoni espressa, kif jagħmel l-Artikolu 6(4)(d) tar-Regolament Ruma I. Il-Kummissjoni hija tal-istess fehma.
68. Id-definizzjoni tal-kunċett ta’ ‘konsumatur’ fl-Artikolu 6(1) tar-Regolament Ruma I hija kważi identika għad-definizzjoni ta’ dan il-kunċett fl-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia. Fil-fatt, id-dispożizzjoni tal-ewwel tistabbilixxi li hija tapplika għall-kuntratti “konkluż[i] minn persuna fiżika għal skop li jista’ jitqies bħala mhux relatat mas-sengħa jew professjoni tagħha (‘il-konsumatur’), ma’ persuna oħra li taġixxi fl-eżerċizzju tas-sengħa jew professjoni tagħha (‘il-professjonist’)”.
69. Dan il-kliem kważi identiku jissuġġerixxi li, sabiex jiġi interpretat l-Artikolu 17 tar-Regolament Brussell Ia, għandu jittieħed inkunsiderazzjoni l-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I (37). Fil-fatt, il-premessa 7 tar-Regolament Ruma I tiddikjara b’mod ċar li l-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae ta’ dan ir-regolament għandu jkun konsistenti mar-Regolament Brussell I (illum ir-Regolament Brussell Ia). Għalhekk, minkejja li d-dispożizzjonijiet tar-Regolament Brussell Ia għandhom jiġu interpretati fid-dawl tal-għanijiet ta’ dan ir-regolament u s-sistema li huwa jistabbilixxi, huwa meħtieġ li jittieħed inkunsiderazzjoni l-għan ta’ konsistenza fl-applikazzjoni tar-Regolament Brussell Ia u tar-Regolament Ruma I.
70. Rigward ir-regoli applikabbli għall-kuntratti konklużi mill-konsumatur stabbiliti fl-Artikolu 6(1) u (2) tar-Regolament Ruma I, nosserva li, skont il-paragrafu 4(d) ta’ din id-dispożizzjoni, dawn ma japplikawx għad-“drittijiet u obbligazzjonijiet li jikkostitwixxu strument finanzjarju” (38). Skont il-premessa 30 tar-Regolament Ruma I, l-istrumenti finanzjarji għall-finijiet ta’ dan ir-regolament huma dawk imsemmija fl-Artikolu 4 tad-Direttiva 2004/39/KE. Skont l-Artikolu 4(1)(17) tad-Direttiva 2004/39, illum l-Artikolu 4(1)(15) tad-Direttiva 2014/65 (39), l-istrumenti finanzjarji huma dawk elenkati fit-Taqsima Ċ tal-Anness I tagħha. It-Taqsima Ċ(9) tal-Anness I tad-Direttiva 2004/39 tagħmel riferiment għaċ-CfDs (40).
71. Għalhekk, ir-regoli applikabbli għall-kuntratti konklużi mill-konsumatur stabbiliti fl-Artikolu 6(1) u (2) tar-Regolament Ruma I ma japplikawx għaċ-CfDs (41).
72. Madankollu, ma jsegwix li r-regoli applikabbli għall-kuntratti konklużi mill-konsumatur stabbiliti fl-Artikoli 18 u 19 tar-Regolament Brussell Ia ma japplikawx għall-istrumenti finanzjarji bħaċ-CfDs.
73. Kif iddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja fil-kawża Kainz, l-għan tal-konsistenza bejn l-istrumenti tad-dritt internazzjonali privat fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni ma jistax iwassal għar-riżultat li d-dispożizzjonijiet tar-Regolament Brussell Ia jiġu interpretati b’mod li ma huwiex relatat mal-iskema u l-għanijiet li jridu jintlaħqu minn dan ir-regolament (42).
74. F’dan ir-rigward, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni d-differenzi fil-kliem tal-Artikolu 17 tar-Regolament Brussell Ia u l-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I. Huwa minnu li, kif imsemmi fil-punt 68 iktar ’il fuq, id-definizzjoni tal-kunċett ta’ konsumatur minn dawn iż-żewġ dispożizzjonijiet hija kważi identika. Madankollu, skont l-Artikolu 17(3) tar-Regolament Brussell Ia, huwa eskluż mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli dwar il-protezzjoni tal-konsumatur tip ta’ kuntratt wieħed biss (43), filwaqt li, skont l-Artikolu 6(4) tar-Regolament Ruma I, huma esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli protettivi stabbiliti fl-Artikolu 6(1) u (2) ta’ dan ir-regolament kuntratti oħra. B’mod partikolari, filwaqt li l-Artikolu 6(4)(d) tar-Regolament Ruma I jagħmel referenza espliċita għall-istrumenti finanzjarji fis-sens tat-Taqsima Ċ tal-Anness I tad-Direttiva 2004/39, l-Artikolu 17 tar-Regolament Brussell Ia ma jagħmilx tali referenza (44). Għalhekk, ma għandu jkun hemm l-ebda dubju li d-dispożizzjoni tal-aħħar għandha tiġi interpretata b’mod konsistenti mal-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I fir-rigward tal-istrumenti finanzjarji (45).
75. Nikkonkludi li, sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna li tinnegozja fis-suq FOREX għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia, huwa irrilevanti li l-istrumenti finanzjarji ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 6 tar-Regolament Ruma I.
E. Għandu jittieħed inkunsiderazzjoni l-fatt li l-persuna hija klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tad-Direttiva 2004/39?
76. Il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk persuna li hija meqjusa “klijent tax-xiri bl-imnut” fis-sens tal-Artikolu 4(1)(12) tad-Direttiva 2004/39 għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia. Il-qorti tar-rinviju hija tal-fehma li, sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna hijiex konsumatur, huwa irrilevanti li hija klijent tax-xiri bl-imnut.
77. J. Petruchová tissottometti li, minkejja li l-kunċett ta’ klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tad-Direttiva 2004/39 u dak ta’ konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia huma distinti, il-klijent tax-xiri bl-imnut għandu jkun preżunt li huwa konsumatur. FIBO tirrikonoxxi li J. Petruchová hija klijent tax-xiri bl-imnut, iżda tissottometti li ma jsegwix li hija għandha tiġi kklassifikata bħala konsumatur.
78. Għandi nispeċifika mill-bidu nett li l-klassifikazzjoni bħala klijent professjonali jew bħala klijent tax-xiri bl-imnut għandha effett fuq il-protezzjoni mogħtija. Il-klijenti tax-xiri bl-imnut jingħataw protezzjoni sħiħa fir-rigward, b’mod partikolari, tal-informazzjoni mogħtija mill-impriżi ta’ investiment, filwaqt li l-klijenti professjonali huma meqjusa li għandhom bżonn protezzjoni limitata biss (46).
79. Skont l-Artikolu 4(1)(12) tad-Direttiva 2004/39, klijent tax-xiri bl-imnut huwa “klijent li mhux klijent professjonali”. Skont l-Artikolu 4(1)(11) ta’ din id-direttiva, klijent professjonali huwa “klijent li jissodisfa l-kriterji stabiliti fl-Anness II” tal-istess direttiva.
80. Skont it-Taqsima I tal-Anness II tad-Direttiva 2004/39 (47), il-klijenti li ġejjin “huma kkunsidrati li huma professjonali”: l-ewwel nett, l-entitajiet legali li huma meħtieġa li jkunu awtorizzati jew irregolati sabiex joperaw fis-swieq finanzjarji, bħall-istituzzjonijiet ta’ kreditu, id-ditti tal-investiment jew il-kumpanniji ta’ assigurazzjoni; it-tieni nett, l-impriżi l-kbar li jissodisfaw tnejn minn tliet ħtiġijiet, jiġifieri, karta tal-bilanċ li teċċedi l-20 miljun EUR, dħul nett li jeċċedi l-40 miljum EUR, u fondi proprji li jeċċedu ż-2 miljun EUR; it-tielet nett, il-korpi pubbliċi jew l-istituzzjonijiet bħall-gvernijiet nazzjonali jew il-Bank Dinji; u, ir-raba’ nett, investituri oħra istituzzjonali li l-attività ewlenija tagħhom hija li jinvestu fl-istrumenti finanzjarji. Madankollu, l-entitajiet li jagħmlu parti minn waħda minn dawn l-erba’ kategoriji jistgħu jitolbu trattament mhux professjonali.
81. Skont it-Taqsima II tal-Anness II tad-Direttiva 2004/39 (48), klijenti oħra barra minn dawk imsemmija fit-Taqsima I tiegħu “jistgħu jiġu ttrattati bħala professjonisti fuq talba”. Sabiex il-klijent jiġi meqjus bħala professjonist, huwa għandu jissodisfa tal-inqas tnejn mit-tliet kriterji li ġejjin: l-ewwel, huwa jkun iwettaq 10 tranżazzjonijiet ta’ daqs sinjifikattiv f’kull kwart tas-sena fuq l-erba’ kwarti preċedenti tas-sena; it-tieni nett, il-portafoll tal-istrument finanzjarju għandu jaqbeż il-500 000 EUR; u, it-tielet nett, huwa jkun ħadem għal mill-inqas sena f’pożizzjoni professjonali fis-settur finanzjarju.
82. Inqis li klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tal-Artikolu 4(1)(12) tad-Direttiva 2004/39 ma huwiex neċessarjament konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia. Lanqas ma jista’ jiġi preżunt li klijent tax-xiri bl-imnut huwa konsumatur. Ser nispjega hawn isfel il-motivi li wassluni għal din il-konklużjoni.
83. L-ewwel nett, il-fatt li d-Direttiva 2004/39, b’differenza għal direttiva oħra fil-qasam finanzjarju, jiġifieri d-Direttiva 2002/65/KE li tikkonċerna t-tqegħid fis-suq b’distanza ta’ servizzi finanzjarji ta’ konsumaturi (49), ma tużax it-terminu “konsumatur”, jissuġġerixxi li l-kunċetti ta’ klijent tax-xiri bl-imnut u dak ta’ konsumatur huma distinti.
84. It-tieni nett, ma huwiex meħtieġ mill-Artikolu 4(1)(12) tad-Direttiva 2004/39 li l-klijent tax-xiri bl-imnut jingħata servizzi ta’ investiment jew servizzi anċillari għal skop li ma jaqax fin-negozju jew il-professjoni tiegħu. Kif tosserva l-qorti tar-rinviju, dan ifisser li huwa jista’ jingħata dawn is-servizzi għal skop li jaqa’ fin-negozju jew il-professjoni tiegħu, f’liema każ huwa ma jistax jiġi kklassifikat bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia.
85. It-tielet nett, il-konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia huwa persuna fiżika, mhux ġuridika (50). Min-naħa l-oħra, il-klijent tax-xiri bl-imnut jista’ jkun persuna ġuridika (51). Fil-fatt, skont l-Artikolu 4(1)(10) tad-Direttiva 2004/39, il-“klijent” huwa “kull persuna naturali jew legali li ditta ta’ l-investiment tipprovdihom b’investiment u/jew servizzi anċillari” (52). B’mod partikolari, il-klijenti tax-xiri bl-imnut jistgħu jkunu entitajiet ġuridiċi li naqsu li jissodisfaw tnejn mit-tliet kriterji għat-trattament bħala professjonisti skont it-Taqsima II tal-Anness II tad-Direttiva 2004/39. Il-klijenti tax-xiri bl-imnut jistgħu wkoll ikunu klijenti professjonali (għalhekk entitajiet ġuridiċi) (53) li talbu trattament mhux professjonali skont it-Taqsima I tal-Anness II tad-Direttiva 2004/39.
86. Ir-raba’ nett, il-klassifikazzjoni bħala klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tal-Artikolu 4(1)(12) tad-Direttiva 2004/39 u l-klassifikazzjoni bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia għandhom għanijiet differenti. Il-klassifikazzjoni bħala klijent tax-xiri bl-imnut tiżgura li tiġi mogħtija protezzjoni sħiħa, b’mod partikolari rigward l-informazzjoni li l-impriża ta’ investiment hija meħtieġa li tipprovdi lill-klijent. Il-klassifikazzjoni bħala konsumatur tinvolvi l-applikazzjoni tar-regoli ta’ ġurisdizzjoni li jidderogaw mill-Artikolu 4(1) u l-Artikolu 7(1) tar-Regolament Brussell Ia. Huwa minnu li ż-żewġ dispożizzjonijiet ifittxu li jipproteġu l-parti iktar dgħajfa, sew jekk klijent tax-xiri bl-imnut u sew jekk konsumatur. Madankollu, għandi nosserva li d-Direttiva 2004/39 tfittex li tipproteġi l-investituri, tax-xiri bl-imnut u professjonali, kollha (54). Skont il-premessa 86 tad-Direttiva 2014/65, li ħassret u ssostitwixxiet id-Direttiva 2004/39, “huwa xieraq li wieħed jagħmilha ċara li l-prinċipji li wieħed jaġixxi b’mod onest, b’mod ġust u b’mod professjonali u l-obbligu li wieħed ikun ċar u ġust u li ma jqarraqx b’ħaddieħor japplikaw għar-relazzjoni mal-klijenti kollha” (55).
87. Għalhekk, huwa irrilevanti li, kif sostna r-rappreżentant ta’ FIBO fis-seduta mingħajr ma ġie kkontestat, J. Petruchová informat lil FIBO li hija kellha tliet snin esperjenza fil-qasam u li hija kienet klijent tax-xiri bl-imnut.
88. Nikkonkludi li, sabiex jiġi ddeterminat jekk persuna li tinnegozja fis-suq FOREX għandhiex tiġi kklassifikata bħala konsumatur fis-sens tal-Artikolu 17(1) tar-Regolament Brussell Ia, huwa irrilevanti jekk il-persuna għandhiex tiġi meqjusa bħala klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tal-Artikolu 4(1)(12) tad-Direttiva 2004/39.
IV. Konklużjoni
89. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li r-risposta li għandha tingħata mill-Qorti tal-Ġustizzja għad-domanda preliminari magħmula min-Nejvyšší soud (il-Qorti Suprema, ir-Repubblika Ċeka) hija s-segwenti:
L-Artikolu 17(1) tar-Regolament (UE) Nru 1215/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-12 ta’ Diċembru 2012 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ċivili u kummerċjali għandu jiġi interpretat fis-sens li hemm lok li persuna li tikkonkludi kuntratt għad-differenza għandha tiġi kklassifikata bħala konsumatur jekk dan il-kuntratt huwa konkluż għal skop li ma jaqax fin-negozju jew il-professjoni ta’ din il-persuna. Huwa irrilevanti, f’dan ir-rigward, li l-persuna attivament tpoġġi l-ordnijiet proprji tagħha fis-suq internazzjonali tal-kambju tal-muniti; li l-kuntratti għad-differenza ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 6 tar-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I); jew li l-persuna hija klijent tax-xiri bl-imnut fis-sens tal-Artikolu 4(1)(12) tad-Direttiva 2004/39/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-21 ta’ April 2004 dwar is-swieq fl-istrumenti finanzjarji li temenda d-Direttivi tal-Kunsill 85/611/KEE u 93/6/KEE u d-Direttiva 2000/12/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill u li tħassar id-Direttiva tal-Kunsill 93/22/KEE.