Sprawa T‑192/06
Caffaro Srl
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Nadtlenek wodoru i nadboran sodu – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Grzywny – Przedawnienie – Zróżnicowane traktowanie – Czas trwania naruszenia – Okoliczności łagodzące
Streszczenie wyroku
1. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Zakres swobodnego uznania zastrzeżony dla Komisji
(art. 81 ust. 1 WE; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 5 lit. d))
2. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Okoliczności łagodzące – Uczestnictwo rzekomo pod przymusem – Sytuacja gospodarczej zależności
(art. 81 ust. 1 WE; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 5 lit. d))
3. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Zasada równego traktowania
(art. 81 ust. 1 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3)
4. Konkurencja – Grzywny – Nałożenie – Konieczność zaistnienia korzyści uzyskanej przez przedsiębiorstwo z naruszenia – Brak – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Brak korzyści
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 5 lit. d))
5. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Odstraszający charakter – Kryteria oceny czynnika odstraszającego
(rozporządzenie Rady nr1/2003, art. 23; komunikat Komisji 98/C 9/03)
6. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Podział zainteresowanych przedsiębiorstw na kategorie
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23)
7. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Wykorzystanie jako środków dowodowych oświadczeń innych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w popełnieniu naruszenia – Dopuszczalność – Przesłanki
(art. 81 ust. 1 WE)
8. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Wady, którymi dotknięta jest ta decyzja
(art. 81 ust. 1 WE)
9. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Poszanowanie prawa do obrony
(art. 81 ust. 1 WE)
10. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Okoliczności łagodzące – Ocena
(art. 81 ust. 1 WE; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 3)
11. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Okoliczności łagodzące – Zachowanie odmienne od uzgodnionego w ramach kartelu
(art. 81 ust. 1 WE; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 3 tiret drugie)
1. Uprawnienie Komisji do nakładania grzywien na przedsiębiorstwa, które rozmyślnie lub przez zaniedbanie dopuściły się naruszenia postanowień art. 81 ust. 1 WE, stanowi jeden z instrumentów przyznanych Komisji, aby umożliwić spełnienie misji nadzorczej nadanej jej przez prawo Unii. Misja ta obejmuje obowiązek realizacji ogólnej polityki, mającej na celu stosowanie w dziedzinie konkurencji reguł ustalonych w traktacie i doprowadzenie do tego, ażeby zachowania przedsiębiorstw były z nimi zgodne.
Komisja dysponuje swobodą uznania w zakresie ustalania wysokości grzywien celem doprowadzenia do tego, ażeby zachowania przedsiębiorstw były zgodne z regułami konkurencji. W szczególności fakt, iż Komisja wymierzała już w przeszłości grzywny w określonej wysokości za określone rodzaje naruszeń, nie może więc pozbawić jej możliwości podwyższenia w każdym momencie tej wysokości, aby zapewnić realizację polityki Unii w dziedzinie konkurencji.
Istnienie tej swobody uznania jest tym bardziej uzasadnione w ramach prawa do nakładania, w pewnych przypadkach, grzywny określanej jako „symboliczna”, które to prawo Komisja zastrzegła sobie w pkt 5 lit. b) wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS, lub do nienakładania grzywny.
(por. pkt 37–39)
2. W dziedzinie konkurencji działanie w sytuacji gospodarczej zależności nie stanowi jako takie okoliczności mogącej wyłączyć odpowiedzialność strony kartelu. Taka okoliczność nie musi też koniecznie zostać uwzględniona przy określeniu kwoty grzywny.
Przedsiębiorstwo uczestniczące w spotkaniach mających cel antykonkurencyjny, nawet jeśli czyni to pod przymusem innych uczestników mających większą władzę ekonomiczną, ma zawsze możliwość złożenia skargi do Komisji w celu ujawnienia tych działań antykonkurencyjnych, zamiast w dalszym ciągu uczestniczyć w tych spotkaniach. Nawet bowiem przy założeniu, że na przedsiębiorstwo wywierana była presja przystąpienia do kartelu, mogło ono poinformować o tym właściwe władze, zamiast przyłączać się do kartelu.
W świetle tych okoliczności ani rzekoma sytuacja zależności wobec innej strony kartelu, ani zagrażająca pozycja rzekomo przyjęta przez tę ostatnią nie są sytuacjami, które mogłyby być uwzględnione przez Komisję jako okoliczność łagodząca.
Zatem a fortiori Komisja nie może być zobowiązana do uwzględnienia tych okoliczności, aby postanowić o nienałożeniu grzywny lub o nałożeniu jedynie grzywny symbolicznej.
(por. pkt 41–44)
3. Praktyka decyzyjna Komisji nie stanowi ram prawnych dla grzywien w dziedzinie konkurencji i decyzje dotyczące innych spraw mają jedynie charakter informacyjny, jeżeli chodzi o ewentualne istnienie naruszenia zasady równego traktowania, zważywszy, że jest mało prawdopodobne, iż okoliczności charakteryzujące te sprawy, takie jak rynki, produkty, zainteresowane przedsiębiorstwa i brane pod uwagę okresy, są identyczne. Zasada ta znajduje również zastosowanie jeżeli chodzi o wcześniejsze decyzje Komisji, w których nie nałożyła ona grzywny lub nałożyła jedynie grzywnę symboliczną.
Niemniej jednak również w tym kontekście Komisja zobowiązana jest przestrzegać zasady równego traktowania i nie może traktować porównywalnych sytuacji w różny sposób lub różnych sytuacji w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione.
(por. pkt 46, 47)
4. Fakt, że przedsiębiorstwo nie osiągnęło korzyści z naruszenia art. 81 WE, nie może stanowić przeszkody w nałożeniu na nie grzywny, która nie powinna zostać pozbawiona elementu odstraszającego. Z powyższego wynika, że w celu ustalenia wysokości grzywny Komisja nie jest zobowiązana do określenia, czy naruszenie zapewniło zainteresowanym przedsiębiorstwom niedozwoloną korzyść, ani do uwzględnienia w danym przypadku braku korzyści uzyskanych z danego naruszenia.
Brak takiej korzyści nie może zostać uznany za okoliczność łagodzącą, która może być brana pod uwagę przy określaniu kwoty grzywny, a zatem nie uzasadnia nałożenia symbolicznej grzywny. Co do zasady te same uwagi dotyczą również uczestniczenia przez przedsiębiorstwo w zmowie wbrew jego własnym interesom gospodarczym i w konsekwencji poniesienia przez nie niekorzystnych skutków tej zmowy, ponieważ okoliczność ta nie stanowi również elementu, który musiałby zostać uwzględniony jako okoliczność łagodząca i – a fortiori – jako okoliczność uzasadniająca nałożenie symbolicznej grzywny.
Przedsiębiorstwo, które pomimo rzekomo ponoszonej straty nadal kontaktowało się ze swoimi konkurentami w przedmiocie cen, popełniło naruszenie mniej poważne niż inne przedsiębiorstwa uczestniczące w tej zmowie.
(por. pkt 59–62)
5. Grzywny nałożonej na przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w niezgodnym z prawem kartelu nie można uznać za bezcelową, jedynie z uwagi na okoliczność, iż przedsiębiorstwo to nie prowadzi już działalności na danym rynku, bez zaprzestania jednak wszelkiej działalności gospodarczej. Czynnik odstraszający jest bowiem określany przy uwzględnieniu szeregu elementów, a nie tylko szczególnej sytuacji zainteresowanego przedsiębiorstwa.
Ponadto określenie to obejmuje nie tylko ocenę prawdopodobieństwa powrotu do naruszenia przez dane przedsiębiorstwo. Dążenie do zapewnienia skutku odstraszającego jest bowiem wymierzone nie tylko przeciwko przedsiębiorstwom, których dotyczy konkretnie decyzja nakładająca grzywny, ponieważ należy również skłonić przedsiębiorstwa podobnej wielkości dysponujące analogicznymi zasobami do powstrzymywania się od udziału w podobnych naruszeniach reguł konkurencji. Jeśli chodzi o cel polegający na zwalczaniu naruszeń, sprzeczna z tym celem byłaby sytuacja, w której zaprzestania działalności handlowej na danym rynku powodowałoby zwolnienie przedsiębiorstwa z nałożenia na nie grzywny za popełnione naruszenie.
(por. pkt 66, 67, 69, 70)
6. Podział członków kartelu na kategorie w celu zastosowania zróżnicowanego traktowania na etapie ustalania kwot wyjściowych grzywien musi przestrzegać zasady równego traktowania, zgodnie z którą zakazane jest traktowanie porównywalnych sytuacji w różny sposób oraz różnych sytuacji w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione. Ponadto kwota grzywien powinna być co najmniej proporcjonalna do elementów wziętych pod uwagę w celu dokonania oceny wagi naruszenia.
Przyjęcie w ramach zróżnicowanego traktowania innego roku odniesienia dla jednego członka kartelu samo w sobie nie prowadzi do naruszenia zasady równego traktowania..
Nie ulega wątpliwości, że, po pierwsze, posłużenie się rokiem odniesienia wspólnym dla wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w tym samym naruszeniu, daje każdemu przedsiębiorstwu pewność zostania potraktowanym w taki sam sposób jak inne, ponieważ sankcje zostają określone w jednakowy sposób, a po drugie, wybór roku odniesienia stanowiącego część okresu trwania naruszenia pozwala ocenić rozmiar popełnionego naruszenia w stosunku do rzeczywistej sytuacji gospodarczej istniejącej w tamtym okresie.
Natomiast nie wynika z tego, że wybór wspólnego roku stanowi jedyny środek określenia sankcji w sposób zgodny z zasadą równego traktowania.
W szczególności Komisja może zgodnie z prawem uwzględnić okoliczność, że dla danego przedsiębiorstwa wspólny rok odniesienia wykracza poza przyjęty w jego przypadku okres trwania naruszenia i w związku z tym nie stanowi użytecznego wskaźnika jego indywidualnej wagi w okresie trwania naruszenia. Wobec tego Komisja może wziąć pod uwagę jego obrót dotyczący roku innego niż wspólny rok odniesienia, pod warunkiem że podział członków kartelu na kategorie pozostaje spójny i obiektywnie uzasadniony.
W istocie analogiczne względy należy wziąć pod uwagę przy wyborze innego roku obrotowego jako roku odniesienia przy stosowaniu przewidzianej w art.23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 górnej granicy 10% obrotu, w przypadku kiedy chodzi o przedsiębiorstwo nieprowadzące już działalności na rynku w trakcie roku obrotowego przyjętego dla innych uczestników kartelu, który to rok nie stanowi zatem wiarygodnego wskaźnika rzeczywistej sytuacji gospodarczej tego przedsiębiorstwa.
(por. pkt 83, 87–91)
7. Oświadczenie złożone przez przedsiębiorstwo, któremu stawiane są zarzuty, nie może być uważane za stanowiące wystarczający dowód istnienia naruszenia popełnionego przez inne przedsiębiorstwa, przez które zostało zakwestionowane, jeżeli nie jest poparte innymi dowodami.
(por. pkt 116)
8. W przypadku, gdy niektóre części uzasadnienia decyzji Komisji stwierdzającej naruszenie reguł konkurencji mogą same w sobie uzasadniać ją w sposób wymagany prawem, wady, którymi mogłyby być dotknięte inne części uzasadnienia aktu prawnego, w żadnym razie nie mają wpływu na jego sentencję.
(por. pkt 124)
9. W dziedzinie konkurencji, choć Komisja jest zobowiązana przekazać zainteresowanemu przedsiębiorstwu określone informacje, począwszy od wstępnego etapu dochodzenia, obowiązek ten dotyczy informacji, która jest udzielana zainteresowanemu przedsiębiorstwu na etapie pierwszego działania podjętego w stosunku do niego. Zatem prawo przedsiębiorstwa do obrony nie zostało naruszone, z uwagi na opóźnione informacje w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo to zostało poinformowane w stosowny sposób o toczącym się dochodzeniu na etapie żądania udzielenia informacji, jeżeli żądanie to stanowi pierwsze podjęte w stosunku do niego działanie.
(por. pkt 162, 163)
10. Z wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS nie wynika, iż Komisja powinna zawsze odrębnie uwzględniać każdą z okoliczności łagodzących wymienionych w pkt 3 tychże wytycznych. Choć okoliczności, które zostały tam wymienione, należą z pewnością do tych, które mogły zostać uwzględnione przez Komisję w danym przypadku, to nie jest ona zobowiązana do automatycznego zastosowania dodatkowej obniżki z tego tytułu, w sytuacji gdy przedsiębiorstwo przedstawia dowody mogące wskazywać na istnienie jednej z tych okoliczności.
Tak więc wobec braku obowiązku zawartego w wytycznych, jeśli chodzi o okoliczności łagodzące, które można brać pod uwagę, Komisja zachowała swobodę uznania, aby oceniać w sposób całościowy wielkość ewentualnego obniżenia grzywien przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności łagodzących charakteryzujących daną sprawę.
(por. pkt 173, 174)
11. Celem określenia czy przedsiębiorstwo powinno skorzystać z okoliczności łagodzących z tytułu braku rzeczywistego wdrożenia stanowiących naruszenie porozumień na podstawie pkt 3 tiret drugie wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS, należy sprawdzić, czy przedsiębiorstwo podniosło argumenty pozwalające wykazać, że w okresie, w którym przystąpiło ono do stanowiących naruszenie porozumień, rzeczywiście uchylało się od ich stosowania poprzez przyjęcie konkurencyjnej postawy na rynku lub czy przynajmniej wyraźnie i w znaczącym stopniu naruszało zobowiązania mające na celu wprowadzenie tego kartelu w życie, do tego stopnia, iż zakłócało ono samo funkcjonowanie tego kartelu.
(por. pkt 178)