Language of document : ECLI:EU:T:2016:455

Sprawa T‑54/14

Goldfish BV i in.

przeciwko

Komisji Europejskiej

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynki krewetek z Morza Północnego: belgijski, niemiecki, francuski i niderlandzki – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE – Ustalanie cen i podział rynków – Dopuszczalność dowodów – Wykorzystanie w charakterze dowodu zarejestrowanych w sposób niejawny nagrań rozmów telefonicznych – Ocena zdolności płatniczej – Nieograniczone prawo orzekania

Streszczenie – wyrok Sądu (dziewiąta izba) z dnia 8 września 2016 r.

1.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Dowody, jakie można uwzględnić – Dowody zgromadzone przez Komisję zgodnie z prawem, które wcześniej zostały uzyskane przez osobę trzecią nielegalnie – Dopuszczalność – Przesłanki – Poszanowanie zasad rzetelnego procesu i prawa do obrony

(art. 101 TFUE, 263 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 7, 47; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2, 20)

2.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Stopień dokładności wymagany od dowodów przyjętych przez Komisję – Łańcuch poszlak – Obowiązek przedstawienia dowodów przez przedsiębiorstwa kwestionujące wystąpienie naruszenia

(art. 101 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

3.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Zasada swobodnej oceny dowodów – Granice – Przestrzeganie praw podstawowych i zasad ogólnych prawa – Skarga ograniczona do przepisów i pojęć prawa krajowego

(art. 101 TFUE)

4.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Wykorzystanie jako środków dowodowych oświadczeń innych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu – Dopuszczalność – Moc dowodowa dobrowolnych zeznań złożonych przez głównych uczestników kartelu w celu skorzystania z zastosowania komunikatu w sprawie współpracy

(art. 101 TFUE; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

5.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Obowiązek uwzględnienia deficytowej sytuacji finansowej danego przedsiębiorstwa – Brak – Rzeczywista zdolność płatnicza przedsiębiorstwa w określonym kontekście społecznym i gospodarczym – Uwzględnienie – Przesłanki – Kontrola sądowa wchodząca w zakres nieograniczonego prawa orzekania

(art. 101 TFUE, 261 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 35)

1.      Wobec braku przepisów Unii, które regulowałyby pojęcie dowodu, wszystkie środki dowodowe dopuszczone w podobnych postępowaniach przez prawa proceduralne państw członkowskich są co do zasady dopuszczalne.

Niemniej jednak niektóre dowody mogą zostać usunięte z akt sprawy, w szczególności jeśli wzbudzają wątpliwości co do samego charakteru kwestionowanego dokumentu czy też jeśli istnieje wątpliwość co do zgodnego z prawem sposobu uzyskania dowodu przez stronę, która się na ten dowód powołuje.

Ponadto badanie zgodności z prawem sposobu pozyskania zakwestionowanych dowodów nie może odbywać się z pominięciem ciążącego na instytucjach obowiązku poszanowania podstawowych praw zainteresowanych stron. Prawo Unii nie może w konsekwencji dopuszczać dowodów zgromadzonych w sposób całkowicie sprzeczny z trybem postępowania przewidzianym dla ich przeprowadzania, mającym na celu ochronę podstawowych praw zainteresowanych stron. Zastosowanie się do tego trybu postępowania należy zatem postrzegać jako istotny wymóg proceduralny w rozumieniu art. 263 akapit drugi TFUE.

W tym kontekście nagrania rozmów telefonicznych, które z jednej strony zostały pozyskane przez Komisję w trakcie kontroli w pomieszczeniach biurowych jednego z przedsiębiorstw zaangażowanych w porozumienie naruszające reguły konkurencji Unii i nie zostały w związku z tym zarejestrowane przez Komisję ani żaden organ władzy publicznej, lecz przez podmiot prywatny, który uczestniczył w nagrywanych rozmowach, a z drugiej strony zostały pozyskane przez Komisję legalnie, stanowią dowody, które Komisja pozyskała zgodnie z prawem, a zatem co do zasady są dopuszczalne w ramach dochodzeń dotyczących naruszenia prawa konkurencji.

Co się tyczy kwestii, czy dowody zgromadzone zgodnie z prawem przez Komisję mogą być przez nią wykorzystywane, mimo że początkowo zostały one uzyskane przez osobę trzecią, w niniejszym przypadku nielegalnie, na przykład z naruszeniem prawa do poszanowania życia prywatnego osoby będącej przedmiotem spornych nagrań, wykorzystanie nielegalnego nagrania jako środka dowodowego w sprawie nie jest samo w sobie sprzeczne z zasadami słuszności, którym poświęcony jest art. 6 ust. 1 europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka, a co za tym idzie – z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, również wówczas, gdy dany dowód został pozyskany z naruszeniem wymogów przewidzianych w art. 8 tej konwencji, w sytuacji gdy z jednej strony skarżąca nie została pozbawiona rzetelnego procesu sądowego ani prawa do obrony, a z drugiej strony dowód ten nie stanowił całości materiału dowodowego, na którym opierało się skazanie.

(por. pkt 43–45, 47, 57–60, 62, 73, 76)

2.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 71, 91–95, 112–114, 127)

3.      Ocena dowodów dokonywana przez Komisję w ramach sporów z zakresu prawa konkurencji podlega prawu Unii. W tym względzie, nawet jeśli pierwszeństwo ma zasada swobodnej oceny dowodów, należy mieć również na uwadze prawa podmiotowe oraz zasady ogólne prawa Unii.

Oczywiście w tym kontekście sędzia Unii może inspirować się również prawem państw członkowskich. Niemniej jednak nie oznacza to, iż winien on stosować prawo państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo regulujące postępowanie dowodowe jest najbardziej restrykcyjne, tym bardziej że zarówno od krajowych systemów prawnych, jak i od prawa Unii oczekuje się, że będą wcielały prawa gwarantowane przez europejską konwencję praw człowieka.

W sytuacji, w której nie sposób ustalić dominującej tendencji pozwalającej na rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego dotyczącego porządków prawnych państw członkowskich Unii, jednolita wykładnia i jednolite stosowanie zasady swobodnego doboru środków dowodowych na poziomie Unii jest bowiem niezbędnym warunkiem równego traktowania przedsiębiorstw, których dotyczą kontrole przeprowadzane przez Komisję w ramach postępowań w dziedzinie karteli. W przeciwnym razie odwoływanie się do przepisów lub pojęć prawa krajowego, wchodzących w zakres ustawodawstwa państw członkowskich naruszałoby jedność prawa Unii.

(por. pkt 77–79)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 96–100, 123, 125)

5.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 134–148)