WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (pierwsza izba)

z dnia 12 września 2007 r.(*)

Pomoc państwa − Ustawodawstwo ustanawiające pilne środki w zakresie zatrudnienia na rzecz przedsiębiorstw przeżywających trudności − Decyzja uznająca program pomocowy za niezgodny ze wspólnym rynkiem i nakazująca odzyskanie wypłaconej pomocy

W sprawach połączonych T‑239/04 i T‑323/04

Republika Włoska, reprezentowana przez D. Del Gaiza, działającego w charakterze pełnomocnika,

strona skarżąca w sprawie T‑239/04,

Brandt Italia SpA, z siedzibą w Verolanuova (Włochy), reprezentowana przez adwokatów M. van Empela, C. Visca oraz S. Lamarcę,

strona skarżąca w sprawie T‑323/04,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez V. Di Bucciego, C. Giolita oraz E. Righini, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 2004/800/WE z dnia 30 marca 2004 r. w sprawie wdrożonego przez Włochy programu pomocowego dotyczącego pilnych środków w dziedzinie zatrudnienia (Dz.U. L 352, str. 10),

SĄD PIERWSZEJ INSTANCJIWSPÓLNOT EUROPEJSKICH (pierwsza izba),

w składzie: R. García‑Valdecasas, prezes, J.D. Cooke i I. Labucka, sędziowie,

sekretarz: C. Kantza, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 19 września 2006 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

 Przepisy włoskie

1        Artykuł 1 decreto legge (dekretu z mocą ustawy) nr 23 z dnia 14 lutego 2003 r. ustanawiającego pilne środki w dziedzinie zatrudnienia (GURI nr 39 z dnia 17 lutego 2003 r.), przekształconego, po wprowadzeniu zmian, w ustawę nr 81 z dnia 17 kwietnia 2003 r. (GURI nr 91 z dnia 18 kwietnia 2003 r.) stanowi:

„W ramach walki z poważnym kryzysem zatrudnienia, jaki dotknął przedsiębiorstwa znajdujące się w zarządzie nadzwyczajnym, w przypadkach określonych w art. 63 ust. 4 dekretu ustawodawczego nr 270 z dnia 8 lipca 1999 r., w odniesieniu do przedsiębiorstw podlegających takiemu zarządowi i zatrudniających ponad 1000 pracowników, minister pracy i polityki społecznej może, wobec maksymalnie 550 pracowników, przyznać nabywcom przedsiębiorstw będącym pracodawcami korzyści, o których mowa w art. 8 ust. 4 i art. 25 ust. 9 ustawy nr 223 z dnia 23 lipca 1991 r., jeśli zostaną spełnione następujące warunki:

a)      nabywca nie spełnia negatywnych przesłanek, o których mowa w art. 8 ust. 4a ustawy nr 223 z dnia 23 lipca 1991 r.;

b)      transfer pracowników został ustanowiony w porozumieniu zbiorowym zawartym w dniu 30 kwietnia 2003 r. z ministerstwem pracy i polityki społecznej, które zezwala na ponowne zatrudnienie pracowników”.

2        Artykuł 63 ust. 4 dekretu ustawodawczego nr 270 z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie nowych przepisów regulujących zarząd nadzwyczajny wielkich przedsiębiorstw w stanie niewypłacalności (GURI nr 185 z dnia 9 sierpnia 1999 r.) w przypadku sprzedaży całości lub części zakładu prowadzonego przez wielkie przedsiębiorstwo i znajdującego się w zarządzie nadzwyczajnym, stanowi, co następuje:

„W ramach przewidzianych w art. 47 ustawy nr 428 z dnia 29 grudnia 1990 r. konsultacji w sprawie transferu przedsiębiorstwa komisarz nadzwyczajny, nabywca i przedstawiciele pracowników mogą uzgodnić, że nabywca zatrudni tylko część pracowników, a także ustalić inne zmiany warunków zatrudnienia na podstawie odpowiednich obowiązujących przepisów”.

3        Artykuł 8 ustawy nr 223 z dnia 23 lipca 1991 r. w sprawie przepisów regulujących kwestie bezrobocia technicznego, mobilności, zasiłków dla bezrobotnych, wdrażania dyrektyw wspólnotowych, zatrudniania siły roboczej oraz innych przepisów dotyczących rynku pracy (dodatek nadzwyczajny do GURI nr 175 z dnia 27 lipca 1991 r., zwanej dalej „ustawą nr 223/91”), regulujący działalność Intervento straordinario d’integrazione salariale (specjalnego funduszu świadczeń dla bezrobotnych, zwanego dalej „CIGS”), uzupełniony art. 2 dekretu z mocą ustawy nr 148 z dnia 20 maja 1993 r. (GURI nr 116 z dnia 20 maja 1993 r.) obejmuje pewną liczbę przepisów, których celem jest uprzywilejowanie obejmowania pracowników zasadą mobilności. W szczególności stanowi on:

„1.      Przy zatrudnianiu pracowników, których dotyczy zasada mobilności, ma zastosowanie prawo pierwszeństwa zatrudnienia […]

4.      Pracodawcy, który, nie będąc do tego zobowiązanym przez ust. 1, zatrudnia w pełnym wymiarze godzin i na czas nieokreślony pracowników wpisanych do wykazu pracowników pozostających w stanie mobilności, przyznawana jest, w odniesieniu do każdorazowego wypłacanego pracownikom wynagrodzenia miesięcznego, miesięczna subwencja w wysokości odpowiadającej 50% zasiłku, który byłby w przeciwnym razie wypłacany pracownikowi. Subwencja ta nie może być udzielana przez okres dłuższy niż 12 miesięcy, a w przypadku pracowników mających ponad 50 lat ? przez okres dłuższy niż 24 miesiące […]

4a. Prawo do uzyskania korzyści gospodarczych, o których mowa powyżej, nie powstaje w przypadku pracowników przyjętych w trakcie ubiegłych sześciu miesięcy na zasadzie mobilności przez przedsiębiorstwo prowadzące działalność w tym samym sektorze gospodarczym lub w innym sektorze, którego struktura własnościowa w dniu ich zwolnienia odpowiada w rzeczywistości strukturze przedsiębiorstwa zatrudniającego lub które okazuje się być jego przedsiębiorstwem zależnym lub z nim związanym. Przedsiębiorstwo przyjmujące pracowników oświadcza na własną odpowiedzialność w momencie składania wniosku o ich przyjęcie, że nie spełnia wyżej wspomnianych warunków negatywnych”.

4        Zgodnie z art. 25 ust. 9 ustawy nr 223/91:

„W odniesieniu do każdego pracownika wpisanego do wykazu pracowników pozostających w stanie mobilności, zatrudnionego na czas nieokreślony, część składek, których uiszczenie ciąży na pracodawcy, odpowiada, w czasie pierwszych 18 miesięcy, kwocie ustalonej dla praktykantów przez ustawę nr 25 z dnia 19 stycznia 1955 r. z późniejszymi zmianami”.

5        Artykuł 1 ust. 1 ustawy nr 223/91 stanowi ponadto:

„Przepisy dotyczące [CIGS] mają zastosowanie jedynie do przedsiębiorstw, które w ciągu półrocza poprzedzającego złożenie wniosku, o którym mowa w ust. 2, zatrudniły średnio piętnaście osób. Jeśli chodzi o wnioski złożone przed upływem sześciu miesięcy od transferu przedsiębiorstwa, warunek ten ma zastosowanie wobec nowego pracodawcy w okresie następującym po dokonaniu tego transferu […]”.

6        Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy nr 223/91 wniosek dotyczący korzystania z systemu CIGS powinien zawierać sporządzony według przygotowanego wzoru program, jaki przedsiębiorstwo zamierza wdrożyć, a także zawierać wykaz wszystkich ewentualnych środków, jakie przewidziano, aby zaradzić skutkom społecznym. Artykuł 2 ustawy nr 223/91 wyjaśnia, między innymi, że prawa do korzystania z programu pomocowego udziela w formie dekretu minister pracy i polityki społecznej, po uprzednim zaakceptowaniu programu przez Comitato interministeriale per il coordinamento della politica industriale [międzyministerialny komitet ds. koordynacji polityki przemysłowej (CIPI)] oraz, że przyznanie odprawy jest uzależnione od prawidłowego wdrożenia tego programu.

7        Zgodnie z art. 4 ustawy nr 223/91:

„1.      Przedsiębiorstwo, któremu zezwolono na korzystanie z systemu [CIGS] i które w trakcie wdrażania programu, o którym mowa w art. 1, dojdzie do wniosku, że nie jest w stanie zagwarantować wszystkim zawieszonym pracownikom ponownego zatrudnienia i że nie może zastosować środków innego rodzaju, może wszcząć postępowanie mobilnościowe w rozumieniu niniejszego artykułu.

2.      Przedsiębiorstwa, które chcą skorzystać z możliwości, o której mowa w ust. 1, pisemnie powiadamiają o swym zamiarze przedstawicieli działających w danym przedsiębiorstwie związków zawodowych.

3.      Powiadomienie, o którym mowa w ust. 2, zawiera informacje dotyczące przyczyn nadprodukcji; powodów natury technicznej, organizacyjnej lub produkcyjnej, ze względu na które przedsiębiorstwo uważa się za niezdolne do przyjęcia środków mogących zaradzić wyżej wspomnianej sytuacji i uniknięcia, całkowicie lub częściowo, stosowania zasady mobilności; informacje dotyczące liczby, zajmowanych w przedsiębiorstwie stanowisk oraz profilów zawodowych nadliczbowych pracowników, a także liczby zwykle zatrudnionych; informacje dotyczące harmonogramu programu mobilności; informacje dotyczące ewentualnych środków przewidzianych, aby zaradzić skutkom społecznym, jakie pociąga za sobą wdrożenie tego programu; informacje o metodzie obliczeniowej stosowanej wobec wszystkich wypłat innych niż te wynikające z obowiązujących przepisów i porozumień zbiorowych. Do powiadomienia załącza się kopie dowodu wpłaty dokonanej na rzecz [Instituto Nazionale della Previdenza Sociale (INPS)] tytułem zaliczki na poczet kwoty, o której mowa w art. 5 ust. 4, w wysokości odpowiadającej maksymalnej odprawie z CIGS, przemnożonej przez liczbę pracowników uznanych za nadliczbowych […]”.

8        Artykuł 4 ustawy nr 223/91 stanowi także:

„5. Na wniosek działających w przedsiębiorstwach organizacji związkowych i ich odpowiednich stowarzyszeń, w ciągu siedmiu dni od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w ust. 2, strony organizują wspólne badanie przyczyn, które spowodowały nadmierną liczebność pracowników, oraz możliwości wykonywania pracy innego rodzaju przez wszystkich lub część osób zatrudnionych w tym samym przedsiębiorstwie, w tym także w ramach układów o dzieleniu się pracą oraz elastycznych form zarządzania czasem pracy […].

[…]

7.      W przypadku braku dojścia do porozumienia dyrektor Ufficio provinciale del lavoro e della massima occupazione wzywa strony w celu ponownego przeanalizowania kwestii, o których mowa w ust. 5, a także przedstawia swoje propozycje kompromisowe. Termin na przeprowadzenie takiej ponownej analizy wynosi 30 dni od otrzymania przez Ufficio provinciale del lavoro e della massima occupazione powiadomienia przez przedsiębiorstwo, o którym mowa w ust. 6.

[…]

9. W następstwie zawarcia porozumienia ze związkami zawodowymi lub zakończenia postępowania, o którym mowa w ust. 6, 7 i 8, przedsiębiorstwo może przyjąć na zasadzie mobilności nadliczbowych pracowników na stanowiskach produkcyjnych i administracyjnych, powiadamiając każdego z nich na piśmie, z zachowaniem terminów wypowiedzenia, o rozwiązaniu umowy.

[…]

13. Pracownicy korzystający z [CIGS], po zakończeniu okresu ochrony tym systemem, zostają ponownie zatrudnieni w przedsiębiorstwie.

[…]”.

9        Wreszcie art. 5 ust. 4 i 5 ustawy nr 223/91 stanowi:

„4.      W odniesieniu do każdego pracownika, którego dotyczy zasada mobilności, przedsiębiorstwo jest zobowiązane do uiszczenia funduszom świadczeń pracowniczych i wsparcia organów zabezpieczenia społecznego […], w 30 miesięcznych ratach, kwoty odpowiadającej sześciokrotnej wysokości miesięcznego świadczenia początkowego wypłacanego pracownikowi w ramach systemu mobilności. Suma ta jest obniżana o połowę, jeśli oświadczenie o nadmiernej liczebności, o którym mowa w art. 4 ust. 9, jest przedmiotem porozumienia zawartego ze związkami zawodowymi.

5. Przedsiębiorstwo, które, zgodnie z procedurami określonymi przez Commissione regionale per l’impiego [regionalną komisję ds. zatrudnienia], przedstawia oferty zatrudnienia na czas nieokreślony, mające cechy określone w art. 9 ust. 1 lit. b), nie ma obowiązku uiszczania rat pozostałych z tytułu pracowników tracących uprawnienia do objęcia systemem mobilności ze względu na odrzucenie tych ofert lub w odniesieniu do całego okresu, w ciągu którego, po przyjęciu ofert przedsiębiorstw, byli oni zatrudnieni. Ta forma pomocy nie dotyczy przedsiębiorstw, których stosunki wobec przedsiębiorstwa noszącego się z zamiarem zatrudnienia zostały określone w art. 8 ust. 4a”.

 Rozpatrywany środek i postępowanie administracyjne

10      Pismem z dnia 12 lutego 2003 r. władze włoskie zgłosiły Komisji program pomocowy ustanowiony dekretem z mocą ustawy nr 23/2003 (zwany dalej „rozpatrywanym środkiem”).

11      Władze włoskie nie czekały, aż Komisja zajmie stanowisko w przedmiocie zgodności rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem i wszedł on w życie w dniu 18 lutego 2003 r. Został on zatem wpisany do rejestru pomocy niezgłoszonej pod numerem NN 7/2003.

12      Pismem z dnia 12 marca 2003 r. Komisja zażądała od Republiki Włoskiej dodatkowych informacji dotyczących rozpatrywanego środka. W szczególności zażądała ona wskazania jej wielkich przedsiębiorstw, których zbycie zaplanowano w jego ramach, a także ich nabywców oraz kryteriów, na podstawie których wybrano tych ostatnich. Po pozytywnym rozpatrzeniu przez Komisję wniosku o przedłużenie wyznaczonego terminu na udzielenie odpowiedzi Republika Włoska dostarczyła żądanych przez Komisję informacji w dniu 20 maja 2003 r.

13      Pismem z dnia 15 października 2003 r. Komisja powiadomiła Republikę Włoską o wydaniu decyzji o wszczęciu przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE formalnego postępowania wyjaśniającego. Decyzja ta została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniu 18 grudnia 2003 r. (Dz.U. C 308, str. 5). Republika Włoska przekazała swe uwagi Komisji pismem z dnia 22 grudnia 2003 r. Po pierwsze, wskazała ona, że w całym okresie stosowania rozpatrywanego środka tylko jedno przedsiębiorstwo stało się przedmiotem zbycia zgodnie z przewidzianymi w tym środku zasadami, a mianowicie oddział spółki Ocean SpA z siedzibą w Verolanuova (Brescia), którego zbycia dokonano na rzecz spółki Brandt Italia SpA (zwanej dalej „Brandt”). Po drugie, zdaniem Republiki Włoskiej, Brandt nabyła Ocean po cenie rynkowej, nie korzystając z jakiejkolwiek bezpośredniej korzyści gospodarczej wynikającej z zastosowania rozpatrywanego środka.

14      Pismem z dnia 19 stycznia 2004 r. Komisja zażądała tymczasem od Republiki Włoskiej dodatkowych informacji, a w szczególności potwierdzenia, że rzeczywiście jedynym przedsiębiorstwem, jakie skorzystało z rozpatrywanego środka, była Brandt, a także udzielenia różnego rodzaju innych informacji dotyczących rozmiarów pomocy wypłaconej w ramach tego środka. Republika Włoska dostarczyła Komisji żądanych informacji w dniu 11 lutego 2004 r.

15      W dniu 30 marca 2004 r. Komisja wydała decyzję 2004/800/WE w sprawie trybu dopłat państwowych, zrealizowanego przez Włochy, dotyczącą pilnych postanowień w dziedzinie zatrudnienia (Dz.U. L 352, str. 10, zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”), która została podana do wiadomości rządu Republiki Włoskiej w dniu 1 kwietnia 2004 r.

 Zaskarżona decyzja

16      W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdza przede wszystkim, że rozpatrywany środek stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust.1 WE.

17      Zdaniem Komisji, w pierwszej kolejności, rozpatrywany środek uprzywilejowuje niektóre rodzaje przedsiębiorstw, a mianowicie, po pierwsze, nabywców przedsiębiorstw przeżywających trudności, znajdujących się w zarządzie nadzwyczajnym i zatrudniających co najmniej 1000 osób, którzy najpóźniej w dniu 30 kwietnia 2003 r. zawarli z włoskim ministerstwem pracy i polityki społecznej porozumienie zbiorowe o akceptacji transferu pracowników, oraz, z drugiej strony, znajdujące się w zarządzie nadzwyczajnym przedsiębiorstwa przeżywające trudności, które zatrudniają co najmniej 1000 pracowników i stanowią przedmiot zbycia. Zdaniem Komisji środek ten przynosi tym przedsiębiorstwom korzyści gospodarcze, jeśli za punkt odniesienia przyjmiemy niekorzystające z tego programu inne konkurujące z nimi przedsiębiorstwa, ponieważ obniża wysokość ponoszonych przez nie zazwyczaj kosztów i poprawia ich sytuację finansową. Rozpatrywany środek ma selektywny charakter także ze względu na to, że został zastosowany tylko w jednym przypadku.

18      Po drugie, rozpatrywany środek został przyznany przy użyciu zasobów państwowych, ponieważ, po pierwsze, jest on finansowany ze środków publicznych w formie bezzwrotnej dopłaty, oraz, po drugie, państwo zrzeka się pewnej części należnych mu zgodnie z prawem składek z tytułu zabezpieczeń społecznych.

19      Po trzecie, rozpatrywany środek wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi i grozi zakłóceniem konkurencji poprzez wzmacnianie, w porównaniu z przedsiębiorstwami z nimi konkurującymi, sytuacji finansowej niektórych przedsiębiorstw.

20      Zdaniem Komisji rozpatrywany środek jest zatem, co do zasady, zabroniony przez art. 87 ust. 1 WE i ma ona więc prawo uznać go za zgodny ze wspólnym rynkiem jedynie w przypadku, jeśli może on zostać objęty którymś z przewidzianych w traktacie odstępstw.

21      Następnie Komisja wyraża żal, że wprowadzając rozpatrywany środek w życie przed zatwierdzeniem go przez Komisję, władze włoskie uchybiły zobowiązaniom ciążącym na nich na podstawie art. 88 ust. 3 WE.

22      Ponadto, jeśli chodzi o zgodność rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem, Komisja wyklucza możliwość, że może on skorzystać z któregoś z przewidzianych w traktacie odstępstw.

23      Wreszcie Komisja dokonuje oceny zgodności rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem w kontekście wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności (Dz.U. 1999, C 288, str. 2), rozporządzenia Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 [WE] i art. 88 [WE] w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia (Dz.U. L 337, str. 3) i wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej (Dz.U. 1998, C 74, str. 9).

24      W odniesieniu do, po pierwsze, oceny zgodności rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności Komisja jest zdania, że zgodność ta jest wykluczona, ponieważ rozpatrywany środek ma zastosowanie do wielkich przedsiębiorstw, czyli tych zatrudniających ponad 1000 osób, podczas gdy te wytyczne zezwalają na realizację programów pomocowych na rzecz wspomagania i restrukturyzacji jedynie w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw.

25      Po drugie, z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002 Komisja w szczególności nie zgadza się z argumentem Republiki Włoskiej, zgodnie z którym korzyści przyznane w ramach rozpatrywanego środka są takie same jak te przyznawane w ramach systemu zabezpieczeń na wypadek bezrobocia technicznego, który nigdy nie został uznany za pomoc państwa.

26      Po trzecie, podczas gdy Republika Włoska podnosi, że nawet przy założeniu, iż rozpatrywany środek stanowi pomoc państwa, byłaby ona zgodna ze wspólnym rynkiem w rozumieniu art. 4 ust. 4 lit. c) rozporządzenia nr 2204/2002 jako pomoc mająca na celu tworzenie zatrudnienia, Komisja twierdzi, że pomoc mająca na celu tworzenie zatrudnienia na obszarach, które nie są wspierane w ten sposób, jest dozwolona jedynie w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, a rozpatrywany środek dotyczy wielkich przedsiębiorstw.

27      Jeśli chodzi o ocenę rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej, Komisja jest zdania, że rozpatrywany środek nie wchodzi w zakres stosowania tych wytycznych, ponieważ mają one zastosowanie wobec całego terytorium państwa członkowskiego, a przede wszystkim dlatego, że jedyny przypadek zastosowania rozpatrywanego środka dotyczył przedsiębiorstwa znajdującego się w regionie, który nie korzysta z odstępstw przewidzianych w art. 87 ust. 3 lit. a) i c) WE.

28      W świetle powyższego Komisja jest zdania, że rozpatrywany środek stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, która została bezprawnie wdrożona z naruszeniem art. 88 ust. 3 WE. Wynika z tego, że środek ten jest niezgodny ze wspólnym rynkiem i Komisja nakazuje natychmiastowe wykonanie swej decyzji, co pociąga za sobą odzyskanie niezgodnej ze wspólnym rynkiem pomocy. Komisja wyjaśnia jednak, że zaskarżona decyzja nie wyklucza możliwości późniejszego uznania przez Komisję w drodze decyzji, iż przyznana w ramach rozpatrywanego środka pomoc indywidualna jest, ze względu na swe charakterystyczne cechy, całkowicie lub częściowo zgodna ze wspólnym rynkiem.

 Przebieg postępowania i żądania stron

29      W odrębnych pismach, złożonych w sekretariacie Sądu Pierwszej Instancji w dniach 11 czerwca i 4 sierpnia 2004 r., Republika Włoska i Brandt wniosły niniejsze skargi, wpisane do rejestru Sądu odpowiednio pod numerami T‑239/04 i T‑323/04.

30      Postanowieniem prezesa pierwszej izby Sądu Pierwszej Instancji z dnia 19 lipca 2006 r. sprawy T‑239/04 i T‑323/04 zostały połączone, po wysłuchaniu stron, do łącznego rozpoznania w procedurze ustnej i do wydania wyroku, zgodnie z art. 50 regulaminu Sądu.

31      Na rozprawie w dniu 19 września 2006 r. wysłuchano przemówień stron i ich odpowiedzi na zadane przez Sąd pytania.

32      W sprawie T‑239/04 Republika Włoska wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

33      W sprawie T‑323/04 Brandt wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji,

–        tytułem ewentualnym, w przypadku gdy Sąd potwierdzi niezgodność rozpatrywanego środka z art. 87 WE i 88 WE, stwierdzenie, w odniesieniu do Brandt, częściowej nieważności zaskarżonej decyzji, ograniczającej się do jej art. 3, lub też stwierdzenia nieważności tej jej części, w której Komisja nakazuje Republice Włoskiej odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania w niniejszej instancji.

34      W sprawie T‑239/04 Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie Republiki Włoskiej kosztami postępowania.

35      W sprawie T‑323/04 Komisja wnosi do Sądu o:

–        odrzucenie skargi jako niedopuszczalnej, lub ewentualnie oddalenie skargi jako bezzasadnej;

–        obciążenie Brandt kosztami postępowania.

 W przedmiocie dopuszczalności

 Argumenty stron

36      Kwestia dopuszczalności skargi skierowanej przez Brandt przeciwko zaskarżonej decyzji została podniesiona przez Komisję w sprawie T‑323/04. Choć Republika Włoska zakwestionowała przed Sądem tę samą decyzję w ramach sporu w sprawie T‑239/04, a Komisja ostatecznie zrezygnowała z powoływania się na niedopuszczalność tej skargi w odrębnym piśmie, instytucja ta stoi nadal na stanowisku, że Brandt nie może powoływać się na jakikolwiek indywidualny interes w stwierdzeniu nieważności zaskarżonej decyzji i zwraca się zatem do Sądu o odrzucenie tej skargi jako niedopuszczalnej.

37      Powołując się w szczególności na opinię rzecznika generalnego F.G. Jacobsa w sprawie C‑78/03 P Komisja przeciwko Aktionsgemeinschaft Recht und Eigentum (wyrok Trybunału z dnia 13 grudnia 2005 r., Zb.Orz. str. I‑10737, I‑10741), pkt 138–142, Komisja podnosi, że orzecznictwo w sprawie dopuszczalności skarg wniesionych przeciwko decyzjom wydanym na podstawie art. 88 ust. 3 WE przez podmioty konkurujące z beneficjentami pomocy nie jest jeszcze utrwalone i że dokładnie to samo dotyczy skarg wniesionych przez beneficjentów pomocy przyznanej w ramach programu pomocowego przeciwko decyzji uznającej dany program za niezgodny ze wspólnym rynkiem i nakazującej odzyskanie wypłaconej z tego tytułu pomocy. Komisja dodaje, że, niezależnie od tego braku utrwalonego orzecznictwa, nie ma żadnych powodów, aby dojść do wniosku, iż jej decyzja uznająca program pomocowy za niezgodny ze wspólnym rynkiem dotyczy wszystkich beneficjentów pomocy przyznanej w ramach programu pomocowego w sposób indywidualny w rozumieniu art. 230 akapit czwarty WE, skoro w takich sytuacjach Komisja nie bada poszczególnych przypadków, lecz dokonuje oceny mających ogólny i abstrakcyjny charakter przepisów krajowych.

38      Komisja jest ponadto zdania, że skoro Republika Włoska stworzyła i zgłosiła jej ogólny i abstrakcyjny program, mogła ona go zbadać jako mający taki właśnie charakter, a nawet jeśli był on w rzeczywistości przeznaczony dla tylko jednego przedsiębiorstwa, a mianowicie Brandt. Komisja dodaje, że to właśnie z tego powodu zaskarżona decyzja dotyczy rozpatrywanego środka jako takiego i nie zajmuje się analizowaniem szczególnej sytuacji Brandt, a zatem skargę wniesioną przez tę spółkę należy uznać za niedopuszczalną.

39      Brandt stoi na stanowisku, że ma prawo żądać stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji. Przyznając, że zaskarżona decyzja została formalnie skierowana do Republiki Włoskiej, Brandt twierdzi bowiem, że decyzja ta dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie. Po pierwsze, zaskarżona decyzja ma jej zdaniem bezpośredni wpływ na jej sytuację, ponieważ nałożony na Republikę Włoską obowiązek odzyskania pomocy na pewno spowoduje dla niej straty (wyrok Trybunału z dnia 5 maja 1998 r. w sprawie C‑386/96 P Dreyfus przeciwko Komisji, Rec. str. I‑2309, pkt 43). Po drugie, Brandt stoi na stanowisku, że zaskarżona decyzja dotyczy jej indywidualnie, ponieważ, zgodnie z wyrażeniami użytymi przez Komisję, jest ona beneficjentem zarzucanej pomocy i ciąży na niej obowiązek jej zwrotu zgodnie z art. 3 zaskarżonej decyzji.

 Ocena Sądu

40      Po pierwsze, Sąd podkreśla, że w sprawie T‑239/04, w ramach której zaskarżona decyzja jest kwestionowana przez Republikę Włoską, Komisja twierdzi, iż rozpatrywany środek nie ma charakteru ogólnego, lecz ogranicza się do szczególnego przypadku, w którym korzyści czerpie, z powodu uchylenia wobec niego wymogów określonych w prawodawstwie powszechnym, tylko jedno przedsiębiorstwo, a mianowicie Brandt.

41      Ponadto w ramach sprawy T‑323/04 Brandt broni swych własnych interesów, które różnią się od interesów Republiki Włoskiej, w rozumieniu kryteriów, jaki zostały zastosowane w wyroku Trybunału z dnia 10 lipca 1986 r. w sprawie 282/85 DEFI przeciwko Komisji, Rec. str. 2469, pkt 16. Wydając bowiem rozpatrywany środek leżący u podstaw zaskarżonej decyzji, a zatem ? dwóch skarg, których analiza jest przeprowadzana w ramach niniejszych spraw połączonych, Republika Włoska chciała uniknąć kryzysu społecznego, jakie mogłoby wywołać zwolnienie dużej liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwach przeżywających trudności, dlatego właśnie ułatwia ich transfer z Oceanu do spółki Brandt. Z punktu widzenia tej ostatniej ta transakcja była skutkiem wyboru dokonanego z gospodarczego punktu widzenia, który to wybór rozpatrywany środek ułatwił.

42      Ponadto, nawet jeśli rozpatrywany środek nie określa przedsiębiorstw, na rzecz których będzie wypłacana pomoc, Brandt była wymieniana w trakcie przytaczanych przez Komisję dyskusji parlamentarnych poprzedzających wydanie rozpatrywanego środka. Wreszcie Komisja wielokrotnie w zaskarżonej decyzji wskazywała, że podczas całego okresu stosowania rozpatrywanego środka jedynym przedsiębiorstwem, którego zbycia dokonano według przewidzianych w nim zasad, był Ocean, którego zbycia dokonano na rzecz Brandt.

43      Po drugie, Sąd przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dopuszczalność skargi o stwierdzenie nieważności wniesionej przez osobę fizyczną lub prawną jest uzależniona od spełnienia przesłanki, że posiada ona interes prawny (zob. wyrok Sądu z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie T‑9/98 Mitteldeutsche Erdöl‑Raffinerie przeciwko Komisji, Rec. str. II‑3367, pkt 32 oraz powołane tam orzecznictwo). W niniejszym przypadku, jeśli zostanie stwierdzona nieważność zaskarżonej decyzji, sytuacja prawna Brandt niezaprzeczalnie ulegnie zmianie ze względu na to, że odzyskanie pomocy nakazane w jej art. 3 utraci swą podstawę prawną. Brandt posiada zatem interes prawny w uzyskaniu stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji (zob. podobnie postanowienie prezesa Sądu z dnia 2 sierpnia 2001 r. w sprawie T‑111/01 R Saxonia Edelmetalle przeciwko Komisji, Rec. str. II‑2335, pkt 17).

44      Po trzecie, jeśli chodzi o kwestię, czy zaskarżona decyzja dotyczy Brandt bezpośrednio i indywidualnie, Sąd wkazuje, że ze względu na to, iż art. 3 tej decyzji nakłada na Republikę Włoską obowiązek odzyskania od beneficjentów pomocy przyznanej na podstawie rozpatrywanego środka, należy uznać, że decyzja ta dotyczy Brandt bezpośrednio i indywidualnie (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 19 października 2000 r. w sprawach połączonych C‑15/98 i C‑105/99 Włochy i Sardegna Lines przeciwko Komisji, Rec. str. I‑8855, pkt 35 i 36). Sąd zauważa ponadto, że włoskie organy zabezpieczenia społecznego nakazały zawieszenie wypłaty pomocy w wysokości około 500 000 EUR.

45      W świetle powyższego skarga Brandt jest zatem dopuszczalna.

 Co do istoty

46      Trzy podniesione przez Republikę Włoską w sprawie T‑239/04 zarzuty są następujące:

–        naruszenie art. 87 ust. 1 WE oraz naruszenie istotnych wymogów proceduralnych;

–        tytułem ewentualnym, brak w zaskarżonej decyzji uzasadnienia dotyczącego naruszenia art. 87 ust.1 WE oraz naruszenia istotnych wymogów proceduralnych;

–        w dalszej kolejności, tytułem ewentualnym, naruszenie art. 88 ust. 3 WE, wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności i rozporządzenia nr 2204/2002, a także naruszenie istotnych wymogów proceduralnych oparte na różnego rodzaju uchybieniach formalnych oraz braku uzasadnień.

47      W sprawie T‑323/04 Brandt podnosi pięć zarzutów:

–        naruszenie postanowień traktatowych, a w szczególności art. 87 WE oraz naruszenie istotnego wymogu proceduralnego, w szczególności naruszenie art. 253 WE;

–        nadużycie przez Komisję władzy;

–        naruszenie art. 88 WE oraz naruszenie istotnego wymogu proceduralnego;

–        naruszenie postanowień traktatowych, a w szczególności art. 88 WE oraz 89 WE, naruszenie rozporządzenia Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczącego stosowania art. [87 WE] i [88 WE] do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa (Dz.U. L 142, str. 1) oraz rozporządzenia nr 2204/2002, a także naruszenie istotnych wymogów proceduralnych, a w szczególności naruszenie art. 253 WE;

–        nieważność art. 3 zaskarżonej decyzji ze względu na naruszenie art. 88 WE oraz ogólnych zasad prawa, w szczególności zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, a także naruszenie mających proceduralny charakter przepisów imperatywnych, w szczególności art. 253 WE.

48      Ponieważ skarżące, odpowiednio w sprawie T‑239/04 i w sprawie T‑323/04 podniosły szereg pokrywających się w znacznym zakresie zarzutów i argumentów, Sąd uważa za właściwe, aby dokonać ich wspólnej analizy w następującej kolejności:

–        uznanie rozpatrywanego środka za pomoc państwa;

–        uznanie rozpatrywanego środka za pomoc istniejącą;

–        zgodność zaskarżonej decyzji z art. 88 ust. 3 WE, z rozporządzeniem nr 2204/2002 oraz ze wspólnotowymi wytycznymi dotyczącymi pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności;

–        naruszenie istotnych wymogów proceduralnych, w szczególności art. 253 WE;

–        brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym zastosowania przesłanki selektywności;

–        brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym określenia beneficjenta pomocy przyznanej na podstawie rozpatrywanego środka;

–        brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym negatywnego wpływu rozpatrywanego środka na wspólnotową wymianę handlową oraz na konkurencję;

–        brak odpowiedniego uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym oceny zgodności rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002 oraz wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności;

–        brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym odzyskania pomocy.

–        odzyskanie pomocy:

–        naruszenie rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. [88 WE] (Dz.U. L 83, str. 1);

–        naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań.

49      Biorąc pod uwagę charakter argumentów podniesionych przez Brandt celem wsparcia jej tezy o rzekomym nadużyciu przez Komisję władzy, Sąd uważa, że ten zarzut należy potraktować jako zarzut dotyczący niewystarczającego i wewnętrznie sprzecznego uzasadnienia niektórych zawartych w zaskarżonej decyzji kwestii. Należy go zatem rozpatrzyć w ramach oceny uzasadnienia tej decyzji.

 W przedmiocie uznania rozpatrywanego środka za pomoc państwa

 Argumenty stron

50      Republika Włoska podnosi, że rozpatrywany środek jest mającym ogólny charakter środkiem zmierzającym do zwiększenia zatrudnienia. Jako taki nie zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, a zatem nie stanowi pomocy państwa. Zdaniem Republiki Włoskiej, środek ten rozszerza zakres stosowania istniejących już wcześniej systemu CIGS oraz systemu przyjmowania na zasadzie mobilności na pewne sytuacje szczególne, przyznając, z zastrzeżeniem pewnych warunków, takie same korzyści będącym pracodawcami nabywcom przedsiębiorstw znajdujących się w zarządzie nadzwyczajnym. Prawdziwymi beneficjentami programu ustanowionego przez rozpatrywany środek są pracownicy, a sama Komisja przyznała, że dwa wyżej wymienione systemy nie stanowią jako takie pomocy państwa.

51      Republika Włoska twierdzi, że Komisja na etapie wstępnego badania, czy ma miejsce pomoc państwa, nie dokonała oceny tej kwestii, lecz jedynie jej dotknęła w ramach oceny rozpatrywanego środka na podstawie rozporządzenia nr 2204/2002.

52      Brandt twierdzi, że z jej punktu widzenia skutki gospodarcze rozpatrywanego środka są zupełnie neutralne. Wniosek taki wynika jej zdaniem z porównania rozpatrywanego środka i ustawy nr 223/91, jakiego powinna była dokonać Komisja. Jeśli rozpatrywany środek by nie istniał, Brandt mogła uzyskać ten sam wynik gospodarczy, zawierając z Oceanem umowę o częściowym transferze pracowników z Verolanuovy, zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem powszechnym. Brandt stoi zatem na stanowisku, że rozpatrywany środek stanowi pomoc dla pracowników przedsiębiorstwa znajdującego się w zarządzie nadzwyczajnym (w niniejszym przypadku, pracowników Oceanu), uprzywilejowując ich transfer do nabywcy, jednocześnie unikając ich objęcia systemem CIGS czy wpisania do wykazu pracowników pozostających w stanie mobilności. Brandt wyciąga z tego wniosek, że jeśli Sąd potwierdzi zaskarżoną decyzję, a w szczególności ciążący na Republice Włoskiej obowiązek odzyskania już wypłaconej pomocy, spółka ta znajdzie się w sytuacji znacznie mniej korzystnej niż ta, w której znajdowałaby się, gdyby nigdy nie wydano rozpatrywanego środka.

53      Brandt przypomina ponadto, że aby można było zastosować art. 87 WE, beneficjent danego środka musi odnieść z niego korzyść natury gospodarczej lub finansowej. W tym względzie Brandt zauważa, że nabyła Ocean po wygraniu przetargu, do którego stanęli inni potencjalni nabywcy i że zapłacona przez nią cena jest ceną rynkową. Nabycie to ponadto obejmowało nie tylko działalność przemysłową oddziału, lecz także całość jego długów. Brandt podkreśla okoliczność, że nie uzyskała dzięki rozpatrywanemu środkowi jakiejkolwiek korzyści, w szczególności dlatego, że żadna korzyść, choćby pośrednia, częściowa i wynikająca już z zastosowania istniejącego prawodawstwa powszechnego, nie mogła pokryć dodatkowych kosztów, jakie Brandt musiała ponieść wskutek zastosowania tego środka.

54      Ponadto, odnosząc się do motywu 31 zaskarżonej decyzji, Brandt zarzuca oczywistą sprzeczność istniejącą pomiędzy, z jednej strony, twierdzeniem Komisji, zgodnie z którym korzyści przyznane w rozpatrywanym środku są identyczne jak te, które już przewidziano w ramach systemu CIGS oraz systemu przyjmowania na zasadzie mobilności i, z drugiej strony, jej odmową uznania rozpatrywanego środka za integralną część tych systemów. Brandt podkreśla, że rozpatrywany środek nie wprowadził żadnej nowej korzyści i pociąga za sobą takie same skutki, jak te już przewidziane w przepisach istniejącego prawodawstwa powszechnego, a mianowicie w ustawie nr 223/91. Rozpatrywany środek jest w takim rozumieniu w pełni zgodny z duchem i ogólną strukturą włoskiego systemu zabezpieczeń społecznych. Brandt przypomina w tym względzie, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału częściowe obniżenie składek na zabezpieczenie społeczne, których ciężar spoczywa na przedsiębiorstwach danego sektora przemysłowego, stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, jeśli celem takiego środka jest częściowe zwolnienie tych przedsiębiorstw ze świadczeń pieniężnych, jakie normalnie wynikają ze stosowania powszechnie obowiązującego systemu zabezpieczeń społecznych, a to zwolnienie nie jest uzasadnione charakterem lub ogólną strukturą tego systemu (zob. wyrok Trybunału z dnia 5 października 1999 r. w sprawie C‑251/97 Francja przeciwko Komisji, Rec. str. I‑6639, pkt 36 oraz powołane tam orzecznictwo).

55      Wychodząc z ogólnego punktu widzenia, Komisja podkreśla, że przeanalizowała rozpatrywany środek w ramach swej oceny, czy ma do czynienia z pomocą państwa, jakiej dokonała w motywach 30 i 31 zaskarżonej decyzji.

56      Przedstawiając w obydwóch sprawach dokładnie te same argumenty, Komisja twierdzi, że rozpatrywany środek nie ma charakteru ogólnego, co potwierdzają nie tylko fragmenty prac przygotowawczych i dyskusji parlamentarnych poprzedzających wydanie rozpatrywanego środka, lecz także fakt, że środek ten został zastosowany tylko w jednym przypadku. Komisja podkreśla ponadto, że, jak wynika z pisma ministra pracy i polityki społecznej z dnia 7 lutego 2003 r., podanego do jej wiadomości pismem z dnia 12 lutego 2003 r., władze włoskie początkowo zgłosiły rozpatrywany środek jako pomoc państwa, choć w następnym piśmie ostatecznie zajęły stanowisko przeciwne.

57      Komisja przypomina, że okoliczność, iż celem rozpatrywanego środka jest zwiększenie zatrudnienia, pozostaje bez wpływu na uznanie go za pomoc państwa, ponieważ, zgodnie z bardzo obfitym orzecznictwem, art. 87 ust. 1 WE definiuje środki krajowe na podstawie ich skutków, a nie ? ich przyczyn czy celów.

58      Ponadto niewielkie znaczenie ma fakt, że Brandt mogą zostać przyznane, w późniejszym terminie i w ramach innego postępowania, odrębne ustanowione w innych włoskich przepisach korzyści, bez względu na to, czy stanowią one pomoc państwa. Zdaniem Komisji znaczenie ma jedynie to, że szczególne korzyści zostały jej przyznane właśnie w wyniku zastosowania kwestionowanego środka.

59      Okoliczność, że Brandt spełniła świadczenie wzajemne za otrzymaną pomoc, nie zmienia w żaden sposób kwalifikacji tej pomocy (ww. wyrok w sprawie Francja przeciwko Komisji). Zdaniem Komisji, przedstawiony przez Brandt argument pomocy netto, zgodnie z którym spełnienie świadczenia wzajemnego wyrównało odniesioną korzyść, a zatem ? pomoc, jest bowiem nie do pogodzenia z logiką kontroli pomocy państwa. W każdym razie przedstawione przez Brandt na etapie procedury pisemnej obliczenia nie zostały ponownie podniesione w trakcie postępowania administracyjnego i z tego względu nie mogą, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zostać uwzględnione przy ocenie legalności zaskarżonej decyzji.

60      W niniejszym przypadku bezzasadne jest powołanie się przez Brandt na orzecznictwo, które, jeśli zwolnienie z opłat obowiązkowych wynika z charakteru lub ogólnej struktury systemu podatkowego i składkowego, wyklucza istnienie szczególnej korzyści, a zatem ? pomocy. Komisja podkreśla w tym względzie, że ciężar takiego dowodu spoczywa na państwie członkowskim (wyrok Trybunału z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C‑159/01 Niderlandy przeciwko Komisji, Rec. str. I‑4461, pkt 43) i zauważa, że Republika Włoska nigdy nie podniosła tego argumentu. Co do istoty uzasadniony w ten sposób środek musi być zgodny z ogólną wewnętrzną logiką systemu podatkowego (zob. wyroki Sądu z dnia 6 marca 2002 r.: w sprawach połączonych T‑127/99, T‑129/99 i T‑148/99 Diputación Foral de Álava i in. przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1275, pkt 164 oraz w sprawach połączonych T‑92/00 i T‑103/00 Diputación Foral de Álava i in. przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1385, pkt 60 oraz powołane tam orzecznictwo), co byłoby mało prawdopodobne w przypadku zwolnienia ograniczonego w czasie.

61      Zdaniem Komisji, korzyść odniesiona z rozpatrywanego środka polega na tym, że korzyści związane z zabezpieczeniem społecznym, zamiast zostać przyznane w następstwie przeprowadzenia skomplikowanych procedur, takich jak przewidziane w przypadku korzystania z systemu CIGS lub w przypadku przyjęcia na zasadzie mobilności, są natychmiast przyznawane pracodawcy, który nabył przedsiębiorstwo. System ustanowiony przez rozpatrywany środek zapewnia ponadto ciągłość funkcjonalną pomiędzy Oceanem a Brandt, dając tej ostatniej możliwość zatrudnienia pracowników, zanim zostali oni zwolnieni. Ponieważ uprawnione do uzyskania korzyści związanej z zabezpieczeniem społecznym są tylko te przedsiębiorstwa, które spełniają określone w rozpatrywanym środku warunki, z wyłączeniem wszystkich innych przedsiębiorstw, sam ten fakt wystarcza, aby dojść do wniosku, że chodzi tu o środek o selektywnym charakterze.

62      Wreszcie wbrew temu, co twierdzą skarżące, Komisja wskazuje, że nigdy nie dokonała oceny systemu bezrobocia technicznego oraz specjalnego systemu zwolnień z punktu widzenia zasad dotyczących pomocy państwa. Nie można zatem wykluczyć możliwości, że stanowią one, jako takie, pomoc państwa, a ocena ta ma tym bardziej zastosowanie do ich selektywnego rozszerzenia.

 Ocena Sądu

63      Sąd w pierwszej kolejności podnosi, że, wbrew temu, co twierdzi Republika Włoska, kwestia dotycząca istnienia pomocy państwa została przeanalizowana przez Komisję w pkt 5 zaskarżonej decyzji, a także, z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002, w motywach 30 i 31 tej decyzji.

64      Sąd stwierdza następnie, że należy się zgodzić z argumentacją Komisji, zgodnie z którą korzyści, jakich przysporzył rozpatrywany środek, związane z zabezpieczeniem społecznym, zamiast zostać przyznane w następstwie przeprowadzenia skomplikowanych procedur, takich jak przewidziane w przypadku korzystania z systemu CIGS lub w przypadku przyjęcia na zasadzie mobilności, są natychmiast przyznawane pracodawcy, który nabył znajdujące się w zarządzie nadzwyczajnym przedsiębiorstwo. Nie może zatem utrzymać się podniesiony przez Brandt argument sprowadzający się do twierdzenia, że nabywca nie musi postępować zgodnie z żadnymi procedurami dotyczącymi przyjmowania na zasadzie mobilności. Nawet zakładając, że te procedury zostały wszczęte przez zbywcę, ich celem jest doprowadzenie do zawarcia umowy cywilnej, co do zasady korzystnej dla obu jej stron. Zgodnie bowiem z ustanowionym systemem do świadczeń oraz do zapłaty zmniejszonych składek na zabezpieczenie społeczne uprawniony jest właśnie nabywca. Ma on zatem niepodważalny interes w szybkim i łatwym uzyskaniu ustanowionych korzyści.

65      System ustanowiony przez rozpatrywany środek zapewnia ponadto ciągłość funkcjonalną pomiędzy Oceanem a Brandt, dając tej ostatniej możliwość zatrudnienia pracowników, zanim zostali oni zwolnieni, co samo w sobie stanowi korzystną z punktu widzenia konkurencji sytuację.

66      Jeśli chodzi o selektywny charakter rozpatrywanego środka, Sąd przypomina, że został on wydany w dniu 14 lutego 2003 r. w trybie procedury przyśpieszonej. Przyznanie korzyści ustanowionych w rozpatrywanym środku zostało uzależnione od porozumienia zbiorowego, które powinno było zostać zawarte z dniem 30 kwietnia 2003 r. Były one zatem dostępne przez 2 miesiące i 17 dni. Korzyści ustanowione przez rozpatrywany środek odpowiadają korzyściom ustanowionym w istniejącym prawodawstwie powszechnym. Jednak w ramach rozpatrywanego środka nie jest już wymagane postępowanie według skomplikowanych procedur warunkujących, w ramach istniejącego prawodawstwa powszechnego, uzyskanie tych korzyści, a zakres obowiązywania tego systemu o charakterze ogólnym jest znacznie ograniczony, w szczególności ze względu na ograniczenie możliwości skorzystania z rozpatrywanego środka tylko do przedsiębiorstw zatrudniających ponad 1000 osób, w przeciwieństwie do postawionego przez system ogólny wymogu zatrudnienia co najmniej 15 pracowników. Skutkiem tego rozpatrywany środek został zastosowany tylko w jednym przypadku. Ponadto przedstawione przez Komisję w trakcie procedury pisemnej stenogramy poprzedzających wydanie rozpatrywanego środka dyskusji parlamentarnych wyraźnie wskazują na to, że u podstaw wydania rozpatrywanego środka leżało właśnie zbycie Oceanu. Sąd jest zatem zdania, że wykazano selektywny charakter rozpatrywanego środka.

67      Sąd stwierdza ponadto, że strony są zgodne co do faktu, że korzyść, jaką obejmuje rozpatrywany środek, została przyznana przy pomocy zasobów państwowych.

68      Jeśli chodzi o wpływ rozpatrywanego środka na wspólnotową wymianę handlową i na konkurencję, Sąd jest zdania, że w motywie 20 zaskarżonej decyzji Komisja słusznie twierdzi, iż grozi on zakłóceniem konkurencji w tym sensie, iż umacnia on sytuację finansową niektórych przedsiębiorstw w stosunku do podmiotów z nimi konkurujących, a w szczególności grozi zakłóceniem konkurencji i wywarciem wpływu na wymianę handlową, jeśli jego beneficjenci konkurują z towarami pochodzącymi z innych państw członkowskich, choć sami nie dokonują wywozu wyprodukowanych towarów (wyroki Trybunału: z dnia 17 września 1980 r. w sprawie 730/79 Philip Morris, Rec. str. 2671, pkt 11 i 12 oraz z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie C‑75/97 Belgia przeciwko Komisji, Rec. str. I‑3671, pkt 47 i 48). Sąd dodaje, że Brandt, beneficjent rozpatrywanego środka, należy do grupy ElcoBrandt, piątej co do wielkości grupy w europejskim sektorze AGD, w którym konkurencja jest bardzo silna, co dodatkowo ułatwia dojście do wniosku, iż rozpatrywany środek może wpływać na wymianę między państwami członkowskimi i zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji w tym sektorze (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawie T‑171/02 Regione autonoma della Sardegna przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. II‑2123, pkt 87).

69      Sąd stwierdza ponadto, że okoliczność, iż celem rozpatrywanego środka jest zwiększenie zatrudnienia, pozostaje bez wpływu na uznanie go za pomoc państwa, ponieważ art. 87 ust. 1 WE nie odróżnia środków krajowych na podstawie ich przyczyn czy celów, lecz definiuje je na podstawie ich skutków [zob. wyrok Sądu z dnia 5 sierpnia 2003 r. w sprawach połączonych T‑116/01 i T‑118/01 P & O European Ferries (Vizcaya) i Diputación Foral de Vizcaya przeciwko Komisji, Rec. str. II‑2957, pkt 112 oraz powołane tam orzecznictwo]. Nie ma ponadto znaczenia argument, zgodnie z którym Brandt mogą zostać przyznane, w późniejszym terminie i w ramach innego postępowania, takie same ustanowione w innych włoskich przepisach korzyści, ponieważ rozstrzygający w niniejszej sprawie jest fakt, że rozpatrywany środek, przyznając niektórym przedsiębiorstwom szczególne korzyści i umacniając ich sytuację finansową w stosunku do podmiotów z nimi konkurujących, stanowi selektywne rozszerzenie tych powszechnie obowiązujących systemów.

70      W świetle powyższego Sąd stwierdza, że rozpatrywany środek stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

 W przedmiocie uznania rozpatrywanego środka za pomoc istniejącą

 Argumenty stron

71      Brandt twierdzi, że Komisja błędnie nie uznała rozpatrywanego środka za pomoc istniejącą, ponieważ, jej zdaniem, rozpatrywany środek wchodzi w zakres stosowania rozporządzenia nr 2204/2002. Brandt twierdzi w tym względzie, że Komisja ograniczyła się do stwierdzenia, iż rozpatrywany środek nie wchodzi w zakres stosowania rozporządzenia nr 2204/2002. Zachowując się w ten sposób, podczas gdy rozporządzenie nr 2204/2002 nie przyznaje jej żadnych szczególnych uprawnień w tej dziedzinie, Komisja przypisała sobie uprawnienie do cofnięcia przewidzianych przez to rozporządzenie przywilejów związanych z istniejącym programem pomocowym. Kontynuując, Komisja pominęła ponadto uzasadnienie, dlaczego miała ona prawo cofnąć, w drodze indywidualnej decyzji, taki przywilej, a zatem co najmniej uchybiła ona ciążącemu na niej obowiązkowi uzasadnienia.

72      Komisja twierdzi, że Brandt przedstawiła szereg hipotez bez uprzedniego sprawdzenia ich podstaw i nie wykazując, czy przesłanki zastosowania rozporządzenia nr 2204/2002 zostały spełnione lub nie obalając rozumowania przedstawionego przez Komisję w motywach od 29 do 33 zaskarżonej decyzji, które dowodziły tezy dokładnie przeciwnej.

73      Jeśli chodzi o podważenie kompetencji Komisji w tej dziedzinie, jest ona zdania, że chociaż, jak wydaje się wynikać z pkt 99 i nast. jej skargi, Brandt stoi na stanowisku, iż nie ma ona prawa stosować rozporządzenia nr 2204/2002 i, ujmując rzecz bardziej ogólnie, rozporządzeń ustanawiających wyłączenia, jej twierdzenie jest w oczywisty sposób błędne. Po pierwsze, motyw 4 rozporządzenia nr 2204/2002 zastrzega państwom członkowskim możliwość zgłoszenia pomocy w zakresie zatrudnienia i nakłada na Komisję obowiązek badania tych zgłoszeń, w szczególności w świetle kryteriów określonych w rozporządzeniu nr 2204/2002 i rozporządzeniu Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 [WE] i 88 [WE] w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dz.U. L 10, str. 33), czy też zgodnie z mającymi zastosowanie wytycznymi lub ramami wspólnotowymi. Po drugie, jest bardziej niż oczywiste, że, aby dokonać analizy zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem, Komisja jest zobowiązana zastosować wszystkie mogące mieć znaczenie dla sprawy teksty, niezależnie od tego, czy są to wytyczne, ramy czy rozporządzenia. Zdaniem Komisji, gdyby tak nie było, nie mogłaby ona nigdy wydać decyzji negatywnej, bo nie byłaby ona uprawniona do wykluczenia założenia, że pomoc może być zgodna ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia rozporządzenia ustanawiającego wyłączenie.

74      Komisja dodaje, że jeśli wbrew temu Brandt twierdzi, iż Komisja niesłusznie uznała, że rozpatrywany środek nie wchodzi w zakres zastosowania rozporządzenia nr 2204/2002, art. 21 statutu Trybunału Sprawiedliwości oraz art. 44 ust. 1 lit. c) jego regulaminu nakłada na nią obowiązek rozwinięcia tego zarzutu.

 Ocena Sądu

75      W pierwszej kolejności Sąd przypomina, że rozporządzenie nr 994/98 w swym art. 1 ust. 1 lit. a) ppkt iv) oraz art. 1 ust. 1 lit. b) stanowi, iż Komisja może w drodze rozporządzenia przyjętego zgodnie z procedurą określoną w art. 8 tego rozporządzenia i zgodnie z art. 87 WE uznać, że pomoc na rzecz zatrudnienia i szkolenia, a także pomoc zgodna z mapą zatwierdzoną przez Komisję dla każdego państwa członkowskiego w zakresie udzielenia pomocy regionalnej są zgodne ze wspólnym rynkiem i nie podlegają wymogom zgłoszenia ustalonym w art. 88 ust. 3 WE.

76      Komisja skorzystała z tego uprawnienia, wydając rozporządzenie nr 2204/2002. Aby skorzystać z ustanowionego w tym rozporządzeniu wyłączenia, pomoc musi spełniać przesłanki jego zastosowania, co, jak stwierdzono w pkt 93–96 poniżej, nie miało miejsca w niniejszym przypadku.

77      Następnie Sąd stwierdza, że nie może się utrzymać podniesiony przez Brandt argument, sprowadzający się do twierdzenia, iż rozpatrywany środek jest tylko różniącym się w nieznacznym stopniu wariantem systemu CIGS i systemu przyjmowania na zasadzie mobilności, które, jej zdaniem, stanowią, jako takie, istniejące programy pomocowe. Zgodnie z art. 1 rozporządzenia nr 659/1999 istniejąca pomoc może obejmować szereg sytuacji. Zgodnie z tym przepisem pomoc istniejącą stanowi bowiem:

–        po pierwsze, każda pomoc, jaka istniała przed wejściem w życie traktatu w odpowiednich państwach członkowskich;

–        po drugie, każda pomoc dozwolona, czyli takie programy pomocowe i pomoc indywidualna, które zostały dozwolone przez Komisję lub przez Radę;

–        po trzecie, każda pomoc uznana za dozwoloną ze względu na niewydanie przez Komisję decyzji w ciągu dwóch miesięcy od otrzymania kompletnego zgłoszenia pomocy, którym to czasem ta instytucja dysponuje, aby dokonać badania wstępnego;

–        po czwarte, każda pomoc, w odniesieniu do której upłynął dziesięcioletni okres przedawnienia obowiązujący w zakresie odzyskania pomocy;

–        po piąte, każda pomoc, jaka została uznana za pomoc istniejącą, ponieważ można stwierdzić, że w czasie gdy została wprowadzona w życie, nie stanowiła pomocy, a w okresie późniejszym stała się pomocą ze względu na rozwój wspólnego rynku bez wprowadzenia zmian przez państwo członkowskie.

78      W niniejszym przypadku Sąd stwierdza, że najstarsza z włoskich ustaw ustanawiających programy pomocowe, na które się powołują skarżące, pochodzi z 1991 r. Należy zatem wykluczyć pierwszą z sytuacji umożliwiających uznanie pomocy za istniejącą.

79      Ponadto, jak podkreślono w pkt 62, Komisja wskazała, że nigdy nie zgłoszono jej systemu CIGS ani systemu przyjmowania na zasadzie mobilności i nigdy nie przeanalizowała ona ich z punktu widzenia zasad dotyczących pomocy państwa. Nie można zatem stwierdzić, że w niniejszym przypadku ma miejsce druga i trzecia z sytuacji pozwalających uznać środek pomocowy za pomoc istniejącą.

80      Ponadto w zaskarżonej decyzji Komisja ogranicza się do nakazania Republice Włoskiej podjęcia wszelkich środków niezbędnych do odzyskania pomocy przyznanej na podstawie rozpatrywanego środka. Nie można zatem uznać, że w niniejszym przypadku ma miejsce czwarta z sytuacji pozwalających uznać środek pomocowy za pomoc istniejącą.

81      Sąd stwierdza wreszcie, że strony nie podniosły argumentów polegających na twierdzeniu, że rozpatrywany środek nie stanowił pomocy w czasie, kiedy został wprowadzony w życie i nie nabrał takiego charakteru ze względu na rozwój wspólnego rynku. W niniejszym przypadku nie ma zatem miejsca piąta i ostatnia z sytuacji pozwalających uznać środek pomocowy za pomoc istniejącą.

82      W świetle powyższego należy uznać, że rozpatrywany środek nie stanowi pomocy istniejącej.

83      Należy zatem odrzucić ten zarzut.

 W przedmiocie zgodności zaskarżonej decyzji z art. 88 ust. 3 WE, z rozporządzeniem nr 2204/2002 oraz ze wspólnotowymi wytycznymi dotyczącymi pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności

 W przedmiocie naruszenia art. 88 ust. 3 WE

–       Argumenty stron

84      Republika Włoska podnosi, że, wbrew temu, co stwierdzono w pkt 22 zaskarżonej decyzji, rzekoma bezprawność rozpatrywanego środka spowodowana wdrożeniem go przed zajęciem stanowiska przez Komisję nie ma miejsca, a to ze względu na pilny charakter tego środka. Jej zdaniem bowiem, gdyby nie wprowadzono tego środka w życie w czasie trwania procedury administracyjnej, utraciłby on swą skuteczność (effet utile).

85      Komisja przypomina, że art. 88 ust. 3 WE nakłada obowiązek uprzedniego zgłoszenia wszystkich planów pomocy i zakazuje wprowadzać w życie projektowanych środków, dopóki postępowanie wyjaśniające nie doprowadzi do wydania decyzji końcowej. Państwo członkowskie nie może jednostronnie uwolnić się od tych zobowiązań, powołując się na pilny charakter sprawy, ponieważ ustalenie dwumiesięcznego terminu na zakończenie postępowania wstępnego już uwzględnia tę potrzebę pilności (wyrok Trybunału z dnia 15 lutego 2001 r. w sprawie C‑99/98 Austria przeciwko Komisji, Rec. str. I‑1101, pkt 73).

–       Ocena Sądu

86      Sąd przypomina, że art. 88 ust. 3 WE w jasny i jednoznaczny sposób stanowi, iż zainteresowane państwo członkowskie nie może wprowadzać w życie projektowanych środków, dopóki wstępne postępowanie wyjaśniające nie doprowadzi do wydania decyzji w ich sprawie.

87      To postanowienie traktatowe uzupełnia ponadto art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 659/1999, który ustanawia co do zasady dwumiesięczny termin, licząc od otrzymania kompletnego zgłoszenia pomocy, którym to czasem Komisja dysponuje, aby zakończyć badanie wstępne zgłoszonego środka wydaniem decyzji.

88      Jeśli chodzi o dwumiesięczny termin, początkowo ustalony przez orzecznictwo, Trybunał w sprawie zakończonej ww. wyrokiem w sprawie Austria przeciwko Komisji, pkt 73, rozstrzygnął, że, kierując się art. 230 WE i 232 WE i ustalając maksymalną długość tego terminu na dwa miesiące, Trybunał dążył do uniknięcia wszelkiej niepewności prawa, która jest w oczywisty sposób sprzeczna z ustanowionym w art. 88 ust. 3 WE celem wstępnego badania pomocy. Jak bowiem wyjaśnia Trybunał, osiągnięcie tego celu, polegającego na umożliwieniu skorzystania przez państwo członkowskie z koniecznego bezpieczeństwa prawnego i na poinformowaniu go szybko o mogącej stanowić pilną kwestię zgodności pomocy z traktatem, byłoby zagrożone, gdyby termin ten został uznany za jedynie orientacyjny. Ponadto wynikająca zeń niepewność prawa mogłaby, w przypadku sztucznego przedłużania etapu badania wstępnego, nabrać poważniejszego charakteru.

89      Należy zatem uznać, że termin ustalony następnie w art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 659/1999 jest bezwzględnie obowiązujący i dotyczy wszystkich uczestników wstępnego postępowania wyjaśniającego. Państwo członkowskie nie może się zeń zwolnić, powołując się na pilny charakter sprawy. Ponadto, jak słusznie wskazała Komisja, ustalenie dwumiesięcznego terminu na zakończenie badania wstępnego już czyni zadość temu wymogowi pilności.

90      Biorąc pod uwagę powyższe, należy odrzucić pierwszą część niniejszego zarzutu.

 W przedmiocie naruszenia rozporządzenia nr 2204/2002

–       Argumentacja stron

91      Republika Włoska kwestionuje zaskarżoną decyzję w zakresie, w jakim w jej motywach 32 i 33 wskazano, że nie można uznać rozpatrywanego środka za zgodny ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002, w szczególności ze względu na to, iż ma on zastosowanie do całego terytorium państwa członkowskiego i dotyczy zbycia przedsiębiorstw zatrudniających ponad 1000 osób, czyli, co do zasady, zbycia wielkich przedsiębiorstw. Choć pomoc mająca na celu tworzenie zatrudnienia na obszarach, które nie są wspierane w ten sposób, jest dozwolona jedynie w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, w żadnym przypadku nie pozwala to Komisji na dojście do wniosku, że środek ten jest zupełnie niezgodny ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia tego rozporządzenia, ponieważ nie można wykluczyć, iż nabycie przedsiębiorstwa tego typu może także zainteresować małe i średnie przedsiębiorstwa.

92      Komisja stoi na stanowisku, że Republika Włoska prezentuje niepełną znajomość systemu kontroli pomocy państwa, a w szczególności programów pomocowych. Aby uznać program za zgodny ze wspólnym rynkiem, nie wystarczy spełnienie przesłanek zgodności w niektórych przypadkach zastosowania tego programu. Jest bowiem konieczne, aby pomoc przyznana na podstawie programu pomocowego spełniała te przesłanki we wszystkich przypadkach. Zasada ta została wyraźnie przedstawiona w art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 2204/2002. W niniejszym przypadku, zdaniem Komisji, rozpatrywany środek nie wyklucza możliwości przyznania pomocy wielkiemu przedsiębiorstwu znajdującemu się na obszarze, który nie jest wspierany, a zatem słusznie doszła ona do wniosku, że nie spełnia on warunków określonych w rozporządzeniu nr 2204/2002.

–       Ocena Sądu

93      Sąd podkreśla, że z samego brzmienia art. 4 rozporządzenia nr 2204/2002 wynika, iż z pomocy mającej na celu tworzenie zatrudnienia na obszarach, które nie są wspierane w ten sposób, mogą korzystać jedynie małe i średnie przedsiębiorstwa. Ponieważ rozpatrywany środek ma zastosowanie do wszystkich przedsiębiorstw na całym terytorium państwa członkowskiego, warunek ten nie został spełniony, jak zostało to przedstawione w motywach 32 i 33 zaskarżonej decyzji. Ponadto jedyny przypadek zastosowania rozpatrywanego środka dotyczy wielkich przedsiębiorstw na obszarze, który nie jest wspierany, a zatem, dokonując analizy pomocy nawet pod tym względem, nie można uznać jej za zgodną ze wspólnym rynkiem.

94      Ponadto Sąd stwierdza, że, jak słusznie uznała Komisja, aby uznać program pomocowy za zgodny ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002, nie wystarczy spełnienie przez ten program określonych w tym rozporządzeniu przesłanek w niektórych z możliwych przypadków jego zastosowania. Konieczne jest, aby pomoc przyznana na podstawie tego programu spełniała te przesłanki we wszystkich przypadkach. Zasada ta została wyraźnie przedstawiona w art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 2204/2002. W niniejszym przypadku rozpatrywany środek nie wyklucza możliwości przyznania pomocy wielkiemu przedsiębiorstwu znajdującemu się na obszarze, który nie jest wspierany. Komisja słusznie zatem uznała, że nie spełnia on warunków określonych w rozporządzeniu nr 2204/2002.

95      Sąd uważa ponadto, że zaskarżona decyzja dotyczy rozpatrywanego środka jako całości i wyraźnie stwierdza, w jej motywie 38, iż decyzja ta nie przesądza o możliwości uznania przez Komisję w przyszłości form pomocy przyznanej w ramach programu za całkowicie lub częściowo zgodne ze wspólnym rynkiem, w zależności od ich charakterystycznych cech.

96      W świetle powyższego należy zatem odrzucić drugą część niniejszego zarzutu.

 W przedmiocie naruszenia wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności

–       Argumenty stron

97      Republika Włoska podnosi, że, zgodnie z pkt 101 wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności, Komisja jest zobowiązana przeanalizować zgodność ze wspólnym rynkiem wszelkiej pomocy na rzecz wspomagania i restrukturyzacji, jaka została przyznana bez jej uprzedniego zezwolenia, a zatem z naruszeniem art. 88 ust. 3 WE. Republika Włoska odrzuca w tym względzie podniesiony przez Komisję argument braku dowodów koniecznych do przeprowadzenia indywidualnej analizy przypadku zastosowania rozpatrywanego środka i twierdzi, że Komisja powinna była oficjalnie zażądać od władz włoskich informacji, jakich potrzebowała, zamiast ograniczać się do powoływania na możliwość dokonania zgłoszenia indywidualnego.

98      Komisja twierdzi, że z pkt 64 wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności wynika, iż programy pomocowe na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności mogą zostać dozwolone jedynie w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw w rozumieniu ich wspólnotowej definicji. Wbrew temu, co twierdzi Republika Włoska, pkt 101 tych wytycznych nie nakłada na Komisję obowiązku zbadania zgodności ze wspólnym rynkiem wszystkich środków pomocowych na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności, które zostały przyznane bez zezwolenia Komisji. Jej zdaniem chodzi tu o przepis przejściowy regulujący stosowanie w czasie różnego rodzaju obowiązujących kolejno po sobie norm, który z pewnością nie zobowiązuje Komisji do indywidualnego badania wszystkich przypadków stosowania niezgłoszonych programów pomocowych.

–       Ocena Sądu

99      Sąd stwierdza, że, zgodnie ze wspólnotowymi wytycznymi dotyczącymi pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności, Komisja może zezwolić na dwa typy środków pomocowych na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności, przy czym muszą zostać spełnione określone w tych wytycznych warunki: po pierwsze, na pomoc państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji zgłoszoną Komisji indywidualnie dla każdego przedsiębiorstwa, niezależnie od jego wielkości (pkt 22–63 tych wytycznych), po drugie, programy pomocowe na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przeznaczone dla małych i średnich przedsiębiorstw (pkt 64–69 tych wytycznych).

100    W niniejszym przypadku, zgodnie z dekretem z mocą ustawy nr 23/2003, rozpatrywany środek ma zastosowanie do wszystkich przedsiębiorstw, niezależnie od ich wielkości. Ponadto jedyny przypadek jego zastosowania polegał na nabyciu wielkiego przedsiębiorstwa, Oceanu, przez inne wielkie przedsiębiorstwo, Brandt.

101    Jak już zostało wskazane w odniesieniu do rozporządzenia nr 2204/2002 w pkt 93 powyżej, aby uznać program pomocowy za zgodny ze wspólnym rynkiem, nie wystarczy spełnienie przez ten program określonych w tym rozporządzeniu przesłanek w niektórych możliwych przypadkach jego zastosowania. Konieczne jest, aby pomoc przyznana na podstawie tego programu spełniała te przesłanki we wszystkich przypadkach. W niniejszym przypadku czysto teoretyczna możliwość, że, w przypadku rozpatrywanego środka ewentualny zbywca może być średnim lub małym przedsiębiorstwem, nie wystarcza bowiem, aby uznać, iż zgłoszona w ten sposób pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności.

102    Ponieważ rozpatrywany środek nie spełnia przesłanek do objęcia go zakresem stosowania wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności, nie ma potrzeby badania, czy spełnione zostały wymogi proceduralne.

103    Należy zatem odrzucić trzecią część niniejszego zarzutu.

104    Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd rozstrzyga, że nie można, w zastosowaniu jakiegokolwiek z powołanych tekstów wspólnotowych, uznać rozpatrywanego środka za zgodny ze wspólnym rynkiem. Zarzut ten należy zatem odrzucić w całości.

 W przedmiocie naruszenia art. 253 WE

105    Jeśli chodzi o podniesiony przez skarżące brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie uznania rozpatrywanego środka za pomoc państwa, Sąd stwierdza, że uzasadnienie przedstawione w pkt 5 zaskarżonej decyzji jest jasne i w wystarczający sposób uzasadnia stanowisko Komisji, a przeprowadzone tam rozumowanie znajduje potwierdzenie w przedstawionym w pkt 63–70 powyżej rozumowaniu Sądu.

 Argumenty stron

–       W przedmiocie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym zastosowania przesłanki selektywności

106    Republika Włoska podnosi, że brak uzasadnienia dokonanej przez Komisję w pkt 18 zaskarżonej decyzji oceny, zgodnie z którą rozpatrywany środek nie ma charakteru ogólnego, lecz przyznaje korzyść gospodarczą poszczególnym przedsiębiorstwom, obniżając ponoszone przez nie normalnie koszty i umacniając pozycję finansową tych przedsiębiorstw w stosunku do konkurujących z nimi podmiotów, które nie korzystają z takich samych środków, co ponadto potwierdza fakt, iż środek ten został zastosowany tylko w jednym przypadku. Republika Włoska stoi na stanowisku, że ta ocena wynika z niewłaściwego zastosowania przez Komisję określonej w traktacie negatywnej przesłanki selektywności, zgodnie z którą środek musi sprzyjać niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów. Przesłanka ta nie jest spełniona, jeśli, tak jak w niniejszym przypadku, uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw lub produkcji niektórych towarów nie jest ani celem, ani skutkiem rozpatrywanego środka, ponieważ jest on stosowany, na podstawie obiektywnych kryteriów, wobec dokładnie określonych osób i nie ma żadnej możliwości uznaniowej zmiany zakresu jego obowiązywania. Jeśli chodzi o ograniczony czas i jedyny przypadek jego stosowania, który, zdaniem Komisji, dowodzi jego selektywnego charakteru, Republika Włoska podkreśla, że tym, co ma naprawdę znaczenie, jest ogólny i abstrakcyjny charakter ustanawiającego go tekstu, który, w ramach kontroli a priori, jaką winna była przeprowadzić Komisja, nie mógłby umożliwić jej wykluczenia możliwości zastosowania rozpatrywanego środka w odniesieniu do innych spełniających wymagane warunki beneficjentów.

107    Komisja twierdzi, że środek może mieć selektywny charakter nawet wtedy, jeśli jego zakres stosowania został określony na podstawie obiektywnych kryteriów (ww. wyroki: z dnia 6 marca 2002 r. w sprawach połączonych T‑127/99, T‑129/99 i T‑148/99 Diputación Foral de Álava i in. przeciwko Komisji, pkt 163 oraz w sprawach połączonych T‑92/00 i T‑103/00 Diputación Foral de Álava i in. przeciwko Komisji, pkt 58). Duży stopień dokładności kryteriów jego stosowania, takich jak bardzo krótki okres jego wykonania, z którego wynika jego ograniczone do tylko jednego przypadku zastosowanie, dowodzi, że powoływany przez Republikę Włoską ogólny i abstrakcyjny charakter rozpatrywanego środka jest tylko czystym pozorem. Ponadto ze względu na to, że zaskarżona decyzja dotyczy rozpatrywanego środka jako całości, wystarczyłoby, że okazałby się on selektywny w odniesieniu do tylko jednej z dwóch kategorii beneficjentów. Ponadto w odpowiedzi na zgłoszone przez Republikę Włoską uwagi w przedmiocie znaczenia dla sprawy ww. orzecznictwa Komisja przypomina, że, aby uznać korzyść za selektywną, nie jest konieczne, aby została ona przyznana w sposób uznaniowy. Jej selektywny charakter może bowiem wynikać właśnie z zastosowania kryteriów ustalonych w celu automatycznego jej przyznawania (ww. wyrok w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 27–31). Komisja podnosi wreszcie, że selektywny charakter rozpatrywanego środka potwierdza fakt, że został on zastosowany tylko jeden raz.

–        W przedmiocie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym określenia beneficjenta pomocy przyznanej na podstawie rozpatrywanego środka

108    Republika Włoska twierdzi, że zaskarżona decyzja cechuje się także brakiem uzasadnienia ze względu na to, iż określa ona jako beneficjentów rozpatrywanego środka między innymi przeżywające trudności przedsiębiorstwa w zarządzie nadzwyczajnym, zatrudniające ponad 1000 osób i stanowiące przedmiot zbycia na podstawie samego tylko twierdzenia, że to, kto będzie faktycznym beneficjentem rozpatrywanego środka, zależy od całego szeregu czynników, które nie zostały jasno przez władze włoskie określone, przy czym Komisja nie podaje, które z nich miałyby mieć znaczenie dla takiego określenia i z jakich względów.

109    Komisja zauważa, że rozpatrywany środek może właśnie stanowić pomoc, choć jego beneficjentem jest tylko zbywca lub tylko nabywca. Komisja przypomina w tym względzie orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym beneficjenci danego środka nie muszą koniecznie odpowiadać osobom, którym państwo bezpośrednio przyznaje świadczenia pozytywne lub którym udziela zwolnień (wyrok Trybunału z dnia 19 września 2000 r. w sprawie C‑156/98 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. str. I‑6857, pkt 22–28). W niniejszym przypadku na przykład istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że znajdujące się w zarządzie nadzwyczajnym przedsiębiorstwo stanowiące przedmiot zbycia jednego ze swych oddziałów nadal prowadzi pozostałą część swej działalności. W tym przypadku środek zwalniałby z ciężarów, jakie to przedsiębiorstwo musi w normalnych warunkach ponieść, czyli wypłaty wynagrodzeń i świadczeń związanych ze zwolnieniem oraz innych różnego rodzaju składek, w szczególności tych wpłacanych z tytułu funkcjonowania CIGS. Wreszcie inne korzyści mogą wynikać z faktu, że środek wydany przez państwo umożliwia zbycie przedsiębiorstwa, które inaczej nie mogłoby dojść do skutku lub mogłoby odbyć się na innych warunkach, na przykład po wyższej cenie.

–        W przedmiocie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym negatywnego wpływu rozpatrywanego środka na wspólnotową wymianę handlową oraz na konkurencję

110    Republika Włoska twierdzi, że zaskarżona decyzja nie jest także uzasadniona w zakresie oceny, czy zostały spełnione przesłanki trzecia i czwarta zastosowania art. 87 ust. 1 WE, odpowiednio dotyczące wpływu na wymianę handlową między państwami członkowskimi oraz negatywnego wpływu na konkurencję, ponieważ ocena ta ogranicza się do wyrażenia przez Komisję w motywie 20 jej decyzji jedynie stanowczego twierdzenia w tych kwestiach.

111    Brandt podtrzymuje te zarzuty, twierdząc, że w motywie 20 zaskarżonej decyzji Komisja odsyła w bardzo ogólny sposób do pojęcia umocnienia pozycji finansowej niektórych przedsiębiorstw w stosunku do podmiotów z nimi konkurujących. Komisja pominęła zatem dokonanie oceny i wykazanie wpływu wywieranego przez rozpatrywany środek na handel między państwami członkowskimi, a także szkody, jaką ten środek wyrządził w zakresie konkurencji. W ten sposób Komisja uchybiła swemu obowiązkowi, o którym przypomniał Trybunał w wyroku z dnia 13 marca 1985 r. w sprawach połączonych 296/82 i 318/82 Niderlandy i Leeuwarder Papierwarenfabriek przeciwko Komisji, Rec. str. 809, pkt 22–24, i polegającym na poparciu zarzutów sformułowanych w decyzjach wydanych w zakresie pomocy państwa minimum pomocnych informacji, umożliwiających co najmniej określenie stanowiącego punkt odniesienia rynku, pozycji zajmowanej na tym rynku przez zainteresowane przedsiębiorstwa, przepływu rozpatrywanych towarów pomiędzy państwami członkowskimi oraz dokonywanego przez mające być beneficjentem pomocy przedsiębiorstwo wywozu tych towarów.

112    Komisja podnosi, że w sytuacji gdy pomoc została przyznana bezprawnie, nie jest ona zobowiązana do wykazywania wywieranego przez nią rzeczywistego wpływu na konkurencję i na wymianę handlową między państwami członkowskimi [wyrok Trybunału z dnia 14 lutego 1990 r. w sprawie C‑301/87 Francja przeciwko Komisji, Rec. str. I‑307, pkt 33; wyrok Sądu z dnia 29 września 2000 r. w sprawie T‑55/99 CETM przeciwko Komisji, Rec. str. II‑3207, pkt 103 oraz ww. wyrok w sprawie P & O European Ferries (Vizcaya) i Diputación Foral de Vizcaya przeciwko Komisji, pkt 142].

–       W przedmiocie braku odpowiedniego uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym oceny zgodności rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002 oraz wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności

113    Republika Włoska podnosi, równocześnie z argumentami, jakie zostały już przedstawione w pkt 91 i 97 powyżej, że Komisja uzasadniła zaskarżoną decyzję w nieodpowiedni sposób, ponieważ wykluczyła ona możliwość, iż rozpatrywany środek może zostać uznany za zgodny ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002 oraz wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności.

114    Komisja ogranicza swą odpowiedź do powtórzenia argumentów dotyczących braku możliwości zastosowania w niniejszym przypadku rozporządzenia nr 2204/2002 oraz wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności, które to argumenty zostały już przedstawione w pkt 92 i 98 powyżej.

–       W przedmiocie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym odzyskania pomocy

115    Brandt twierdzi, że zaskarżona decyzja nie została odpowiednio uzasadniona w zakresie, w jakim Komisja nie wskazała w niej przyczyn, dla których Republika Włoska jest zobowiązana do podjęcia wszelkich środków koniecznych, by odzyskać przyznaną Brandt pomoc. Jej zdaniem, w okolicznościach prawnych i faktycznych, w których zgodność z prawem takiego działania wydaje się co najmniej wątpliwa, Komisja powinna była uzasadnić zaskarżoną decyzję w tym względzie, umożliwiając Sądowi i zainteresowanym stronom przedstawienie ich stanowisk w tej kwestii.

116    Komisja twierdzi, że nie przedstawiła, w zakresie dotyczącym Brandt, szczególnego uzasadnienia skierowanego do Republiki Włoskiej nakazu odzyskania przyznanej tej spółce pomocy, ponieważ takie odzyskanie stanowi normalne i powszechnie stosowane następstwo stwierdzenia niezgodności pomocy ze wspólnym rynkiem i Komisja nie miała zatem obowiązku analizowania indywidualnego przypadku Brandt.

 Ocena Sądu

117    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem obowiązek uzasadnienia stanowi istotny wymóg formalny, który należy odróżnić od kwestii zasadności uzasadnienia, która odnosi się do materialnej legalności spornego aktu (wyrok Trybunału z dnia 22 marca 2001 r. w sprawie C‑17/99 Francja przeciwko Komisji, Rec. str. I‑2481, pkt 35 oraz wyrok Sądu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie T‑93/02 Confédération nationale du Crédit mutuel przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. II‑143, pkt 67).

118    Uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Ten wymóg należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 253 WE, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (zob. wyrok Trybunału z dnia 2 kwietnia 1998 r. w sprawie C‑367/95 P Komisja przeciwko Sytraval i Brink’s France, Rec. str. I‑1719, pkt 63 oraz powołane tam orzecznictwo).

119    Z zasad tych wynika w szczególności, że Komisja jest zobowiązana do wykazania, że dany środek stanowi pomoc państwa i że jest on niezgodny ze wspólnym rynkiem. Nie jest ona natomiast zobowiązana do ustosunkowywania się punkt po punkcie do podniesionych przez władze krajowe lub dopuszczone do udziału w sprawie strony trzecie pozbawionych znaczenia dla sprawy argumentów (wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie T‑95/03 Asociación de Estaciones de Servicio de Madrid i Federación Catalana de Estaciones de Servicio przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. II‑4739, pkt 108).

–       W przedmiocie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym zastosowania przesłanki selektywności

120    Jeśli chodzi o pierwszy z zarzucanych zaskarżonej decyzji braków w uzasadnieniu, Sąd stwierdza, że zawarte w tej decyzji informacje, o których mowa w pkt 66 powyżej, są jako całość wystarczająco wyczerpujące i jasne, aby wykazać selektywność rozpatrywanego środka.

121    Należy zatem odrzucić pierwszą część niniejszego zarzutu.

–       W przedmiocie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym określenia beneficjenta pomocy przyznanej na podstawie rozpatrywanego środka

122    W pierwszej kolejności Sąd stwierdza, że w motywie 18 zaskarżonej decyzji określono dwie kategorie potencjalnych beneficjentów rozpatrywanego środka, a mianowicie;

–        nabywców przedsiębiorstw przeżywających trudności, znajdujących się w zarządzie nadzwyczajnym i zatrudniających co najmniej 1000 osób, którzy najpóźniej w dniu 30 kwietnia 2003 r. zawarli z ministerstwem pracy i polityki społecznej porozumienie zbiorowe o akceptacji transferu pracowników oraz, z drugiej strony;

–        znajdujące się w zarządzie nadzwyczajnym przedsiębiorstwa przeżywające trudności, które zatrudniają co najmniej 1000 pracowników i stanowią przedmiot zbycia.

123    Sąd stwierdza następnie, że, wbrew temu, co twierdzi Republika Włoska, Komisja nie była zobowiązana do określenia w swej decyzji bezpośredniego beneficjenta przyznanej na podstawie rozpatrywanego środka pomocy i mogła się ograniczyć, jak uczyniła to w motywie 18 zaskarżonej decyzji, do wskazania dwóch szczególnych kategorii beneficjentów. Sąd przypomina ponadto, że, w ramach jedynego przypadku zastosowania rozpatrywanego środka, celem przyznanej pomocy było ułatwienie zbycia przeżywającego trudności przedsiębiorstwa. Ułatwiło to w ten sposób dobrowolne dokonanie przez dwie strony transakcji gospodarczej. Sąd przypomina w tym względzie orzecznictwo, zgodnie z którym beneficjenci danego środka nie muszą koniecznie odpowiadać osobom, którym państwo bezpośrednio przyznaje świadczenia pozytywne lub którym udziela zwolnień (ww. wyrok w sprawie Niemcy przeciwko Komisji, pkt 28).

124    Ponieważ Komisja przebadała rozpatrywany środek, opierając się jedynie na przedstawionych przez władze włoskie informacjach, które nie obejmowały dokumentów dotyczących w szczególności jedynego przypadku jego zastosowania, Sąd rozstrzyga, że całość zawartych w motywie 18 zaskarżonej decyzji informacji, w tym także niewyczerpujący wykaz czynników, od których może zależeć określenie rzeczywistego beneficjenta, jest wystarczająca.

125    Należy zatem odrzucić drugą część niniejszego zarzutu.

–       W przedmiocie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym negatywnego wpływu rozpatrywanego środka na wspólnotową wymianę handlową oraz na konkurencję

126    Sąd przypomina, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, że o ile w niektórych przypadkach z samych okoliczności przyznania pomocy może wypływać jako wniosek, iż może ona wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi oraz iż zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji, o tyle Komisja musi w motywach swojej decyzji co najmniej powołać się na te okoliczności (zob. ww. wyroki: w sprawie Włochy i Sardegna Lines przeciwko Komisji, pkt 66 oraz powołane tam orzecznictwo oraz w sprawie Regione autonoma della Sardegna przeciwko Komisji, pkt 73 i 74).

127    Komisja nie jest jednak zobowiązana do wykazywania rzeczywistych skutków, jakie bezprawnie przyznana pomoc spowodowała z punktu widzenia konkurencji i wymiany handlowej między państwami członkowskimi. Ciążący na Komisji obowiązek dostarczenia takiego dowodu skutkowałby bowiem uprzywilejowaniem państw członkowskich, które przyznają pomoc z naruszeniem ustanowionego w art. 88 ust. 3 WE obowiązku jej zgłoszenia, na niekorzyść tych państw, które zgłaszają pomoc na etapie jej projektu (zob. wyrok Sądu z dnia 30 kwietnia 1998 r. w sprawie T‑214/95 Vlaamse Gewest przeciwko Komisji, Rec. str. II‑717, pkt 67 oraz z dnia 30 stycznia 2002 r. w sprawie T‑35/99 Keller i Keller Meccanica przeciwko Komisji, Rec. str. II‑261, pkt 85 oraz powołane tam orzecznictwo). Orzecznictwo to potwierdza ponadto brzmienie art. 87 ust. 1 WE, zgodnie z którym niezgodna ze wspólnym rynkiem jest nie tylko ta pomoc, która „zakłóca” konkurencję, lecz także ta, która „grozi” jej zakłóceniem (ww. wyrok w sprawie Keller i Keller Meccanica przeciwko Komisji, pkt 85).

128    W niniejszym przypadku Sąd podnosi, że w motywie 20 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, co następuje:

„Zgodnie z trzecim i czwartym warunkiem zastosowania art. 87 ust. 1 [WE] działanie musi naruszać zasady lub zagrażać naruszeniem zasad konkurencji i wpływać na wymianę handlową w ramach Wspólnoty. Omawiany tryb dopłat zagraża naruszeniem zasad konkurencji, ponieważ umacnia pozycję finansową pewnych przedsiębiorstw w stosunku do ich konkurentów. W szczególny sposób działanie to zagraża naruszeniem zasad konkurencji oraz wpływa na wymianę handlową w ramach Wspólnoty, jeżeli beneficjenci będą konkurować z produktami pochodzącymi z innych państw członkowskich, chociaż sami nie eksportują swej produkcji. Jeżeli przedsiębiorstwa otrzymujące dopłaty nie eksportują, zyskuje na tym produkcja krajowa, ponieważ zmniejszają się możliwości eksportu na dany rynek krajowy przez przedsiębiorstwa innych państw członkowskich”.

129    Sąd przypomina ponadto, że, jak już rozstrzygnął w pkt 86–90 powyżej, Komisja w motywie 22 zaskarżonej decyzji słusznie uznała, iż władze włoskie uchybiły ciążącemu na nich na podstawie art. 88 ust. 3 WE obowiązkowi, wprowadzając rozpatrywany środek w życie przed zatwierdzeniem go przez Komisję.

130    Zgodnie zatem z powyższym orzecznictwem Sąd stwierdza, że zawarte w motywie 20 zaskarżonej decyzji uzasadnienie jest odpowiednie i wystarczające.

131    Wobec powyższego należy oddalić trzecią część niniejszego zarzutu.

–       W przedmiocie braku odpowiedniego uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym oceny zgodności rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002 oraz wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności

132    Jeśli chodzi o ten jeszcze innego rodzaju brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji, Sąd stwierdza, że uzasadnienie przedstawione w pkt 5.4 i 5.5 zaskarżonej decyzji jest jasne i w wystarczający sposób uzasadnia stanowisko Komisji, a przeprowadzone tam rozumowanie znajduje potwierdzenie w przedstawionym w pkt 93–96 oraz 99–103 powyżej rozumowaniu Sądu.

–       W przedmiocie braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w zakresie dotyczącym odzyskania pomocy

133    Sąd przypomina, że, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, cofnięcie pomocy przyznanej bezprawnie poprzez żądanie jej zwrotu, a także zwrotu należnych od jej kwoty odsetek, stanowi logiczną konsekwencję stwierdzenia jej niezgodności ze wspólnym rynkiem (wyroki Trybunału: z dnia 21 marca 1990 r. w sprawie C‑142/87 Belgia przeciwko Komisji, Rec. str. I‑959, pkt 66; z dnia 14 stycznia 1997 r. w sprawie C‑169/95 Hiszpania przeciwko Komisji, Rec. str. I‑135, pkt 47 oraz z dnia 29 czerwca 2004 r. w sprawie C‑110/02 Komisja przeciwko Radzie, Zb.Orz. str. I‑6333, pkt 41).

134    W niniejszym przypadku Komisja w art. 1 zaskarżonej decyzji stwierdziła, że rozpatrywany środek jest niezgodny ze wspólnym rynkiem, co zostało potwierdzone przez Sąd w pkt 104 powyżej.

135    Zatem zgodnie z powyższym orzecznictwem i ze względu na to, że, jak rozstrzygnięto w pkt 140–145 poniżej, Komisja nie miała obowiązku badania indywidualnego przypadku Brandt, Sąd stwierdza, iż Komisja także w tym względzie nie uchybiła ciążącemu na niej obowiązkowi uzasadnienia zaskarżonej decyzji.

136    W świetle powyższego należy odrzucić czwartą część niniejszego zarzutu.

137    Należy zatem odrzucić ten zarzut w całości.

 W przedmiocie odzyskania pomocy

–       W przedmiocie naruszenia rozporządzenia nr 659/1999

–       Argumenty stron

138    Brandt podnosi, że Komisja oparła skierowany do Republiki Włoskiej nakaz odzyskania pomocy otrzymanej indywidualnie przez Brandt na podstawie rozpatrywanego środka jedynie na jego analizie, choć uznała go za program mający charakter ogólny. Miała ona pominąć dokonanie odpowiedniej analizy konkretnego przypadku zastosowania tej zarzucanej pomocy. Brandt twierdzi także, że nakazując Republice Włoskiej odzyskanie od niej tej pomocy, która z dużym prawdopodobieństwem mogła się okazać, po przeprowadzeniu rutynowego badania na podstawie rozporządzenia nr 659/1999, zgodna ze wspólnym rynkiem, Komisja w szczególności naruszyła przepisy tego rozporządzenia (wyrok Trybunału z dnia 29 października 1980 r. w sprawie 22/80 Boussac, Rec. str. 3427 oraz opinia rzecznika generalnego S. Albera w ww. sprawie Francja przeciwko Komisji (wyrok z dnia 22 marca 2001 r., Rec. str. I‑2484), pkt 40. Jeśli Komisja miała zamiar nakazać odzyskanie jakiejkolwiek rzekomej pomocy od Brandt, powinna ona była przestrzegać zasad określonej w rozporządzeniu nr 659/1999 procedury.

139    Komisja podnosi, że zaskarżona decyzja nie zawiera żadnego nakazu tymczasowego odzyskania pomocy w rozumieniu art. 11 rozporządzenia nr 659/1999. Odzyskanie pomocy nakazano jedynie na podstawie zaskarżonej decyzji, zgodnie z art. 14 tego rozporządzenia, w efekcie czego nie było potrzeby uwzględniania formalnych i merytorycznych przesłanek zastosowania art. 11 tego rozporządzenia. W przekonaniu Komisji takie działanie jest w pełni zgodne z prawem, jak wynika z licznych wyroków, które potwierdziły negatywne decyzje w sprawach dotyczących programów pomocowych, w których to decyzjach Komisja nakazała odzyskanie pomocy przyznanej na podstawie takich właśnie programów (ww. wyroki Trybunału: z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 64 i nast.; w sprawie Niemcy przeciwko Komisji, pkt 112 i nast.; wyroki Trybunału: z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie C‑310/99 Włochy przeciwko Komisji, Rec. str. I‑2289, pkt 98 i nast.; z dnia 19 września 2002 r. w sprawie C‑114/00 Hiszpania przeciwko Komisji, Rec. str. I‑7657, pkt 107 i nast.; z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C‑298/00 P Włochy przeciwko Komisji, Rec. str. I‑4087, pkt 86 i nast., potwierdzonych wyrokiem Sądu z dnia 15 czerwca 2000 r. w sprawach połączonych T‑298/97, T‑312/97, T‑313/97, T‑315/97, od T‑600/97 do T‑607/97, T‑1/98, od T‑3/98 do T‑6/98 oraz T‑23/98 Alzetta i in. przeciwko Komisji, Rec. str. II‑2319 oraz wyrokiem Trybunału z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C‑278/00 Grecja przeciwko Komisji, Rec. str. I‑3997, pkt 103–108).

–       Ocena Sądu

140    Jeśli chodzi o twierdzenie Brandt, zgodnie z którym Komisja była zobowiązana do przeprowadzenia indywidualnej analizy jej przypadku, Sąd w pierwszej kolejności przypomina, że pismem z dnia 12 lutego 2003 r. władze włoskie dokonały zgłoszenia rozpatrywanego środka. W odpowiedzi na skierowane do niej żądanie udzielenia dodatkowych informacji dotyczących rozpatrywanego środka, a także podczas całego postępowania administracyjnego Republika Włoska utrzymywała, że rozpatrywany środek stanowił program o charakterze ogólnym, obejmującym tylko jeden przypadek zastosowania, polegający na nabyciu Oceanu przez Brandt. Republika Włoska nie przekazała jednak Komisji żadnej informacji o indywidualnym przypadku Brandt, takiej jak na przykład planu jej restrukturyzacji.

141    Sąd podnosi następnie, że, jak przypomniał w pkt 13 powyżej, decyzja Komisji o wszczęciu przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE formalnego postępowania wyjaśniającego została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 18 grudnia 2003 r. (Dz.U. C 308, str. 5). Pomimo tego Brandt nie uznała za konieczne, aby przedstawić swe uwagi w trakcie tego formalnego postępowania wyjaśniającego. Jednak zgodnie z utrwalonym orzecznictwem opublikowanie ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym stanowi właściwy sposób poinformowania wszystkich zainteresowanych stron o wszczęciu takiego postępowania [wyrok Trybunału z dnia 14 listopada 1984 r. w sprawie 323/82 Intermills przeciwko Komisji, Rec. str. 3809, pkt 17; wyroki Sądu: z dnia 11 maja 2005 r. w sprawach połączonych T‑111/01 i T‑133/01 Saxonia Edelmetalle przeciwko Komisji, Zb. Orz. str. II‑1579, pkt 48 oraz z dnia 31 maja 2006 r. w sprawie T‑354/99 Kuwait Petroleum (Nederland) przeciwko Komisji, Zb.Orz. str. II‑1475, pkt 81]. Pomimo tej publikacji Brandt nie dołączyła jednak do formalnego postępowania wyjaśniającego i nie przedstawiła Komisji żadnych dodatkowych uwag.

142    Sąd stwierdza zatem, że Komisja, dysponując zgłoszeniem rozpatrywanego środka, posiadała wystarczające do przeprowadzenia analizy informacje. Choć Sąd dopuszcza możliwość, iż mogła zaistnieć wątpliwość co do tego, czy rozpatrywany środek może stanowić pomoc indywidualną, należy jednak stwierdzić, że Komisja nie miała żadnej konkretnej informacji pozwalającej jej dojść do takiego wniosku na podstawie twierdzenia Republiki Włoskiej, że rozpatrywany środek został zastosowany tylko w jednym przypadku. Sąd przypomina w tym względzie, że, w przypadku programu pomocowego, Komisja może się ograniczyć do zbadania jego ogólnych cech bez obowiązku badania każdego szczególnego przypadku jego zastosowania (zob. w szczególności ww. wyroki: w sprawach połączonych Włochy i Sardegna Lines przeciwko Komisji, pkt 51, w sprawie Grecja przeciwko Komisji, pkt 24 oraz wyrok Trybunału z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie C‑148/04 Unicredito Italiano, Zb.Orz. str. I‑11137, pkt 67) w celu stwierdzenia, czy program ten zawiera elementy pomocy.

143    Sąd stwierdza ponadto, że w swym motywie 38 zaskarżona decyzja wyraźnie wskazuje, iż dotyczy ona rozpatrywanego środka i przypadków jego zastosowania, lecz nie wyklucza możliwości późniejszego uznania przez Komisję w drodze decyzji, iż przyznana w ramach rozpatrywanego środka pomoc indywidualna jest, ze względu na swe charakterystyczne cechy, całkowicie lub częściowo zgodna ze wspólnym rynkiem.

144    Sąd stwierdza zatem, że Komisja słusznie przeanalizowała rozpatrywany środek w postaci takiej, jaka została jej zgłoszona przez Republikę Włoską, a zatem nie wyrządziła Brandt żadnej szkody natury proceduralnej.

145    W świetle powyższego należy zatem odrzucić pierwszą część niniejszego zarzutu.

 W przedmiocie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań

–       Argumenty stron

146    W odniesieniu do nakazu odzyskania pomocy Brandt co do zasady powołuje się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań i twierdzi, że uchybiono obowiązkowi uzasadnienia.

147    Komisja twierdzi, że, nawet przed wydaniem rozporządzenia nr 659/1999 i niezależnie od istnienia wyraźnego przepisu w tym względzie, Trybunał dopuścił możliwość, iż cofnięcie pomocy przyznanej bezprawnie poprzez żądanie jej zwrotu, a także zwrotu należnych od jej kwoty odsetek, stanowi logiczną konsekwencję stwierdzenia jej niezgodności ze wspólnym rynkiem (ww. wyrok Trybunału z dnia 21 marca 1990 r. w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 66; wyroki Trybunału: z dnia 14 września 1994 r. w sprawach połączonych od C‑278/92 do C‑280/92 Hiszpania przeciwko Komisji, Rec. str. I‑4103, pkt 75; ww. wyroki Trybunału: z dnia 14 stycznia 1997 r. w sprawie Hiszpania przeciwko Komisji, pkt 47; z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie Włochy przeciwko Komisji, pkt 98 oraz w sprawie Komisja przeciwko Radzie, pkt 41).

148    Po wydaniu rozporządzenia nr 659/1999 jego art. 14 nałożył na Komisję wyraźny obowiązek żądania odzyskania pomocy od jej beneficjenta, jeżeli nie jest to sprzeczne z ogólną zasadą prawa wspólnotowego, taką jak zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań.

149    Komisja twierdzi jednak, że, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, biorąc pod uwagę obowiązkowy charakter kontroli pomocy państwa dokonywanej przez Komisję na podstawie art. 88 WE, przedsiębiorstwa będące beneficjentami pomocy mogą mieć uzasadnione oczekiwania co do legalności pomocy w zasadzie jedynie wtedy, gdy pomoc została przyznana z poszanowaniem procedury przewidzianej w tym postanowieniu. Staranny uczestnik obrotu gospodarczego powinien bowiem być zazwyczaj w stanie upewnić się, że ta procedura została zachowana, nawet jeśli za bezprawny charakter decyzji o przyznaniu pomocy odpowiedzialne jest zainteresowane państwo ze względu na to, iż odwołanie pomocy jest sprzeczne z zasadą dobrej wiary (wyroki Trybunału: z dnia 20 września 1990 r. w sprawie C‑5/89 Komisja przeciwko Niemcom, Rec. str. I‑3437, pkt 14 oraz z dnia 20 marca 1997 r. w sprawie C‑24/95 Alcan Deutschland, Rec. str. I‑1591, pkt 25).

150    Choć Komisja przyznaje ponadto beneficjentom pomocy możliwość powołania się na nadzwyczajne okoliczności, na których mogli oni oprzeć swe uzasadnione oczekiwania co do zgodności pomocy z prawem, a zatem sprzeciwienia się jej zwrotowi, podkreśla ona jednocześnie, że, zgodnie z orzecznictwem, w takim przypadku dokonanie oceny tych nadzwyczajnych okoliczności należy do sądu krajowego, przed którym zawisł dany spór, po ewentualnym zadaniu przez ten sąd Trybunałowi pytań prejudycjalnych w przedmiocie wykładni (ww. wyroki w sprawie Komisja przeciwko Niemcom, pkt 16 oraz z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie Włochy przeciwko Komisji, pkt 103).

151    Komisja twierdzi, że rozpatrywany środek został ustanowiony w podlegającym natychmiastowemu wykonaniu dekrecie z mocą ustawy. Jest zatem oczywiste, że Republika Włoska, choć zgłosiła ten środek i przyznała przy tej okazji, że jest to program pomocowy, nie spełniła nałożonego na nią w art. 88 ust. 3 WE obowiązku i wdrożyła rozpatrywany środek w sposób bezprawny, ponieważ Komisja nie zajęła wtedy jeszcze stanowiska w przedmiocie jego zgodności ze wspólnym rynkiem. Komisja twierdzi ponadto, że samo zgłoszenie z dnia 7 lutego 2003 r. zachęcało do dokonania oceny zgodności rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności.

152    Od początku nie ulegało zatem wątpliwości, że środki wykonujące rozpatrywany środek mogą stanowić pomoc państwa i że w ten sposób naruszono art. 88 ust. 3 WE. Jest to, zdaniem Komisji, wystarczające, aby od razy wykluczyć powstanie jakichkolwiek uzasadnionych oczekiwań.

–       Ocena Sądu

153    Jak wynika z okoliczności faktycznych i jak rozstrzygnięto w pkt 70 i 104 powyżej, rozpatrywany środek jest niezgodny ze wspólnym rynkiem, ponieważ został wydany z naruszeniem, tak z formalnego, jak i merytorycznego punktu widzenia, wspólnotowych zasad dotyczących pomocy państwa.

154    Sąd stwierdza, że w niniejszym przypadku jest niemożliwe, aby taki staranny uczestnik obrotu gospodarczego jak Brandt mógł nie uwzględnić bezprawnego charakteru rozpatrywanego środka. Sąd przypomina w tym względzie, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż biorąc pod uwagę obowiązkowy charakter kontroli pomocy państwa sprawowanej przez Komisję na mocy art. 88 WE, przedsiębiorstwa będące beneficjentami pomocy mogą co do zasady powoływać się na uzasadnione oczekiwania co do prawidłowości tej pomocy tylko wówczas, gdy taka pomoc została przyznana zgodnie z procedurą przewidzianą w tym postanowieniu (ww. wyroki: w sprawie Komisja przeciwko Niemcom, pkt 14, oraz w sprawie Alcan Deutschland, pkt 25). Staranny uczestnik obrotu gospodarczego powinien bowiem być zazwyczaj w stanie upewnić się, że ta procedura została zachowana, nawet jeśli za bezprawny charakter decyzji o przyznaniu pomocy odpowiedzialne jest zainteresowane państwo ze względu na to, iż odwołanie pomocy jest sprzeczne z zasadą dobrej wiary (ww. wyrok w sprawie Alcan Deutschland, pkt 41, oraz wyrok Sądu z dnia 14 stycznia 2004 r. w sprawie T‑109/01 Fleuren Compost przeciwko Komisji, Rec. str. II‑127, pkt 135).

155    Sąd przypomina wreszcie, że z utrwalonego orzecznictwa wynika także, że, jeśli tak jak Brandt, beneficjent pomocy uzna, iż zachodzą nadzwyczajne okoliczności, na których mógł on oprzeć swe uzasadnione oczekiwania co do zgodności pomocy z prawem, dokonanie oceny tych nadzwyczajnych okoliczności należy do sądu krajowego, przed którym zawisł dany spór, po ewentualnym zadaniu przez ten sąd Trybunałowi pytań prejudycjalnych w przedmiocie wykładni (ww. wyroki: w sprawie Komisja przeciwko Niemcom, pkt 16; z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie Włochy przeciwko Komisji, pkt 103 oraz w sprawie Fleuren Compost przeciwko Komisji, pkt 136).

156    Należy zatem także odrzucić drugą część niniejszego zarzutu.

157    W świetle powyższego należy zatem odrzucić ten zarzut w całości.

 W przedmiocie kosztów

158    Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ w sprawie T‑239/04 Republika Włoska przegrała sprawę, należy, zgodnie z żądaniem Komisji, obciążyć ją kosztami postępowania. W sprawie T‑323/04 Brandt także przegrała sprawę, należy więc, zgodnie z żądaniem Komisji, obciążyć ją kosztami postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (pierwsza izba)

orzeka, co następuje:

1)      Skargi zostają oddalone.

2)      Republika Włoska poniesie swe koszty postępowania, a także koszty poniesione przez Komisję w ramach sprawy T‑239/04.

3)      Brandt Italia SpA poniesie swe koszty postępowania, a także koszty poniesione przez Komisję w ramach sprawy T‑323/04.

García‑Valdecasas Cooke Labucka

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 12 września 2007 r.

Sekretarz        Prezes

E. Coulon        J.D. Cooke

* Język postępowania: włoski.