Sprawy połączone T‑239/04 i T‑323/04
Republika Włoska i Brandt Italia SpA
przeciwko
Komisji Wspólnot Europejskich
Pomoc państwa − Ustawodawstwo ustanawiające pilne środki w zakresie zatrudnienia na rzecz przedsiębiorstw przeżywających trudności − Decyzja uznająca program pomocowy za niezgodny ze wspólnym rynkiem i nakazująca odzyskanie wypłaconej pomocy
Streszczenie wyroku
1. Pomoc przyznawana przez państwa – Wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi – Naruszenie konkurencji – Kryteria oceny
(art. 87 WE)
2. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – System pomocy na zatrudnienie – Włączenie
(art. 87 ust. 1 WE)
3. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Kategorie pomocy, zdefiniowane w drodze rozporządzenia, które można uznać za zgodne ze wspólnym rynkiem – Rozporządzenie nr 2204/2002 w sprawie pomocy w zakresie zatrudnienia
(art. 87 WE i 88 WE; rozporządzenie Rady nr 2204/2002)
4. Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji stwierdzająca niezgodność niezgłoszonej pomocy ze wspólnym rynkiem – Obowiązek uzasadnienia – Zakres
(art. 87 ust. 1 WE i art. 253 WE)
5. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Obowiązek wezwania przez Komisję zainteresowanych do przedstawienia uwag
(art. 88 ust. 2 WE)
6. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Badanie systemu pomocy w ogólności – Dopuszczalność
7. Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Stosowanie prawa krajowego
(art. 88 WE)
1. Środek państwowy przewidujący system pomocy na zatrudnienie grozi zakłóceniem konkurencji w tym sensie, iż umacnia on sytuację finansową niektórych przedsiębiorstw w stosunku do podmiotów z nimi konkurujących, a w szczególności grozi zakłóceniem konkurencji i wywarciem wpływu na wymianę handlową, jeśli jego beneficjenci konkurują z towarami pochodzącymi z innych państw członkowskich, choć sami nie dokonują wywozu wyprodukowanych towarów.
(por. pkt 68)
2. Okoliczność, że środek państwowy przewidujący system pomocy na zatrudnienie służy zwiększeniu zatrudnienia, pozostaje bez wpływu na uznanie go za pomoc państwa, ponieważ art. 87 ust. 1 WE nie odróżnia środków krajowych na podstawie ich przyczyn czy celów, lecz definiuje je na podstawie ich skutków.
(por. pkt 69)
3. Aby uznać program pomocowy za zgodny ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia rozporządzenia nr 2204/2002 w sprawie stosowania art. 87 [WE] i art. 88 [WE] w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia, nie wystarczy spełnienie przez ten program określonych w tym rozporządzeniu przesłanek w niektórych z możliwych przypadków jego zastosowania. Konieczne jest, aby pomoc przyznana na podstawie tego programu spełniała te przesłanki we wszystkich przypadkach.
Zatem nie spełnia warunków określonych tym rozporządzeniem środek państwowy przewidujący system pomocy na zatrudnienie, który nie wyklucza możliwości przyznania pomocy wielkiemu przedsiębiorstwu znajdującemu się na obszarze, który nie jest wspierany. Ponadto czysto teoretyczna możliwość, że w przypadku rozpatrywanego środka państwowego ewentualny zbywca może być średnim lub małym przedsiębiorstwem, nie wystarcza bowiem, aby uznać, iż zgłoszona w ten sposób pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem z punktu widzenia wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności.
(por. pkt 94, 101)
4. Obowiązek uzasadnienia stanowi istotny wymóg formalny, który należy odróżnić od kwestii zasadności uzasadnienia, która odnosi się do materialnej legalności spornego aktu. Uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Ten wymóg należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 253 WE, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę.
Z zasad tych wynika w szczególności, że Komisja jest zobowiązana do wykazania, że dany środek stanowi pomoc państwa i że jest on niezgodny ze wspólnym rynkiem. Nie jest ona natomiast zobowiązana do ustosunkowywania się punkt po punkcie do pozbawionych znaczenia dla sprawy argumentów podniesionych przez władze krajowe lub dopuszczone do udziału w sprawie strony trzecie.
O ile w niektórych przypadkach z samych okoliczności przyznania pomocy może wypływać jako wniosek, iż może ona wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi oraz iż zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji, o tyle Komisja musi w motywach swojej decyzji co najmniej powołać się na te okoliczności.
Komisja nie jest jednak zobowiązana do wykazywania rzeczywistych skutków, jakie bezprawnie przyznana pomoc spowodowała z punktu widzenia konkurencji i wymiany handlowej między państwami członkowskimi. Ciążący na Komisji obowiązek dostarczenia takiego dowodu skutkowałby bowiem uprzywilejowaniem państw członkowskich, które przyznają pomoc z naruszeniem ustanowionego w art. 88 ust. 3 WE obowiązku jej zgłoszenia, na niekorzyść tych państw, które zgłaszają pomoc na etapie jej projektu. W istocie zgodnie z art. 87 ust. 1 WE niezgodna ze wspólnym rynkiem jest nie tylko ta pomoc, która „zakłóca” konkurencję, lecz także ta, która „grozi” jej zakłóceniem.
(por. pkt 117–119, 126, 127)
5. Publikacja w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej ogłoszenia o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, o którym mowa w art. 88 ust. 2 WE, stanowi właściwy sposób poinformowania wszystkich zainteresowanych stron o wszczęciu takiego postępowania.
(por. pkt 141)
6. W przypadku programu pomocowego Komisja celem zbadania, czy program ten zawiera elementy pomocy, może się ograniczyć do zbadania jego ogólnych cech bez obowiązku badania każdego szczególnego przypadku jego zastosowania.
(por. pkt 142)
7. Biorąc pod uwagę obowiązkowy charakter kontroli pomocy państwa sprawowanej przez Komisję na mocy art. 88 WE, przedsiębiorstwa będące beneficjentami pomocy mogą co do zasady powoływać się na uzasadnione oczekiwania co do prawidłowości tej pomocy tylko wówczas, gdy taka pomoc została przyznana zgodnie z procedurą przewidzianą w tym postanowieniu. Staranny uczestnik obrotu gospodarczego powinien bowiem być zazwyczaj w stanie upewnić się, że ta procedura została zachowana, nawet jeśli za bezprawny charakter decyzji o przyznaniu pomocy odpowiedzialne jest zainteresowane państwo ze względu na to, iż odwołanie pomocy jest sprzeczne z zasadą dobrej wiary.
Jeśli beneficjent pomocy uzna, iż zachodzą nadzwyczajne okoliczności, na których mógł on oprzeć swe uzasadnione oczekiwania co do zgodności pomocy z prawem, dokonanie oceny tych nadzwyczajnych okoliczności należy do sądu krajowego, przed którym zawisł dany spór, po ewentualnym zadaniu przez ten sąd Trybunałowi pytań prejudycjalnych w przedmiocie wykładni.
(por. pkt 154, 155)