WYROK TRYBUNAŁU (dziesiąta izba)
z dnia 19 marca 2020 r.(*)
[Tekst sprostowany postanowieniem z dnia 14 maja 2020 r.]
Odesłanie prejudycjalne – Rozporządzenie (WE) nr 1370/2007 – Usługi publiczne w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego – Artykuł 8 – Przepisy przejściowe – Artykuł 8 ust. 3 – Wygaśnięcie umów o świadczenie usług publicznych – Obliczenie maksymalnego okresu trwania umów ustalonego na 30 lat – Ustalenie daty, od której rozpoczyna się bieg maksymalnego okresu 30 lat
W sprawie C‑45/19
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Juzgado de lo Contencioso-Administrativo n° 2 A Coruña (sąd administracyjny nr 2 w La Coruñi, Hiszpania) postanowieniem z dnia 12 grudnia 2018 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 24 stycznia 2019 r., w postępowaniu:
Compañía de Tranvías de La Coruña SA
przeciwko
Ayuntamiento de A Coruña,
TRYBUNAŁ (dziesiąta izba),
w składzie: I. Jarukaitis, prezes izby, E. Juhász (sprawozdawca) i C. Lycourgos, sędziowie,
rzecznik generalny: H. Saugmandsgaard Øe,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Compañía de Tranvías de La Coruña SA – D. Rodríguez Siaba, procurador, A.M. Platas Casteleiro oraz J. Monrabà Bagan, abogados,
– [sprostowane postanowieniem z dnia 14 maja 2020 r.]: w imieniu Ayuntamiento de A Coruña – M.J. Macías Mourelle, letrada,
– w imieniu rządu francuskiego – P. Dodeller oraz E. de Moustier, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – W. Mölls, G. Gattinara oraz J. Rius, w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 8 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczącego usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 (Dz.U. 2007, L 315, s. 1).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Compañía de Tranvías de La Coruña SA (zwaną dalej „Compañía de Tranvías”) a Ayuntamiento de A Coruña (radą miejską La Coruñi, Hiszpania) (zwaną dalej „gminą La Coruña”) w przedmiocie wygaśnięcia umowy przewozu publicznego zawartej w wskutek bezpośredniego udzielenia zamówienia.
Ramy prawne
3 Motyw 31 rozporządzenia nr 1370/2007 brzmi następująco:
„Zważywszy, że właściwe organy i podmioty świadczące usługi publiczne będą potrzebowały czasu na dostosowanie się do przepisów niniejszego rozporządzenia, należy ustanowić przepisy przejściowe. Mając na względzie stopniowe udzielanie zamówień prowadzących do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, państwa członkowskie powinny przedstawić Komisji [Europejskiej] sprawozdanie z postępów w terminie sześciu miesięcy od upływu pierwszej połowy okresu przejściowego. Na podstawie tych sprawozdań Komisja może zaproponować odpowiednie środki”.
4 Artykuł 5 ust. 1 zdanie pierwsze tego rozporządzenia stanowi, że zamówienia na usługi publiczne udzielane są zgodnie z zasadami ustanowionymi w tym rozporządzeniu.
5 Artykuł 8 tego rozporządzenia, zatytułowany „Przepisy przejściowe”, stanowi:
„1. Zamówienia prowadzące do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych są udzielane zgodnie z zasadami określonymi w niniejszym rozporządzeniu. Jednakże zamówienia na usługi i usługi publiczne, o których mowa w dyrektywie [2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynującej procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych (Dz.U. 2004, L 134, s. 1) lub w dyrektywie [2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (Dz.U. 2004, L 134, s. 114)], w zakresie autobusowego lub tramwajowego transportu pasażerskiego są udzielane zgodnie z procedurami przewidzianymi w tych dyrektywach, o ile zamówienia takie nie są udzielane w formie koncesji na usługi zgodnie z definicją zawartą w tych dyrektywach. W przypadku gdy zamówienia mają zostać udzielone zgodnie z dyrektywami [2004/17] lub [2004/18], przepisy ust. 2–4 niniejszego artykułu nie mają zastosowania.
2. Bez uszczerbku dla ust. 3 zamówienia prowadzące do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych w zakresie transportu kolejowego i drogowego powinny być udzielane zgodne z art. 5 od dnia 3 grudnia 2019 r. W tym okresie przejściowym państwa członkowskie podejmują środki mające na celu stopniowe osiągnięcie zgodności z przepisami art. 5 w celu uniknięcia poważnych problemów strukturalnych, zwłaszcza związanych ze zdolnością przepustową w transporcie.
W okresie sześciu miesięcy od upływu pierwszej połowy okresu przejściowego państwa członkowskie przekazują Komisji sprawozdanie z postępów, ze szczególnym uwzględnieniem wdrażania stopniowego udzielania zamówień prowadzących do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych zgodnie z art. 5. Na podstawie sprawozdań z postępów przekazanych przez państwa członkowskie Komisja może zaproponować odpowiednie środki skierowane do państw członkowskich.
3. Przy stosowaniu ust. 2 nie uwzględnia się zamówień prowadzących do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych udzielonych zgodnie z prawem wspólnotowym i prawem krajowym:
a) przed dniem 26 lipca 2000 r. na podstawie procedury przetargowej zapewniającej uczciwą konkurencję;
b) przed dniem 26 lipca 2000 r. na podstawie procedury innej niż procedura przetargowa zapewniająca uczciwą konkurencję;
c) po dniu 26 lipca 2000 r. i przed dniem 3 grudnia 2009 r. na podstawie procedury przetargowej zapewniającej uczciwą konkurencję;
d) po dniu 26 lipca 2000 r. i przed dniem 3 grudnia 2009 r. na podstawie procedury innej niż procedura przetargowa zapewniająca uczciwą konkurencję.
Umowy, o których mowa w lit. a), mogą obowiązywać do czasu ich wygaśnięcia. Umowy, o których mowa w lit. b) i c), mogą obowiązywać do czasu ich wygaśnięcia, lecz nie dłużej niż przez okres 30 lat. Umowy, o których mowa w lit. d), mogą obowiązywać aż do ich wygaśnięcia, o ile zawarte są na czas określony porównywalny z okresami obowiązywania określonymi w art. 4.
Umowy o świadczenie usług publicznych mogą obowiązywać aż do wygaśnięcia, jeżeli ich rozwiązanie pociągnęłoby za sobą niepożądane skutki prawne lub gospodarcze i o ile Komisja wyraziła na to zgodę.
[…]”.
6 Na podstawie art. 12 rozporządzenia nr 1370/2007 weszło ono w życie w dniu 3 grudnia 2009 r.
7 Rozporządzenie nr 1370/2007 zostało zmienione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2338 z dnia 14 grudnia 2016 r. (Dz.U. 2016, L 354, s. 22), które weszło w życie w dniu 24 grudnia 2017 r. W świetle okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym w niniejszym sporze znajduje zastosowanie rozporządzenie nr 1370/2007 w brzmieniu sprzed zmiany wprowadzonej rozporządzeniem 2016/2338.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
8 W dniu 1 grudnia 1986 r. gmina La Coruña zatwierdziła zawarcie umowy z Compañía de Tranvías, będącą przedsiębiorstwem świadczącym usługi transportu pasażerskiego, w celu ujednolicenia w ramach jednej koncesji wszystkich miejskich linii transportu, których była właścicielem. Umowa ta, określająca na dzień 31 grudnia 2024 r. jednolity termin wygaśnięcia wszystkich rozpatrywanych usług, została podpisana w dniu 6 lutego 1987 r. przez Compañía de Tranvías i gminę La Coruña. W dniu 5 lipca 1996 r. strony te zawarły inną umowę w celu włączenia do rzeczonej umowy nowej usługi transportu publicznego tramwajowego z tą samą datą wygaśnięcia.
9 W dniu 18 października 2016 r. gmina La Coruña skierowała do Compañía de Tranvías pismo informujące, że zgodnie z rozporządzeniem nr 1370/2007 wygaśnięcie koncesji nastąpiło z mocy prawa po upływie 30 lat od udzielenia zamówienia. W dniu 2 listopada 2016 r. Compañía de Tranvías przedstawiła uwagi w przedmiocie tego pisma, w których podniosła w szczególności, że zgodnie z zasadami pewności prawa i równości maksymalny okres 30 lat określony w art. 8 rozporządzenia nr 1370/2007 należało liczyć nie od daty udzielenia zamówienia będącego przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, lecz od dnia 3 grudnia 2009 r., daty wejścia w życie tego rozporządzenia, lub od dnia 26 lipca 2000 r., daty określonej w sposób obiektywny przewidzianej we wspomnianym art. 8.
10 Posiłkowo Compañía de Tranvías podniosła, że na wypadek gdyby należało uznać, iż maksymalny okres 30 lat rozpoczyna swój bieg od momentu udzielenia zamówienia będącego przedmiotem postępowania głównego, to zmiana wprowadzona do tej umowy w 1996 r. byłaby równoznaczna z nowym udzieleniem zamówienia, tak że okres jej obowiązywania miałby trwać do 2026 r. Również posiłkowo Compañía de Tranvías podniosła, że niniejszy przypadek może być objęty zakresem art. 8 ust. 3 akapit ostatni rozporządzenia nr 1370/2007.
11 W dniu 30 listopada 2016 r. gmina La Coruña postanowiła, na podstawie art. 5 ust. 5 rozporządzenia nr 1370/2007, utrzymać koncesję na okres nie dłuższy niż dwa lata i skonsultowała się z Komisją w sprawie wniosku Compañía de Tranvías o zastosowanie wyjątku przewidzianego w art. 8 ust. 3 tego rozporządzenia w celu przedłużenia okresu obowiązywania koncesji do dnia jej wygaśnięcia.
12 W następstwie oddalenia w dniu 2 czerwca 2017 r. przez gminę La Coruña odwołania od tej decyzji w trybie administracyjnym Compañía de Tranvías wniosła do sądu odsyłającego skargę na tę decyzję w trybie sądowo-administracyjnym.
13 Uznawszy, że rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu wymaga dokonania wykładni art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 1370/2007, Juzgado de lo Contencioso-Administrativo n° 2 A Coruña (sąd administracyjny w La Coruñi, Hiszpania) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy w świetle art. 8 ust. 3 lit. b) rozporządzenia [nr 1370/2007] maksymalny czas trwania umów określony w tym przepisie na [30] lat biegnie od a) udzielenia zamówienia lub zawarcia umowy, b) wejścia w życie tego przepisu, c) dnia następującego po upływie okresu przejściowego określonego w art. 8 ust. 2 tego rozporządzenia (w dniu 3 grudnia 2019 r.) lub d) jakiejkolwiek innej daty uznanej przez Trybunał za właściwą?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
14 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału z wymogu jednolitego stosowania prawa Unii oraz zasady równego traktowania wynika, że treść przepisu prawa Unii, który nie zawiera wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich dla celów ustalenia jego znaczenia i zakresu, powinna zwykle w całej Unii Europejskiej być przedmiotem autonomicznej i jednolitej wykładni, którą należy ustalić z uwzględnieniem nie tylko brzmienia tego przepisu, ale również kontekstu tego przepisu oraz celu danego uregulowania (wyrok z dnia 23 maja 2019 r., WB, C‑658/17, EU:C:2019:444, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).
15 Zgodnie z art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia nr 1370/2007 umowy, o których mowa w art. 8 ust. 3 akapit pierwszy lit. b) i c) tego rozporządzenia, „mogą obowiązywać do czasu ich wygaśnięcia, lecz nie dłużej niż przez okres 30 lat”.
16 W niniejszej sprawie bezsporne jest, że rozpatrywana w postępowaniu głównym umowa, jako że została zawarta wskutek udzielenia zamówienia „przed dniem 26 lipca 2000 r. na podstawie procedury innej niż procedura przetargowa zapewniająca uczciwą konkurencję”, jest objęta zakresem lit. b).
17 Gmina La Coruña podnosi, że zgodnie z literalną wykładnią art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia nr 1370/2007 czas trwania każdej umowy, o której mowa w lit. b), nie może przekraczać 30 lat.
18 Prawdą jest, że przepis ten można rozumieć w ten sposób, że zawarte w nim wyrażenie „ich wygaśnięcie” determinuje zakończenie obowiązywania danych umów, a tym samym koniec obowiązywania wspomnianego przepisu można rozumieć w ten sposób, że nie pozwala ono na kontynuowanie tych umów po upływie 30 lat od ich zawarcia wskutek udzielenia zamówienia.
19 Niemniej jednak brzmienie art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia nr 1370/2007 nie uściśla wyraźnie momentu rozpoczęcia biegu, od którego należy liczyć maksymalny okres 30 lat.
20 W tym względzie należy zauważyć w pierwszej kolejności, że wykładnia tego przepisu, zgodnie z którą początek biegu ustalonego w nim maksymalnego okresu 30 lat odpowiada dacie udzielenia zamówienia i zawarcia umowy na świadczenie usług publicznych, oznaczałaby, iż przepis ten uniemożliwia, by umowy, o których mowa w tym przepisie, były zawierane na okres przekraczający 30 lat.
21 Tymczasem, po pierwsze, taka wykładnia mogłaby doprowadzić, jak zauważa Komisja, do tego, że poprzez jego wejście w życie rozporządzenie to rozwiązuje z mocą wsteczną, przed wejściem w życie, umowy o świadczenie usług publicznych zawarte zgodnie z prawem na długo przed dniem 3 grudnia 1979 r. i przewidujące okres ponad 30 lat, co byłoby sprzeczne z zasadą pewności prawa.
22 Po drugie, w przypadku umów o świadczenie usług publicznych, które obowiązują w chwili wejścia w życie rozporządzenia nr 1370/2007, taka wykładnia mogłaby prowadzić do sytuacji, w której okres przejściowy byłby minimalny lub bardzo ograniczony, wbrew celowi art. 8 rozporządzenia nr 1370/2007 przypomnianemu w motywie 31 i polegającemu na przyznaniu właściwym organom i podmiotom świadczącym usługi publiczne odpowiedniego okresu przejściowego na dostosowanie się do przepisów tego rozporządzenia.
23 Ponadto w takich sytuacjach właściwy organ korzystający z systemu przejściowego przewidzianego w art. 8 ust. 2 rozporządzenia nr 1370/2007 mógłby bezpośrednio, bez podlegania obowiązkom przewidzianym w art. 5 tego rozporządzenia, zawrzeć umowę o świadczenie usług publicznych na okres dziesięciu lat zgodnie z art. 4 ust. 3 tego rozporządzenia. Dowodziłoby to niespójności systemu przejściowego przewidzianego w rozporządzeniu nr 1370/2007.
24 W drugiej kolejności art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia nr 1370/2007 nie może być również interpretowany w ten sposób, że maksymalny okres 30 lat zaczyna swój bieg od dnia następującego po upływie okresu przejściowego określonego w art. 8 ust. 2 tego rozporządzenia. Należy bowiem przypomnieć, z jednej strony, że rzeczony ust. 2 rozpoczyna się wyrażeniem „[b]ez uszczerbku dla ust. 3”, a z drugiej, że na początku tego ust. 3 stwierdza się, że przy stosowaniu rzeczonego ust. 2 nie uwzględnia się zamówień prowadzących do zawarcia umów o świadczenie usług publicznych wskazanych w lit. a)–d) rzeczonego ust. 3.
25 Wynika z tego, że okresy przejściowe przewidziane w art. 8 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1370/2007 mają zastosowanie niezależnie od siebie.
26 W świetle powyższego należy stwierdzić w trzeciej kolejności, że aby zachować skuteczność (effet utile) szczególnego okresu przejściowego przewidzianego w art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia nr 1370/2007, maksymalny okres 30 lat, o którym mowa w tym przepisie, powinien rozpocząć swój bieg w dniu wejścia w życie tego rozporządzenia. Taka data pozwala ponadto ustalić ostateczny termin identyczny dla wszystkich nadal obowiązujących umów pod koniec tego okresu przejściowego, zrównując ze sobą właściwe organy i zainteresowane podmioty gospodarcze.
27 W świetle powyższych rozważań na zadane pytanie należy odpowiedzieć, iż art. 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia nr 1370/2007 należy interpretować w ten sposób, że maksymalny okres 30 lat przewidziany w tym przepisie w odniesieniu do umów, o których mowa w art. 8 ust. 3 akapit pierwszy lit. b) tego rozporządzenia, rozpoczyna swój bieg w dniu wejścia w życie wspomnianego rozporządzenia.
W przedmiocie kosztów
28 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (dziesiąta izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 8 ust. 3 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczącego usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 należy interpretować w ten sposób, że maksymalny okres 30 lat przewidziany w tym przepisie w odniesieniu do umów, o których mowa w art. 8 ust. 3 akapit pierwszy lit. b) tego rozporządzenia, rozpoczyna swój bieg w dniu wejścia w życie wspomnianego rozporządzenia.
Podpisy