Sprawa C‑815/18
Federatie Nederlandse Vakbeweging
przeciwko
Van den Bosch Transporten B.V. i in.
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Hoge Raad der Nederlanden)
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 1 grudnia 2020 r.
Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 96/71/WE – Artykuł 1 ust. 1 i 3 oraz art. 2 ust. 1 – Delegowanie pracowników w ramach świadczenia usług – Kierowcy ciężarówek w transporcie międzynarodowym – Zakres stosowania – Pojęcie „pracownika delegowanego” – Przewozy kabotażowe – Artykuł ust. 1, 3 i 8 – Artykuł 56 TFUE – Swoboda świadczenia usług – Umowy zbiorowe uznane za powszechnie stosowane
1. Swoboda świadczenia usług – Delegowanie pracowników w ramach świadczenia usług – Dyrektywa 96/71 – Zakres stosowania – Transnarodowe świadczenie usług w sektorze transportu drogowego – Objęcie zakresem stosowania – Podstawa prawna niezawierająca przepisów dotyczących transportu – Brak związku ze sprawą
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 96/71, motyw 4, art. 1 ust. 1,3, art. 2 ust. 1)
(zob. pkt 31–34, 38, 40, 41; pkt 1 sentencji)
2. Swoboda świadczenia usług – Delegowanie pracowników w ramach świadczenia usług – Dyrektywa 96/71 – Pracownik delegowany – Pojęcie – Kierowcy ciężarówek w transporcie międzynarodowym – Umowa czarteru między przedsiębiorstwem zatrudniającym tych kierowców mającym siedzibą w jednym państwie członkowskim a przedsiębiorstwem znajdującym się w innym państwie członkowskim – Włączenie – Warunek – Istnienie wystarczającego związku z danym terytorium – Instrukcje związane z zadaniami – Rozpoczęcie lub zakończenie tych zadań w siedzibie tego drugiego przedsiębiorstwa – Istnienie powiązania w ramach grupy pomiędzy przedsiębiorstwami będącymi stronami umowy wynajmu pracowników – Brak związku ze sprawą
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 96/71, art. 1 ust. 1, 3, art. 2 ust. 1)
(zob. pkt 45, 46, 49–52, 56, 57; pkt 2, 3 sentencji)
3. Swoboda świadczenia usług – Delegowanie pracowników w ramach świadczenia usług – Dyrektywa 96/71 – Pracownik delegowany – Pojęcie – Kierowcy ciężarówek w transporcie międzynarodowym – Umowa czarteru między przedsiębiorstwem zatrudniającym tych kierowców mającym siedzibą w jednym państwie członkowskim a przedsiębiorstwem znajdującym się w innym państwie członkowskim – Przewóz kabotażowy na terytorium państwa członkowskiego innego niż państwo członkowskie wykonywania zwyczajowej pracy – Włączenie – Czas trwania przewozu kabotażowego – Brak związku ze sprawą
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 96/71, art. 1 ust. 1, 3, art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 3)
(zob. pkt 62–65; pkt 4 sentencji)
4. Swoboda świadczenia usług – Delegowanie pracowników w ramach świadczenia usług – Dyrektywa 96/71 – Umowa zbiorowa uznana za powszechnie stosowaną – Pojęcie – Ocena w świetle właściwego prawa krajowego – Umowa zbiorowa, która nie została uznana za powszechnie stosowaną, lecz której przestrzeganie jest warunkiem wyłączenia stosowania umowy uznanej za powszechnie stosowaną – Przepisy dwóch identycznych co do istoty umów zbiorowych – Włączenie
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 96/71, art. 3 ust. 1, 8)
(zob. pkt 69, 70, 72; pkt 5 sentencji)
Streszczenie
Dyrektywa dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług ma zastosowanie do transnarodowego świadczenia usług w sektorze transportu drogowego
Pracownicy pochodzący z Niemiec i Węgier byli zatrudnieni jako kierowcy w ramach umów czarteru dotyczących przewozu międzynarodowego, zawartych między przedsiębiorstwem transportowym, którego siedziba znajduje się w Erp (Niderlandy), Van den Bosch Transporten BV, a dwiema spółkami siostrzanymi, jedną spółką prawa niemieckiego i drugą spółką prawa węgierskiego, należącymi do tej samej grupy, z którymi powiązani byli ci kierowcy. Co do zasady w okresie, którego dotyczy niniejsza sprawa czarter odbywał się z Erp, gdzie kończyły się przejazdy, lecz większość przewozów wykonywanych na podstawie przedmiotowych umów czarterowych odbywała się poza terytorium Niderlandów. Van den Bosch Transporten, jako członek niderlandzkiego stowarzyszenia transportu towarowego, była objęta właściwym dla tego sektora układem zbiorowym pracy (zwanym dalej „CCT »transport towarowy«”), zawartym pomiędzy tym stowarzyszeniem a Federatie Nederlandse Vakbeweging (niderlandzką federacją związków zawodowych, zwaną dalej „FNV”). Drugi układ zbiorowy pracy, mający zastosowanie w szczególności w sektorze zarobkowego towarowego transportu drogowego i którego postanowienia były co do istoty identyczne z postanowieniami CCT „transport towarowy” był w odróżnieniu od tego pierwszego układu uznany za powszechnie stosowany. Jednakże na mocy prawa krajowego przedsiębiorstwa objęte CCT „transport towarowy” były wyłączone ze stosowania tego drugiego układu, pod warunkiem przestrzegania pierwszego układu.
Zdaniem FNV, w sytuacji gdy Van den Bosch Transporten korzystała z usług kierowców pochodzących z Niemiec i z Węgier, powinna ona była stosować wobec nich podstawowe warunki pracy zawarte w CCT „transport towarowy”, jako do pracowników delegowanych w rozumieniu dyrektywy dotyczącej delegowania pracowników(1). Jako że podstawowe warunki pracy ustanowione w tej umowie nie zostały zastosowane do tych kierowców, FNV wniosła powództwo przeciwko trzem przedsiębiorstwom transportowym, które zostało uwzględnione w pierwszej instancji wyrokiem wstępnym. Wyrok ten został jednak uchylony w postępowaniu apelacyjnym. Sąd apelacyjny uznał w szczególności, że przedmiotowe czartery nie wchodzą w zakres stosowania dyrektywy dotyczącej delegowania pracowników, gdyż dyrektywa ta dotyczy jedynie czarterów wykonywanych, przynajmniej głównie, „na terytorium” innego państwa członkowskiego.
W tym kontekście Hoge Raad der Nederlanden (sąd najwyższy Niderlandów), do którego FNV wniosła odwołanie, skierował do Trybunału szereg pytań prejudycjalnych dotyczących zasadniczo przesłanek, na podstawie których można stwierdzić, że doszło do delegowania pracowników „na terytorium innego państwa członkowskiego” w sektorze międzynarodowego transportu drogowego.
Ocena Trybunału
Trybunał, orzekający w składzie wielkiej izby, wskazuje przede wszystkim, że dyrektywa dotycząca delegowania pracowników ma zastosowanie do transnarodowego świadczenia usług w sektorze transportu drogowego. Dyrektywa ta ma bowiem co do zasady zastosowanie do każdego transnarodowego świadczenia usług obejmującego delegowanie pracowników, niezależnie od danego sektora gospodarki, a w odróżnieniu od klasycznego instrumentu liberalizacji realizuje szereg celów związanych z koniecznością wspierania transnarodowego świadczenia usług przy jednoczesnym zapewnieniu uczciwej konkurencji i zapewnieniu poszanowania praw pracowników. Okoliczność, że podstawa prawna wspomnianej dyrektywy nie zawiera przepisów dotyczących transportu, nie może zatem wykluczać z jej zakresu stosowania transnarodowego świadczenia usług w sektorze transportu drogowego, w szczególności towarów.
Następnie, jeśli chodzi o status delegowanych kierowców, o których mowa, Trybunał przypomina, że aby dany pracownik został uznany za delegowanego „na terytorium innego państwa członkowskiego”, wykonywanie jego pracy musi wykazywać wystarczający związek z tym terytorium. Istnienie takiego związku jest ustalane w ramach całościowej oceny elementów takich jak charakter czynności wykonywanych przez danego pracownika na rzeczonym terytorium, stopień powiązania czynności tego pracownika z terytorium każdego państwa członkowskiego, w którym pracownik ten wykonuje pracę, a także udział, jaki te czynności stanowią w całości usługi transportowej.
W szczególności okoliczność, że kierowca ciężarówki w transporcie międzynarodowym, który został przekazany przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w jednym państwie członkowskim do dyspozycji przedsiębiorstwa mającego siedzibę w innym państwie członkowskim, otrzymuje instrukcje związane z jego zadaniami, rozpoczyna lub kończy te zadania w siedzibie tego drugiego przedsiębiorstwa, nie wystarczy sama w sobie, by uznać, że kierowca ten został delegowany na terytorium tego innego państwa członkowskiego, jeżeli wykonywanie pracy przez tego kierowcę nie wykazuje, na podstawie innych czynników, wystarczającego związku z tym terytorium.
Trybunał uściśla ponadto, że istnienie powiązania w ramach grupy pomiędzy przedsiębiorstwami będącymi stronami umowy wynajmu pracowników nie może jako takie definiować stopnia powiązania wykonywania pracy z terytorium państwa członkowskiego, do którego dany pracownik jest wysyłany. W związku z tym istnienie takiego związku nie ma znaczenia dla oceny czy nastąpiło delegowanie pracowników.
W odniesieniu do szczególnego przypadku przewozu kabotażowego, do którego ma zastosowanie dyrektywa w sprawie delegowania pracowników, jak podkreślono w rozporządzeniu dotyczącym międzynarodowych przewozów drogowych(2), Trybunał zauważa, że przewóz ten odbywa się w całości na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego, co pozwala uznać, że wykonywanie pracy przez kierowcę w ramach takich operacji pozostaje w wystarczającym związku z tym terytorium. Czas trwania przewozu kabotażowego jest bez znaczenia dla oceny czy nastąpiło takie delegowanie, bez uszczerbku dla przysługującej państwom członkowskim na mocy tej dyrektywy możliwości niestosowania niektórych jej przepisów, w szczególności w odniesieniu do stawek płacy minimalnej, jeżeli okres delegowania nie przekracza jednego miesiąca.
Wreszcie Trybunał przypomina, że w przypadku delegowania pracowników państwa członkowskie powinny na mocy tej dyrektywy czuwać nad tym, aby przedsiębiorstwa, o których mowa gwarantowały pracownikom delegowanym na ich terytorium określone warunki zatrudnienia, ustalane w szczególności przez umowy zbiorowe uznane za powszechnie stosowane, a mianowicie takie, które powinny być przestrzegane przez wszystkie przedsiębiorstwa w danym obszarze geograficznym, zawodzie lub przemyśle. Kwestię tego, czy dana umowa zbiorowa została uznana za powszechnie stosowaną, należy oceniać w świetle właściwego prawa krajowego. Trybunał uściśla jednak, że pojęcie to obejmuje również układ zbiorowy pracy, który nie został uznany za powszechnie stosowany, lecz którego przestrzeganie jest warunkiem, w odniesieniu do przedsiębiorstw nim objętych, wyłączenia stosowania innego układu zbiorowego pracy, który jako taki został uznany za powszechnie stosowany i którego postanowienia są co do istoty identyczne z postanowieniami tego innego układu zbiorowego pracy.