Sprawa T‑422/10
(publikacja fragmentów)
Trafilerie Meridionali SpA
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek stali sprężającej – Ustalanie cen, podział rynku i wymiana szczególnie chronionych informacji handlowych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 WE – Jednolite, złożone i ciągłe naruszenie – Proporcjonalność – Zasada indywidualizacji kar – Nieograniczone prawo orzekania
Streszczenie – wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 15 lipca 2015 r.
1. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Zakres ciężaru dowodu – Stopień dokładności wymagany od dowodów przyjętych przez Komisję – Łańcuch poszlak – Kontrola sądowa – Zakres – Decyzja utrzymująca wątpliwości po stronie sądu – Poszanowanie zasady domniemania niewinności
(art. 101 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 48 ust. 1; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 2)
2. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Zakaz – Naruszenia – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie – Przypisanie przedsiębiorstwu odpowiedzialności za całość naruszenia bez względu na jego ograniczoną rolę – Dopuszczalność – Uwzględnienie przy ocenie wagi naruszenia i przy ustalaniu kwoty grzywny
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53)
3. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uczestniczenie w spotkaniach mających cel antykonkurencyjny – Okoliczność umożliwiająca stwierdzenie, w braku zdystansowania się od podjętych decyzji, że przedsiębiorstwo bierze udział w porozumieniu wynikającym z wcześniejszego spotkania – Spoczywający na Komisji ciężar udowodnienia uczestnictwa w spotkaniach – Brak dowodu na uczestnictwo przedsiębiorstwa w spotkaniach odbywających się w pewnym przedziale czasu trwania naruszenia – Konsekwencje
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53)
4. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Ustalenie kwoty podstawowej – Waga naruszenia – Waga uczestnictwa każdego przedsiębiorstwa – Rozróżnienie – Kartel składający się z kilku części
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
5. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca jednolite naruszenie – Spoczywający na Komisji ciężar dowodu udziału przedsiębiorstwa – Niewystarczające dowody
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53)
6. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności łagodzące – Charakter informacyjny okoliczności figurujących w wytycznych
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29)
7. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne – Indywidualizacja kary na różnych etapach ustalania kwoty – Obowiązek uwzględnienia wszystkich istotnych okoliczności – Kontrola sądowa
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29)
8. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Okoliczności łagodzące – Naruszenie popełnione przez niedbalstwo – Dowody niewystarczające do obalenia domniemania
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29)
9. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Dostosowanie kwoty podstawowej – Zdolność płatnicza – Obowiązek uwzględnienia deficytowej sytuacji finansowej danego przedsiębiorstwa – Brak – Rzeczywista zdolność płatnicza przedsiębiorstwa w określonym kontekście społecznym i gospodarczym – Uwzględnienie – Przesłanki – Uwzględnienie zasad proporcjonalności i równego traktowania
(art. 101 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 35)
10. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Ocena zdolności płatniczej ukaranych przedsiębiorstw
(art. 101 TFUE, 261 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31)
11. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Obniżenie kwoty grzywny nałożonej z naruszeniem zasady proporcjonalności – Uwzględnienie zasady indywidualizacji kar
(art. 101 TFUE, 261 TFUE; porozumienie EOG, art. 53; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 3, art. 31)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 88–90)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 91–96)
3. Do udowodnienia w sposób wymagany prawem udziału przedsiębiorstwa w kartelu antykonkurencyjnym jest wystarczające, by Komisja wykazała, iż przedsiębiorstwo to uczestniczyło w spotkaniach, w trakcie których zawarte zostały porozumienia o charakterze antykonkurencyjnym i nie sprzeciwiło się temu w jednoznaczny sposób. Jeśli uczestnictwo w tego rodzaju spotkaniach zostanie ustalone, to na owym przedsiębiorstwie spoczywa obowiązek przedstawienia dowodów, które mogą świadczyć o tym, że jego udziałowi w tych spotkaniach w najmniejszym stopniu nie przyświecał cel antykonkurencyjny, a to poprzez wykazanie, że poinformowało ono swoich konkurentów o tym, iż uczestniczy w tych spotkaniach w innym aniżeli oni celu.
W tym względzie wymóg zdystansowania się w przypadku udziału w spotkaniu opiera się na założeniu, że Komisja, aby udowodnić w sposób wymagany prawem udział danego przedsiębiorstwa w kartelu, wykazuje jego uczestnictwo w spotkaniach, podczas których zostały zawarte porozumienia o charakterze antykonkurencyjnym, którym to przedsiębiorstwo wyraźnie się nie sprzeciwiło.
W konsekwencji w przypadku przedsiębiorstwa, które uczestniczyło w kartelu w ciągu kilku lat, jeśli nie zostanie udowodnione w sposób wymagany prawem, że to przedsiębiorstwo uczestniczyło, czy to bezpośrednio, czy pośrednio, w spotkaniach w okresie około dziewięciu miesięcy, tak że inni członkowie kartelu nie mieli dokładnych informacji na temat jego zachowania na rynku w tym okresie, Komisja nie może uznać, że przedsiębiorstwo to uczestniczyło w tym okresie w praktykach antykonkurencyjnych.
(por. pkt 97, 295–297)
4. W zakresie sankcji nakładanych za naruszenie prawa konkurencji w dziedzinie karteli, stwierdziwszy istnienie jednolitego naruszenia i zidentyfikowawszy jego uczestników, Komisja w celu nałożenia grzywien ma obowiązek zbadać wagę uczestnictwa każdego z uczestników kartelu w naruszeniu. Wynika to między innymi z wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003, które przewidują tak odmienne traktowanie w zakresie wyjściowej kwoty grzywien (wyjściowa kwota szczególna), jak i uwzględnienie okoliczności obciążających i łagodzących, pozwalających na zmianę kwoty grzywny, w szczególności w zależności od odgrywanej przez dane przedsiębiorstwo w ramach realizacji naruszenia aktywnej bądź pasywnej roli.
W każdym razie niedopuszczalne jest zastosowanie wobec przedsiębiorstwa grzywny, której kwota została obliczona na podstawie jego udziału w porozumieniu, za które nie jest odpowiedzialne. Podobnie przedsiębiorstwo ponosi odpowiedzialność wyłącznie za naruszenie, które mu się zarzuca.
Sankcje powinny więc być określane w sposób indywidualny w ten sposób, że powinny się odnosić do zachowań i do cech właściwych danym przedsiębiorstwom. Taka indywidualizacja sankcji jest konieczna tym bardziej gdy chodzi o naruszenie złożone obejmujące szereg porozumień i uzgodnionych praktyk przedsiębiorstw o sprzecznych interesach handlowych przez bardzo długi okres czasu, a udział jednego z tych przedsiębiorstw w kartelu różni się pod wieloma względami od sytuacji głównych uczestników zgromadzonych w kartelu. W tym względzie przedsiębiorstwo, którego odpowiedzialność za udział w wielu częściach składowych kartelu została ustalona, przyczynia się bardziej do skuteczności i wagi tego porozumienia niż sprawca zaangażowany jedynie w jedną część kartelu. Pierwsze z przedsiębiorstw dopuszcza się więc naruszenia cięższego niż to popełnione przez drugie z nich. Zatem uczestnictwo przedsiębiorstwa jedynie w krajowej części kartelu jest z definicji mniej poważne niż udział przedsiębiorstwa, które uczestniczyło nie tylko w krajowej części kartelu, lecz także w jego aspekcie zewnętrznym.
(por. pkt 99–103, 148, 314)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 115, 132, 133, 135, 144, 175, 194)
6. Wykaz okoliczności łagodzących wskazanych w pkt 29 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 nie jest wyczerpujący, jak wynika to z faktu, iż wykaz ów poprzedza wyrażenie „takie jak”.
(por. pkt 313)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 315–329)
8. W zakresie sankcji nakładanych za naruszenie prawa konkurencji w dziedzinie karteli, zgodnie z pkt 29 tiret drugie wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 Komisja może na podstawie okoliczności łagodzących obniżyć kwotę podstawową grzywny z uwagi na dostarczenie przez dane przedsiębiorstwo dowodu, że naruszenie przepisów spowodowane było zaniedbaniem.
W tym względzie uczestnictwo przedsiębiorstwa nie może być wynikiem niedbalstwa, lecz jest skutkiem jego zamierzonego działania, jeśli z informacji przekazanych przez innych członków kartelu wynika, że przedsiębiorstwo to chciało się przyłączyć do spotkania. Podobnie jego charakter małego przedsiębiorstwa rodzinnego, które prowadzi sprzedaż swych produktów tylko na rynku krajowym i nie prowadzi działalności wywozowej, ograniczone znaczenie jego udziału rynkowego, brak wewnętrznej służby prawnej lub podnoszona nieznajomość reguł prawa konkurencji, czy też szczególne cechy jego uczestnictwa w kartelu, nie stanowią okoliczności, za pomocą których można wykazać, że jego dołączenie do kartelu, opuszczenie go i ponownie doń wstąpienie było nieumyślne.
(por. pkt 335–337)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 356–365, 373–376, 383, 392)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 366–371)
11. W dziedzinie prawa konkurencji obok zwykłej kontroli zgodności kary z prawem, która pozwala jedynie na oddalenie skargi o stwierdzenie nieważności lub stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu, nieograniczone prawo orzekania przyznane sądowi Unii na podstawie art. 261 TFUE w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 uprawnia go do zastąpienia jego oceną oceny dokonanej przez Komisję, a w konsekwencji do zmiany zaskarżonego aktu, nawet jeżeli nie stwierdza jego nieważności, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności faktycznych, zmieniając w szczególności wysokość grzywny, w przypadku gdy ta kwestia zostaje mu przedłożona do rozważenia.
W tym względzie ustalenie grzywny przez sądy Unii nie jest ścisłym działaniem arytmetycznym. Ponadto sąd Unii nie jest związany obliczeniami Komisji ani jej wytycznymi, kiedy wykonuje nieograniczone prawo orzekania, lecz przeprowadzić własną ocenę, uwzględniając wszystkie okoliczności danego przypadku.
Zatem z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 wynika, że przy określaniu kwoty grzywny mającej stanowić karę za uczestnictwo w jednolitym naruszeniu należy uwzględnić, oprócz wagi naruszenia, również okres jego trwania, zaś z zasady indywidualizacji kar wynika, iż sankcja powinna uwzględniać sytuację każdego sprawcy w odniesieniu do naruszenia. W szczególności należy tak uczynić w przypadku naruszenia złożonego i długotrwałego, które charakteryzuje różnorodność uczestników.
(por. pkt 394, 398, 399)