Sprawa C‑720/20
RO
przeciwko
Bundesrepublik Deutschland
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Verwaltungsgericht Cottbus)
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 1 sierpnia 2022 r.
Odesłanie prejudycjalne – Wspólna polityka w dziedzinie azylu – Kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Rozporządzenie (UE) nr 604/2013 (Dublin III) – Wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej złożony przez małoletniego w państwie członkowskim jego urodzenia – Rodzice tego małoletniego, którzy wcześniej uzyskali status uchodźcy w innym państwie członkowskim – Artykuł 3 ust. 2 – Artykuł 9 – Artykuł 20 ust. 3 – Dyrektywa 2013/32/UE – Artykuł 33 ust. 2 lit. a) – Dopuszczalność wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i odpowiedzialność za jego rozpatrzenie
1. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Rozporządzenie nr 604/2013 – Procedury przejęcia i wtórnego przejęcia – Małoletnie dziecko wnioskodawcy – Nieodłączny charakter sytuacji małoletniego od sytuacji członka jego rodziny – Zastosowanie w drodze analogii do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego przez małoletniego, którego rodzicom przyznano już ochronę międzynarodową w innym państwie, w państwie jego urodzenia – Niedopuszczalność
[rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 604/2013, art. 2 lit. c), f), art. 3 ust. 2, art. 9, art. 20 ust. 3]
(zob. pkt 32, 34, 39–42, 44, 45; pkt 1 sentencji)
2. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Procedura rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Wniosek, który może zostać uznany przez państwa członkowskie za niedopuszczalny – Podstawa – Uprzednie udzielenie ochrony międzynarodowej przez inne państwo członkowskie – Zastosowanie w drodze analogii do wniosku złożonego przez małoletniego, który sam nie jest beneficjentem ochrony międzynarodowej w innym państwie członkowski, lecz takimi beneficjentami są jego rodzice – Niedopuszczalność
[dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, art. 33 ust. 2 lit. a)]
(zob. pkt 51–55; pkt 2 sentencji)
Streszczenie
Skarżąca, obywatelka Federacji Rosyjskiej, urodziła się w Niemczech w 2015 r. W marcu 2012 r. jej rodzice i pięcioro rodzeństwa, będących również obywatelami rosyjskimi, uzyskali status uchodźcy w Polsce. W grudniu 2012 r. opuścili Polskę, udając się do Niemiec, gdzie złożyli wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej. Rzeczpospolita Polska odmówiła nadania dalszego biegu wnioskowi organów niemieckich o wtórne przejęcie tych osób z tego powodu, że osobom tym przyznano już ochronę międzynarodową na jej terytorium W konsekwencji organy niemieckie odrzuciły wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej jako niedopuszczalne ze względu na status uchodźcy, który osoby te uzyskały już w Polsce. Rodzina skarżącej nadal przebywała jednak na terytorium Niemiec.
W marcu 2018 r. skarżąca złożyła do władz niemieckich wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Wniosek ten został odrzucony jako niedopuszczalny, w szczególności na podstawie rozporządzenia Dublin III(1).
Sąd odsyłający, do którego wniesiono skargę na tę ostatnią decyzję o odrzuceniu wniosku, ma wątpliwości co do tego, czy Republika Federalna Niemiec jest państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku skarżącej, a jeśli tak, to czy to państwo członkowskie jest uprawnione do odrzucenia tego wniosku jako niedopuszczalnego na mocy dyrektywy „w sprawie procedur”(2).
W szczególności sąd ten zastanawia się nad zastosowaniem do sytuacji skarżącej w drodze analogii niektórych przepisów rozporządzenia Dublin III i dyrektywy „w sprawie procedur”. W tym względzie sąd odsyłający dąży do ustalenia, po pierwsze, czy – w celu zapobiegania wtórnym przepływom osób ubiegających się o ochronę międzynarodową – art. 20 ust. 3 rozporządzenia Dublin III, dotyczący w szczególności sytuacji dzieci urodzonych po przybyciu osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową(3), ma zastosowanie do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego przez małoletniego w państwie członkowskim jego urodzenia, jeżeli jego rodzicom przyznano już ochronę międzynarodową w innym państwie członkowskim. Po drugie, sąd ten zmierza do ustalenia, czy art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy „w sprawie procedur”(4) ma zastosowanie do małoletniego, którego rodzicom przyznano ochronę międzynarodową w innym państwie członkowskim, jednak on sam jej nie uzyskał.
Trybunał, orzekający w składzie wielkiej izby, udzielił na te pytania odpowiedzi przeczącej. W swoim wyroku Trybunał wyjaśnił zakres rozporządzenia Dublin III i dyrektywy „w sprawie procedur” w kontekście wtórnych przepływów rodzin, którym przyznano już ochronę międzynarodową w jednym państwie członkowskim, do innego państwa członkowskiego, w którym urodziło się kolejne dziecko.
Ocena Trybunału
W pierwszej kolejności Trybunał zauważył, że art. 20 ust. 3 rozporządzenia Dublin III nie znajduje zastosowania w drodze analogii do sytuacji, w której małoletni i jego rodzice składają wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej w państwie członkowskim, w którym dziecko to się urodziło, mimo że rodzicom przyznano już ochronę międzynarodową w innym państwie członkowskim. Po pierwsze bowiem, przepis ten zakłada, że członkowie rodziny małoletniego nadal mają status „wnioskodawcy”, w związku z czym nie reguluje sytuacji dziecka urodzonego po uzyskaniu przez członków jego rodziny ochrony międzynarodowej w państwie członkowskim innym niż to, w którym dziecko się urodziło i zamieszkuje z rodziną. Po drugie, sytuacja małoletniego, którego członkowie rodziny są osobami ubiegającymi się o ochronę międzynarodową, i sytuacja małoletniego, którego członkowie rodziny są już beneficjentami takiej ochrony, nie są porównywalne w kontekście sytemu ustanowionego przez rozporządzenie Dublin III. Pojęcia „wnioskodawcy”(5) i „beneficjenta ochrony międzynarodowej”(6) odnoszą się bowiem do dwóch rożnych statusów prawnych regulowanych odmiennymi przepisami tego rozporządzenia. W konsekwencji zastosowanie w drodze analogii art. 20 ust. 3 do sytuacji małoletniego, którego członkowie rodziny są już beneficjentami ochrony międzynarodowej, pozbawiłoby zarówno tego małoletniego, jak i państwa członkowskiego, które udzieliło tej ochrony członkom jego rodziny, możliwości zastosowania mechanizmów przewidzianych w tym rozporządzeniu. Skutkowałoby to w szczególności tym, że wobec tego małoletniego mogłaby zostać wydana decyzja o przekazaniu bez wszczęcia wobec niego postępowania w sprawie przejęcia.
Ponadto rozporządzenie Dublin III przewiduje szczególne zasady, w przypadku gdy postępowanie wszczęte wobec członków rodziny wnioskodawcy zostało już zakończone i zezwolono im na pobyt jako beneficjentom ochrony międzynarodowej w państwie członkowskim. W szczególności art. 9 tego rozporządzenia stanowi, że w takiej sytuacji to ostatnie państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, pod warunkiem że zainteresowane osoby wyrażą taką wolę na piśmie. Prawdą jest, że warunek ten wyklucza stosowanie art. 9 w braku wyrażenia takiej woli. Sytuacja ta może wystąpić w szczególności w przypadku, gdy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej dotyczący danego małoletniego został złożony po nielegalnym wtórnym przemieszczeniu się jego rodziny z pierwszego państwa członkowskiego do państwa członkowskiego, w którym wniosek ten został złożony. Niemniej jednak okoliczność ta nie zmienia faktu, że prawodawca Unii przewidział w tym artykule przepis, który dokładnie obejmuje rozpatrywaną sytuację. Jednocześnie, mając na uwadze jasne brzmienie przywołanego art. 9, nie można odstąpić od wymogu wyrażenia woli na piśmie.
W tych okolicznościach w sytuacji, w której zainteresowane osoby nie wyraziły na piśmie woli, aby państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku małoletniego o udzielenie ochrony międzynarodowej było państwo, w którym członkowie jego rodziny uzyskali zezwolenie na pobyt jako beneficjenci ochrony międzynarodowej, ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego należy dokonać na podstawie art. 3 ust. 2 rozporządzenia Dublin III(7).
W drugiej kolejności Trybunał stwierdził, że art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy „w sprawie procedur” nie znajduje zastosowania w drodze analogii do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w państwie członkowskim przez dziecko, jeżeli to nie jemu samemu, a jego rodzicom przyznano ochronę międzynarodową w innym państwie członkowskim. W tym względzie Trybunał przypomniał, że dyrektywa ta wylicza w sposób wyczerpujący przypadki, w których państwa członkowskie mogą uznać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny. Dodatkowo przepis przewidujący te podstawy niedopuszczalności ma charakter derogacyjny względem ciążącego na państwach członkowskich obowiązku merytorycznego rozpatrywania wszystkich wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej. Z wyczerpującego i derogacyjnego charakteru tego przepisu wynika, że powinien on podlegać wykładni ścisłej, a zatem nie można go stosować do sytuacji, która nie odpowiada jego brzmieniu. Zakres stosowania ratione personae owego przepisu nie może w konsekwencji rozciągać się na osobę ubiegającą się o ochronę międzynarodową, która sama nie uzyskała takiej ochrony.