WYROK SĄDU (czwarta izba)
z dnia 7 grudnia 2011 r.(*)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte wobec Iranu w celu przeciwdziałania rozprzestrzenieniu broni jądrowej – Zamrożenie funduszy – Skarga o stwierdzenie nieważności – Obowiązek uzasadnienia – Postępowanie zaoczne – Wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta – Umorzenie postępowania
W sprawie T‑562/10
HTTS Hanseatic Trade Trust & Shipping GmbH, z siedzibą w Hamburgu (Niemcy), reprezentowana przez adwokatów J. Kienzlego oraz M. Schlingmanna,
strona skarżąca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez M. Bishopa oraz Z. Kupčovą, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności rozporządzenia Rady (UE) nr 961/2010 z dnia 25 października 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 423/2007 (Dz.U. L 281, s. 1) w zakresie, w jakim dotyczy ono skarżącej,
SĄD (czwarta izba),
w składzie: I. Pelikánová (sprawozdawca), prezes, K. Jürimäe i M. van der Woude, sędziowie,
sekretarz: E. Coulon,
uwzględniając procedurę pisemną,
wydaje następujący
Wyrok
Ramy prawne i okoliczności powstania sporu
1 Skarżąca, HTTS Hanseatic Trade Trust & Shipping GmbH, jest spółką niemiecką, prowadzącą działalność zarówno w charakterze maklera morskiego jak i technicznego zarządcy statków. Świadczy ona usługi, między innymi, na rzecz Linii Żeglugowych Islamskiej Republiki Iranu (zwanych dalej „IRISL”).
Środki ograniczające przyjęte wobec Islamskiej Republiki Iranu
2 Niniejsza sprawa wpisuje się w ramy środków ograniczających, ustanowionych w celu wywarcia nacisku na Islamską Republikę Iranu, aby zakończyła działania stwarzające zagrożenie rozprzestrzenianiem broni jądrowej i działania związane z rozwojem systemów przenoszenia broni jądrowej (zwane dalej „rozprzestrzenianiem broni jądrowej”).
3 W ramach Unii Europejskiej zostały uchwalone: wspólne stanowisko Rady 2007/140/WPZiB z dnia 27 lutego 2007 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. L 61, s. 49) oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 423/2007 z dnia 19 kwietnia 2007 r. dotyczące środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. L 103, s. 1).
4 Artykuł 5 ust. 1 lit. b) wspólnego stanowiska 2007/140 przewidywał zamrożenie wszelkich funduszy i zasobów gospodarczych określonych kategorii osób i podmiotów. Wykaz tych osób i podmiotów znajdował się w załączniku II do wspólnego stanowiska 2007/140.
5 Artykuł 7 ust. 2 rozporządzenia nr 423/2007 przewidywał, w zakresie kompetencji Wspólnot Europejskich, zamrożenie funduszy osób, podmiotów lub organów, uznanych przez Radę Unii Europejskiej za biorących udział w rozprzestrzenianiu broni jądrowej zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. b) wspólnego stanowiska 2007/140. Wykaz osób, podmiotów i organów, w odniesieniu do których zastosowano środek w postaci zamrożenia funduszy na podstawie art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 423/2007, stanowił załącznik V do tego aktu.
6 Wspólne stanowisko 2007/140 zostało uchylone decyzją Rady 2010/413/WPZiB z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. L 195, s. 39).
7 Artykuł 20 ust. 1 decyzji 2010/413 przewiduje zamrożenie funduszy wielu kategorii osób. Przepis ten obejmuje, między innymi, „osoby lub podmioty […], które są zaangażowane […], bezpośrednio związane z tymi działaniami lub zapewniają […] wsparcie [rozprzestrzenianiu broni jądrowej], a także osoby lub podmioty działające w ich imieniu lub pod ich kierownictwem, lub podmioty należące do nich lub przez nie kontrolowane, w tym w sposób nielegalny, […] i podmioty [IRISL] oraz podmioty do nich należące lub przez nie kierowane [lub podmioty działające w ich imieniu], wymienione w załączniku II”.
8 Rozporządzenie nr 423/2007 zostało uchylone rozporządzeniem Rady (UE) nr 961/2010 z dnia 25 października 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu (Dz.U. L 281, s. 1).
9 Zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 961/2010:
„2. Zamraża się wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze należące do osób, podmiotów i organów wyszczególnionych w załączniku VIII, jak również wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze będące w posiadaniu lub pod kontrolą tych osób, podmiotów i organów. W załączniku VIII wymieniono osoby fizyczne i prawne, podmioty i organy, które […] zgodnie z art. 20 ust. 1 lit. b) decyzji [2010/413] zostały określone jako:
a) zaangażowane w działania bezpośrednio związane z działaniami lub wspierające [rozprzestrzenianie broni jądrowej] […] lub jako podmioty będące w posiadaniu lub pod kontrolą takich osób, podmiotów lub organów, w tym w sposób nielegalny, lub działające w ich imieniu lub według ich wskazówek;
[…]
d) osoby prawne, podmioty lub organy należące do [IRISL] [lub przez nie kontrolowane]”.
10 Zgodnie z art. 36 rozporządzenia nr 961/2010:
„2. Jeżeli Rada podejmie decyzję o objęciu osoby fizycznej lub prawnej, podmiotu lub organu środkami, o których mowa w art. 16 ust. 2, wprowadza ona stosowne zmiany w załączniku VIII.
3. O swojej decyzji, wraz z uzasadnieniem umieszczenia w wykazie, Rada powiadamia daną osobę fizyczną lub prawną, podmiot lub organ, o których mowa w [ust. 2], bezpośrednio – gdy adres jest znany – albo w drodze opublikowania ogłoszenia, umożliwiając takiej osobie fizycznej lub prawnej, podmiotowi lub organowi przedstawienie uwag.
4. W przypadku przedstawienia uwag lub istotnych nowych dowodów Rada weryfikuje swoją decyzję i informuje o rezultacie daną osobę fizyczną lub prawną, podmiot lub organ”.
Środki ograniczające wobec skarżącej
11 Z chwilą uchwalenia decyzji 2010/413 w dniu 26 lipca 2010 r. nazwa skarżącej została wpisana przez Radę do wykazu osób, podmiotów lub organów zawartego w tabeli III załącznika II do omawianej decyzji.
12 W konsekwencji nazwa skarżącej znalazła się w wykazie osób, podmiotów lub organów zawartym w tabeli III załącznika V do rozporządzenia nr 423/2007, na podstawie rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 668/2010 z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie wdrożenia art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 423/2007 (Dz.U. L 195, s. 25). Uchwalenie rozporządzenia wykonawczego nr 668/2010 poskutkowało zamrożeniem funduszy i zasobów gospodarczych skarżącej.
13 Zarówno w decyzji 2010/413 jak i w rozporządzeniu wykonawczym nr 668/2010 Rada podała następujące uzasadnienie: „Działa w imieniu [Hafize Darya Shipping Lines (HDSL)] w Europie”.
14 Rada poinformowała skarżącą, pismem z dnia 28 lipca 2010 r., o wpisaniu jej nazwy do wykazu osób, podmiotów lub organów zawartego w tabeli III załącznika V do rozporządzenia nr 423/2007. Nie przedstawiła innego uzasadnienia ponad wskazane w rozporządzeniu wykonawczym nr 668/2010.
15 Pismami z dni 10 i 13 września 2010 r. skarżąca zwróciła się do Rady o ponowne rozpatrzenie decyzji o wpisaniu jej nazwy do wykazu osób, podmiotów lub organów zawartego w tabeli III załącznika V do rozporządzenia nr 423/2007.
16 Ponieważ rozporządzenie nr 423/2007 zostało uchylone rozporządzeniem nr 961/2010, nazwa skarżącej została wpisana przez Radę do pkt 26 lit. c) tabeli B załącznika VIII do tego ostatniego rozporządzenia. W rezultacie fundusze i zasoby gospodarcze skarżącej zostały zamrożone na podstawie art. 16 ust. 2 omawianego rozporządzenia.
17 Punkt 26 tabeli B załącznika VIII do rozporządzenia nr 961/2010 dotyczy IRISL. W odniesieniu do wpisania skarżącej Rada podała następujące uzasadnienie: „Jest kontrolowana przez IRISL lub działa w ich imieniu”.
18 Pismem z dnia 28 października 2010 r. Rada udzieliła odpowiedzi na pisma skarżącej z dni 10 i 13 września 2010 r., informując, że po ponownym rozpatrzeniu decyzji postanowiła oddalić wniosek skarżącej o wykreślenie jej nazwy z wykazu osób, podmiotów lub organów zawartego w załączniku VIII do rozporządzenia nr 961/2010 (zwanym dalej „spornym wykazem”). Uściśliła w tym względzie, że ponieważ akta nie zawierały nowych okoliczności uzasadniających zmianę jej stanowiska, wobec skarżącej należy w dalszym ciągu stosować środki ograniczające przewidziane w omawianym rozporządzeniu.
19 Pismem z dnia 23 listopada 2010 r. skarżąca zwróciła się do Rady o przedstawienie dowodów uzasadniających wpisanie jej nazwy do spornego wykazu. Rada nie udzieliła odpowiedzi na to pismo przed wniesieniem skargi.
Postępowanie i żądania skarżącej
20 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 16 grudnia 2010 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę. Skargę doręczono Radzie w dniu 29 grudnia 2010 r.
21 W dniu 14 marca 2011 r. Rada złożyła odpowiedź na skargę.
22 Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniach 17 marca i 4 kwietnia 2011 r., odpowiednio, Komisja Europejska i Republika Federalna Niemiec wniosły o dopuszczenie ich do sprawy w charakterze interwenientów popierających żądania Rady.
23 Ponieważ odpowiedź na skargę została złożona po terminie przewidzianym w art. 46 § 1, art. 101 § 1 i art. 102 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem, Sąd zwrócił się do skarżącej w dniu 29 marca 2011 r. o to, by przedstawiła swe uwagi na temat dalszego przebiegu postępowania. Pismem z dnia 31 marca 2011 r. skarżąca wystąpiła o wydanie wyroku zaocznego, zgodnie z art. 122 § 1 regulaminu postępowania.
24 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności rozporządzenia nr 961/2010 w zakresie, w jakim ono jej dotyczy;
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
Co do prawa
W przedmiocie wniosków o wstąpienie do sprawy w charakterze interwenienta
25 Zgodnie z art. 40 akapit czwarty statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, mającym zastosowanie do postępowania przed Sądem stosownie do art. 53 akapit pierwszy tego statutu, wniosek o wstąpienie do sprawy w charakterze interwenienta ogranicza się do poparcia żądań jednej ze stron.
26 W niniejszej sprawie Komisja oraz Republika Federalna Niemiec ubiegają się o wstąpienie do sprawy w charakterze interwenienta na poparcie żądań Rady.
27 Tymczasem w pkt 23 powyżej stwierdzono, że Rada nie złożyła odpowiedzi na skargę w wyznaczonym terminie. Z tego względu, nie przedstawiono również żądań, na których poparcie Komisja oraz Republika Federalna Niemiec mogłyby wstąpić do sprawy w charakterze interwenienta.
28 W omawianych okolicznościach należy umorzyć postępowanie w przedmiocie wniosków o wstąpienie do sprawy w charakterze interwenienta, przedstawionych przez Komisję oraz Republikę Federalną Niemiec.
Co do istoty
29 Zgodnie z art. 122 § 2 regulaminu postępowania, zadaniem Sądu jest zbadanie, czy żądania skarżącej wydają się uzasadnione.
30 Na poparcie swoich żądań skarżąca podnosi zasadniczo sześć zarzutów. Pierwszy zarzut dotyczy naruszenia obowiązku uzasadnienia. Drugi dotyczy naruszenia jej prawa do obrony, a w szczególności prawa do bycia wysłuchaną. Zarzut trzeci dotyczy naruszenia prawa do skutecznej ochrony sądowej. Zarzut czwarty wskazuje na oczywisty błąd w ocenie przy stosowaniu art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 961/2010. Zarzut piąty dotyczy naruszenia prawa do poszanowania własności. Zarzut szósty dotyczy naruszenia zasady proporcjonalności.
31 W ramach zarzutu pierwszego skarżąca podnosi, że przedstawione przez Radę uzasadnienie wpisania jej nazwy do spornego wykazu jest niewystarczające i wewnętrznie sprzeczne.
32 Obowiązek uzasadnienia niekorzystnego aktu, przewidziany przez art. 296 akapit drugi TFUE, a w szczególności w świetle rozpatrywanego wypadku, przez art. 36 ust. 3 rozporządzenia nr 961/2010, ma za zadanie, po pierwsze, zapewnić zainteresowanemu wskazówki wystarczające do ustalenia, czy akt jest zasadny lub ewentualnie, czy nie zawiera wady pozwalającej na zakwestionowanie jego ważności przed sądem Unii, a po drugie, zapewnić sądowi możliwość kontroli zgodności z prawem tego aktu. W ten sposób uregulowany obowiązek uzasadnienia stanowi istotną zasadę prawa Unii, od której można odstąpić wyłącznie z nadrzędnych względów. W związku z powyższym uzasadnienie powinno, co do zasady, być przekazane zainteresowanemu w tym samym czasie co niekorzystny dla niego akt prawny, przy czym jego brak nie może zostać usunięty w ten sposób, że zainteresowany dowie się o uzasadnieniu aktu w trakcie postępowania przed sądem Unii (zob. podobnie i analogicznie wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie T‑228/02 Organisation des Modjahedines du peuple d'Iran przeciwko Radzie, Zb.Orz. s. II‑4665, zwany dalej „wyrokiem w sprawie OMPI” pkt 138, 139 i przytoczone tam orzecznictwo).
33 Tym samym, o ile nadrzędne względy bezpieczeństwa Unii lub jej państw członkowskich lub względy dotyczące prowadzenia ich stosunków międzynarodowych nie stoją na przeszkodzie przekazaniu określonych informacji (zob. analogicznie wyrok Trybunału z dnia 3 września 2008 r. w sprawach połączonych C‑402/05 P i C‑415/05 P Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, Zb.Orz. s. I‑6351, pkt 342), Rada zobowiązana jest, na podstawie art. 36 ust. 3 rozporządzenia nr 961/2010, podać do wiadomości podmiotu, wobec którego zastosowano środek na podstawie art. 16 ust. 2 omawianego rozporządzenia, szczególne i konkretne powody, dla których uważa, że przepis ten znajduje zastosowanie wobec zainteresowanego. Należy w związku z tym wskazać okoliczności faktyczne i prawne, od których zależy prawne uzasadnienie środka, oraz względy, jakie doprowadziły do jego przyjęcia (zob. podobnie i analogicznie ww. w pkt 32 wyrok w sprawie OMPI, pkt 143 i przytoczone tam orzecznictwo).
34 Ponadto uzasadnienie powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i kontekstu, w jakim został on wydany. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu jest wystarczające, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulujących daną dziedzinę. W szczególności akt niekorzystny jest wystarczająco uzasadniony, jeżeli został wydany w okolicznościach znanych zainteresowanemu, pozwalających mu na zrozumienie treści przyjętego względem niego środka (zob. ww. w pkt 32 wyrok w sprawie OMPI, pkt 141 i przytoczone tam orzecznictwo).
35 W niniejszym wypadku należy zauważyć na wstępie, że fragmenty uzasadnienia przedstawione przez Radę z jednej strony w załączniku VIII do rozporządzenia nr 961/2010 a z drugiej strony w jej piśmie z dnia 28 października 2010 r. są prima facie ze sobą sprzeczne. Podczas bowiem gdy omawiane pismo odnosi się do ponownego rozpatrzenia sytuacji skarżącej i do braku nowych okoliczności faktycznych uzasadniających zmianę stanowiska Rady, uzasadnienie przedstawione w załączniku VIII do omawianego rozporządzenia różni się od uzasadnienia przedstawionego wcześniej względem skarżącej w rozporządzeniu wykonawczym nr 668/2010. Nie jest zatem jasne, czy wpisanie nazwy skarżącej do spornego wykazu jest spowodowane podtrzymaniem okoliczności przedstawionych w rozporządzeniu wykonawczym nr 668/2010, czyli związków pomiędzy skarżącą a HDSL, czy nowymi okolicznościami, czyli bezpośrednimi związkami pomiędzy skarżącą a IRISL.
36 Dodatkowo, bez względu na okoliczności, jakie faktycznie skłoniły Radę do uzasadnienia wpisania nazwy skarżącej do spornego wykazu, uzasadnienie przedstawione przez nią nie jest wystarczające w świetle zasad omówionych w pkt 32–34 powyżej.
37 Z jednej strony, zakładając, że Rada zasadnie przyjęła tezę o związkach pomiędzy skarżącą a HDSL, ani załącznik VIII do rozporządzenia nr 961/2010, ani pismo Rady z dnia 28 października 2010 r. nie pozwalają ocenić powodów, dla których Rada uznała, że okoliczności opisane przez skarżącą w pismach z dni 10 i 13 września 2010 r., dotyczące między innymi charakteru jej działalności oraz autonomii w stosunku do HDSL i do IRISL, nie mogły wpłynąć na zmianę jej stanowiska w przedmiocie utrzymania środków ograniczających wobec niej.
38 Z drugiej strony, zakładając, że Rada zasadnie przyjęła tezę o bezpośrednich związkach pomiędzy skarżącą a IRISL, ani załącznik VIII do rozporządzenia nr 961/2010, ani pismo Rady z dnia 28 października 2010 r. nie uściślają charakteru kontroli rzekomo sprawowanej przez IRISL nad skarżącą czy działań, jakie ta prowadzi w imieniu IRISL i jakie uzasadniają przyjęcie środków ograniczających wobec niej.
39 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że wydaje się, iż Rada naruszyła obowiązek uzasadnienia przewidziany w art. 296 akapit drugi TFUE i w art. 36 ust. 3 rozporządzenia nr 961/2010. Zarzut pierwszy wydaje się w związku z tym zasadny i należy go uwzględnić.
40 Należy zatem stwierdzić nieważność rozporządzenia nr 961/2010 w zakresie, w jakim dotyczy ono skarżącej bez potrzeby badania pozostałych zarzutów.
41 Jednakże mimo, że z niniejszego wyroku wynika, że należy stwierdzić nieważność rozporządzenia nr 961/2010 w zakresie, w jakim dotyczy ono skarżącej z uwagi na naruszenie obowiązku uzasadnienia, nie można wykluczyć, że w istocie zastosowanie wobec skarżącej środków ograniczających może wszakże okazać się uzasadnione.
42 Wobec tego, stwierdzenie nieważności rozporządzenia nr 961/2002 w zakresie, w jakim dotyczy ono skarżącej, ze skutkiem natychmiastowym może powodować ryzyko poważnego i nieodwracalnego naruszenia skuteczności środków ograniczających nałożonych tym rozporządzeniem, ponieważ w okresie poprzedzającym jego ewentualne zastąpienie nowym aktem skarżąca mogłaby podjąć działania mające na celu obejście skutków późniejszych środków ograniczających.
43 Tym samym, zgodnie z art. 264 TFUE i art. 41 statutu Trybunału, należy utrzymać w mocy skutki rozporządzenia nr 961/2010 w zakresie, w jakim zawiera ono nazwę skarżącej w wykazie stanowiącym załącznik VIII do tego rozporządzenia przez okres nieprzekraczający dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku.
W przedmiocie kosztów
44 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Rada przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania zgodnie z żądaniem skarżącej.
45 Ponadto, ponieważ należy umorzyć postępowanie w przedmiocie wniosków o wstąpienie do sprawy w charakterze interwenienta przedstawionych przez Komisję oraz Republikę Federalną Niemiec, nie istnieje również konieczność rozstrzygania w przedmiocie ich kosztów.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
orzeka, co następuje:
1) Należy umorzyć postępowanie w przedmiocie wniosków o wstąpienie do sprawy w charakterze interwenienta przedstawionych przez Komisję Europejską oraz Republikę Federalną Niemiec.
2) Stwierdza się nieważność rozporządzenia Rady (UE) nr 961/2010 z dnia 25 października 2010 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 423/2007 w zakresie, w jakim dotyczy HTTS Hanseatic Trade Trust & Shipping GmbH.
3) Skutki rozporządzenia nr 961/2010, w zakresie, w jakim dotyczy ono HTTS Hanseatic Trade Trust & Shipping, zostają utrzymane w mocy przez okres nieprzekraczający dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku.
4) Rada Unii Europejskiej pokrywa, poza własnymi kosztami, koszty poniesione przez HTTS Hanseatic Trade Trust & Shipping.
Pelikánová | Jürimäe | Van der Woude |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 7 grudnia 2011 r.
Podpisy