Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-92/09 και C-93/09

Volker und Markus Schecke GbR

και

Hartmut Eifert

κατά

Land Hessen

(αιτήσεις του Verwaltungsgericht Wiesbaden για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Δημοσιοποίηση πληροφοριών για τους δικαιούχους γεωργικών ενισχύσεων – Κύρος των διατάξεων του δικαίου της Ένωσης σχετικά με τη δημοσιοποίηση αυτή και τον καθορισμό των κανόνων εφαρμογής της – Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Άρθρα 7 και 8 – Οδηγία 95/46/ΕΚ – Ερμηνεία των άρθρων 18 και 20»

Περίληψη της αποφάσεως

1.        Θεμελιώδη δικαιώματα – Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής – Προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Άρθρα 7 και 8 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Πεδίο εφαρμογής

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 7 και 8)

2.        Θεμελιώδη δικαιώματα – Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής – Προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Περιορισμοί – Προϋποθέσεις

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 7, 8 και 52 § 1)

3.        Γεωργία – Κοινή γεωργική πολιτική – Χρηματοδότηση από το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ –Κανονισμοί 1290/2005 και 259/2008 – Υποχρεωτική δημοσιοποίηση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των φυσικών προσώπων που είναι δικαιούχοι ενισχύσεων του ΕΓΤΕ και του ΕΓΤΑΑ

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 7 και 8· κανονισμός 1290/2005 του Συμβουλίου, άρθρο 42, στοιχείο 8β, και 44α· κανονισμός 259/2008 της Επιτροπής)

4.        Προδικαστικά ερωτήματα – Εκτίμηση του κύρους – Διαπίστωση του ανίσχυρου κανονισμών που επιβάλλουν τη δημοσιοποίηση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δικαιούχων των ενισχύσεων του ΕΓΤΕ και του ΕΓΤΑΑ – Αποτελέσματα – Διαχρονικός περιορισμός

(Άρθρα 264, εδ. 2, ΣΛΕΕ και 267 ΣΛΕΕ)

5.        Προσέγγιση των νομοθεσιών – Προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Οδηγία 95/46 – Υποχρέωση κοινοποιήσεως προς την αρχή ελέγχου – Εξαίρεση

(Οδηγία 95/46 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 18 § 2, δεύτερη περίπτωση)

6.        Προσέγγιση των νομοθεσιών – Προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Οδηγία 95/46 – Προηγούμενοι έλεγχοι

(Οδηγία 95/46 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 20)

1.        Ο σεβασμός του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή ενόψει της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ο οποίος αναγνωρίζεται στα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφορά κάθε πληροφορία σχετικά με φυσικό πρόσωπο η ταυτότητα του οποίου είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί. Έτσι, τα νομικά πρόσωπα δεν μπορούν να επικαλούνται την κατά τα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη προστασία στο μέτρο που η επωνυμία του νομικού προσώπου προσδιορίζει ένα ή περισσότερα φυσικά πρόσωπα. Τούτο ισχύει ειδικώς στην περίπτωση κατά την οποία η επωνυμία εταιρίας προσδιορίζει απευθείας τα φυσικά πρόσωπα που συνδέονται με αυτήν.

(βλ. σκέψεις 52-54)

2.        Το άρθρο 52, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιτρέπει περιορισμούς στην άσκηση δικαιωμάτων όπως των άρθρων 7 και 8 του Χάρτη, υπό την προϋπόθεση ότι οι περιορισμοί αυτοί προβλέπονται από τον νόμο, σέβονται το βασικό περιεχόμενο των εν λόγω δικαιωμάτων και ελευθεριών και ότι, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας, είναι αναγκαίοι και ανταποκρίνονται πραγματικά σε σκοπούς γενικού συμφέροντος που αναγνωρίζει η Ένωση ή στην ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών τρίτων. Οι περιορισμοί αυτοί οι οποίοι μπορούν να επιβληθούν νομίμως στο δικαίωμα της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αντιστοιχούν σε εκείνους που γίνονται δεκτοί κατά το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

(βλ. σκέψεις 52, 65)

3.        Τα άρθρα 42, στοιχείο 8β, και 44α του κανονισμού 1290/2005, για τη χρηματοδότηση της κοινής γεωργικής πολιτικής, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 1437/2007, όπως επίσης και του κανονισμού 259/2008, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού 1290/2005 σχετικά με τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για τους δικαιούχους κονδυλίων προερχόμενων από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), είναι ανίσχυρες στο μέτρο που, ως προς τα φυσικά πρόσωπα που είναι δικαιούχοι ενισχύσεων από το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ, οι διατάξεις αυτές επιβάλλουν τη δημοσιοποίηση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για κάθε δικαιούχο, χωρίς να διακρίνουν ανάλογα με τα σχετικά κριτήρια, όπως τις περιόδους κατά τις οποίες έλαβαν τέτοιες ενισχύσεις, τη συχνότητα ή ακόμη το είδος και τη σημασία αυτών.

Συγκεκριμένα, τα ποσά τα οποία λαμβάνουν οι ενδιαφερόμενοι δικαιούχοι από το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ αποτελούν, συχνά σημαντικό, μέρος των εσόδων τους και η δημοσιοποίηση σε δικτυακό τόπο ονομαστικών πληροφοριών σχετικά με τους εν λόγω δικαιούχους και τα συγκεκριμένα ληφθέντα από αυτούς ποσά συνιστά κατ’ αυτόν τον τρόπο, λόγω του ότι οι πληροφορίες αυτές καθίστανται προσβάσιμες στους τρίτους, παρέμβαση στην ιδιωτική τους ζωή κατά την έννοια του άρθρου 7 του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν ασκεί, συναφώς, επιρροή το γεγονός ότι οι δημοσιοποιούμενες πληροφορίες αφορούν επαγγελματικές δραστηριότητες. Εξάλλου, η επιβαλλόμενη δημοσιοποίηση κατά το άρθρο 44α του κανονισμού 1290/2005 και κατά τον κανονισμό 259/2008 συνιστά επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα εμπίπτουσα στο άρθρο 8, παράγραφος 2, του εν λόγω Χάρτη. Επιπλέον, το γεγονός ότι οι δικαιούχοι είχαν ενημερωθεί σχετικά με την υποχρεωτική δημοσιοποίηση των δεδομένων που τους αφορούν δεν αναιρεί την ύπαρξη παρεμβάσεως στην ιδιωτική ζωή τους, δεδομένου ότι το άρθρο 42, στοιχείο 8β, του κανονισμού 1290/2005 και το άρθρο 4, παράγραφος 1, του κανονισμού 259/2008, ορίζουν αποκλειστικώς ότι οι δικαιούχοι των κονδυλίων ενημερώνονται εκ των προτέρων σχετικά με τη δημοσιοποίηση των δεδομένων που τους αφορούν, δεν αποσκοπούν επομένως να βασίσουν την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που καθιερώνουν στη συγκατάθεση των εν λόγω δικαιούχων.

Μία τέτοια προσβολή δεν είναι δικαιολογημένη βάσει του άρθρου 52, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, παρότι, βεβαίως, σε μία δημοκρατική κοινωνία, οι φορολογούμενοι δικαιούνται να ενημερώνονται σχετικά με τη διαχείριση των δημοσίων πόρων, γεγονός είναι ότι μία ισόρροπη στάθμιση των διαφόρων επίμαχων συμφερόντων απαιτεί, πριν από την έκδοση των επίμαχων διατάξεων, τα οικεία όργανα να εξακριβώνουν αν η δημοσιοποίηση, σε ελευθέρως προσβάσιμο ενιαίο δικτυακό τόπο ανά κράτος μέλος, ονομαστικών πληροφοριών για όλους τους ενδιαφερόμενους δικαιούχους και των συγκεκριμένων ποσών που έλαβε καθένας τους από το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ –ανεξαρτήτως της διάρκειας, της συχνότητας ή του είδους και της σημασίας της ληφθείσας ενισχύσεως– υπερβαίνει το αναγκαίο για την επίτευξη των νομίμων επιδιωκόμενων σκοπών, ενόψει ειδικότερα της προκαλούμενης προσβολής με τη δημοσιοποίηση αυτή των δικαιωμάτων που αναγνωρίζουν τα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη. Συναφώς, δεν αναγνωρίζεται αυτομάτως υπεροχή του σκοπού της διαφάνειας έναντι του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ακόμη και σε περίπτωση διακυβεύσεως σημαντικών οικονομικών συμφερόντων. Καθόσον δεν προκύπτει ότι τα θεσμικά όργανα προέβησαν σε τέτοια ισόρροπη στάθμιση μεταξύ, αφενός, των σκοπών του άρθρου 44α του κανονισμού 1290/2005, όπως και του κανονισμού 259/2008, και, αφετέρου, των δικαιωμάτων που αναγνωρίζουν τα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη στα φυσικά πρόσωπα, δεδομένου ότι οι αποκλίσεις και οι περιορισμοί της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα όρια του απολύτως αναγκαίου και ότι είναι δυνατόν να προβλεφθούν μέτρα που θίγουν σε μικρότερο βαθμό, έναντι των φυσικών προσώπων, το εν λόγω θεμελιώδες δικαίωμα, συμβάλλοντας ταυτοχρόνως κατά τρόπο αποτελεσματικό στους σκοπούς της επίμαχης ρυθμίσεως της Ένωσης, το Συμβούλιο και η Επιτροπή, επιβάλλοντας τη δημοσιοποίηση των ονομάτων όλων των φυσικών προσώπων που είναι δικαιούχοι ενισχύσεων από το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ, όπως επίσης και των αντιστοίχως ληφθέντων ποσών, υπερέβησαν τα όρια που επιβάλλει η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας.

Αντιθέτως, ως προς τα νομικά πρόσωπα που είναι δικαιούχοι ενισχύσεων του ΕΓΤΕ και του ΕΓΤΑΑ, και στο μέτρο που μπορούν να επικαλούνται δικαιώματα αναγνωριζόμενα στα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη, πρέπει να θεωρηθεί ότι η υποχρέωση δημοσιοποιήσεως που απορρέει από τα άρθρα 42, στοιχείο 8β, και 44α του κανονισμού 1290/2005, καθώς και από τον κανονισμό 259/2008, δεν υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλει η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας. Συγκεκριμένα, η σοβαρότητα της προσβολής του δικαιώματος στην προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα είναι διαφορετική για τα νομικά πρόσωπα σε σχέση με τα φυσικά πρόσωπα. Συναφώς, τα νομικά πρόσωπα υπόκεινται ήδη σε αυξημένη υποχρέωση δημοσιοποιήσεως των δεδομένων που τα αφορούν. Εξάλλου, η υποχρέωση των αρμόδιων εθνικών αρχών να εξετάζουν, πριν από την επίμαχη δημοσιοποίηση των δεδομένων, για κάθε νομικό πρόσωπο που δικαιούται ενίσχυση από το ΕΓΤΕ ή το ΕΓΤΑΑ αν η επωνυμία του προσδιορίζει φυσικά πρόσωπα, συνεπάγεται για τις αρχές αυτές δυσανάλογο διοικητικό φόρτο.

(βλ. σκέψεις 58-61, 63, 65, 79, 85-87, 89, 92, διατακτ. 1)

4.        Όταν επιτακτικές ανάγκες ασφάλειας δικαίου το δικαιολογούν, το Δικαστήριο διαθέτει βάσει του άρθρου 264, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ, το οποίο έχει κατ’ αναλογίαν εφαρμογή και στο πλαίσιο των κατά το άρθρο 267 ΣΛΕΕ προδικαστικών παραπομπών για την εκτίμηση του κύρους των πράξεων των κοινοτικών οργάνων, διακριτική εξουσία να προσδιορίζει, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, τα αποτελέσματα της οικείας πράξεως που θεωρείται ότι διατηρούν την ισχύ τους.

Στο πλαίσιο αποφάσεως που κηρύσσει ανίσχυρες τις διατάξεις των άρθρων 42, στοιχείο 8β, και 44α του κανονισμού 1290/2005, για τη χρηματοδότηση της κοινής γεωργικής πολιτικής, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 1437/2007 του Συμβουλίου, της 26ης Νοεμβρίου 2007, όπως επίσης και του κανονισμού (ΕΚ) 259/2008, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 σχετικά με τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για τους δικαιούχους κονδυλίων προερχόμενων από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), και δεδομένου του αυξημένου αριθμού δημοσιοποιήσεων στα κράτη μέλη βάσει ρυθμίσεως που θεωρήθηκε ισχυρή, το ανίσχυρο των οικείων διατάξεων δεν επιτρέπει να τεθούν υπό αμφισβήτηση τα αποτελέσματα της δημοσιοποιήσεως των καταλόγων των δικαιούχων ενισχύσεων από το ΕΓΤΑ και το ΕΓΤΑΑ στην οποία προέβησαν οι εθνικές αρχές, βάσει των διατάξεων αυτών, για την περίοδο που προηγείται της ημερομηνίας εκδόσεως της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 93-94, διατακτ. 2)

5.        Το άρθρο 18, παράγραφος 2, δεύτερη περίπτωση, της οδηγίας 95/46, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών, έχει την έννοια ότι δεν προβλέπει υποχρέωση του υπευθύνου για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα να τηρεί μητρώο κατά τα προβλεπόμενα στη διάταξη αυτή πριν από τη διενέργεια επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατά τα άρθρα 42, στοιχείο 8β, και 44α του κανονισμού 1290/2005, για τη χρηματοδότηση της κοινής γεωργικής πολιτικής, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 1437/2007, όπως και κατά τον κανονισμό 259/2008, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 σχετικά με τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για τους δικαιούχους κονδυλίων προερχόμενων από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ).

(βλ. σκέψη 101, διατακτ. 3)

6.        Το άρθρο 20 της οδηγίας 95/46, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών, έχει την έννοια ότι δεν υποχρεώνει τα κράτη μέλη να θέτουν ως προϋπόθεση για τη δημοσιοποίηση πληροφοριών κατά τα άρθρα 42, στοιχείο 8β, και 44α του κανονισμού 1290/2005, για τη χρηματοδότηση της κοινής γεωργικής πολιτικής, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 1437/2007, όπως και κατά τον κανονισμό 259/2008, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 σχετικά με τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για τους δικαιούχους κονδυλίων προερχόμενων από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), τους προηγούμενους ελέγχους σύμφωνα με τη διάταξη αυτή.

(βλ. σκέψη 108, διατακτ. 4)