WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)
z dnia 3 czerwca 2021 r.(*)
Odwołanie – Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek recyklingu akumulatorów samochodowych – Komunikat w sprawie współpracy z 2006 r. – Punkt 26 – Częściowe zwolnienie z grzywny – Dodatkowe okoliczności faktyczne zwiększające wagę lub czas trwania naruszenia – Okoliczności znane Komisji Europejskiej – Obniżenie kwoty grzywny – Kwalifikacja dla celów obniżenia – Porządek chronologiczny
W sprawie C‑563/19 P
mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 23 lipca 2019 r.,
Recylex SA, z siedzibą w Paryżu (Francja),
Fonderie et Manufacture de Métaux SA, z siedzibą w Brukseli (Belgia),
Harz-Metall GmbH, z siedzibą w Goslarze (Niemcy),
które reprezentowali M. Wellinger, avocat, S. Reinart i K. Bongs, Rechtsanwältinnen,
wnoszące odwołanie,
w której drugą stroną postępowania była:
Komisja Europejska, którą reprezentowali J. Szczodrowski, I. Rogalski i F. van Schaik, w charakterze pełnomocników,
strona pozwana w pierwszej instancji,
TRYBUNAŁ (druga izba),
w składzie: A. Arabadjiev, prezes izby, R. Silva de Lapuerta, wiceprezes Trybunału, pełniąca obowiązki sędziego drugiej izby, A. Kumin, T. von Danwitz (sprawozdawca) i P.G. Xuereb, sędziowie,
rzecznik generalny: G. Pitruzzella,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 3 września 2020 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W swoim odwołaniu Recylex SA, Fonderie et Manufacture de Métaux SA i Harz-Metall GmbH wnoszą do Trybunału o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 23 maja 2019 r., Recylex i in./Komisja (T‑222/17, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2019:356), w którym Sąd oddalił ich skargę zmierzającą do obniżenia kwoty grzywny nałożonej na nie w drodze decyzji Komisji C(2017) 900 final z dnia 8 lutego 2017 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 TFUE (sprawa AT.40018 – Recykling akumulatorów samochodowych) (zwanej dalej „sporną decyzją”).
Ramy prawne
Rozporządzenie (WE) nr 1/2003
2 Artykuł 23 ust. 2 akapit pierwszy lit. a) i art. 23 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. [101 i 102 TFUE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1), stanowi:
„2. Komisja może, w drodze decyzji, nałożyć grzywny na przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw, jeżeli umyślnie lub w wyniku zaniedbania:
a) naruszają art. [101 lub 102 TFUE] […]
[…]
3. Przy ustalaniu wysokości grzywny uwzględnia się ciężar [wagę] i czas trwania naruszenia”.
Komunikat w sprawie współpracy z 2002 r.
3 Punkt 23 lit. b) akapit ostatni obwieszczenia [komunikatu] Komisji w sprawie zwolnienia z grzywien oraz zmniejszania grzywien w przypadkach karteli (Dz.U. 2002, C 45, s. 3, zwanego dalej „komunikatem w sprawie współpracy z 2002 r.”) stanowił:
„Ponadto, jeżeli przedsiębiorstwo przedstawi dowody odnoszące się do stanu faktycznego uprzednio nieznanego Komisji, mające bezpośredni wpływ na siłę [wagę] lub czas trwania domniemanego kartelu, Komisja nie uwzględni tych elementów przy ustalaniu grzywien nakładanych na przedsiębiorstwo, które dostarczyło te dowody”.
Komunikat w sprawie współpracy z 2006 r.
4 Zgodnie z pkt 8, 10 i 11 oraz pkt 12 lit. a) obwieszczenia [komunikatu] Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych (Dz.U. 2006, C 298, s. 17, zwanego dalej „komunikatem w sprawie współpracy z 2006 r.”), zawartymi w tytule II tego komunikatu, pod nagłówkiem „Zwalnianie z grzywien”:
„(8) Komisja przyzna zwolnienie z wszelkich grzywien, które w przeciwnym przypadku zostałyby nałożone, przedsiębiorstwu ujawniającemu swój udział w domniemanym kartelu mającym wpływ na [Unię], jeżeli przedsiębiorstwo to jako pierwsze przekazuje informacje i dowody, które w opinii Komisji umożliwią jej:
a) przeprowadzenie celowej kontroli w związku z domniemaniem istnienia kartelu […]; lub
b) wykrycie naruszenia [art. 101 TFUE] w związku z domniemaniem istnienia kartelu.
[…]
(10) Zwolnienie z grzywien na mocy pkt 8 lit. a) nie zostanie przyznane, jeżeli w chwili złożenia wniosku Komisja posiadała już wystarczające dowody do podjęcia decyzji o przeprowadzeniu kontroli w związku z domniemanym kartelem lub już przeprowadziła kontrolę.
(11) Zwolnienie z grzywien w zastosowaniu pkt 8 lit. b) przyznane zostanie tylko wtedy, gdy łącznie zostaną spełnione następujące warunki: Komisja nie posiadała w chwili złożenia wniosku wystarczających dowodów do stwierdzenia istnienia naruszenia [art. 101 TFUE] w związku z domniemanym kartelem; oraz żadnemu przedsiębiorstwu nie przyznano warunkowego zwolnienia z grzywien na mocy pkt 8 lit. a) w związku z domniemanym kartelem. W celu zakwalifikowania się do zwolnienia przedsiębiorstwo musi jako pierwsze przekazać obciążające dowody pochodzące z okresu zaistnienia danych faktów, związane z domniemanym kartelem, jak również oświadczenie zawierające informacje określone w pkt 9 lit. a), które umożliwią Komisji wykrycie naruszenia art. [101 TFUE].
(12) Poza warunkami określonymi w pkt 8 lit. a), pkt 9 i 10 lub w pkt 8 lit. b) i pkt 11, w każdym przypadku muszą być łącznie spełnione następujące warunki w celu zakwalifikowania przedsiębiorstwa do zwolnienia z grzywny:
a) przedsiębiorstwo współpracuje w sposób prawdziwy […], pełny i ciągły, natychmiast od momentu złożenia wniosku w ramach procedury administracyjnej prowadzonej przez Komisję. […]”.
5 Zgodnie z pkt 23–26 komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r., zawartymi w tytule III tego komunikatu, noszącym nagłówek „Zmniejszenie [Obniżenie kwoty] grzywny”:
„(23) Przedsiębiorstwa ujawniające swój udział w domniemanym kartelu mającym wpływ na [Unię], które nie spełniają warunków określonych w sekcji II powyżej, mogą kwalifikować się do skorzystania ze zmniejszenia [obniżenia kwot] wszelkich grzywien, które w innym przypadku zostałyby nałożone.
(24) W celu zakwalifikowania się do zmniejszenia [obniżenia kwot] grzywien przedsiębiorstwo musi przedstawić Komisji dowody na istnienie domniemanego naruszenia, które przyczyniają się do znacznego zwiększenia [posiadają istotną wartość dodaną w stosunku do] wartości dowodów będących już w posiadaniu Komisji, oraz musi spełnić łącznie warunki określone w pkt 12 lit. a)–c) powyżej.
(25) Pojęcie »zwiększenia wartości [wartości dodanej]« odnosi się do zakresu, w którym dostarczone dowody zwiększają, poprzez swój charakter […]lub poziom szczegółowości, możliwość udowodnienia przez Komisję istnienia domniemanego kartelu. Przy tej ocenie Komisja zasadniczo uzna dowody pisemne pochodzące z okresu, którego dotyczą fakty, za mające większą wartość niż dowody ustalone później. Dowody bezpośrednio odnoszące się do danego stanu faktycznego zasadniczo zostaną uznane za posiadające większą wartość niż dowody odnoszące się [do tego stanu faktycznego tylko] pośrednio. Podobnie na wartość złożonych dowodów wpływ będzie miał zakres, w jakim potwierdzają je materiały pochodzące z innych źródeł, co jest wymagane, aby można było oprzeć się na przekazanych dowodach przeciwko innym przedsiębiorstwom uczestniczącym w danej sprawie, tak że istotnym dowodom przypisywać się będzie większą wartość niż dowodom takim jak oświadczenia, które wymagają potwierdzenia w przypadku ich zakwestionowania.
(26) Komisja ustali w decyzji przyjętej na końcu procedury administracyjnej poziom zmniejszenia [obniżenia kwot] grzywien, z którego skorzysta przedsiębiorstwo, w odniesieniu do grzywien, które w przeciwnym przypadku zostałyby nałożone. Dla:
– pierwszego przedsiębiorstwa spełniającego warunki pkt 24: zmniejszenie [obniżenie] o 30–50%,
– drugiego przedsiębiorstwa spełniającego warunki pkt 24: zmniejszenie [obniżenie] o 20–30%,
– kolejnych przedsiębiorstw spełniających warunki pkt 24: zmniejszenie [obniżenie] o wartość do 20%.
W celu ustalenia poziomu zmniejszenia [obniżenia kwoty] grzywny w ramach każdego przedziału, Komisja uwzględni moment złożenia dowodów spełniających warunki określone w pkt 24 oraz zakres, w jakim zwiększają one wartość dowodów już posiadanych.
Jeżeli wnioskodawca ubiegający się o zmniejszenie [obniżenie kwoty] grzywny jako pierwszy złoży istotne dowody w rozumieniu pkt 25, które Komisja wykorzysta do ustalenia dodatkowych faktów [okoliczności faktycznych] zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia, Komisja nie uwzględni tych elementów przy ustalaniu grzywien nakładanych na przedsiębiorstwo, które dostarczyło te dowody”.
Okoliczności powstania sporu i sporna decyzja
6 Recylex, Fonderie et Manufacture de Métaux i Harz-Metall (zwane dalej łącznie „grupą Recylex”) są spółkami z siedzibą, odpowiednio we Francji, w Belgii oraz w Niemczech, prowadzącymi działalność w sektorze produkcji ołowiu pochodzącego z recyklingu, a także innych produktów.
7 W następstwie wniosku o zwolnienie z grzywien złożonego w dniu 22 czerwca 2012 r. na podstawie komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. przez Johnson Controls Inc., Johnson Controls Tolling GmbH & Co. KG i Johnson Controls Recycling GmbH (zwane dalej łącznie „grupą JCI”) wszczęto dochodzenie wobec grupy Recylex, grupy JCI i dwóch innych grup przedsiębiorstw, mianowicie Campine NV i Campine Recycling NV (zwanych dalej łącznie „grupą Campine”), a także Eco-Bat Technologies Ltd, Berzelius Metall GmbH i Société de traitement chimique des métaux SAS (zwanych dalej łącznie „grupą Eco-Bat”) w przedmiocie kartelu w sektorze zakupu zużytych akumulatorów samochodowych. W dniu 13 września 2012 r. Komisja przyznała grupie JCI warunkowe zwolnienie z grzywny zgodnie z pkt 18 wspomnianego komunikatu.
8 Od dnia 26 do dnia 28 września 2012 r. Komisja przeprowadziła niezapowiedziane kontrole w pomieszczeniach szeregu przedsiębiorstw, których dotyczy niniejsza sprawa, w Belgii, w Niemczech i we Francji.
9 Grupy Eco-Bat i Recylex złożyły, odpowiednio w dniu 27 września 2012 r. i w dniu 23 października 2012 r., wnioski o zwolnienie z grzywny lub, tytułem ewentualnym, wnioski o obniżenie kwoty grzywny, w ramach których to wniosków przedstawiły oświadczenia przedsiębiorstwa i dowody z dokumentów. W dniu 4 grudnia 2012 r. grupa Campine złożyła z kolei wniosek o obniżenie kwoty grzywny.
10 W dniu 24 czerwca 2015 r. Komisja wszczęła postępowanie administracyjne wobec grup JCI, Recylex, Eco-Bat i Campine oraz przekazała im dotyczące tego postępowania pismo w sprawie przedstawienia zarzutów. Pismem z tego samego dnia Komisja poinformowała grupy Eco-Bat i Recylex o wstępnym wniosku, że dowody przekazane przez te przedsiębiorstwa były dowodami posiadającymi istotną wartość dodaną w rozumieniu pkt 24 i 25 komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r., a w konsekwencji powiadomiła je o zamiarze obniżenia kwoty grzywny, jaka zostanie na nie nałożona. Komisja poinformowała także grupę Campine o tym, że nie zamierza obniżać kwoty grzywny w stosunku do niej.
11 W spornej decyzji wydanej w dniu 8 lutego 2017 r. Komisja stwierdziła, że grupy Recylex, JCI, Campine i Eco-Bat uczestniczyły, z naruszeniem art. 101 TFUE, w kartelu stanowiącym jednolite i ciągłe naruszenie w sektorze zakupu zużytych akumulatorów samochodowych, popełnione w okresie od dnia 23 września 2009 r. do dnia 26 września 2012 r. i mające postać porozumień lub uzgodnionych praktyk, których przedmiotem było uzgadnianie cen.
12 W decyzji tej Komisja nałożyła na grupę Recylex solidarnie grzywnę w wysokości 26 739 000 EUR w związku z jej uczestnictwem w stwierdzonym naruszeniu w okresie od dnia 23 września 2009 r. do dnia 26 września 2012 r., przy czym naruszenie to obejmowało terytoria kilku państw członkowskich, w tym Francji.
13 W tych okolicznościach Komisja wypowiedziała się w przedmiocie zastosowania komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. do przedsiębiorstw odpowiedzialnych za wspomniane naruszenie.
14 W pierwszej kolejności instytucja ta przyznała grupie JCI zwolnienie z grzywien na podstawie pkt 8 lit. a) tego komunikatu, stwierdziwszy, że współpraca tego przedsiębiorstwa spełniała przesłanki określone w pkt 12 rzeczonego komunikatu.
15 W drugiej kolejności Komisja uznała, że grupa Eco-Bat była przedsiębiorstwem, które jako pierwsze dostarczyło dowody posiadające znaczącą wartość dodaną, i przyznała jej maksymalne obniżenie kwoty grzywny, mianowicie 50% na podstawie pkt 26 akapit pierwszy tiret pierwsze komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r.
16 W trzeciej kolejności Komisja przyznała grupie Recylex obniżenie kwoty grzywny o 30% na podstawie pkt 26 akapit pierwszy tiret drugie komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r., ponieważ uznała, że grupa Recylex była przedsiębiorstwem, które jako drugie dostarczyło dowody posiadające istotną wartość dodaną, w przedmiocie w szczególności: powstania kartelu; różnych kontaktów sprzecznych z regułami konkurencji, o których nie poinformowały inne przedsiębiorstwa; wielostronnego spotkania w Windhagen mającego miejsce we wrześniu 2009 r., które zapoczątkowało naruszenie; oraz różnych rozmów telefonicznych i wymiany korespondencji między grupą Recylex a jej konkurentami.
17 Komisja odrzuciła argumenty grupy Recylex zmierzające do uzyskania większego obniżenia grzywny z 30% do 50%. W szczególności, przyznając, że grupa Recylex jako pierwsza przedstawiła wyjaśnienia dotyczące spotkania w Windhagen, Komisja wskazała, iż dowody te dotyczyły kwestii organizacyjnych i że już podczas kontroli pomieszczeń grupy Campine uzyskała ona „istotne dowody” dotyczące porządku obrad i przedmiotu tego spotkania. Komisja odrzuciła również argument grupy Recylex, że przedsiębiorstwo to jako pierwsze dostarczyło dowody dotyczące zasięgu terytorialnego kartelu, który obejmował Francję. W tym względzie Komisja zauważyła w szczególności, że posiadała już informacje dotyczące zasięgu geograficznego kartelu, w tym na terytorium Francji.
18 Wreszcie, w czwartej kolejności Komisja odmówiła uwzględnienia wniosku o obniżenie kwoty grzywny złożonego przez grupę Campine.
Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok
19 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 18 kwietnia 2017 r. grupa Recylex wniosła na podstawie art. 263 TFUE skargę zmierzającą do obniżenia kwoty grzywny nałożonej na nią w spornej decyzji. Na poparcie tej skargi podniesiono sześć zarzutów. Zarzuty pierwszy i drugi były oparte na błędzie w zastosowaniu pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. W tym względzie grupa Recylex podniosła zasadniczo, że powinna była skorzystać z częściowego zwolnienia z grzywny przewidzianego w tym akapicie w odniesieniu do dowodów przedstawionych na okoliczność, po pierwsze, że naruszenie rozpoczęło się na spotkaniu w Windhagen (zarzut pierwszy), a po drugie, że zakres terytorialny naruszenia obejmował Francję (zarzut drugi). W ramach zarzutu czwartego grupa Recylex podniosła, że poprzez nieprzyznanie jej wynoszącej 50% obniżki kwoty grzywny Komisja popełniła błąd przy stosowaniu pkt 26 akapit pierwszy tego komunikatu. Trzy pozostałe zarzuty podniesione przed Sądem są pozbawione znaczenia na potrzeby rozpoznania odwołania.
20 W zaskarżonym wyroku Sąd oddalił wniesioną do niego skargę.
Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron
21 W odwołaniu grupa Recylex wnosi do Trybunału o:
– uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim Sąd utrzymał w mocy grzywnę nałożoną na grupę Recylex w drodze spornej decyzji, i w zakresie, w jakim Sąd obciążył ją kosztami postępowania;
– stwierdzenie nieważności spornej decyzji w zakresie, w jakim nałożono na grupę Recylex grzywnę w wysokości 26 739 000 EUR;
– obniżenie kwoty nałożonej na grupę Recylex grzywny na podstawie uwzględnionych zarzutów; oraz
– obciążenie Komisji kosztami postępowania, w tym kosztami postępowania przed Sądem.
22 Komisja zwraca się do Trybunału o oddalenie odwołania oraz obciążenie grupy Recylex kosztami postępowania.
W przedmiocie odwołania
W przedmiocie części pierwszej zarzutu pierwszego i w przedmiocie zarzutu drugiego
Argumentacja stron
23 W części pierwszej pierwszego zarzutu odwołania, skierowanego przeciwko pkt 79–99 zaskarżonego wyroku, dotyczącego naruszenia prawa, grupa Recylex utrzymuje, że rozumowanie Sądu jest wewnętrznie niespójne i niejasne w odniesieniu do kryteriów prawnych mających zastosowanie do przyznania częściowego zwolnienia z grzywny na podstawie pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r.
24 W drugim zarzucie odwołania, skierowanym przeciwko pkt 100–108 zaskarżonego wyroku, grupa Recylex utrzymuje również, że Sąd naruszył prawo przy dokonywaniu wykładni i stosowaniu kryteriów przyznania częściowego zwolnienia z grzywny, o którym mowa w pkt 26 akapit trzeci wspomnianego komunikatu, poprzez uznanie, iż grupa ta nie mogła ubiegać się o takie zwolnienie z tego względu, że Komisja znała już okoliczności faktyczne, których dotyczyły informacje przedstawione przez to przedsiębiorstwo, to jest z jednej strony, iż doszło do spotkania w Windhagen, a z drugiej strony, jaki był zasięg terytorialny kartelu, który obejmował Francję. Grupa Recylex uważa, że miała prawo ubiegać się o to zwolnienie, ponieważ Komisja nie była w stanie wykazać tych okoliczności faktycznych w sposób wystarczający pod względem prawnym za pomocą dowodów już będących w jej posiadaniu. Zdaniem grupy Recylex kwestia, czy wspomniane okoliczności faktyczne były uprzednio nieznane Komisji, była pozbawiona znaczenia.
25 Na poparcie tej argumentacji grupa Recylex wskazuje, że brzmienie pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. różni się od odpowiadającego mu przepisu komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r., a mianowicie od pkt 23 lit. b) akapit ostatni tego komunikatu, który odnosił się wyraźnie do „stanu faktycznego uprzednio nieznanego” Komisji. Kryterium oparte na tym, że rozpatrywane okoliczności faktyczne były znane Komisji, które było istotne w kontekście komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r., nie ma już zatem zastosowania na podstawie komunikatu z 2006 r. W tym kontekście konieczne jest dokonanie porównania między wartością dowodową informacji przekazanych przez dane przedsiębiorstwo a wartością dowodową informacji, które znajdowały się już w aktach Komisji.
26 Komisja uważa, że argumentację tę należy oddalić jako bezzasadną.
Ocena Trybunału
27 Na wstępie należy stwierdzić, że komunikat w sprawie współpracy z 2006 r. zastąpił od publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniu 8 grudnia 2006 r. komunikat w sprawie współpracy z 2002 r. W tym kontekście pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. zastąpił pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r.
28 W tym względzie należy zauważyć, że pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r. stanowił, że „jeżeli przedsiębiorstwo przedstawi dowody odnoszące się do stanu faktycznego uprzednio nieznanego Komisji, mające bezpośredni wpływ na siłę [wagę] lub czas trwania domniemanego kartelu, Komisja nie uwzględni tych elementów przy ustalaniu grzywien nakładanych na przedsiębiorstwo, które dostarczyło te dowody”. Punkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. stanowi, że „[j]eżeli wnioskodawca ubiegający się o zmniejszenie [obniżenie kwoty] grzywny jako pierwszy złoży istotne dowody […], które Komisja wykorzysta do ustalenia dodatkowych faktów [okoliczności faktycznych] zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia, Komisja nie uwzględni tych elementów przy ustalaniu grzywien nakładanych na przedsiębiorstwo, które dostarczyło te dowody”.
29 O ile zatem komunikat w sprawie współpracy z 2002 r. odnosił się w sposób wyraźny do „stanu faktycznego uprzednio nieznanego Komisji” mającego „bezpośredni wpływ na siłę [wagę] lub czas trwania domniemanego kartelu”, o tyle komunikat w sprawie współpracy z 2006 r. odsyła do „dodatkowych faktów [okoliczności faktycznych] zwiększających wagę lub czas trwania naruszenia”.
30 W swym orzecznictwie dotyczącym pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r. Trybunał uznał, że przewidziane w nim częściowe zwolnienie z grzywny wymaga spełnienia dwóch przesłanek, a mianowicie, po pierwsze, tego, że dane przedsiębiorstwo powinno jako pierwsze przedstawić dowody potwierdzające okoliczności, których Komisja wcześniej nie znała, oraz po drugie, tego, że okoliczności te, mające bezpośredni wpływ na wagę lub czas trwania domniemanego kartelu, powinny pozwolić Komisji na dokonanie nowych ustaleń w przedmiocie naruszenia (wyrok z dnia 9 czerwca 2016 r., Repsol Lubricantes y Especialidades i in./Komisja, C‑617/13 P, EU:C:2016:416, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo).
31 Trybunał wyjaśnił, że słowa „stan faktyczny […] nieznany Komisji” są jednoznaczne i pozwalają na przyjęcie zawężającej interpretacji pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r., ograniczając go do przypadków, w których spółka będąca członkiem kartelu dostarcza Komisji nowej informacji dotyczącej wagi lub czasu trwania naruszenia (wyrok z dnia 9 czerwca 2016 r., Repsol Lubricantes y Especialidades i in./Komisja, C‑617/13 P, EU:C:2016:416, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo).
32 Trybunał orzekł także, że słowom tym należy nadać takie znaczenie, by zapewnić realizację celów wytyczonych w pkt 23 lit. b) akapit ostatni tego komunikatu, a w szczególności skuteczność programu łagodzenia sankcji, którego celem jest uzyskanie doniesienia o naruszeniu ze strony samych sprawców, aby zakończyć owo naruszenie szybko i całkowicie (zob. podobnie wyrok z dnia 9 czerwca 2016 r., Repsol Lubricantes y Especialidades i in./Komisja, C‑617/13 P, EU:C:2016:416, pkt 68 i przytoczone tam orzecznictwo).
33 W tym względzie Trybunał orzekł, że należy także zapewnić skuteczność (effet utile) tego przepisu, który – w sytuacji gdy przedsiębiorstwo, które w celu uzyskania całkowitego zwolnienia z grzywny na podstawie komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r. jako pierwsze przedstawiło Komisji dowody mogące umożliwić jej stwierdzenie naruszenia art. 101 TFUE, ale powstrzymało się od ujawnienia informacji wykazujących, że czas trwania spornego naruszenia był dłuższy od okresu wynikającego z owych dowodów – zmierza, poprzez przyznanie częściowego zwolnienia z grzywny, do zachęcenia każdego z pozostałych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w tym naruszeniu, do tego, aby jako pierwsze ujawniło takie informacje (wyrok z dnia 9 czerwca 2016 r., Repsol Lubricantes y Especialidades i in./Komisja, C‑617/13 P, EU:C:2016:416, pkt 69 i przytoczone tam orzecznictwo).
34 Należy stwierdzić, że różnice między brzmieniem pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. a brzmieniem pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r. nie mogą sugerować, że zawężającej wykładni tego ostatniego przepisu przyjętej przez Trybunał nie można zastosować do pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. W szczególności to, że wyrażenie „stan[…] faktyczn[y] uprzednio nieznan[y Komisji]”, o którym mowa w pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r., nie zostało wyraźnie powtórzone w pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r., nie może uzasadniać odmiennej wykładni owego pkt 26 akapit trzeci.
35 Zgodnie bowiem z pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. w celu skorzystania z częściowego zwolnienia z grzywny dane przedsiębiorstwo powinno przedstawić Komisji dowody dotyczące dodatkowych okoliczności faktycznych, które powodują zwiększenie wagi lub czasu trwania danego naruszenia. Chodzi o okoliczności faktyczne służące uzupełnieniu okoliczności faktycznych znanych już Komisji, które zmieniają zakres przedmiotowy lub czasowy stwierdzonego przez Komisję naruszenia. Częściowe zwolnienie z grzywny może mieć zastosowanie jedynie w odniesieniu do takich okoliczności, które uzupełniają pierwotny zakres naruszenia.
36 Jak Sąd słusznie wskazał w pkt 86 zaskarżonego wyroku, sformułowanie zawarte w pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. nie zmienia logiki częściowego zwolnienia z grzywny, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w orzecznictwie w świetle brzmienia pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r.
37 W tych okolicznościach pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. należy interpretować w ten sposób, że dotyczy on przypadków, w których spółka uczestnicząca w kartelu dostarcza Komisji istotnych dowodów pozwalających jej na ustalenie nowych okoliczności faktycznych dotyczących wagi lub czasu trwania naruszenia, co wyklucza przypadki, w których wspomniana spółka ograniczyła się do dostarczenia informacji pozwalających na wzmocnienie dowodów dotyczących istnienia naruszenia.
38 Jak podkreślił zasadniczo rzecznik generalny w pkt 59–62 opinii, wykładnia ta znajduje potwierdzenie w strukturze pkt 26 wspomnianego komunikatu. Jeśli chodzi bowiem o okoliczności faktyczne, o których Komisja już się dowiedziała, przedstawienie dowodów mających istotną wartość dodaną może już prowadzić do obniżenia kwoty grzywny zgodnie z pkt 26 akapit pierwszy w związku z pkt 24 i 25 komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. Należy zatem zastrzec możliwość skorzystania z częściowego zwolnienia z grzywny, przewidzianego w akapicie trzecim wspomnianego pkt 26, dla przedsiębiorstwa, które przedstawiło informacje dotyczące nowych okoliczności faktycznych, uprzednio nieznanych Komisji.
39 Wreszcie, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 63 opinii, taka wykładnia jest również zgodna z celem zamierzonym przez wskazaną w pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. zasadę częściowego zwolnienia z grzywny, który to cel jest identyczny z celem zamierzonym wcześniej w pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r., opisanym w pkt 32 i 33 niniejszego wyroku. Wspomniany pkt 26 akapit trzeci ma na celu zachęcenie przedsiębiorstw do pełnej współpracy z Komisją, nawet jeśli nie przyznano im warunkowego zwolnienia z grzywny na podstawie pkt 8 komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. W braku zasady przewidzianej w pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. przedsiębiorstwa te mogłyby bowiem obawiać się, przedkładając dowody mające wpływ na czas trwania lub wagę naruszenia, których to dowodów Komisja wcześniej nie znała, że zostaną narażone na ryzyko zwiększenia kwoty grzywien, które mogą zostać na nie nałożone.
40 W tym kontekście, jak podkreślił Sąd w pkt 88 zaskarżonego wyroku, należy przypomnieć, że przy dokonywaniu wykładni pkt 23 lit. b) akapit ostatni komunikatu w sprawie współpracy z 2002 r. Trybunał uznał, iż w przypadku gdy informacje przedstawione przez przedsiębiorstwo dotyczą okoliczności faktycznych, o których Komisja już uprzednio wiedziała, wniosek o częściowe zwolnienie z grzywny złożony przez takie przedsiębiorstwo należy oddalić, bez konieczności wykazywania, że ich wartość dowodowa była wyższa od informacji uprzednio przedłożonych przez pozostałe strony (zob. podobnie wyrok z dnia 23 kwietnia 2015 r., LG Display i LG Display Taiwan/Komisja, C‑227/14 P, EU:C:2015:258, pkt 81). Stwierdzenie to odnosi się również, w ramach pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r., do dowodów, które nie dotyczą „dodatkowych faktów [okoliczności faktycznych]” w rozumieniu tego ostatniego przepisu.
41 W konsekwencji należy stwierdzić, że Sąd nie naruszył prawa przy dokonywaniu wykładni i stosowaniu wymogów ustanowionych w pkt 26 akapit trzeci komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r., ponieważ Komisja wiedziała już, iż doszło do spotkania w Windhagen i jaki był zasięg terytorialny kartelu, przed złożeniem przez grupę Recylex wniosku o częściowe zwolnienie z grzywny.
42 Co się tyczy zastrzeżenia grupy Recylex zawartego w pkt 23 niniejszego wyroku w odniesieniu do podnoszonego braku wewnętrznej spójności i jasności rozumowania przyjętego przez Sąd w pkt 79–99 zaskarżonego wyroku, wystarczy stwierdzić, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 46–56 opinii, że Sąd przedstawił w sposób wystarczający pod względem prawnym w tych punktach zaskarżonego wyroku powody uzasadniające utrzymanie w mocy spornej decyzji, jeśli chodzi o odmowę częściowego zwolnienia z grzywny na podstawie pkt 26 akapit trzeci.
43 W świetle powyższych rozważań należy oddalić część pierwszą zarzutu pierwszego i zarzut drugi jako bezzasadne.
W przedmiocie części drugiej i trzeciej zarzutu drugiego
Argumentacja stron
44 W części drugiej pierwszego zarzutu odwołania grupa Recylex podnosi, że Sąd w sposób oczywisty przeinaczył odręczne notatki sporządzone przez pracownika grupy Campine, zajęte podczas kontroli pomieszczeń tego przedsiębiorstwa, rozpatrywane w świetle informacji dostarczonych przez grupę JCI w kontekście jej wniosku o zwolnienie z grzywien z dnia 22 czerwca 2012 r., ponieważ uznał w pkt 95 zaskarżonego wyroku, iż dowody te umożliwiają Komisji wykazanie w sposób wystarczający pod względem prawnym, że spotkanie w Windhagen miało miejsce, oraz ustalenie momentu rozpoczęcia naruszenia na ten dzień. Po pierwsze, grupa Recylex twierdzi, że informacje przedstawione przez grupę JCI nie zawierają żadnego odesłania do spotkania lub kontaktów sprzecznych z regułami konkurencji, które miały miejsce we wrześniu 2009 r., i co więcej, w żaden sposób nie sugerują, iż kartel rozpoczął działalność dokładnie w tym momencie. Po drugie, grupa Recylex zauważa, że te odręczne notatki odnosiły się do daty, która różni się od daty przyjętej przez Komisję, mianowicie 24 zamiast 23 września 2009 r., że wspomniane notatki nie dostarczają żadnych wskazówek co do uczestników tego spotkania lub jego charakteru i wreszcie, że grupa Campine niezmiennie zaprzeczała w toku całego postępowania administracyjnego, iż notatki te miały antykonkurencyjną treść.
45 W ramach części trzeciej pierwszego zarzutu odwołania grupa Recylex utrzymuje, że Sąd nie uwzględnił, iż na Komisji spoczywa ciężar udowodnienia istnienia okoliczności faktycznych stanowiących naruszenie. Odręczne notatki sporządzone przez pracownika grupy Campine, nawet rozpatrywane w świetle informacji przedstawionych przez grupę JCI, nie stanowią precyzyjnych i spójnych dowodów na istnienie naruszenia popełnionego na spotkaniu w Windhagen. Poprzez stwierdzenie, że notatki te pozwoliły Komisji wykazać w sposób wystarczający pod względem prawnym, iż spotkanie to miało miejsce, Sąd naruszył zasady w zakresie ciężaru dowodu.
46 Zdaniem Komisji argumenty podniesione przez grupę Recylex w tym zakresie są, po pierwsze, niedopuszczalne, ponieważ stanowią one wniosek o ponowne zbadanie dowodów, a po drugie, bezzasadne.
Ocena Trybunału
47 Bez potrzeby badania kwestii, czy argumenty grupy Recylex stanowią wniosek o ponowne zbadanie dowodów, i orzeczenia na tej podstawie w przedmiocie dopuszczalności takiego wniosku, należy zauważyć, że grupa Recylex opiera się na oczywiście błędnym rozumieniu zaskarżonego wyroku, w szczególności pkt 85–97 tego wyroku, w zakresie, w jakim wynika z niego założenie, że Sąd wypowiedział się w kwestii, czy odręczne notatki zajęte podczas kontroli w pomieszczeniach grupy Campine, rozpatrywane w świetle informacji przedstawionych wcześniej przez JCI, były same w sobie wystarczające do wykazania w sposób wystarczający pod względem prawnym daty i przedmiotu spotkania w Windhagen jako początku naruszenia.
48 Jak bowiem wskazał zasadniczo rzecznik generalny w pkt 81–84 opinii, z pkt 93–97 zaskarżonego wyroku wynika w sposób oczywisty, że Sąd ograniczył się do stwierdzenia, iż odręczne notatki, rozpatrywane w świetle informacji przedstawionych przez grupę JCI, pozwoliły Komisji dowiedzieć się, że odbyło się spotkanie w Windhagen i że miało ono antykonkurencyjny charakter. Wbrew temu, co twierdzi grupa Recylex, Sąd w żaden sposób nie wypowiedział się w kwestii, czy notatki te same w sobie umożliwiają wykazanie w sposób wystarczający pod względem prawnym daty i przedmiotu tego spotkania.
49 W tym względzie należy podkreślić, że grupa Recylex nie kwestionuje w odwołaniu, iż odręczne notatki i informacje przedłożone przez JCI umożliwiły Komisji zapoznanie się z przebiegiem spotkania w Windhagen.
50 Chociaż grupa Recylex twierdzi, że Sąd powinien był dokonać porównania pomiędzy dowodami będącymi już w posiadaniu Komisji a dowodami przedstawionymi przez grupę Recylex, które to porównanie powinno było doprowadzić go do orzeczenia, iż dowody będące już w posiadaniu Komisji w dniu złożenia przez grupę Recylex wniosku o częściowe zwolnienie z grzywny nie pozwoliłyby Komisji na wykazanie w sposób wystarczający pod względem prawnym, że to spotkanie miało miejsce i jaki był jego przedmiot, to jednak należy stwierdzić, iż Sąd uznał w pkt 97 zaskarżonego wyroku, że argumenty podniesione przez grupę Recylex w tym względzie są nieistotne dla sprawy. Z przyczyn przedstawionych w pkt 40 niniejszego wyroku to stwierdzenie dokonane przez Sąd jest uzasadnione, ponieważ takie porównanie nie było wymagane.
51 W konsekwencji należy stwierdzić, że części druga i trzecia pierwszego zarzutu odwołania są oczywiście bezzasadne, wobec czego w świetle rozważań zawartych w pkt 43 niniejszego wyroku zarzut pierwszy należy oddalić w całości.
W przedmiocie zarzutu trzeciego
Argumentacja stron
52 W zarzucie trzecim, skierowanym przeciwko pkt 136–154 zaskarżonego wyroku, grupa Recylex utrzymuje, że Sąd naruszył prawo przy zastosowaniu pkt 26 akapit pierwszy komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r., gdy uznał, iż ani brzmienie tego komunikatu, ani jego systematyka nie potwierdzają wykładni, zgodnie z którą w przypadku gdy dwa przedsiębiorstwa przedstawiły dowody mające istotną wartość dodaną, przedsiębiorstwo, które przedstawiło je w drugiej kolejności, zajmuje miejsce pierwszego przedsiębiorstwa, jeśli współpraca z tym pierwszym przedsiębiorstwem okazuje się niezgodna z wymogami wymienionymi w pkt 12 wspomnianego komunikatu. W konsekwencji Sąd naruszył prawo, gdy orzekł w pkt 153 zaskarżonego wyroku, że Komisja słusznie odmówiła grupie Recylex obniżenia grzywny z 30 do 50% na podstawie pkt 26 akapit pierwszy tiret pierwsze tego komunikatu, mimo że grupa Eco-Bat, zdaniem grupy Recylex, uchybiła ciążącemu na niej obowiązkowi współpracy i przedstawiła jedynie niepełne i wprowadzające w błąd informacje dotyczące terytoriów objętych stwierdzonym naruszeniem.
53 Z brzmienia, systematyki i celów komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. wynika, że przedsiębiorstwo, którego współpraca nie spełnia wymogów wymienionych w pkt 12 tego komunikatu, musi zostać pominięte dla celów kwalifikacji przewidzianej w pkt 26 akapit pierwszy wspomnianego komunikatu, skutkiem czego nie powstaje kwestia, jakie jest jego miejsce w ramach tej kwalifikacji.
54 Komisja twierdzi, że zarzut trzeci jest bezzasadny.
Ocena Trybunału
55 Zgodnie z pkt 24 komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. w celu zakwalifikowania się do obniżenia kwoty grzywny przewidzianego w pkt 26 akapit pierwszy tego komunikatu przedsiębiorstwo musi przedstawić Komisji dowody na istnienie domniemanego naruszenia, które posiadają istotną wartość dodaną w stosunku do wartości dowodów będących już w posiadaniu Komisji, oraz musi spełnić łącznie warunki określone w pkt 12 wspomnianego komunikatu, co oznacza w szczególności prawdziwą, pełną, ciągłą i natychmiastową współpracę w toku całego postępowania administracyjnego.
56 Przedsiębiorstwu można zatem odmówić możliwości skorzystania z obniżenia grzywny, jeżeli nie zachowuje się ono zgodnie z wymogami wymienionymi w pkt 12 tego komunikatu. Jednakże okoliczność, że owemu przedsiębiorstwu uniemożliwiono skorzystanie z obniżenia grzywny, może skutkować jedynie tym, że przedsiębiorstwa, które później przedstawiły dowody mające istotną wartość dodaną, mogą zająć miejsce tego przedsiębiorstwa w klasyfikacji chronologicznej określonej w pkt 26 akapit pierwszy wspomnianego komunikatu.
57 W tym względzie należy stwierdzić, że żaden przepis komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. nie przewiduje zmiany zaszeregowania, z której zamierza skorzystać grupa Recylex w niniejszej sprawie. W pkt 26 akapit pierwszy tego komunikatu ustanowiono jedynie poprzez ustalenie przedziałów obniżenia grzywny kryterium chronologiczne, które zależy wyłącznie od kolejności, w jakiej dane przedsiębiorstwa przedstawiły Komisji dowody mające istotną wartość dodaną. Podobnie żaden dowód wymieniony w pkt 23, 24, 29 i 30 wspomnianego komunikatu nie wiąże się z wprowadzeniem tego rodzaju zmiany zaszeregowania. W związku z tym ani z brzmienia tych punktów, ani ze struktury komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r. nie wynika przyznanie drugiemu przedsiębiorstwu w klasyfikacji, a mianowicie grupie Recylex, prawa do zajęcia przez nie miejsca pierwszego przedsiębiorstwa w klasyfikacji, to jest grupy Eco-Bat, ze względu na to, że przedsiębiorstwo to nie zastosowało się do warunków określonych w pkt 12 tego komunikatu.
58 Ponadto odmiennej wykładni, za jaką opowiada się grupa Recylex, nie można uzasadnić w świetle celu realizowanego przez programy łagodzenia kar, które – jak wskazał Sąd w pkt 148 zaskarżonego wyroku – mają na celu stworzenie klimatu niepewności wewnątrz karteli, aby zachęcać do ich ujawnienia Komisji [zob. podobnie wyrok z dnia 20 stycznia 2016 r., DHL Express (Italy) i DHL Global Forwarding (Italy), C‑428/14, EU:C:2016:27, pkt 82 i przytoczone tam orzecznictwo].
59 Aby osiągnąć ten cel, należy bowiem zachęcić przedsiębiorstwa do podjęcia współpracy z Komisją w jak najszybszy i najskuteczniejszy sposób w ramach jej prac związanych z dochodzeniem. Dopuszczenie zmiany zaszeregowania przedsiębiorstw, które nie podjęły najszybciej współpracy ze względu na nieprzestrzeganie przez inne przedsiębiorstwo wymogów określonych w pkt 12 komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r., byłoby niezgodne z realizowanym w tym komunikacie celem polegającym na przyspieszeniu zniszczenia karteli.
60 W konsekwencji należy stwierdzić, że Sąd nie naruszył prawa, gdy orzekł w pkt 136–154 zaskarżonego wyroku, iż grupa Recylex nie mogła ubiegać się o skorzystanie z najwyższego przedziału obniżenia grzywny, mianowicie 30–50%, ponieważ zgodnie ze sporną decyzją była ona przedsiębiorstwem, które dopiero jako drugie przedstawiło dowody mające istotną wartość dodaną w rozumieniu pkt 26 akapit pierwszy tiret drugie komunikatu w sprawie współpracy z 2006 r.
61 W świetle powyższych rozważań trzeci zarzut odwołania należy oddalić jako bezzasadny.
62 Ponieważ żadnego z trzech zarzutów podniesionych przez grupę Recylex na poparcie odwołania nie można uwzględnić, odwołanie należy oddalić.
W przedmiocie kosztów
63 Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.
64 Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie grupy Recylex kosztami postępowania, a ta przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania.
Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:
1) Odwołanie zostaje oddalone.
2) Recylex SA, Fonderie et Manufacture de Métaux SA i Harz-Metall GmbH zostają obciążone kosztami postępowania.
Podpisy