Sprawa C‑101/08

Audiolux SA i in.

przeciwko

Groupe Bruxelles Lambert SA (GBL) i in.

i

Bertelsmann AG i in.

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Cour de cassation (Luksemburg)]

Dyrektywy 77/91/EWG, 79/279/EWG i 2004/25/WE – Ogólna zasada prawa wspólnotowego ochrony akcjonariuszy mniejszościowych – Nieistnienie – Prawo spółek – Przejęcie kontroli – Obowiązkowa oferta – Zalecenie 77/534/EWG – Kodeks postępowania

Streszczenie wyroku

Prawo wspólnotowe – Zasady – Zasada ochrony akcjonariuszy mniejszościowych

(dyrektywa 2004/25 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 8, art. 3 ust. 1 lit. a); dyrektywy Rady: 77/91, art. 20, 42; 79/279, załącznik; zalecenie Komisji 77/534, załącznik)

Prawo wspólnotowe nie zawiera ogólnej zasady prawa, zgodnie z którą akcjonariusze mniejszościowi są chronieni poprzez obowiązek akcjonariusza dominującego przejmującego lub sprawującego kontrolę nad spółką dotyczący złożenia oferty odkupu ich akcji na takich samych warunkach, jakie zostały uzgodnione podczas nabycia akcji w tej spółce skutkującego uzyskaniem kontroli przez akcjonariusza dominującego lub umocnieniem tej kontroli.

W istocie zwykła okoliczność, iż wtórne prawo wspólnotowe przewiduje pewne przepisy związane z ochroną akcjonariuszy mniejszościowych, nie wystarcza sama w sobie do stwierdzenia istnienia ogólnej zasady prawa wspólnotowego, w szczególności gdy ich zakres stosowania jest ograniczony do dokładnie określonych i niewątpliwych uprawnień. Aby stwierdzić istnienie takiej zasady, należy zweryfikować, czy takie przepisy niezbicie wskazują na istnienie postulowanej zasady, przy czym wspomniane przepisy mają walor wskazówek wyłącznie, jeśli są zredagowane w sposób wiążący.

Tymczasem po pierwsze, art. 20 i 42 dyrektywy 77/91 w sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w państwach członkowskich od spółek w rozumieniu art. 58 akapit drugi traktatu, w celu uzyskania ich równoważności, dla ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich w zakresie tworzenia spółki akcyjnej, jak również utrzymania i zmian jej kapitału, oraz pkt 2 lit. a) wykazu C załącznika do dyrektywy 79/279 koordynującej warunki dopuszczania papierów wartościowych do publicznego obrotu giełdowego, mają zastosowanie do sytuacji dokładnie określonych i wyraźnie odmiennych od sytuacji akcjonariusza dominującego, który nabył akcję w spółce skutkującą uzyskaniem lub umocnieniem kontroli nad spółką na zasadach szczególnych, i ograniczają się zasadniczo do uregulowania bardzo szczególnych sytuacji w prawie spółek, w których nakładają one na spółkę określone zobowiązania w celu ochrony wszystkich akcjonariuszy. Przepisom tym brakuje zatem ogólnego charakteru, który jest naturalną cechą ogólnych zasad prawnych.

Po drugie, jeśli chodzi o trzecią zasadę ogólną i siedemnasty przepis dodatkowy kodeksu postępowania, stanowiącego załącznik do zalecenia 77/534, a także dyrektywę 2004/25 w sprawie ofert przejęcia, ani ten kodeks, ani ta dyrektywa nie stwierdzają wyraźnie istnienia ogólnej zasady prawa wspólnotowego dotyczącej ochrony akcjonariuszy mniejszościowych. Jeśli chodzi o kodeks postępowania, po pierwsze, zasady dobrego postępowania, które zaleca jako źródła prawa, mają ten sam charakter co zasady stosowane na rynkach, co okazuje się niezgodne z założeniem, według którego trzecia zasada ogólna i siedemnasty przepis dodatkowy wspomnianego kodeksu znajdują oparcie w ogólnej zasadzie prawa wspólnotowego. Po drugie, żaden z tych przepisów kodeksu postępowania nie wyraża obowiązku równego traktowania akcjonariuszy w sposób bezwzględny i wiążący. Co się tyczy dyrektywy 2004/25, jej art. 1, art. 5 ust. 1, art. 15 i 16 mają zastosowanie do specyficznych sytuacji, tak że nie można z nich wywnioskować ogólnej zasady o określonej treści. Przepisy te są także pozbawione ogólnego charakteru, który jest naturalną cechą ogólnych zasad prawnych. Ponadto o ile motyw 8 tej dyrektywy wzmiankuje ogólne zasady prawa wspólnotowego, motyw ten dotyczy tylko gwarancji proceduralnych i nie jest związany z jakąkolwiek zasadą równego traktowania akcjonariuszy. Podobnie z użycia określenia „zasady ogólne” w art. 3 tej dyrektywy nie można wywnioskować, że prawodawca wspólnotowy dążył w ten sposób do utożsamienia zasad określonych w tym artykule z ogólnymi zasadami prawa wspólnotowego. Chodzi tylko – jak wynika z określenia „do celów wykonania niniejszej dyrektywy” – o zasady przewodnie dla stosowania wspomnianej dyrektywy przez państwa członkowskie.

Ponadto traktowanie mające na celu zmuszenie akcjonariusza dominującego do zawarcia umów ze wszystkimi akcjonariuszami mniejszościowymi na takich samych warunkach, jakie zostały uzgodnione w czasie nabywania udziału dającego lub wzmacniającego kontrolę, i pociągające za sobą odpowiadające mu prawo wszystkich akcjonariuszy do sprzedaży swoich akcji akcjonariuszowi dominującemu, nie może być rozumiane jako specyficzny wyraz w dziedzinie prawa spółek ogólnej zasady równego traktowania. W istocie wspomniana zasada nie może sama w sobie skutkować powstaniem szczególnego obowiązku nałożonego na akcjonariusza dominującego na korzyść innych akcjonariuszy ani określać konkretnych sytuacji, z którymi wiąże się ten obowiązek. Nie może ona także determinować wyboru pomiędzy różnymi wyobrażalnymi środkami ochrony akcjonariuszy mniejszościowych, zaproponowanymi przez kodeks postępowania stanowiący załącznik do zalecenia 77/534 i owe zalecenie. Takie traktowanie zakłada wybór o charakterze legislacyjnym, opierający się na rozważeniu danych interesów i ustaleniu z góry dokładnych i szczegółowych przepisów, i nie można go wyprowadzać z ogólnej zasady równego traktowania. Ogólne zasady prawa wspólnotowego sytuują się bowiem na szczeblu konstytucyjnym, podczas gdy wspomniane traktowanie charakteryzuje stopień szczegółowości wymagający opracowania legislacyjnego, które na poziomie wspólnotowym dokonywane jest poprzez akt wtórnego prawa wspólnotowego. Z tego względu traktowania tego nie można uważać za samodzielną ogólną zasadę prawa wspólnotowego.

(por. pkt 34, 42–45, 50, 51, 55, 57, 61–64; sentencja)