WYROK SĄDU (izba ds. odwołań)

z dnia 12 lipca 2011 r.(*)

Odwołanie – Służba publiczna – Urzędnicy – Odwołanie wzajemne – Mobbing – Artykuł 12a regulaminu pracowniczego – Komunikat w sprawie polityki w zakresie mobbingu w Komisji – Obowiązek wspomagania ciążący na administracji – Artykuł 24 regulaminu pracowniczego – Zakres – Wniosek o udzielenie wsparcia – Działania mające na celu tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu – Obowiązek staranności – Odpowiedzialność – Wniosek o odszkodowanie – Nieograniczone prawo orzekania – Przesłanki zastosowania – Sprawozdanie z przebiegu kariery zawodowej – Skarga o stwierdzenie nieważności – Interes prawny

W sprawie T‑80/09 P,

mającej za przedmiot odwołanie od wyroku Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej (pierwsza izba) z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie F‑52/05 Q przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowanego w Zbiorze, zmierzające do uchylenia tego wyroku,

Komisja Europejska, reprezentowana przez V. Jorisa, D. Martina oraz B. Eggers, działających w charakterze pełnomocników,

strona skarżąca,

w której drugą stroną postępowania jest

Q, była urzędniczka Komisji Europejskiej, zamieszkała w Domsjö (Szwecja), reprezentowana przez adwokatów S. Rodriguesa oraz Y. Minatchy’ego,

strona skarżąca w pierwszej instancji,

SĄD (izba ds. odwołań),

w składzie: M. Jaeger, prezes, I. Pelikánová (sprawozdawca) i A. Dittrich, sędziowie,

sekretarz: C. Kristensen, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 21 stycznia 2011 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W swoim odwołaniu wniesionym na podstawie art. 9 załącznika I do statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Komisja Europejska wnosi o uchylenie wyroku Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej (pierwsza izba) z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie F‑52/05 Q przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowanego w Zbiorze (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), którym Sąd stwierdził nieważność decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia złożonego przez Q w dniu 3 maja 2004 r. na mocy art. 24 regulaminu pracowniczego urzędników Wspólnot Europejskich (zwanych dalej, odpowiednio „wnioskiem o udzielenie wsparcia” i „regulaminem pracowniczym”) w zakresie, w jakim w sposób dorozumiany odmówiono podjęcia działania mającego na celu tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu i orzeczono, że Komisja zapłaci Q kwotę w wysokości 15 500 EUR tytułem zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną brakiem zgodności z prawem tej decyzji oraz uchybieniami, jakich dopuściła się Komisja w zakresie obowiązku staranności.

 Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

2        Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu zostały wskazane w pkt 18–101 zaskarżonego wyroku.

 Postępowanie w pierwszej instancji i zaskarżony wyrok

3        Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 4 lipca 2005 r. Q wniosła, po pierwsze, o stwierdzenie nieważności decyzji, na podstawie której Komisja Wspólnot Europejskich w sposób dorozumiany oddaliła jej wniosek o wsparcie, po drugie, o stwierdzenie nieważności sprawozdań z przebiegu jej kariery zawodowej, sporządzonych odpowiednio za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 października 2003 r. oraz od dnia 1 listopada do dnia 31 grudnia 2003 r. (zwanych dalej „sprawozdaniami za 2003 r.”), i po trzecie, o zasądzenie od Komisji odszkodowania i zadośćuczynienia na jej rzecz. Skarga została początkowo zarejestrowana w sekretariacie Sądu Pierwszej Instancji pod nr T‑252/05.

4        Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2005 r. Sąd Pierwszej Instancji przekazał, na podstawie art. 3 ust. 3 decyzji Rady 2004/752/WE, Euratom z dnia 2 listopada 2004 r. ustanawiającej Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej (Dz.U. L 333, s. 7), niniejszą sprawę Sądowi do spraw Służby Publicznej. Skarga została zarejestrowana w sekretariacie tego sądu pod nr F‑52/05.

5        Zaskarżonym wyrokiem Sąd do spraw Służby Publicznej w części uwzględnił skargę, stwierdzając nieważność dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, w zakresie, w jakim odmówiono podjęcia działania mającego na celu tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu i zasądzając od Komisji zapłatę Q kwoty 18 000 EUR tytułem zadośćuczynienia. W pozostałym zakresie skargę oddalił.

 Postępowanie przed Sądem i żądania stron

6        Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 27 lutego 2009 r. Komisja wniosła niniejsze odwołanie.

7        W dniu 9 czerwca 2009 r. Q złożyła odpowiedź na odwołanie, którą również wniosła odwołanie wzajemne od zaskarżonego wyroku. Ponadto złożyła wniosek o nieujawnianie jej nazwiska, który sekretariat natychmiast uwzględnił.

8        Pismem złożonym w dniu 24 czerwca 2009 r. Komisja złożyła wniosek o zezwolenie na wniesienie krótkiej repliki.

9        Decyzją z dnia 3 lipca 2009 r. prezes izby ds. odwołań Sądu uwzględnił ten ostatni wniosek.

10      W dniu 24 sierpnia 2009 r. Komisja złożyła replikę, w której odpowiedziała również na odwołanie wzajemne w trybie art. 143 § 2 regulaminu Sądu.

11      Pismem złożonym w dniu 24 września 2009 r. Q złożyła wniosek o zezwolenie na przedstawienie pisma uzupełniającego do odwołania wzajemnego.

12      Decyzją z dnia 6 października 2009 r. prezes izby ds. odwołań Sądu uwzględnił ten ostatni wniosek.

13      W dniu 15 października 2009 r. Q złożyła duplikę.

14      W dniu 13 listopada 2009 r. Q złożyła pismo uzupełniające do odwołania wzajemnego.

15      Komisja złożyła odpowiedź na pismo uzupełniające do odwołania wzajemnego. Procedura pisemna została zakończona w dniu 5 stycznia 2010 r.

16      Pismem z dnia 11 lutego 2010 r. Q zwróciła się z wnioskiem na podstawie art. 146 regulaminu o  wysłuchanie jej podczas postępowania ustnego.

17      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy, Sąd (izba ds. odwołań) postanowił otworzyć procedurę ustną i w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu zadał stronom na piśmie pytania, na które miały odpowiedzieć na rozprawie.

18      Na rozprawie w dniu 21 stycznia 2011 r. wysłuchano wystąpień stron oraz ich odpowiedzi na zadane ustnie i pisemnie przez Sąd pytania. Odpowiedzi na zadane na piśmie pytania zostały odnotowane w protokole rozprawy.

19      Komisja wnosi do Sądu o:

–        uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim uwzględnia on drugi zarzut skargi w pierwszej instancji oparty na niezgodności z prawem decyzji zawierającej dorozumianą odmowę tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu, oraz zawartego w tej skardze żądania zadośćuczynienia z tytułu krzywdy doznanej na skutek niezgodności z prawem tej decyzji i uchybień, jakich dopuścił się organ administracji w zakresie obowiązku staranności;

–        oddalenie odwołania wzajemnego;

–        oddalenie skargi w pierwszej instancji lub, pomocniczo, przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd do spraw Służby Publicznej;

–        zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem do spraw Służby Publicznej oraz kosztów odwołania według norm przepisanych lub, pomocniczo, orzeczenie, że rozstrzygnięcie o kosztach przed Sądem do spraw Służby Publicznej oraz w ramach odwołania nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie;

–        obciążenie Q kosztami odwołania wzajemnego.

20      Q wnosi do Sądu o:

–        odrzucenie odwołania jako niedopuszczalnego lub, w każdym razie, oddalenie go jako bezzasadnego;

–        stwierdzenie dopuszczalności odwołania wzajemnego;

–        uchylenie zaskarżonego wyroku;

–        uwzględnienie żądań stwierdzenia nieważności i zadośćuczynienia, podniesionych w pierwszej instancji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

 W przedmiocie odwołania głównego

21      Odwołanie wniesione na mocy art. 9 załącznika I do statutu Trybunału ma na celu uchylenie zaskarżonego wyroku ze względu na to, że stwierdzono w nim nieważność dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, w zakresie, w jakim Komisja odmówiła podjęcia działania mającego na celu tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu, i zasądzono od Komisji zapłatę na rzecz Q kwoty 15 500 EUR tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek niezgodności z prawem tej decyzji oraz uchybień, jakich dopuścił się organ administracji w zakresie obowiązku staranności.

 W przedmiocie dopuszczalności

22      Q podnosi niedopuszczalność odwołania w zakresie, w jakim w ramach dwóch zarzutów podniesionych na jego poparcie Komisja wnosi do sądu rozpoznającego odwołanie o ponowne rozstrzygnięcie w sprawie stanu faktycznego, który został ostatecznie ustalony przez sąd pierwszej instancji. Z jednej strony, zdaniem Q, nie jest dopuszczalny wniosek Komisji, przedstawiony w ramach pierwszego zarzutu odwołania, o dokonanie przez sąd rozpoznający odwołanie kontroli oceny, na podstawie której Sąd do spraw Służby Publicznej orzekł, że Q należy się zadośćuczynienie za krzywdę doznaną na skutek naruszenia przez Komisję obowiązku staranności, którego dowodziły określone zachowania wskazane we wniosku o udzielenie wsparcia. Z drugiej strony, niedopuszczalne jest, w ramach drugiego zarzutu odwołania, podważanie w sposób dorozumiany przez Komisję przed sądem rozpoznającym odwołanie, na podstawie akt sprawy, oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, który orzekł na tej podstawie, iż uwzględniając okoliczności niniejszej sprawy, dorozumiana decyzja Komisji o odmowie tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu skutkuje powstaniem odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty.

23      Komisja wnosi o oddalenie zarzutu niedopuszczalności podniesionego przez Q.

24      Zgodnie z art. 225a WE i art. 11 ust. 1 załącznika I do statutu Trybunału Sprawiedliwości odwołanie wniesione do Sądu jest ograniczone do kwestii prawnych, a podstawę odwołania stanowić może brak właściwości Sądu do spraw Służby Publicznej, naruszenie procedury w postępowaniu przed tym sądem naruszające interesy zainteresowanej strony lub naruszenie przez Sąd do spraw Służby Publicznej prawa wspólnotowego. Co więcej, zgodnie z art. 138 § 1 akapit pierwszy lit. c) regulaminu postępowania, odwołanie powinno zawierać podnoszone zarzuty i argumenty na ich poparcie.

25      Z przytoczonych przepisów wynika, że odwołanie może zostać oparte wyłącznie na zarzutach wskazujących na naruszenie norm prawnych, z wyłączeniem jakiejkolwiek oceny okoliczności faktycznych. Sąd rozpoznający sprawę w pierwszej instancji jest wyłącznie właściwy, po pierwsze, do dokonania ustaleń faktycznych, chyba że nieprawidłowość tych ustaleń wynika z przedłożonych mu akt sprawy, a po drugie, do dokonania oceny stanu faktycznego. Ocena okoliczności faktycznych, z zastrzeżeniem przypadków przeinaczenia przedstawionych sądowi pierwszej instancji dowodów, nie stanowi zatem kwestii prawnej, która jako taka poddana jest kontroli sądu rozpoznającego odwołanie (zob. wyrok Sądu z dnia 12 marca 2008 r. w sprawie T‑107/07 P Rossi Ferreras przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

26      W niniejszej sprawie w pierwszym zarzucie, ujętym w dwie części, i w drugim zarzucie, Komisja nie domaga się od sądu rozpoznającego odwołanie ponownego zbadania faktów, które zostały już ustalone i ocenione przez sąd pierwszej instancji.

27      W ramach pierwszej części pierwszego zarzutu zarzuca ona Sądowi do spraw Służby Publicznej, że w zaskarżonym wyroku naruszył przesłankę powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty dotyczącą istnienia bezprawnego zachowania, zgodnie z tym, jak jest ono interpretowane przez Trybunał w wyroku z dnia 4 lipca 2000 r. w sprawie C‑352/98 P Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, Rec. s. I‑5291, pkt 43, 44 i przez Sąd w wyroku z dnia 10 grudnia 2008 r. w sprawie T‑57/99 Nardone przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowanym w Zbiorze, pkt 162–164.

28      W pierwszej części pierwszego zarzutu podnoszona jest więc kwestia prawna i z tego względu należy ją uznać za dopuszczalną.

29      Druga część pierwszego zarzutu obejmuje zasadniczo trzy główne zarzuty.

30      Pierwszy z tych zarzutów oparty jest na naruszeniu przez Sąd do spraw Służby Publicznej w zaskarżonym wyroku art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego, w zakresie, w jakim przyznał Q odszkodowanie na podstawie, która nie została powołana ani we wniosku w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, ani w zażaleniu w rozumieniu art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego, ani w skardze w pierwszej instancji. Na rozprawie Komisja uściśliła, że oznacza to zarzucenie Sądowi do spraw Służby Publicznej wydanie orzeczenia ultra petita, przez zmianę przedmiotu sporu.

31      Drugi zarzut oparty jest na naruszeniu obowiązku uzasadnienia wyroku, ze względu na to, że Sąd do spraw Służby Publicznej nie podał motywów, które doprowadziły go do prawnego zakwalifikowania pewnych okoliczności podnoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia, ujętych jako całość, jako niezgodne z prawem działanie administracji powodujące powstanie odpowiedzialności Wspólnoty.

32      I wreszcie trzeci zarzut, który jest pomocniczy w stosunku do drugiego zarzutu, polega na tym, że Sąd do spraw Służby Publicznej dokonał błędnej kwalifikacji prawnej pewnych okoliczności podnoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia, orzekając, że łącznie wyczerpują one przesłanki niezgodnego z prawem działania administracji powodującego powstanie odpowiedzialności Wspólnoty.

33      Wobec powyższego, w drugiej części pierwszego zarzutu podnoszone są kwestie prawne i z tego względu należy uznać ją za dopuszczalną.

34      W drugim zarzucie Komisja zarzuca Sądowi do spraw Służby Publicznej naruszenie przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, art. 7 i 24 regulaminu pracowniczego i obowiązku uzasadnienia wyroku, ze względu na to, że w pkt 2 sentencji zaskarżonego wyroku sąd częściowo uwzględnił wnioski Q o zadośćuczynienie krzywdy wynikającej z niezgodnej z prawem dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, po orzeczeniu w pkt 250, 251 i 254 zaskarżonego wyroku, że przesłanka istnienia niezgodnego z prawem zachowania jest spełniona z powodu niezgodności z prawem dorozumianej decyzji odmownej Komisji w sprawie tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu, jak zostało to ustalone w pkt 209–214 zaskarżonego wyroku, oraz zwłoki we wszczęciu dochodzenia administracyjnego.

35      Wobec powyższego, w drugim zarzucie odwołania podnoszone są kwestie prawne i w tym zakresie należy uznać go za dopuszczalny.

36      Z powyższego wynika, że zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Q w stosunku do odwołania i zarzutów lub części zarzutów podniesionych na jego poparcie należy oddalić.

 Co do istoty

37      Z punktów 27, 29–32 i 34 powyżej wynika, że na poparcie odwołania Komisja podnosi pierwszy zarzut, oparty w pierwszej części na naruszeniu przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, a w drugiej części na naruszeniu art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego, obowiązku uzasadnienia wyroku oraz przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, oraz drugi zarzut, oparty na naruszeniu przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, na naruszeniu art. 7 i 24 regulaminu pracowniczego oraz obowiązku uzasadnienia wyroku.

 W przedmiocie pierwszej części pierwszego zarzutu, opartego na naruszeniu przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania

–       Argumenty stron

38      Komisja zarzuca Sądowi do spraw Służby Publicznej, że orzekł, iż spełniona została przesłanka powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty polegająca na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania bez stwierdzenia istnienia wystarczająco istotnego naruszenia normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom, zgodnie z mającym zastosowanie orzecznictwem (ww. w pkt 27 wyrok w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, pkt 43, 44; ww. w pkt 27 wyrok w sprawie Nardone przeciwko Komisji, pkt 162–164).

39      Q wnosi o oddalenie pierwszej części pierwszego zarzutu ze względu na to, że jego podstawę stanowi orzecznictwo oparte na ww. w pkt 27 wyroku w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, który nie ma zastosowania do sporów z zakresu służby publicznej.

–       Ocena Sądu

40      Spór o naprawienie szkody pomiędzy urzędnikiem a instytucją, w której ten urzędnik jest lub był zatrudniony, mieści się, w przypadku gdy u podstaw tego sporu leży stosunek pracy łączący zainteresowanego z instytucją, w zakresie stosowania art. 236 WE oraz art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego, natomiast pozostaje, zwłaszcza w kwestii dopuszczalności, poza zakresem stosowania zarówno art. 235 WE i art. 288 akapit drugi WE, jak i art. 46 statutu Trybunału (zob. postanowienie Sądu z dnia 26 czerwca 2009 r. w sprawie T‑114/08 P Marcuccio przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowane w Zbiorze, pkt 12 i przytoczone tam orzecznictwo).

41      Regulamin pracowniczy stanowi sam w sobie autonomiczny instrument, który ma na celu wyłącznie regulację stosunków prawnych między instytucjami a urzędnikami przez ustalenie ich wzajemnych praw i obowiązków (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 22 lutego 2006 r. w sprawie T‑342/04 Adam przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑2‑23 i II‑A‑2‑107, pkt 34). W ten sposób regulamin pracowniczy stworzył w stosunkach pomiędzy instytucjami a urzędnikami równowagę we wzajemnych prawach i obowiązkach, której nie powinny naruszać ani instytucje, ani urzędnicy (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 31 maja 1988 r. w sprawie 167/86 Rousseau przeciwko Trybunałowi Obrachunkowemu, 167/86, Rec. s. 2705, pkt 13 i wyrok Sądu z dnia 18 kwietnia 1996 r. w sprawie T‑13/95 Kyrpitsis przeciwko EKES, RecFP s. I‑A‑167 i II‑503, pkt 52). Wspomniana równowaga pomiędzy wzajemnymi prawami i obowiązkami służy w głównej mierze zachowaniu więzi zaufania, która powinna istnieć pomiędzy instytucjami i urzędnikami w celu zagwarantowania obywatelom europejskim należytego wykonania powierzonych instytucjom zadań interesu ogólnego (zob. podobnie i analogicznie wyrok Trybunału z dnia 6 marca 2001 r. w sprawie C‑274/99 P Connolly przeciwko Komisji, Rec. s. I–1611, pkt 44–47).

42      Ponadto, z utrwalonego orzecznictwa w dziedzinie sporów pomiędzy instytucjami i urzędnikami wynika, że prawo do odszkodowania jest uzależnione od łącznego wystąpienia trzech przesłanek: bezprawności zarzucanego instytucjom postępowania, rzeczywistego charakteru szkody oraz istnienia związku przyczynowego między zarzucanym postępowaniem a podnoszoną szkodą (wyrok Sądu z dnia 9 lutego 1994 r. w sprawie T‑82/91 Latham przeciwko Komisji, RecFP s. I–A–15 i II–61, pkt 72; postanowienie Sądu z dnia 24 kwietnia 2001 r. w sprawie T‑172/00 Pierard przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑91 i II‑429, pkt 34; wyrok Sądu z dnia 12 września 2007 r. w sprawie T‑249/04 Combescot przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 49).

43      Rozwiązania tego nie podważa ww. w pkt 27 wyrok w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, który wymaga, w przedmiocie przesłanki bezprawności zarzucanego instytucjom postępowania i w trosce o harmonizację różnego rodzaju systemów odpowiedzialności, aby zostało stwierdzone istnienie wystarczająco istotnego naruszenia normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom. Z pkt 39–43 ww. w pkt 27 wyroku w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji wynika bowiem, że ten szczególny wymóg oraz uzasadniająca go troska o harmonizację dotyczą wyłącznie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty na mocy art. 288 akapit drugi WE oraz odpowiedzialności państw członkowskich za naruszenie prawa wspólnotowego.

44      Ponadto różnica między z jednej strony przesłankami powstania odpowiedzialności Wspólnoty za szkody wyrządzone swoim urzędnikom i byłym urzędnikom z powodu naruszenia przepisów regulaminu pracowniczego a z drugiej strony przesłankami powstania odpowiedzialności Wspólnoty w stosunku do osób trzecich w związku z naruszeniem innych przepisów prawa wspólnotowego znajduje uzasadnienie w świetle równowagi pomiędzy prawami i obowiązkami, którą ustanowił konkretnie regulamin pracowniczy w stosunkach pomiędzy instytucjami i urzędnikami w celu zagwarantowania obywatelom europejskim należytego wykonania zadań interesu ogólnego powierzonych instytucjom.

45      Chociaż w ww. w pkt 27 wyroku w sprawie Nardone przeciwko Komisji (pkt 162‑173) sąd wspólnotowy badał, czy zarzucana bezprawność stanowiła wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom, takie badanie nie jest konieczne, ponieważ w sporach dotyczących stosunków pomiędzy instytucjami a urzędnikami z utrwalonego orzecznictwa wynika, że samo stwierdzenie bezprawności zachowania wystarczy, by uznać, że spełniona została pierwsza z trzech przesłanek koniecznych do powstania odpowiedzialności Wspólnoty za szkody wyrządzone urzędnikom i byłym urzędnikom z powodu naruszenia wspólnotowego prawa służby publicznej (zob. pkt 42 powyżej).

46      Należy zatem oddalić pierwszą część zarzutu pierwszego jako bezzasadną.

 W przedmiocie części drugiej pierwszego zarzutu, opartej na naruszeniu art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego, obowiązku uzasadnienia wyroku oraz przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania

–       Argumenty stron

47      Komisja zarzuca Sądowi do spraw Służby Publicznej, że w zaskarżonym wyroku naruszył art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego, obowiązek uzasadnienia wyroku i przesłankę powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty polegającą na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, ze względu na to, że przyznał Q zadośćuczynienie za krzywdę doznaną w wyniku naruszenia obowiązku wspomagania, którego dowodziły określone zachowania wskazane we wniosku o udzielenie wsparcia.

48      W pierwszej kolejności Komisja podnosi, że Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego ze względu na to, że zaskarżonym wyrokiem zasądził na rzecz Q zadośćuczynienie z tytułu niezgodnego z prawem zachowania administracji, które nie zostało podniesione ani we wniosku o odszkodowanie, złożonym w dniu 3 maja 2004 r. i załączonym do wniosku o udzielenie wsparcia (zwanym dalej „wnioskiem o odszkodowanie”), ani w zażaleniu z dnia 26 listopada 2004 r., ani w skardze w pierwszej instancji.

49      Po drugie, Komisja stoi na stanowisku, że Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył obowiązek uzasadnienia wyroku, ponieważ nie przedstawił powodów, które doprowadziły go do stwierdzenia w pkt 236 i 237 zaskarżonego wyroku, że pewne okoliczności podnoszone przez zainteresowaną na poparcie jej wniosku o odszkodowanie mogą, rozpatrywane łącznie, zostać prawnie zakwalifikowane jako niezgodne z prawem zachowanie administracji, które może być podstawą przyznania odszkodowania lub zadośćuczynienia w ramach wniesionej do niego skargi. W istocie bowiem stwierdzenie „pewnego naruszenia […] obowiązku staranności” nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem oczywistego i poważnego naruszenia obowiązku staranności. Ponadto Sąd do spraw Służby Publicznej zaprzeczył sam sobie orzekając, że żaden z faktów podnoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia nie stanowi godzenia w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną Q.

50      Po trzecie, Komisja podnosi, że Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył przesłankę powstania odpowiedzialności Wspólnoty polegającą na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, w zakresie, w jakim przyjął w niniejszej sprawie odpowiedzialność Wspólnoty wyłącznie w oparciu o naruszenie obowiązku staranności.

51      W każdym razie Komisja stoi na stanowisku, że fakty lub działania, co do których Sąd do spraw Służby Publicznej przyjął w pkt 236 zaskarżonego wyroku, że wykazują one – rozpatrywane łącznie – pewne naruszenie przez administrację obowiązku staranności, nie mogą być zakwalifikowane jako niezgodne z prawem zachowanie administracji powodujące powstanie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty.

52      Q wnosi o oddalenie drugiej części pierwszego zarzutu.

53      W pierwszej kolejności Q wnosi o oddalenie zarzutu opartego na naruszeniu art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego ze względu na to, że szkodę polegającą na pogorszeniu jej stanu zdrowia na skutek uchybień, jakich dopuściła się administracja w zakresie obowiązku staranności podniosła ona zasadniczo na poparcie swojego wniosku o odszkodowanie we wniosku o odszkodowanie, w zażaleniu z dnia 24 listopada 2004 r. oraz, wyraźnie, w skardze w pierwszej instancji. Ponadto zgodnie z orzecznictwem sporne kwestie mogą być rozbudowywane przed sądem Unii poprzez przedstawianie zarzutów i argumentów, które niekoniecznie były podnoszone w zażaleniu, lecz ściśle się z nim wiążą.

54      Q wnosi następnie o oddalenie zarzutu naruszenia obowiązku uzasadnienia wyroku. Sąd do spraw Służby Publicznej przedstawił w pkt 236 zaskarżonego wyroku przyczyny, dla których w tym przypadku doszło do naruszenia przez administrację obowiązku staranności. Czyniąc to, sąd pierwszej instancji stwierdził istnienie niezgodnego z prawem zachowania administracji powodującego powstanie odpowiedzialności Wspólnoty.

55      Wreszcie Q wnosi o oddalenie przesłanki powstania odpowiedzialności Wspólnoty, polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania. Naruszenie obowiązku staranności może być, jej zdaniem, podniesione przez urzędnika niezależnie od naruszenia konkretnego przepisu regulaminu pracowniczego we wszystkich przypadkach, w których administracja podjęła decyzję dotyczącą jego sytuacji bez uwzględnienia jego praw i interesów.

–       Ocena Sądu

56      Zgodnie z przepisami art. 236 WE w związku z art. 1 statutu Trybunału i art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego Sąd do spraw Służby Publicznej jest właściwy do rozpoznawania w pierwszej instancji sporów między Wspólnotami a osobami, wobec których stosuje się regulamin pracowniczy, w zakresie zgodności z prawem aktu niekorzystnego dla takiej osoby.

57      Zgodnie z drugim zdaniem art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego w sporach o charakterze majątkowym Sąd do spraw Służby Publicznej ma nieograniczone prawo orzekania. Nieograniczone prawo orzekania przyznane Sądowi do spraw Służby Publicznej nakłada nań zadanie zakończenia zawisłych przed nim sporów w sposób zupełny (wyroki Trybunału: z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie C‑135/06 P Weißenfels przeciwko Parlamentowi, Zb.Orz. s. I‑12041, pkt 67; z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie C‑197/09 RX-II Réexamen M przeciwko EMA, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 56). Ma ono w szczególności umożliwić mu zagwarantowanie praktycznej skuteczności wyroków wydawanych przez niego w sprawach dotyczących służby publicznej w ten sposób, że może zasądzić na rzecz osoby, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, odszkodowanie z urzędu, jeżeli orzeknie, że stwierdzenie nieważności niezgodnego z prawem niekorzystnego aktu nie wystarczy, aby mogła ona dochodzić swoich praw lub aby jej interesy były skutecznie chronione lub jeżeli stwierdzenie nieważności tego aktu stanowiłoby nadmierną sankcję za stwierdzoną niezgodność z prawem, a przyznanie odszkodowania stanowi formę naprawy szkody odpowiadającą najlepiej interesom strony skarżącej i wymogom służby (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 5 czerwca 1980 r. w sprawie 24/79 Oberthür przeciwko Komisji, Rec. s. 1743, pkt 13, 14; z dnia 20 maja 2010 r. w sprawie C‑583/08 P Gogos przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 50; wyrok Sądu z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie T‑10/02 Girardot przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑109 i II‑483, pkt 86, 87, 89 i przytoczone tam orzecznictwo). W takim przypadku na Sądzie do spraw Służby Publicznej spoczywa obowiązek oszacowania poniesionej przez daną osobę szkody ex aequo et bono, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności danej sprawy (ww. wyroki w sprawie Oberthür przeciwko Komisji, pkt 14 i w sprawie Gogos przeciwko Komisji, pkt 44).

58      Jednakże, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, drugie zdanie art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego jest podporządkowane zdaniu pierwszemu w taki sposób, że przepis ten przyznaje sądowi nieograniczone prawo orzekania wyłącznie w przypadku, w którym spór dotyczy zgodności z prawem aktu niekorzystnego w rozumieniu art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego (zob. wyroki Sądu z dnia 1 grudnia 1994 r. w sprawie T‑54/92 Schneider przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑281 i II‑887, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo; w sprawie T‑79/92 Ditterich przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑289 i II‑907, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).

59      Ponadto, na mocy art. 91 ust. 2 regulaminu pracowniczego, skarga do Sądu do spraw Służby Publicznej jest dopuszczalna jedynie w przypadku gdy do organu powołującego złożono wcześniej zażalenie zgodnie z art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego, z zachowaniem terminu tam przewidzianego, oraz gdy zażalenie zostało rozstrzygnięte odmownie w drodze wyraźnej lub dorozumianej decyzji. Artykuł 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego przewiduje, że do organu powołującego może być złożone zażalenie na akt niekorzystny dla osoby, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, powstały w ten sposób, że organ powołujący albo wydał decyzję, albo nie zastosował środka przewidzianego przez regulamin pracowniczy. Akt niekorzystny może w szczególności mieć formę rozstrzygnięcia odmownego w formie wyraźnej lub dorozumianej decyzji w sprawie uprzedniego wniosku, złożonego przez zainteresowaną osobę do organu powołującego na podstawie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego.

60      Jeżeli osoba, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, chce podważyć zgodność z prawem aktu dla niej niekorzystnego, może bezpośrednio złożyć zażalenie do organu powołującego, a następnie, jeżeli zażalenie zostanie oddalone, wnieść skargę do Sądu do spraw Służby Publicznej. Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że po oddaleniu zażalenia na akt niekorzystny, osoba, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, może wnieść skargę o stwierdzenie nieważności aktu niekorzystnego lub o odszkodowanie lub też o obydwie te rzeczy jednocześnie (zob. ww. w pkt 58 wyrok w sprawie Schneider przeciwko Komisji, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo; ww. w pkt 58 wyrok w sprawie Ditterich przeciwko Komisji, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).

61      Natomiast jeżeli niezgodność z prawem zarzucana przez osobę, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, nie stanowi aktu niekorzystnego w rozumieniu regulaminu pracowniczego, ale niezgodne z prawem zachowanie administracji, wspomniana osoba może wszcząć postępowanie wyłącznie przez złożenie do organu powołującego wniosku na podstawie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, a jego ewentualne oddalenie będzie stanowić decyzję niekorzystną, na którą będzie mogła złożyć zażalenie, a następnie w razie potrzeby skargę (zob. ww. w pkt 58 wyrok w sprawie Schneider przeciwko Komisji, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo; ww. w pkt 58 wyrok w sprawie Ditterich przeciwko Komisji, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).

62      Z powyższego wynika, że kiedy osoba, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, dochodzi odszkodowania za szkodę, którą jej zdaniem poniosła, a brak było aktu niekorzystnego, powinna ona zasadniczo przejść dwuetapowe postępowanie poprzedzające wniesienie skargi tzn. złożyć wniosek, a następnie wnieść zażalenie na decyzję odmowną w zakresie wniosku o odszkodowanie zgodnie z art. 90 ust. 1 i 2 regulaminu pracowniczego.

63      Z art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego wynika, że Sąd do spraw Służby Publicznej, do którego osoba, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, kieruje skargę dotyczącą zgodności z prawem niekorzystnego aktu, może, nawet z urzędu, na mocy nieograniczonego prawa orzekania, które zostało mu przyznane drugim zdaniem art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego, przyznać odszkodowanie tej osobie wyłącznie wówczas, gdy odszkodowanie to ma na celu naprawienie szkody, którą omawiana osoba poniosła na skutek niezgodności z prawem będącego przedmiotem skargi niekorzystnego aktu, lub przynajmniej szkody wynikającej z bezprawności, która ma ścisły związek z tym aktem (zob. podobnie i analogicznie postanowienie Trybunału z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie C‑12/05 P Meister przeciwko OHIM, niepublikowane w Zbiorze, pkt 112‑116; ww. w pkt 57 wyrok w sprawie Gogos przeciwko Komisji, pkt 49–53).

64      W niniejszej sprawie z pkt 232–242 zaskarżonego wyroku wynika, że z tytułu „żądań o odszkodowanie szkody wynikającej z rzekomego mobbingu” Sąd do spraw Służby Publicznej zasądził na rzecz Q kwotę w wysokości 500 EUR tytułem zadośćuczynienia „krzywdy” poniesionej przez nią z powodu bezprawnego zachowania administracji, jakiego dopuściła się Komisja i które „przyczyniło się do odizolowania [Q] w ramach wydziału”. Bezprawne zachowanie administracji podniesione w tym zakresie polega na „uchybieniach, jakich dopuściła się Komisja w zakresie obowiązku staranności”, lub – jak wskazano w pkt 236 zaskarżonego wyroku – na „pewn[ym] naruszeni[u] przez Komisję swego obowiązku staranności” przejawiającym się „pewn[ymi] okoliczności[ami] podnoszon[ymi] przez [Q] na poparcie jej wniosku o odszkodowanie […], rozpatrywan[ymi] łącznie”. Te uchybienia są przedstawione w pkt 156–160, 164, 171 i 180 zaskarżonego wyroku i polegają, jeśli chodzi o Komisję, po pierwsze i w zakresie przedłużenia okresu próbnego Q, na braku skierowania wcześniej pod jej adresem jakichkolwiek zarzutów i spowodowania utraty możliwości, by ona sama oraz osoby, o których przesłuchanie wnosiła, zostały wysłuchane przez komitet ds. sprawozdań, po drugie, na przydzielaniu Q odizolowanych biur aż do lata 2004 roku, po trzecie, na braku przydzielenia jej jakiegokolwiek zadania w okresie od stycznia do czerwca 2003 roku oraz, po czwarte, na opieszałości przy rozpatrywaniu wniosku urlopowego Q na okres od dnia 19 lipca do dnia 27 sierpnia 2004 r. i na odjęciu ostatecznie odpowiedniej liczby dni od jej urlopu wypoczynkowego, chociaż Q przedstawiła w dniu 5 lipca 2004 r. zaświadczenie lekarskie za okres od dnia 17 lipca do dnia 27 sierpnia 2004 r., a zaświadczenie to nie było kwestionowane przez administrację.

65      Z ustaleń Sądu do spraw Służby Publicznej poczynionych w pkt 112, 115 i 232 zaskarżonego wyroku niepodważanych przez Komisję w ramach niniejszego odwołania wynika, że we wniosku o odszkodowanie Q domagała się naprawy szkody materialnej polegającej na poważnym pogorszeniu się jej stanu zdrowia, na co wskazują liczne zaświadczenia i opinie lekarskie oraz na niezdolności do normalnego wykonywania zadań w wydziale na skutek mobbingu w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, na co wskazała we wniosku o udzielenie wsparcia, a ponieważ Komisja nie udzieliła odpowiedzi na ten wniosek w terminie czterech miesięcy, brak odpowiedzi stanowił na mocy art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego decyzję odmowną w zakresie tego wniosku. Ponadto z wyżej wymienionych ustaleń Sądu do spraw Służby Publicznej oraz z ustaleń poczynionych w pkt 117 zaskarżonego wyroku wynika, że skarga w pierwszej instancji zmierzała zasadniczo do stwierdzenia nieważności dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia i wniosku o odszkodowanie zgodnie z art. 24 regulaminu pracowniczego, oraz, w następstwie stwierdzenia nieważności tej decyzji, zasądzenia od Komisji odszkodowania na rzecz Q tytułem naprawienia „szkody wynikającej z rzekomego mobbingu”.

66      W tym względzie należy przypomnieć, że obowiązek wspomagania, o którym mowa w art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego, dotyczy obrony zapewnianej urzędnikom przez instytucję przed działaniami osób trzecich, a nie przed działaniami samej instytucji, których kontrola podlega innym postanowieniom regulaminu pracowniczego (zob. podobnie wyroki Trybunału z dnia 17 grudnia 1981 r. w sprawie 178/80 Bellardi-Ricci i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 3187, pkt 23 i z dnia 25 marca 1982 r. w sprawie 98/81 Munk przeciwko Komisji, Rec. s. 1155, pkt 21). Chociaż art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego został przyjęty przede wszystkim w celu ochrony urzędników przed atakami i złym traktowaniem ze strony osób trzecich, nakłada on również na administrację obowiązek udzielenia wsparcia w przypadku, kiedy działań, o których mowa w tym przepisie, dopuszcza się inny urzędnik (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 14 czerwca 1979 r. w sprawie 18/78 V. przeciwko Komisji, Rec. s. 2093, pkt 15 i wyrok Sądu z dnia 9 marca 2005 r. w sprawie T‑254/02 L przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑63 i II‑277, pkt 85 i przytoczone tam orzecznictwo).

67      Celem art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego jest naprawienie szkody wyrządzonej urzędnikowi przez działania osób trzecich lub przez innych urzędników, do których odnosi się pierwszy akapit tego samego artykułu z zastrzeżeniem, że nie mógł on uzyskać odszkodowania od osoby, która szkodę wyrządziła (zob. podobnie postanowienie Trybunału z dnia 5 października 2006 r. w sprawie C‑365/05 P Schmidt-Brown przeciwko Komisji, niepublikowane w Zbiorze, pkt 78). Dopuszczalność skargi o odszkodowanie wniesionej przez urzędnika na mocy art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego jest uzależniona od wcześniejszego wyczerpania krajowych środków odwoławczych, o ile zapewniają one skuteczną ochronę zainteresowanych osób i mogą doprowadzić do naprawy zarzucanej szkody (zob. ww. w pkt 66 wyrok w sprawie L przeciwko Komisji, pkt 148 i przytoczone tam orzecznictwo).

68      Szczególny system odpowiedzialności ustanowiony przez art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego opiera się na ciążącym na administracji obowiązku administracji ochrony zdrowia i bezpieczeństwa jej urzędników i pracowników przed atakami lub złym traktowaniem ze strony osób trzecich lub innych urzędników, których mogą paść ofiarą w trakcie pełnienia swoich obowiązków, w szczególności w formie mobbingu w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego. Chodzi o system odpowiedzialności niezależnej od winy, który różni się od systemu powszechnego odpowiedzialności Wspólnoty w obszarze służby publicznej, takiej, o której mowa w pkt 234 zaskarżonego wyroku oraz w pkt 42 powyżej, a który wymaga, by urzędnik, który dochodzi odszkodowania od Wspólnoty wykazał, że poniósł szkodę z powodu niezgodnego z prawem zachowania instytucji (zob. podobnie wyroki Sądu: z dnia 26 października 1993 r. w sprawie T‑59/92 Caronna przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1129, pkt 25, 68; ww. w pkt 66 wyrok w sprawie L przeciwko Komisji, pkt 143–146, 147–153). Ponadto ten szczególny system odpowiedzialności niezależnej od winy należy odróżnić od systemu odszkodowań dla urzędników z tytułu chorób, których się nabawili, lub wypadków, których doznali w czasie pełnienia obowiązków lub pogłębienia się takich chorób, ustanowionego na mocy art. 73 regulaminu pracowniczego i wspólnych zasad ubezpieczenia urzędników od ryzyka wypadku i choroby zawodowej, przyjętych na mocy tego artykułu. Wobec braku jakiegokolwiek wyraźnego przepisu w tym zakresie w przepisach dotyczących ubezpieczenia urzędników od ryzyka wypadku i choroby zawodowej nie można bowiem uznać, że wykluczają one prawo urzędnika i jego następców prawnych do dochodzenia dodatkowego odszkodowania, wówczas, gdy instytucja zobowiązana jest do naprawienia szkody bądź na mocy przepisów prawa powszechnego w przypadku, w którym ponosi odpowiedzialność za wypadek lub chorobę tego urzędnika, bądź na mocy art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego, w przypadku, w którym wypadek lub choroba spowodowane zostały działaniem osób trzecich lub innych urzędników w związku z wykonywaniem przez tego urzędnika jego obowiązków w służbie Wspólnot, a świadczenia z systemu przewidzianego regulaminem pracowniczym nie wystarczą do pełnego naprawienia poniesionej przez niego szkody (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 8 października 1986 r. w sprawach połączonych 169/83 i 136/84 Leussink przeciwko Komisji, Rec. s. 2801, pkt 11‑12).

69      Z ustaleń dokonanych przez Sąd do spraw Służby Publicznej w zaskarżonym wyroku, przypomnianych w pkt 64 i 65 powyżej wynika, że wniosek o odszkodowanie opierał się wyłącznie na naprawieniu szkody materialnej, którą Q miała ponieść na skutek mobbingu, podnoszonego we wniosku o udzielenie wsparcia, wynikającego z działań wielu jej zwierzchników w dyrekcji generalnej (DG) „Personel i Administracja” Komisji, tzn. działań przypisywanych osobiście innym urzędnikom, a nie z powodu niezgodnego z prawem działania administracji, którego dopuściła się Komisja, a którego kontrola zgodnie z orzecznictwem powołanym w pkt 42 i 66 powyżej podlega innym przepisom regulaminu pracowniczego.

70      Z powyższego wynika, że skarga w pierwszej instancji w zakresie żądań dotyczących naprawienia szkody rzekomo poniesionej przez Q miała taki przedmiot, jak wniosek o odszkodowanie na mocy art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego, i dodatkowo, w konsekwencji decyzji odmownej dotyczącej tego wniosku, miała na celu zasądzenie od Komisji wypłaty na rzecz skarżącej odszkodowania w wysokości 100 000 EUR za szkodę spowodowaną niezgodnością z prawem tej decyzji. Natomiast te same ustalenia nie pozwalają stwierdzić, że w swoim wniosku o odszkodowanie Q domagała się zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną bezprawnym działaniem Komisji, na które składały się uchybienia obowiązkowi staranności, wynikające z pewnych faktów podnoszonych na poparcie wniosku o udzielenie wsparcia.

71      Ponadto nie można przyjąć, że zarzucane Komisji w niniejszej sprawie bezprawne działanie, takie jak opisane w pkt 64 powyżej, pozostaje w ścisłym związku z dorozumianą decyzją odmowną w sprawie wniosku o odszkodowanie, który miał na celu, zgodnie z art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego, uzyskanie naprawy szkody materialnej, którą Q miała ponieść na skutek mobbingu, na co wskazywała we wniosku o udzielenie wsparcia. O ile bowiem fakty, co do których we wniosku o udzielenie wsparcia podnoszono, że stanowią mobbing w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, powinny być analizowane jako działania dające się przypisać ich sprawcom, tj. zwierzchnikom z DG „Personel i administracja” wymienionym z nazwiska, o tyle z takim przypadkiem nie mamy do czynienia w wypadku dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia i wniosku o odszkodowanie, która jest aktem dającym się przypisać Komisji. W każdym razie działania, które Sąd do spraw Służby Publicznej uwzględnił w celu stwierdzenia bezprawności działania Komisji (zob. ww. pkt 64), miały miejsce przed datą, w której podjęta została dorozumiana decyzja odmowna w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia i w sprawie wniosku o odszkodowanie, tj. przed dniem 3 września 2004 r. To bezprawne działanie administracji, zaistniałe przed podjęciem dorozumianej decyzji odmownej, nie może być uznane za pozostające w ścisłym związku ze wspomnianą decyzją w rozumieniu orzecznictwa powołanego w pkt 63 powyżej.

72      Tym samym, chociaż do Sądu do spraw Służby Publicznej wniesiono, zgodnie z prawem, na mocy art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego skargę dotyczącą zgodności z prawem dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o odszkodowanie w świetle przepisów art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego, sąd ten bez naruszenia tych samych artykułów nie mógł rozstrzygnąć, czy pewne okoliczności wskazane we wniosku o udzielenie wsparcia, rozpatrywane łącznie, mogły być zakwalifikowane jako bezprawne działanie instytucji prowadzące do powstania po stronie Q krzywdy, za którą należy się zadośćuczynienie.

73      Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył więc art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego i zmieniając przedmiot sporu orzekł ultra petita w zakresie, w jakim z pkt 242 zaskarżonego wyroku i pkt 2 sentencji zaskarżonego wyroku wynika, że zasądził od Komisji zadośćuczynienie z tytułu krzywdy, jakiej doznała Q na skutek niezgodnego z prawem działania administracji, które przyczyniło się do odizolowania Q w ramach wydziału, polegającego na uchybieniach ze strony Komisji obowiązkowi staranności, wynikających z pewnych działań, o których mowa we wniosku o udzielenie wsparcia.

74      W konsekwencji i bez potrzeby rozpoznawania pozostałych zarzutów lub argumentów podniesionych na poparcie drugiej części pierwszego zarzutu, należy uwzględnić tę część zarzutu i uchylić pkt 2 sentencji zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim zasądza od Komisji wypłatę na rzecz Q zadośćuczynienia w wysokości 500 EUR.

 W przedmiocie drugiego zarzutu, opartego na naruszeniu przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, na naruszeniu art. 7 i 24 regulaminu pracowniczego oraz obowiązku uzasadnienia wyroku

 Argumenty stron

75      Komisja zarzuca Sądowi do spraw Służby Publicznej naruszenie przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, naruszenie art. 7 i 24 regulaminu pracowniczego oraz obowiązku uzasadnienia wyroku, ze względu na to, że w pkt 2 sentencji zaskarżonego wyroku sąd częściowo uwzględnił wnioski Q mające na celu naprawienie szkody wynikającej z niezgodnej z prawem decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, po orzeczeniu w pkt 250, 251 i 254 zaskarżonego wyroku, że przesłanka polegająca na istnieniu bezprawnego zachowania została w niniejszej sprawie spełniona z powodu niezgodności z prawem dorozumianej decyzji odmownej w sprawie tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu, co zostało stwierdzone w pkt 209‑212 zaskarżonego wyroku, oraz zwłoki we wszczęciu dochodzenia administracyjnego.

76      W pierwszej kolejności Komisja podnosi, że Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył przesłankę powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty polegającą na istnieniu bezprawnego zachowania, naruszył art. 7 i 24 regulaminu pracowniczego i obowiązek uzasadnienia wyroku w pkt 209–212, 250, 251 i 254 zaskarżonego wyroku, ze względu na to, że orzekł, nie stwierdziwszy nawet przedtem oczywistego i poważnego naruszenia granic przysługujących Wspólnocie uprawnień dyskrecjonalnych, jakie ją obowiązywały w niniejszym przypadku zgodnie z orzecznictwem (ww. w pkt 27 wyrok w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji), że odpowiedzialność pozaumowna Wspólnoty powstała ze względu na to, iż odmówiła ona tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu. Co się tyczy tymczasowego odseparowania urzędnika, będącego rzekomo ofiarą mobbingu, na mocy art. 7 regulaminu pracowniczego instytucje posiadają szerokie uprawnienia dyskrecjonalne potwierdzone orzecznictwem (wyrok Sądu z dnia 5 grudnia 2000 r. w sprawie T‑136/98 Campogrande przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑267 i II‑1225, pkt 42) i komunikatem z dnia 22 października 2003 r. dotyczącym polityki w zakresie mobbingu (nękania psychicznego) [C (2003) 3644] (zwanym dalej „komunikatem w sprawie mobbingu”). Na administracji nie spoczywa żaden ogólny i bezwzględny obowiązek automatycznego podejmowania środków zaradczych, takich jak przeniesienie lub przeniesienie z urzędu przy najmniejszym podejrzeniu mobbingu. Takie automatyczne przeniesienia byłyby w każdym razie sprzeczne z art. 7 regulaminu pracowniczego, zgodnie z którym wszystkie stanowiska są przydzielane w interesie służby.

77      Komisja podnosi, że pkt 250, 251 i 254 zaskarżonego wyroku są również dotknięte wadą braku uzasadnienia, ponieważ Sąd do spraw Służby Publicznej nie zbadał zgodnie z orzecznictwem, czy w niniejszej sprawie naruszyła ona w sposób oczywisty i poważny granice przysługującego jej uznania (ww. w pkt 27 wyrok w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, pkt 43 i 44).

78      W każdym razie Komisja stoi na stanowisku, że, uwzględniając działania wskazane we wniosku o udzielenie wsparcia, nieobecności Q wskutek choroby i z innych przyczyn przez większość roku 2004 r., przewlekły, a nie epizodyczny charakter wymagających rozwiązania problemów, uprzednie odmowy przyjęcia przez Q pewnych przedstawionych jej propozycji dotyczących jej przeniesienia oraz prowadzone z nią dyskusje w celu znalezienia dla niej odpowiedniego stanowiska w jednej z wybranych przez nią DG, właściwym rozwiązaniem zarówno w celu umożliwienia jej zrekonstruowania kariery jak i z punktu widzenia interesu służby była decyzja, by nie przenosić jej z urzędu, ale zaangażować ją w poszukiwanie konstruktywnego rozwiązania. Od okresu stażu Q wielokrotnie była już „odsuwana” na swoją prośbę i w niniejszej sprawie administracja zadziałała szybko, oferując jej możliwość przeniesienia do jednej z wybranych przez nią DG.

79      W drugiej kolejności Komisja podnosi zasadniczo, że Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył również przesłankę powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty polegającą na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania ze względu na to, że orzekł w pkt 251 zaskarżonego wyroku, iż postępowanie administracji było bezprawne, gdyż zwlekała ona ze wszczęciem dochodzenia administracyjnego w sprawie pewnych działań podnoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia. Po pierwsze, Sąd do spraw Służby Publicznej nie uwzględnił bezpośredniego związku istniejącego pomiędzy rozstrzygnięciem dotyczącym żądań stwierdzenia nieważności a rozstrzygnięciem żądań odszkodowawczych. W zakresie, w jakim w pkt 200 zaskarżonego wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej odrzucił jako niedopuszczalne żądanie stwierdzenia nieważności dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia w części dotyczącej odmowy wszczęcia dochodzenia, powinien był również odrzucić jako niedopuszczalne żądania odszkodowania, które pozostawały z nim w ścisłym związku. Po drugie, orzecznictwo dopuszcza pewien termin na wszczęcie dochodzenia administracyjnego, jeśli ten termin jest uzasadniony w świetle okoliczności danej sprawy (ww. w pkt 76 wyrok w sprawie Campogrande przeciwko Komisji, pkt 54). W niniejszej sprawie około czteromiesięczna zwłoka w otwarciu dochodzenia administracyjnego była uzasadniona powierzeniem tego dochodzenia doradcy audytowemu niezależnemu od biura dochodzeń i środków dyscyplinarnych (zwanego dalej „IDOC”), jednostki podlegającej dyrektorowi generalnemu DG „Personel i administracja”.

80      Q wnosi, po pierwsze, o oddalenie zarzutu opartego na naruszeniu przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty dotyczącej istnienia bezprawnego zachowania, naruszeniu art. 7 i 24 regulaminu pracowniczego oraz obowiązku uzasadnienia wyroku. Wyżej wymieniony w pkt 27 wyrok w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji nie ma, jej zdaniem, zastosowania do sporów z zakresu służby publicznej. W komunikacie w sprawie mobbingu Komisja podjęła zobowiązanie do „zakazania stosowania represji wobec członka personelu, który skarży się na to, że doświadcza mobbingu” i w związku z powyższym oraz „biorąc pod uwagę konkretne sytuacje”, do podejmowania tymczasowych środków polegających na odseparowaniu „w celu rozdzielenia stron konfliktu” oraz w celu „umożliwienia domniemanej ofierze odzyskania równowagi poprzez pomoc w nabraniu dystansu do sytuacji”. W niniejszym przypadku Komisja powinna była uwzględnić nie tylko trwały i powtarzający się charakter działań podnoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia, ale również opinie wielu lekarzy i ekspertów, którzy zgodnie zalecali usunięcie Q z DG „Personel i administracja”. Ponadto tymczasowe odseparowanie domniemanej ofiary mobbingu mogło być uznane za przeniesienie w interesie służby w rozumieniu art. 7 regulaminu pracowniczego. Decyzja Komisji C (2006) 1264/3 z dnia 26 kwietnia 2006 r. dotycząca polityki w zakresie ochrony godności osoby i walki z mobbingiem oraz molestowaniem seksualnym w Komisji, w drodze której uchylono i zastąpiono komunikat z 2003 r. w sprawie mobbingu, potwierdziła, że „odseparowanie […] przyjmuje formę przeniesienia na inne stanowisko w interesie służby”. W świetle kryteriów ustalonych w ww. w pkt 76 wyroku w sprawie Campogrande przeciwko Komisji, Sąd do spraw Służby Publicznej nie naruszył prawa orzekając w zaskarżonym wyroku, że Komisja dopuściła się niezgodnego z prawem działania administracji nie interweniując z całą niezbędną stanowczością i nie odpowiadając na wniosek o udzielenie wsparcia z wymaganymi okolicznościami szybkością i starannością.

81      W drugiej kolejności, Q żąda oddalenia zarzutu opartego na naruszeniu prawa w ocenie Sądu do spraw Służby Publicznej, zgodnie z którą można zarzucić Komisji zwłokę we wszczęciu dochodzenia administracyjnego w sprawie działań wskazanych we wniosku o udzielenie wsparcia. Punkt 54 ww. w pkt 76 wyroku w sprawie Campogrande przeciwko Komisji nie pozwala Komisji twierdzić, że pewna zwłoka we wszczęciu dochodzenia administracyjnego może być uzasadniona. Ten wyrok kładzie raczej nacisk na wymogi staranności, szybkości i pilności związane z obowiązkiem udzielenia wsparcia na mocy art. 24 regulaminu pracowniczego.

 Ocena Sądu

82      Należy zbadać, w pierwszej kolejności, zarzuty Komisji oparte na naruszeniu przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania i na naruszeniu art. 7 i 24 regulaminu pracowniczego ze względu na to, że Sąd do spraw Służby Publicznej orzekł, iż odpowiedzialność pozaumowna Wspólnoty powstała, ponieważ na skutek dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia organ powołujący odmówił odseparowania stron konfliktu w sytuacji gdy, jak zostało to podniesione w pkt 209 zaskarżonego wyroku, „waga i ciężar okoliczności podnoszonych przez [Q] w jej wniosku o udzielenie wsparcia świadczyły [...] co najmniej o »podejrzeniu mobbingu« w rozumieniu komunikatu [...] w sprawie mobbingu”.

83      W pierwszej kolejności należy podkreślić, że art. 24 regulaminu pracowniczego, który nakłada na Wspólnotę obowiązek wspomagania swoich urzędników, znajduje się w tytule II dotyczącym „praw i obowiązków urzędników”. Z powyższego wynika, że w każdej sytuacji, w której zaistnieją wymagane okoliczności faktyczne, ten obowiązek wspomagania odpowiada prawu danego urzędnika, wynikającemu z regulaminu pracowniczego (ww. w pkt 68 wyrok w sprawie Caronna przeciwko Komisji, pkt 58).

84      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, na podstawie obowiązku wspomagania na mocy art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego, administracja powinna, w obliczu zdarzenia zakłócającego porządek i spokój służby, interweniować z całą konieczną stanowczością i reagować z szybkością i starannością, jakiej wymagają okoliczności danego przypadku, w celu ustalenia faktów i wyciągnięcia z nich stosownych konsekwencji, mając pełne rozeznanie w sprawie. W tym celu wystarczy, że urzędnik domagający się ochrony od swej instytucji przedstawi zaczątek dowodu na prawdziwość ataków, których jest – jak twierdzi – celem. W obliczu takich informacji do danej instytucji należy podjęcie właściwych środków, a w szczególności przeprowadzenie dochodzenia administracyjnego w celu ustalenia faktów będących podstawą skargi, przy współpracy z osobą, która ją wnosi (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 26 stycznia 1989 r. w sprawie 224/87 Koutchoumoff przeciwko Komisji, Rec. s. 99, pkt 15, 16; ww. w pkt 66 wyrok w sprawie L przeciwko Komisji, pkt 84 i przytoczone tam orzecznictwo), bez czego instytucja ta nie może zająć ostatecznego stanowiska, w szczególności zaś zdecydować, czy należy odłożyć sprawę do akt bez nadawania jej dalszego biegu, czy też wszcząć postępowanie dyscyplinarne i w razie potrzeby zastosować kary dyscyplinarne (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 11 lipca 1974 r. w sprawie 53/72 Guillot przeciwko Komisji, Rec. s. 791, pkt 3, 12, 21; z dnia 9 listopada 1989 r. w sprawie 55/88 Katsoufros przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, Rec. s. 3579, pkt 16).

85      Ponadto, gdy do administracji wpływa wniosek o udzielenie wsparcia skierowany przez urzędnika na mocy art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego, jest ona również zobowiązana, w związku z obowiązkiem zapewnienia ochrony, który na nią nakłada ten artykuł (ww. w pkt 66 wyrok w sprawie V. przeciwko Komisji, pkt 16), do podjęcia właściwych działań zapobiegawczych, takich jak zmiana miejsca zatrudnienia lub czasowe przeniesienie ofiary nękania, których celem jest zapewnienie ochrony tej ostatniej przed powtórzeniem się działania opisanego we wniosku przez cały okres konieczny do przeprowadzenia dochodzenia administracyjnego (zob. podobnie ww. w pkt 76 wyrok w sprawie Campogrande przeciwko Komisji, pkt 55).

86      Administracja korzysta z szerokiego zakresu uznania, pod kontrolą sądu Unii, w zakresie wyboru środków, zarówno tymczasowych, jak i ostatecznych, które należy podjąć na mocy art. 24 regulaminu pracowniczego. Sprawowana przez sąd Unii kontrola ogranicza się do zbadania, czy dana instytucja działała w rozsądnych granicach i czy nie skorzystała ze swego uprawnienia dyskrecjonalnego w sposób oczywiście błędny (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 25 października 2007 r. w sprawie T‑154/05 Lo Giudice przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 137 i przytoczone tam orzecznictwo).

87      Jednakże należy również podkreślić, że komunikat w sprawie mobbingu był już przyjęty w chwili podjęcia dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, wniesionego w dniu 3 maja 2004 r., i zarówno ze względu na swoje brzmienie, jak i formę oraz treść komunikat ten posiada moc wewnętrznej wytycznej, która obowiązywała Komisję, ponieważ ta nie wykazała jasno zamiaru odstąpienia od niej w drodze szczegółowo uzasadnionej decyzji (zob. podobnie i analogicznie wyrok Trybunału z dnia 30 stycznia 1974 r. w sprawie 148/73 Louwage przeciwko Komisji, Rec. s. 81, pkt 12 i wyrok Sądu z dnia 6 lutego 2007 r. w sprawach połączonych T‑246/04 i T‑71/05 Wunenburger przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 127).

88      Zgodnie z pkt 4.1.1 komunikatu w sprawie mobbingu, poświęconego „[ś]rodkom, które należy podjąć po stwierdzeniu mobbingu”, polityka w zakresie walki z mobbingiem powinna być nowym narzędziem ochrony osób zatrudnionych w instytucji i zagwarantować domniemanym ofiarom i ewentualnym świadkom ochronę ze strony instytucji. W celu zapewnienia tej ochrony pkt 4.1.1 lit. i) komunikatu w sprawie mobbingu przewidywał w ramach „[p]iln[ych] środk[ów]”, że „[w] przypadku najmniejszego podejrzenia wystąpienia mobbingu, mogą zostać podjęte działania mające na celu odseparowanie od siebie stron konfliktu”, że „[d]ziałania te mają na celu rozdzielenie stron konfliktu i nie powinny być mylone z polityką mobilności”, że „[m]ogą być zaproponowane organowi powołującemu na piśmie przez zaufane osoby lub przez mediatora”, „a [w] związku z tym, że chodzi o rozwiązania tymczasowe, odseparowanie nie może zależeć od istnienia wolnego stanowiska pracy”. Ponadto przepis ten przewiduje, że „[d]ziałania mające na celu odseparowanie, które powinny uwzględniać szczególne okoliczności danej sytuacji, mogą mieć charakter natychmiastowy, a w razie potrzeby – ostateczny” i „[m]ają one na celu umożliwienie domniemanej ofierze odzyskania równowagi poprzez pomoc w nabraniu dystansu do sytuacji”.

89      Z postanowień tych wynika, że komunikat w sprawie mobbingu, który następnie został uchylony i zastąpiony decyzją C (2006) 1264/3, opierał się na założeniu, że administracja nie powinna czekać, aż sytuacja konfliktowa się utrwali, ale przeciwnie, powinna interweniować z całą niezbędną stanowczością i odpowiadać z szybkością i starannością, jakich wymagają okoliczności danego przypadku, przeprowadzając zapobiegawczo konieczne odseparowanie. W tym względzie Komisja nie ma podstaw do podnoszenia użycia czasownika „móc” w komunikacie w sprawie mobbingu, aby utrzymywać, że w każdym razie miała ona swobodę w dokonaniu oceny, czy w świetle okoliczności tego przypadku konieczne było tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu. W kontekście tego komunikatu czasownik „móc” należy bowiem rozumieć w ten sposób, że administracja mogła zapobiegawczo odseparować od siebie strony konfliktu na cały okres konieczny do przeprowadzenia dochodzenia, które powinno jej pozwolić ustalić fakty i zająć w stosunku do nich ostateczne stanowisko. Natomiast takie sformułowanie nie przesądzało o tym, czy konieczność zapewnienia skuteczności obowiązkowi ochrony, wynikającemu z art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego, oznaczała, że administracja mogła być zobowiązana, w przypadku zaistnienia pewnych okoliczności faktycznych, do udzielenia wsparcia urzędnikowi, zapobiegawczo odseparowując go od drugiej strony konfliktu.

90      Uwzględniając art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego i komunikat w sprawie mobbingu należy zatem stwierdzić, że w dacie przyjęcia domniemanej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, administracja była zobowiązana udzielić wsparcia każdemu urzędnikowi, który się do niej o to zwrócił na mocy art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego i, zapobiegawczo, tymczasowo odseparować od siebie strony konfliktu w sytuacji, w której, po pierwsze, zaistniały okoliczności, które nasuwały lub powinny zgodnie z rozsądkiem nasuwać podejrzenia, że urzędnik poddany był działaniom wchodzącym w zakres zastosowania art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego, takim jak mobbing w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego (zob. podobnie ww. w pkt 86 wyrok w sprawie Lo Giudice przeciwko Komisji, pkt 153) oraz, po drugie, kiedy okazało się, że ten środek jest konieczny w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa danej osoby, w szczególności w obliczu ryzyka powtórzenia się budzących podejrzenia działań (zob. podobnie ww. w pkt 76 wyrok w sprawie Campogrande przeciwko Komisji, pkt 55; zob. podobnie i analogicznie, wyrok Sądu z dnia 3 marca 2004 r. w sprawie T‑48/01 Vainker przeciwko Parlamentowi, RecFP s. I‑A‑51 i II‑197, pkt 92 i 93).

91      W niniejszej sprawie, nawet jeśli z powodów już przedstawionych w pkt 40–45 powyżej Komisja błędnie utrzymuje, że Sąd do spraw Służby Publicznej powinien był zbadać, czy Komisja naruszyła w sposób oczywisty i poważny granice przysługującego jej uznania, niemniej jednak zarzuca zasadniczo Sądowi do spraw Służby Publicznej, że popełnił błąd co do prawa i naruszył obowiązek uzasadnienia wyroku stwierdzając nieważność dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, w zakresie, w jakim odmówiono podjęcia działania mającego na celu tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu, bez uwzględnienia uprawnień dyskrecjonalnych, jakie jej przysługują przy podejmowaniu takiego środka.

92      Na wstępie należy zauważyć, że środki tymczasowe, mające na celu odseparowanie od siebie stron konfliktu na podstawie art. 24 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego, mają na celu ochronę, zapobiegawczo, zdrowia i bezpieczeństwa urzędnika, będącego domniemaną ofiarą działań, których przepis ten dotyczy. Zgodnie z tym celem ochrony – jak słusznie uściśla komunikat w sprawie mobbingu – takie środki nie mogą zależeć od istnienia wolnego stanowiska w danej służbie. Zatem takich działań podjętych w ramach środków wsparcia nie należy mylić z decyzjami o przeniesieniu w interesie służby, podejmowanymi na podstawie art. 7 ust. 1 regulaminu pracowniczego. Te ostatnie decyzje mają na celu zapewnienie należytego funkcjonowania służby, nawet jeśli są uzasadnione trudnościami w stosunkach międzyludzkich wewnątrz służby, i w konsekwencji podlegają szerokiemu uznaniu, które orzecznictwo Trybunału przyznaje instytucjom w zakresie organizacji ich służb w zależności od zadań, jakie są im wyznaczone, i w obsadzaniu stanowisk w celu ich realizacji personelem, który mają do dyspozycji, pod warunkiem że przy takim obsadzaniu stanowisk zachowana jest zgodność pomiędzy danym stanowiskiem i zaszeregowaniem urzędnika (zob. wyrok Trybunału z dnia 12 listopada 1996 r. w sprawie C‑294/95 P Ojha przeciwko Komisji, Rec. s. I‑5863, pkt 40, 41 i przytoczone tam orzecznictwo).

93      Pozostaje zbadać, zgodnie z orzecznictwem powołanym w pkt 86 powyżej, czy Sąd do spraw Służby Publicznej ustalił, że Komisja nie utrzymała się w rozsądnych granicach, i że powstrzymując się od tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu skorzystała ze swego uznania w sposób oczywiście błędny, w zakresie, w jakim spełnione zostały przesłanki faktyczne, określone w pkt 90 powyżej, zobowiązujące Komisję do podjęcia takiego środka.

94      Po zwięzłym przedstawieniu w pkt 208 zaskarżonego wyroku faktów podnoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia i wskazaniu, że „wśród wielu dokumentów, jakie skarżąca dołączyła do swojego wniosku o udzielenie wsparcia, znajdowała się lista osób mogących według zainteresowanej potwierdzić okoliczność rzekomego mobbingu”, Sąd do spraw Służby Publicznej orzekł w pkt 209 zaskarżonego wyroku, że „waga i ciężar okoliczności podnoszonych […] świadczyły, jeśli nie o istnieniu mobbingu, to co najmniej o »podejrzeniu mobbingu« w rozumieniu komunikatu […] w sprawie mobbingu, i zobowiązywały Komisję do podjęcia, nawet przed wszczęciem dochodzenia i zweryfikowaniem rzeczywistego charakteru zarzutów zainteresowanej, »działań mających na celu odseparowanie od siebie stron konfliktu«”. W związku z tym sąd orzekł w pkt 214 zaskarżonego wyroku, że dorozumiana decyzja odmowna w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, na mocy której Komisja odmówiła podjęcia działania mającego na celu tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu, jest obarczona brakiem zgodności z prawem i należy stwierdzić jej nieważność. Stanowi to odzwierciedlenie oceny dokonanej w pkt 196 zaskarżonego wyroku, z której wynika, że „nawet przed ostatecznym zajęciem stanowiska w przedmiocie tego wniosku [o udzielenie wsparcia] Komisja była zobowiązana do przyjęcia pewnych aktów, co najmniej zapobiegawczo”. W pkt 250 i 253 zaskarżonego wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej orzekł, że odpowiedzialność pozaumowna Wspólnoty powstała w szczególności na skutek „odmow[y] podjęcia przez Komisję środków tymczasowych, jak również zwłok[i] w rozpoczęciu dochodzenia administracyjnego”, które to zachowania spowodowały powstanie „krzywdy” polegającej na tym, że „[Q] znalazła się w stanie niepewności i niepokoju, który mógł powodować obawy, że Komisja nie uwzględni jej wniosku o udzielenie wsparcia, i że niezgodne z prawem zachowania, których była obiektem ze strony instytucji, mogą się przedłużać”. W pkt 254 zaskarżonego wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej włączył tę krzywdę w zakres krzywdy, której jego zdaniem słusznym zadośćuczynieniem było „zasądzenie od Komisji zapłaty na rzecz [Q] kwoty 15 000 EUR”.

95      Z pkt 250 zaskarżonego wyroku wynika jasno, że jedynym powodem podnoszonym przez Sąd do spraw Służby Publicznej, który doprowadził go do przyjęcia wniosku, iż Komisja była zobowiązana w tym przypadku do tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu, było istnienie „podejrzenia mobbingu” w rozumieniu komunikatu w sprawie mobbingu.

96      Niemniej jednak z pkt 207–214 i 250 zaskarżonego wyroku nie wynika, że Sąd do spraw Służby Publicznej zbadał - do czego był zobowiązany prawem na mocy zasady przedstawionej w pkt 98 poniżej - czy tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu było konieczne w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa Q przez cały czas trwania dochodzenia administracyjnego.

97      W tej sytuacji Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył prawo, orzekając w pkt 209 i 211 zaskarżonego wyroku, że Komisja była zobowiązana podjąć środki w postaci tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu bez badania, czy uwzględniając okoliczności niniejszej sprawy ten środek był konieczny w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa Q przez cały czas trwania dochodzenia administracyjnego.

98      Jednakże, zgodnie z orzecznictwem Trybunału, naruszenie prawa popełnione przez sąd pierwszej instancji nie powoduje nieważności wydanego przez niego wyroku, jeśli sentencja tego wyroku jest uzasadniona w oparciu o inne podane podstawy prawne (zob. wyroki Trybunału: z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie C‑312/00 P Komisja przeciwko Camar i Tico, Rec. s. I‑11355, pkt 57; z dnia 30 września 2003 r. w sprawie C‑93/02 P Biret International przeciwko Radzie, Rec. s. I‑10497, pkt 60 i przytoczone tam orzecznictwo). W ramach takiej substytucji podstaw sąd rozpoznający odwołanie może uwzględnić fakty w takiej postaci, w jakiej zostały ustalone przez sąd pierwszej instancji (ww. wyrok w sprawie Biret International przeciwko Radzie, pkt 60–66).

99      W tym względzie, po pierwsze, z pkt 41 zaskarżonego wyroku wynika, że po przeprowadzeniu kontroli medycznej lekarz zakładowy w opinii z dnia 7 maja 2004 r. uznał, iż Q jest „zdolna do pracy w 100% od dnia 10 [maja] 2004 r.”, lecz że „dla zdrowia [Q] byłaby pożądana zmiana miejsca pracy”. Następnie, z pkt 54 zaskarżonego wyroku wynika, że „[w] dniu 18 maja 2004 r. lekarz psychiatra, któremu służby medyczne powierzyły zadanie przygotowania ekspertyzy psychiatrycznej [Q], podkreślił w tejże ekspertyzie, że »ponieważ problem jest natury społecznej (konflikt w ramach instytucji), to rozwiązanie należy znaleźć na poziomie socjalnym (powrót do pracy w innej dyrekcji generalnej)«”. Ponadto, pkt 69 zaskarżonego wyroku wskazuje, że „w dniu 6 września 2004 r. kontrola medyczna, której [Q] została poddana w związku z przedłożeniem zaświadczenia lekarskiego obejmującego okres od dnia 28 sierpnia do dnia 25 września 2004 r., wykazała, że zainteresowana jest »zdolna w tym dniu w 100% do pracy«, lecz jednak podtrzymała uwagę, przedstawioną w dniu 18 maja 2004 r. przez lekarza psychiatrę, który wówczas badał [Q], iż »zmiana stanowiska byłaby pożądana dla [jej] zdrowia […]«”. Wreszcie z pkt 73 zaskarżonego wyroku wynika, że „[w]e wnioskach swojego sprawozdania medyczno‑psychologicznego z dnia 6 października 2004 r. niezależny lekarz wybrany w następstwie złożenia przez [Q] wniosku o niezależną opinię […] stwierdził, że »zainteresowana jest zdolna do ponownego podjęcia pracy, lecz w innej [DG]«, i dodał, że »pozostawienie [jej] na dawnym stanowisku pracy może tylko przywołać przeżycia związane z mobbigiem i zdestabilizować zainteresowaną«”. Z faktów w postaci, w jakiej zostały one ustalone w zaskarżonym wyroku, wynika tym samym, że liczne opinie i zaświadczenia lekarskie zawierały wniosek, że odseparowanie jest konieczne w celu ochrony stanu zdrowia Q, jeszcze przed wszczęciem przez administrację dochodzenia mającego zbadać, czy rzeczywiście istnieje mobbing odczuwany przez Q i tym samym przed ewentualnym rozważeniem przyjęcia ostatecznych środków w celu ukarania sprawców mobbingu i, dodatkowo, mających naprawić szkodliwe skutki ich działań.

100    Na podstawie opinii i zaświadczeń wydanych przez osoby uprawnione do związania swoimi ocenami medycznymi uprawnień decyzyjnych Komisji, należy orzec, że co najmniej od 6 października 2004 r. należało tymczasowo odseparować od siebie strony konfliktu w celu zapewnienia natychmiastowej ochrony stanu zdrowia Q. Wobec powyższego, uwzględniając okoliczności niniejszej sprawy, spełnione zostały przesłanki faktyczne pozwalające orzec, że w dacie przyjęcia dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia administracja była zobowiązana zapobiegawczo odseparować od siebie tymczasowo strony konfliktu, jak zostało to stwierdzone w pkt 98 powyżej. Tym samym Komisja nie utrzymała się w rozsądnych granicach i skorzystała ze swego uznania w sposób oczywiście błędny, powstrzymując się od tymczasowego odsunięcia Q z DG „Personel i administracja” lub z wydziału D 2 tej DG, do którego była przydzielona, podczas gdy taki środek był konieczny do ochrony jej stanu zdrowia.

101    Z powyższego wynika, że niezależnie od naruszenia prawa, którym obarczony jest w tym względzie zaskarżony wyrok, Sąd do spraw Służby Publicznej mógł zasadnie orzec w pkt 1 i 2 sentencji zaskarżonego wyroku, że należy stwierdzić nieważność dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia w zakresie, w jakim odmówiono podjęcia działania mającego na celu tymczasowe odseparowanie od siebie stron konfliktu, i że Komisja powinna naprawić Q szkodliwe skutki tej odmowy.

102    Z tego względu należy oddalić zarzuty podniesione w ramach drugiego zarzutu, oparte na naruszeniu przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania i art. 7 i 24 regulaminu pracowniczego, jako nieistotne dla sprawy.

103    Po drugie, należy zbadać zarzuty podniesione w ramach drugiego zarzutu, oparte na naruszeniu przez Sąd do spraw Służby Publicznej w pkt 251 zaskarżonego wyroku przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty polegającej na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania, ze względu na to, iż orzekł, że administracja postąpiła bezprawnie zwlekając ze wszczęciem dochodzenia administracyjnego, nie uwzględniając faktu, że zwłoka we wszczęciu tego dochodzenia była uzasadniona koniecznością zagwarantowania jego bezstronności.

104    W pkt 251 zaskarżonego wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej stwierdził, że „w dniu, w którym miała miejsce dorozumiana decyzja oddalająca wniosek o wsparcie, dochodzenie administracyjne jeszcze nie zostało rozpoczęte, ponieważ dopiero w dniu 8 września 2004 r. doradca audytowy otrzymał mandat od sekretarza generalnego Komisji na poprowadzenie takiego dochodzenia i ponieważ pierwsze przesłuchania przeprowadzone przez niego odbyły się dopiero w październiku 2004 r.” W pkt 253 zaskarżonego wyroku sąd orzekł, że z tytułu krzywdy wynikającej z tej zwłoki należy się zadośćuczynienie i włączył tę krzywdę do zakresu krzywdy, której jego zdaniem słusznym zadośćuczynieniem było „zasądzenie od Komisji zapłaty na rzecz [Q] kwoty 15 000 EUR”.

105    Obowiązek wspomagania na mocy art. 24 pierwszy akapit regulaminu pracowniczego nakłada na administrację obowiązek udzielenia odpowiedzi z szybkością wymaganą okolicznościami danego przypadku, w szczególności poprzez przeprowadzenie dochodzenia administracyjnego w celu ustalenia faktów będących podstawą skargi, przy współpracy z osobą, która ją wnosi (ww. w pkt 76 wyrok w sprawie Campogrande przeciwko Komisji, pkt 42 i 53). Jednakże to orzecznictwo nie wyklucza, że obiektywne powody, które mogą wynikać w szczególności z potrzeb organizacji dochodzenia, mogą uzasadniać opóźnienie w jego wszczęciu (zob. podobnie ww. pkt 76 wyrok w sprawie Campogrande przeciwko Komisji, pkt 56).

106    W niniejszej sprawie, jak wynika z pkt 40 zaskarżonego wyroku, we wniosku o udzielenie wsparcia Q zwróciła się o wszczęcie dochodzenia administracyjnego przez „neutralną komórkę”, inną niż DG „Personel i administracja” i tym samym niezależną od IDOC. Ponadto z pkt 59 zaskarżonego wyroku wynika, że pismem z dnia 11 czerwca 2004 r. dyrektor IDOC poinformował sekretarza generalnego Komisji, iż „mając na względzie oskarżenia skierowane przez skarżącą wobec wszystkich przełożonych w DG „Personel i administracja”, w tym jej dyrektora generalnego, wydaje się właściwe, by sekretarz generalny Komisji wykonywał zadania organu powołującego w ramach dochodzenia administracyjnego i by osoba spoza DG »Personel i administracja« została wyznaczona w charakterze »doradcy audytowego« do przeprowadzenia tego dochodzenia”. Następnie, z pkt 64 zaskarżonego wyroku wynika, że „[w] dniu 1 lipca 2004 r. sekretarz generalny Komisji poinformował dyrektora IDOC, że zgodził się wykonywać zadania organu powołującego w ramach planowanego dochodzenia administracyjnego i określił nazwisko doradcy audytowego, który został wybrany do prowadzenia tego dochodzenia”. W końcu, z pkt 71 zaskarżonego wyroku wynika, że „[w] notatce z dnia 8 września 2004 r. doradca audytowy wyznaczony przez sekretarza generalnego Komisji w ramach dochodzenia administracyjnego, którego wszczęcia żądała skarżąca, otrzymał ze strony tegoż sekretarza upoważnienie do »określenia rzeczywistego charakteru formułowanych twierdzeń, dotyczących między innymi zachowania jednego lub kilku urzędników, których nazwiska zostały wymienione w aktach, i w ten sposób umożliwienia dokonania oceny rzeczywistego charakteru sytuacji i konsekwencji, jakie w razie potrzeby należałoby wyciągnąć«”.

107    W niniejszej sprawie Sąd do spraw Służby Publicznej powstrzymał się jednakże od badania, czy potrzeba zorganizowania dochodzenia administracyjnego przez „neutralną komórkę”, zgodnie z życzeniem wyrażonym przez Q w jej wniosku o udzielenie wsparcia, i powierzenia prowadzenia go nie IDOC, jak jest to zwykle przewidziane, ale specjalnie wyznaczonemu w tym celu doradcy audytowemu spoza DG „Personel i administracja” nie uzasadniały tego opóźnienia.

108    Nie przeprowadzając wszystkich weryfikacji, do jakich był prawnie zobowiązany, Sąd do spraw Służby Publicznej nie dał podstawy prawnej zaskarżonemu wyrokowi w zakresie, w jakim zasądził od Komisji zapłatę na rzecz Q odszkodowania z tytułu okresu zwłoki wynoszącego około czterech miesięcy, który upłynął do czasu wszczęcia dochodzenia.

109    W tym zakresie należy dopuścić drugi zarzut i uchylić pkt 2 sentencji zaskarżonego wyroku, w zakresie w jakim zasądzono od Komisji zapłatę na rzecz Q odszkodowania z tytułu zwłoki we wszczęciu dochodzenia administracyjnego. Uwzględniając, że, jak wynika z pkt 250–254 zaskarżonego wyroku, Sąd do spraw Służby Publicznej nie dokonał rozróżnienia pomiędzy odszkodowaniem należnym Q z tego tytułu a odszkodowaniem z tytułu odmowy przez Komisję tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu, należy uchylić pkt 2 sentencji, w zakresie w jakim zasądza od Komisji zapłatę na rzecz Q kwoty w wysokości 15 000 EUR, w zakresie, w jakim kwota ta ma na celu zadośćuczynienie krzywdy doznanej przez Q z powodu rzekomej zwłoki we wszczęciu dochodzenia administracyjnego.

110    Biorąc pod uwagę całość powyższych rozważań, należy w części odwołanie główne uwzględnić, a w pozostałej części oddalić.

 W przedmiocie odwołania wzajemnego

111    Odwołanie wzajemne, wniesione na mocy art. 142 § 2 regulaminu postępowania, ma na celu uchylenie zaskarżonego wyroku, w zakresie, w jakim oddala on żądania skargi w pierwszej instancji zmierzające do stwierdzenia nieważności sprawozdań za 2003 r. i przyznania odszkodowania za dodatkową szkodę wynikającą z dorozumianej decyzji odmownej w sprawie przyjęcia odpowiednich ostatecznych środków w celu ukarania oskarżanych o mobbing osób oraz, pomocniczo, naprawienia szkodliwych skutków ich działań.

112    Na poparcie odwołania wzajemnego Q podnosi dziewięć zarzutów. Osiem pierwszych zarzutów odwołania wzajemnego odnosi się do zaskarżonego wyroku, w zakresie, w jakim oddala on podniesione w pierwszej instancji żądania naprawienia dodatkowej szkody wynikającej z dorozumianej decyzji odmownej w sprawie przyjęcia odpowiednich środków ostatecznych w celu ukarania osób dopuszczających się zarzucanego mobbingu oraz, dodatkowo, naprawienia szkodliwych skutków ich działań. Pierwszy zarzut oparty jest na naruszeniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego. Drugi zarzut oparty jest na błędnej kwalifikacji faktów podnoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia w świetle art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego. Trzeci zarzut jest oparty na nieprawidłowości ustaleń faktycznych sądu, prowadzących do naruszenia prawa przy określaniu przedmiotu sporu. Czwarty zarzut jest oparty na wypaczeniu pewnych dowodów przedstawionych w pierwszej instancji. Piąty zarzut jest oparty na naruszeniu przez Komisję komunikatu w sprawie mobbingu. Szósty zarzut jest oparty na naruszeniu obowiązku uzasadnienia wyroku. Siódmy zarzut opiera się na naruszeniu zakazu orzekania ultra petita i w konsekwencji na przekroczeniu granic właściwości przez Sąd do spraw Służby Publicznej. Ósmy zarzut jest oparty na błędnej interpretacji dwóch not administracyjnych. Dziewiąty zarzut skierowany jest przeciwko zaskarżonemu wyrokowi w zakresie, w jakim oddala on żądania skargi w pierwszej instancji zmierzające do stwierdzenia nieważności sprawozdań za 2003 r. Jest on oparty na naruszeniu prawa dotyczącym interesu prawnego we wniesieniu skargi o stwierdzenie nieważności sprawozdań za 2003 r.

113    Komisja podnosi, że do celów udzielenia odpowiedzi na odwołanie wzajemne powinna ona zająć stanowisko w sprawie interpretacji pojęcia mobbing w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, przyjętej przez Sąd do spraw Służby Publicznej w zaskarżonym wyroku. Stoi na stanowisku, że ta interpretacja dotknięta jest wieloma naruszeniami prawa. Q podważa uwagi Komisji w tym względzie.

114    Ze względu na prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości należy w pierwszej kolejności zbadać piąty zarzut, w drugiej kolejności ósmy zarzut, w trzeciej kolejności łącznie zarzuty pierwszy, drugi, trzeci, czwarty i szósty oraz uwagi przedstawione przez Komisję i Q dotyczące pojęcia mobbingu w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, w czwartej kolejności siódmy zarzut oraz, jako ostatni, zarzut dziewiąty.

 W przedmiocie piątego zarzutu odwołania wzajemnego, opartego na naruszeniu przez Komisję komunikatu w sprawie mobbingu

 Argumenty stron

115    Q podkreśla, że Komisja naruszyła pkt 2.2 i 4.1 komunikatu w sprawie mobbingu, ze względu na to, że żaden z jej zwierzchników nie podjął działania w celu zapobieżenia mobbingowi podniesionemu w jej wniosku o udzielenie wsparcia.

116    Komisja wnosi o oddalenie piątego zarzutu jako oczywiście niedopuszczalnego. Q nie stwierdza żadnego naruszenia prawa popełnionego przez Sąd do spraw Służby Publicznej w zaskarżonym wyroku, ale ogranicza się do powtórzenia argumentów podniesionych na poparcie jej skargi w pierwszej instancji. W każdym razie, interpretacja komunikatu w sprawie mobbingu przyjęta przez Sąd do spraw Służby Publicznej w zaskarżonym wyroku była korzystna dla interesów Q.

117    Q wnosi o oddalenie zarzutu niedopuszczalności podniesionego przez Komisję w stosunku do piątego zarzutu na tej podstawie, że naruszenie prawa dotykające zaskarżony wyrok było wystarczająco zidentyfikowane w odwołaniu wzajemnym.

 Ocena Sądu

118    Z przepisów powołanych w pkt 24 powyżej wynika, że odwołanie musi dokładnie wskazywać zakwestionowane części wyroku, do którego uchylenia zmierza, oraz zawierać argumenty prawne, które w konkretny sposób uzasadniają to żądanie (zob. postanowienie Sądu z dnia 10 marca 2008 r. w sprawie T‑233/07 P Lebedef-Caponi przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowane w Zbiorze, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).

119    Tego ostatniego wymogu nie spełnia odwołanie, które polega jedynie na powtórzeniu lub dosłownym zacytowaniu zarzutów i argumentów przedstawionych przed sądem rozpoznającym sprawę w pierwszej instancji, włącznie z tymi, które były oparte na okolicznościach faktycznych wyraźnie odrzuconych przez ten sąd. Takie odwołanie stanowi w rzeczywistości żądanie ponownego rozpoznania skargi wniesionej do Sądu do spraw Służby Publicznej, co nie należy do właściwości sądu rozpoznającego odwołanie (zob. ww. w pkt 118 postanowienie Lebedef-Caponi przeciwko Komisji, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).

120    W piątym zarzucie Q podnosi naruszenie prawa popełnione przez Komisję, a nie przez Sąd do spraw Służby Publicznej, ponieważ wskazuje, że „Komisja naruszyła pkt 2.2 komunikatu w sprawie mobbingu” lub, że „[pkt 4.1 tego samego komunikatu] również został naruszony przez Komisję”.

121    Wobec powyższego należy uwzględnić zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Komisję i tym samym odrzucić piąty zarzut jako niedopuszczalny.

 W przedmiocie ósmego zarzutu odwołania wzajemnego, opartego na błędnej interpretacji dwóch not administracyjnych

 Argumenty stron

122    Q podnosi, że Sąd do spraw Służby Publicznej dopuścił się naruszenia prawa błędnie interpretując dwie noty administracyjne załączone do akt. Po pierwsze, w pkt 64 zaskarżonego wyroku błędnie zinterpretowano notę sekretarza generalnego z dnia 1 lipca 2004 r. do dyrektora IDOC, stwierdzając, że sekretarz poinformował dyrektora, iż zgodził się wykonywać zadania organu powołującego w ramach planowanego dochodzenia administracyjnego. W rzeczywistości sekretarz generalny wskazał w tej nocie, że zgodził się wykonywać zadania organu powołującego w zakresie odpowiedzi instytucji na wniosek o udzielenie wsparcia, a celem tego zabiegu było uniknięcie wszelkiego zarzutu stronniczości w DG „Personel i administracja”. Po drugie, w pkt 86 zaskarżonego wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej dokonał błędnej interpretacji noty z 16 września 2005 r., którą skierował do niej dyrektor generalny DG „Personel i administracja”, gdyż sąd wskazał, że nota zawierała wyraźną decyzję organu powołującego oddalającą wniosek o udzielenie wsparcia. Tymczasem omawiana nota nie pochodziła od sekretarza generalnego Komisji, który sam wykonywał w zastępstwie funkcje organu powołującego, a żadna decyzja tego organu nie została do niej załączona, przez co żadna wyraźna decyzja organu powołującego nie została przyjęta w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia.

123    Komisja podnosi, że punkty zaskarżonego wyroku podważane w ósmym zarzucie należą do przedstawienia stanu faktycznego i nie należą tym samym do części „Co do prawa” tego wyroku. Ponadto ten zarzut jest niedopuszczalny wobec braku wykazania naruszenia prawa rzekomo popełnionego przez Sąd do spraw Służby Publicznej.

124    Q wnosi o oddalenie zarzutu niedopuszczalności podniesionego przez Komisję w stosunku do ósmego zarzutu, na tej podstawie, że zarzucone naruszenie prawa zostało wystarczająco wykazane w odwołaniu wzajemnym.

 Ocena Sądu

125    Jak zostało to już stwierdzone w pkt 118 powyżej, odwołanie musi dokładnie wskazywać zakwestionowane części wyroku, do którego uchylenia zmierza, oraz zawierać argumenty prawne, które w konkretny sposób uzasadniają to żądanie.

126     W niniejszej sprawie Q nie wykazała w swoich pismach naruszenia prawa, dotykającego sentencję zaskarżonego wyroku, które wynikałoby z błędnej interpretacji treści wspomnianych dwóch not administracyjnych, dotykającej pkt 64 i 86 zaskarżonego wyroku, dotyczące zwięzłego przedstawienia „[o]koliczności faktycznych leżących u podstaw sporu”, zgodnie z art. 81 tiret dziesiąte regulaminu postępowania przed sądem.

127    Wobec powyższego należy uwzględnić zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Komisję i odrzucić ósmy zarzut jako niedopuszczalny.

 W przedmiocie pierwszego zarzutu, opartego na naruszeniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, drugiego zarzutu opartego na błędnej kwalifikacji faktów podnoszonych we wniosku o udzielenie wsparcia w świetle art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, trzeciego zarzutu opartego na nieprawidłowości ustaleń faktycznych sądu prowadzących do naruszenia prawa przy określaniu przedmiotu sporu, czwartego zarzutu opartego na wypaczeniu pewnych dowodów przedstawionych w pierwszej instancji i szóstego zarzutu opartego na naruszeniu obowiązku uzasadnienia wyroku

128    Zarzuty pierwszy, drugi, trzeci, czwarty i szósty oraz uwagi Komisji i Q dotyczące pojęcia mobbingu w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego skierowane są przeciwko uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w szczególności jego pkt 189 i 236, w których Sąd do spraw Służby Publicznej rozstrzygał, jak zostało wskazane w pkt 147 zaskarżonego wyroku, w przedmiocie „zarzutu mobbingu podnoszon[ego] przez [Q]” i orzekł w pkt 189 tego samego wyroku, że Q „bezzasadnie utrzymuje, że była ofiarą mobbingu”, a tym samym nie jest uprawniona do uzyskania odszkodowania z tego tytułu. Nie zmienia to faktu, że w pkt 236 i 238–242 zaskarżonego wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej orzekł, że pewne okoliczności faktyczne podnoszone przez Q na poparcie jej wniosku o odszkodowanie mogą, rozpatrywane łącznie, wykazywać niezgodne z prawem działanie administracji, polegające na naruszeniu w pewien sposób przez Komisję jej obowiązku staranności, i przyznał Q zadośćuczynienie za krzywdy wynikające z tego niezgodnego z prawem działania w zakresie, w jakim przyczyniło się ono do odizolowania Q w jej wydziale, ale nie za szkodę materialną odpowiadającą chorobie zawodowej, która miała wynikać z tego samego niezgodnego z prawem działania administracji, ze względu na to, że takie odszkodowanie miałoby charakter przedwczesny w sytuacji, kiedy trwały badania zawodowego podłoża dolegliwości zainteresowanej i nie było możliwe ustalenie, czy całość szkody materialnej poniesionej przez Q nie może być naprawiona w ramach systemu ubezpieczenia od ryzyka chorób zawodowych przewidzianego w regulaminie pracowniczym.

129    W tym względzie należy przypomnieć, że na podstawie art. 113 regulaminu postępowania Sąd może w każdym czasie badać z urzędu, czy skarga jest niedopuszczalna ze względu na bezwzględne przeszkody procesowe.

130    Jako że przesłanki dopuszczalności skargi na mocy art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego są bezwzględnie wiążące, do sądu Unii należy, w razie potrzeby, zbadanie ich z urzędu (zob. wyrok Sądu z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie T‑498/07 P Krcova przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo), pod warunkiem wcześniejszego wezwania stron do przedstawienia uwag (zob. podobnie ww. w pkt 57 podobnie wyrok w sprawie Réexamen M przeciwko EMA, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo).

131    Istnienie aktu niekorzystnego dla danego urzędnika w rozumieniu art. 90 ust. 2 i art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego jest konieczną przesłanką dopuszczalności każdej skargi wniesionej przez urzędnika przeciwko instytucji, w której jest zatrudniony (zob. wyrok Sądu z dnia 13 lipca 1993 r. w sprawie T‑20/92 Moat przeciwko Komisji, Rec. s. II‑799, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo; postanowienie Sądu z dnia 25 marca 2003 r. w sprawie T‑243/02 J przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑99 i II‑523, pkt 30).

132    W celu orzeczenia w sprawie istnienia mobbingu podnoszonego we wniosku o udzielenie wsparcia, Sąd do spraw Służby Publicznej w sposób dorozumiany musiał stwierdzić w pkt 118 i 119 zaskarżonego wyroku, że zaskarżony został akt niekorzystny, odpowiadający odmownej decyzji organu powołującego, chociażby była ona nawet dorozumiana, w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia w zakresie, w jakim organ ten odmówił stwierdzenia istnienia zarzucanego mobbingu.

133    Natomiast twierdzenie, na którym musiał oprzeć się Sąd do spraw Służby Publicznej, aby orzec istnienie zarzucanego mobbingu, jest błędne, co wynika z jego własnych ustaleń zawartych w dalszej części zaskarżonego wyroku.

134    W pierwszej kolejności Sąd do spraw Służby Publicznej orzekł bowiem w pkt 117 zaskarżonego wyroku, że skargę w pierwszej instancji należy uważać za dotyczącą zasadniczo „stwierdzenia nieważności dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia”, „stwierdzenia nieważności sprawozdań za 2003 r.” i „zasądzenia od Komisji odszkodowania na rzecz Q”.

135    W szczególności z pkt 196 zaskarżonego wyroku wynika, że w tymże wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej jedynie uznał decyzję odmowną w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia za akt niekorzystny dla Q, gdyż zawierała ona odmowę „przyjęcia pewnych aktów, co najmniej zapobiegawczo [na okres konieczny do przeprowadzenia dochodzenia]”. Czyniąc to, nie ustalił on istnienia aktu niekorzystnego zawierającego odmowę ustalenia istnienia mobbingu podniesionego we wniosku o udzielenie wsparcia, którego istnienie musiał założyć w sposób dorozumiany w pkt 118 i 119 zaskarżonego wyroku, aby orzec w zakresie „zarzutu mobbingu podniesionego przez [Q]”.

136    W każdym razie należy uwzględnić w niniejszej sprawie, że we wniosku o udzielenie wsparcia Q sama zażądała wszczęcia dochodzenia administracyjnego w celu określenia rzeczywistego charakteru mobbingu podniesionego w swoim wniosku o udzielenie wsparcia, zwracając się do Komisji o powierzenie go „neutralnej komórce” innej niż IDOC, tzn. organowi uprawnionemu zwykle do prowadzenia takiego dochodzenia. Z pkt 198, 199 i 251 zaskarżonego wyroku wynika, że przed wniesieniem skargi w dniu 4 lipca 2005 r. administracja uwzględniła ten wniosek, ponieważ dochodzenie zostało wszczęte w dniu 8 września 2004 r. i prowadzone było od października 2004 r. do dnia 21 marca 2005 r. zgodnie z regułami mającymi zastosowanie do dochodzeń administracyjnych określonymi w załączniku IX do regulaminu pracowniczego, które z kolei zostały przyjęte na podstawie art. 86 ust. 3 regulaminu pracowniczego.

137    Dochodzenie prowadzone na podstawie art. 86 ust. 3 regulaminu pracowniczego w celu przyjęcia ostatecznego stanowiska w przedmiocie wniosku o udzielenie wsparcia złożonego przez urzędnika na mocy art. 24 regulaminu pracowniczego zostaje zakończone przyjęciem ostatecznej decyzji przez organ powołujący, podjętej na podstawie sprawozdania z dochodzenia administracyjnego, co Sąd do spraw Służby Publicznej sam wskazał w pkt 196 zaskarżonego wyroku i co wynika ponadto z art. 3 załącznika IX do regulaminu pracowniczego (zob. podobnie ww. w pkt 84 wyrok Trybunału w sprawie Guillot przeciwko Komisji, pkt 21, 22, 36; wyrok z dnia 1 czerwca 1983 r. w sprawach połączonych 36/81, 37/81 i 218/81 Seton przeciwko Komisji, Rec. s. 1789, pkt 29–31). To właśnie w chwili podjęcia tej decyzji naruszona zostaje sytuacja prawna urzędnika (zob. także, podobnie i analogicznie, co się tyczy postępowania prowadzonego na mocy art. 73 regulaminu pracowniczego, ww. w pkt 66 wyrok L przeciwko Komisji, pkt 123).

138    W zakresie, w jakim ostateczna decyzja organu powołującego odwołuje się do wniosków sprawozdania z dochodzenia administracyjnego, które zostało zakończone po podjęciu dorozumianej decyzji i w ramach którego twierdzenia zainteresowanego urzędnika dotyczące istnienia mobbingu zostały dokładnie zbadane na podstawie dostarczonych lub zebranych w trakcie dochodzenia dokumentów i zeznań świadków, taka decyzja powinna być traktowana nie jako decyzja jedynie potwierdzająca decyzję dorozumianą, ale jako decyzja, która ją zastępuje po ponownym zbadaniu sytuacji przez administrację (zob. podobnie ww. w pkt 86 wyrok w sprawie Lo Giudice przeciwko Komisji, pkt 47, 48).

139    W niniejszej sprawie z pkt 86 zaskarżonego wyroku wynika, że „pismem z dnia 16 września 2005 r. skierowanym do [Q] organ powołujący wyraźnie oddalił jej wniosek o wsparcie, uznając na podstawie wniosków z dochodzenia administracyjnego, że twierdzenia o mobbingu nie były zasadne bądź nie mogły zostać udowodnione”. Zgodnie z orzecznictwem powołanym w pkt 138 powyżej wyraźna decyzja organu powołującego o ostatecznym oddaleniu wniosku o udzielenie wsparcia, która została doręczona Q pismem z dnia 16 września 2005 r., zastąpiła w postępowaniu w pierwszej instancji dorozumianą decyzję odmowną w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, po zakończeniu ponownego badania sytuacji przez organ powołujący na podstawie wniosków z dochodzenia, zgodnie z art. 3 załącznika IX do regulaminu pracowniczego.

140    Tymczasem z pkt 117, 196 i 197 zaskarżonego wyroku nie wynika, że do Sądu do spraw Służby Publicznej została zaskarżona w pierwszej instancji wyraźna ostateczna odmowna decyzja organu powołującego w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia. Tym bardziej nie wynika z zaskarżonego wyroku, że Sąd do spraw Służby Publicznej dokonał w nim kontroli zgodności z prawem tej ostatniej decyzji lub choćby po prostu jej uzasadnienia, które musiało stanowić jej podstawę.

141    Zapytana o to na rozprawie Q potwierdziła, że spór, który skierowała do Sądu do spraw Służby Publicznej, miał w szczególności na celu poddanie kontroli zgodności z prawem dorozumianej decyzji odmownej w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, a nie wyraźnej decyzji odmownej organu powołującego w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, która została jej doręczona pismem z dnia 16 września 2005 r. Nie wskazała, by w trakcie postępowania w pierwszej instancji wnioskowała o możliwość dostosowania swych żądań i zarzutów w następstwie zastąpienia tej pierwszej decyzji drugą z nich (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 26 października 2004 r. w sprawie T‑55/03 Brendel przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑311 i II‑1437, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo; postanowienie Sądu z dnia 6 lipca 2001 r. w sprawie T‑161/00 Tsarnavas przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑155 i II‑721, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo). Komisja ze swej strony podtrzymywała, że wyłącznie wyraźna decyzja odmowna organu powołującego w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia stanowi akt niekorzystny dla Q, ze względu na to, że zawierała, w oparciu o wnioski z dochodzenia administracyjnego, odmowę stwierdzenia mobbingu podnoszonego we wniosku o udzielenie wsparcia. Ponadto podniosła, że w zaskarżonym wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej wydał wyrok niezależny od decyzji organu powołującego w sprawie istnienia podnoszonego mobbingu.

142    Z powyższego wynika, że wobec braku wniesienia sporu dotyczącego oceny zgodności z prawem wyraźnej decyzji odmownej organu powołującego w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia, która została doręczona Q pismem z dnia 16 września 2005 r., Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego i przekroczył granice kontroli sądowej, zastępując w praktyce administrację, w zakresie w jakim orzekł w pkt 147 i 189 zaskarżonego wyroku w przedmiocie „zarzutu mobbingu podniesionego przez [Q]” (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 3 kwietnia 2003 r. w sprawie C‑277/01 P Parlament przeciwko Samper, Rec. s. I‑3019, pkt 44, 50) i orzekł w pkt 189 tego samego wyroku, że Q bezzasadnie utrzymuje, iż była ofiarą mobbingu w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego (zob. podobnie wyroki Sądu z dnia 16 maja 2006 r. w sprawie T‑73/05 Magone przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑2‑107 i II‑A‑2‑485, pkt 14–16; ww. w pkt 86 wyrok w sprawie Lo Giudice przeciwko Komisji, pkt 54–56).

143    Tym samym, bez konieczności orzekania w przedmiocie zarzutów pierwszego, drugiego, trzeciego, czwartego i szóstego, należy uchylić zaskarżony wyrok w zakresie, w jakim rozstrzygał w przedmiocie „zarzutu mobbingu podniesionego przez [Q]” i w jakim orzeczono, że Q bezzasadnie utrzymuje, iż była ofiarą mobbingu w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego.

 W przedmiocie siódmego zarzutu, opartego na naruszeniu zakazu orzekania ultra petita i w konsekwencji przekroczenia granic właściwości Sądu do spraw Służby Publicznej

 Argumenty stron

144    Q zarzuca Sądowi do spraw Służby Publicznej, że orzekł ultra petita i w konsekwencji przekroczył granice przysługujących mu uprawnień, oddalając w pkt 241 zaskarżonego wyroku jej żądanie naprawienia szkody materialnej, polegającej na utracie wynagrodzenia wynikającej z przeniesienia jej z urzędu na emeryturę z powodu niezdolności do pracy spowodowanej mobbingiem, podnoszonym we wniosku o udzielenie wsparcia. Sąd do spraw Służby Publicznej oparł bowiem, jej zdaniem, oddalenie tego żądania na piśmie, którym złożyła w dniu 17 października 2005 r. wniosek o uznanie za chorobę zawodową na podstawie art. 73 regulaminu pracowniczego „zespołu lękowo-depresyjnego”, na który rzekomo cierpiała, podczas gdy to pismo wyraźnie nie zostało poddane przez strony sporu pod ocenę Sądu do spraw Służby Publicznej i nie było przedmiotem postępowania kontradyktoryjnego.

145    Komisja wnosi o oddalenie siódmego zarzutu jako oczywiście bezzasadnego.

 Ocena Sądu

146    W niniejszym przypadku Q nie podnosi, że w pkt 241 zaskarżonego wyroku Sąd do spraw Służby Publicznej wypaczył dowody z akt pierwszej instancji.

147    Podnosi tylko, że, nawet jeśli z akt sprawy w pierwszej instancji wynikało, iż domagała się wszczęcia postępowania w celu uznania jej choroby za chorobę zawodową, Sąd do spraw Służby Publicznej nie mógł uwzględnić tej okoliczności faktycznej w celu odrzucenia jako niedopuszczalnego jej wniosku o odszkodowanie, w zakresie, w jakim wniosek ten miał na celu uzyskanie naprawy szkody materialnej, polegającej na utracie wynagrodzenia wynikającej z przeniesienia jej z urzędu na emeryturę z powodu niezdolności do pracy, skoro ta okoliczność faktyczna i wynikające z niej konsekwencje dla dopuszczalności wniosku o odszkodowanie nie zostały wyraźnie podniesione przez strony i przedyskutowane przed sądem.

148    Z pkt 232 i 233 zaskarżonego wyroku wynika, że kwestia przedwczesnego i jako takiego niedopuszczalnego charakteru spornego wniosku o odszkodowanie nie została podniesiona przez Komisję ani przedyskutowana przez strony w pierwszej instancji.

149    Jednakże należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem powołanym w pkt 130 powyżej przesłanki dopuszczalności skargi na mocy art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego są bezwzględnie wiążące, i do sądu Unii należy, w razie potrzeby, zbadanie ich z urzędu.

150    Ponadto sądowi Unii nie można zarzucać, że dokonał ustaleń faktycznych w ramach badania z urzędu przesłanek dopuszczalności żądania zasądzenia odszkodowania, który został do niego skierowany w ramach skargi o odszkodowanie, ponieważ wynikają one z pism zawartych w aktach sprawy, które zostały mu przedstawione przez strony do celów wydania orzeczenia w przedmiocie ich żądań.

151    Tym samym Q bezzasadnie zarzuca Sądowi do spraw Służby Publicznej, że orzekł ultra petita i przekroczył granice przysługujących mu uprawnień podnosząc z urzędu w pkt 241 zaskarżonego wyroku, po dokonaniu pewnych ustaleń faktycznych na podstawie akt sprawy, niedopuszczalność spornego wniosku o odszkodowanie.

152    Z powyższych powodów należy oddalić siódmy zarzut jako bezzasadny.

 W przedmiocie dziewiątego zarzutu, opartego na naruszeniu prawa w przedmiocie istnienia interesu prawnego do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności sprawozdań za 2003 r.

 Argumenty stron

153    Q stoi na stanowisku, że oddalenie przez Sąd do spraw Służby Publicznej w pkt 227 zaskarżonego wyroku jej żądań stwierdzenia nieważności sprawozdań za 2003 r. stanowi naruszenie prawa ze względu na to, że jest niezgodne z ostatnim orzecznictwem Trybunału, zgodnie z którym urzędnik trwale niezdolny do pracy zachowuje mimo to interes prawny w zakwestionowaniu dotyczących go sprawozdań z przebiegu kariery zawodowej. Należy zatem odróżnić, jak zrobił to Trybunał, sytuację urzędnika przenoszonego w stan spoczynku na podstawie art. 53 i 78 regulaminu pracowniczego, od sytuacji urzędnika, który osiągnął wiek emerytalny, podał się do dymisji lub został zwolniony. Ponadto art. 53 regulaminu pracowniczego należy czytać łącznie z art. 13 i 15 załącznika VIII do regulaminu pracowniczego, które stanowią, że aktywność zawodowa urzędnika uznanego za niezdolnego do pracy ulega wyłącznie zawieszeniu, a jego niezdolność do pracy może być poddawana kontroli w regularnych odstępach czasu do osiągnięcia przez niego wieku 63 lat. Ponadto Q stoi na stanowisku, że posiada niewątpliwy i aktualny interes w stwierdzeniu nieważności sprawozdań za 2003 r. z powodu negatywnych ocen jej dotyczących, które te sprawozdania zawierają.

154    W piśmie uzupełniającym Q opiera się na dokumencie, co do którego podnosi, że nie wiedziała o jego istnieniu w chwili wnoszenia odwołania wzajemnego, tj. na dokumencie podpisanym w dniu 26 lipca 2005 r. przez lekarza zakładowego Komisji, dr D, jako członka komitetu ds. inwalidztwa, w którym podnosi on, że nie zgadza się z uznaniem jej niezdolności do pracy i z decyzją podjętą większością głosów przez pozostałych członków komitetu, dr R i dr S. Z uwagi na zdanie odrębne przedstawione przez tego lekarza wnioski komitetu ds. inwalidztwa są dotknięte nieprawidłowością, która jest w oczywisty sposób poważna, a która uprawnia ją do żądania uznania tych aktów za nieistniejące. Zdanie odrębne potwierdza, że jej powrót do zdrowia jest możliwy i w konsekwencji jej przywrócenie do pracy w służbach Komisji nie jest wykluczone. Mogłaby również domagać się przywrócenia do służby, gdy uzna, że nie spełnia już wymaganych warunków pozwalających jej korzystać z renty inwalidzkiej. W konsekwencji Sąd do spraw Służby Publicznej naruszył prawo dochodząc do wniosku, że nie posiada ona interesu w stwierdzeniu nieważności sprawozdań za 2003 r. i że nie należy orzekać w przedmiocie jej wniosku o stwierdzenie ich nieważności.

155    Komisja wnosi o oddalenie dziewiątego zarzutu jako bezzasadnego.

 Ocena Sądu

156    Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że aby osoba, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, mogła dochodzić w ramach skargi na mocy art. 90 i 91 tego regulaminu stwierdzenia nieważności aktu dla niej niekorzystnego w rozumieniu art. 90 ust. 2, musi ona posiadać w chwili wniesienia skargi istniejący, aktualny i wystarczająco istotny interes prawny w uzyskaniu stwierdzenia nieważności takiego aktu. Interes taki wymaga, aby w wyniku uwzględnienia żądań skargi osoba ta mogła osiągnąć jakąś korzyść (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 29 listopada 2006 r. w sprawach połączonych T‑35/05, T‑61/05, T‑107/05, T‑108/05 i T‑139/05 Agne-Dapper i in. przeciwko Komisji i in., Zb.Orz.SP s. I‑A‑2‑291 i II‑A‑2‑1497, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo). Jako przesłankę dopuszczalności interes prawny skarżącego należy oceniać w chwili wniesienia skargi (zob. podobnie postanowienie Sądu z dnia 28 czerwca 2005 r. w sprawie T‑147/04 Ross przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑171 i II‑771, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo). Jednakże, jak wynika z utrwalonego orzecznictwa, aby osoba, wobec której stosuje się regulamin pracowniczy, mogła dalej prowadzić postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji organu powołującego, musi zachować osobisty interes w stwierdzeniu nieważności zaskarżonej decyzji (zob. wyrok Sądu z dnia 24 kwietnia 2001 r. w sprawie T‑159/98 Torre i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑83 i II‑395, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo). W tym względzie w przypadku braku istniejącego interesu, skargę należy umorzyć (zob. ww. wyrok Torre i in. przeciwko Komisji, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

157    Co się tyczy interesu urzędnika lub byłego urzędnika w uchyleniu sprawozdania z przebiegu kariery zawodowej, które go dotyczy, w pierwszej kolejności należy wskazać, że takie sprawozdanie stanowi dokonywaną przez przełożonych wartościującą ocenę sposobu, w jaki urzędnik wykonywał powierzone mu obowiązki, oraz jego zachowania w ramach służby w danym okresie i że niezależnie od jego przyszłego użytku, stanowi ono formalny dowód na piśmie jakości pracy wykonanej przez urzędnika. Taka ocena nie polega wyłącznie na opisaniu zadań wykonanych podczas danego okresu, lecz obejmuje także ocenę cech charakteru, jakimi podlegająca ocenie osoba wykazała się przy wykonywaniu swej działalności zawodowej. Tym samym każdy urzędnik ma prawo do tego, by jego praca została poddana sporządzonej rzetelnie i sprawiedliwie ocenie. W rezultacie zgodnie z prawem do skutecznej ochrony sądowej urzędnikowi powinno w każdym wypadku przysługiwać prawo do podważenia sprawozdania z dotyczącej go oceny z uwagi na treść sprawozdania lub z tego względu, że nie zostało ono sporządzone według reguł ustalonych w regulaminie pracowniczym (wyrok Trybunału z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C‑198/07 P Gordon przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑10701, pkt 43–45).

158    W drugiej kolejności, o ile prawdą jest, że urzędnik uznany przez komitet ds. inwalidztwa za trwale i całkowicie niezdolnego do pracy jest z urzędu przenoszony w stan spoczynku na podstawie art. 53 i 78 regulaminu pracowniczego, o tyle sytuacja tego urzędnika różni się od sytuacji urzędnika, który osiągnął wiek emerytalny, podał się do dymisji lub został zwolniony, ponieważ chodzi tu o sytuację odwracalną (ww. w pkt 157 wyrok w sprawie Gordon przeciwko Komisji, pkt 46). Urzędnik, który staje się w ten sposób niezdolny do pracy, może pewnego dnia zostać przywrócony na stanowisko w ramach instytucji Unii. W tym kontekście ogólny przepis art. 53 regulaminu pracowniczego należy czytać łącznie z przepisami szczególnymi art. 13–15 załącznika VIII do regulaminu pracowniczego. Aktywność zawodowa urzędnika uznanego na niezdolnego do pełnienia służby zostaje jedynie zawieszona, a ewolucja jego sytuacji w ramach instytucji jest uzależniona od utrzymywania się warunków uzasadniających tę niezdolność do pracy, która może być poddawana kontroli w regularnych odstępach czasu (ww. w pkt 157 wyrok w sprawie Gordon przeciwko Komisji, pkt 47). Ponadto urzędnik uznany za całkowicie i trwale niezdolnego do pracy, jako że może zostać przywrócony do służby w ramach instytucji, zachowuje interes w rozumieniu powołanego w pkt 156 orzecznictwa w tym, aby dotyczące go sprawozdanie z przebiegu kariery zawodowej było sporządzone w duchu słuszności, obiektywnie i zgodnie ze zwykłymi regułami oceny. W sytuacji przywrócenia do służby sprawozdanie to mogłoby być bowiem użyteczne dla ewolucji kariery urzędnika w ramach jego jednostki organizacyjnej lub instytucji Unii (ww. w pkt 157 wyrok w sprawie Gordon przeciwko Komisji, pkt 46–51).

159    Sytuacja może być odmienna wyłącznie w pewnych szczególnych przypadkach, w których badanie konkretnej sytuacji urzędnika uznanego za niezdolnego do pracy wykazuje, że nie będzie on już w stanie powrócić pewnego dnia do służby w instytucji, zważywszy np. na wnioski komitetu ds. inwalidztwa powołanego do zbadania jego sytuacji, z których wynika, że choroba, która doprowadziła do niezdolności do pracy, ma charakter stały i że żadne badanie lekarskie nie będzie już w związku z tym konieczne (zob. podobnie ww. w pkt 156 postanowienie w sprawie Ross przeciwko Komisji, pkt 9 i 32), lub na oświadczenia zainteresowanego urzędnika, z których wynika, że w żadnym wypadku nie powróci on już do pełnienia swoich funkcji w ramach instytucji (zob. podobnie ww. w pkt 42 wyrok Combescot przeciwko Komisji, pkt 27 i 29).

160    W niniejszej sprawie Sąd do spraw Służby Publicznej orzekł w pkt 117 zaskarżonego wyroku, niepodważanym przez Q w ramach złożonego przez nią odwołania wzajemnego, że skarga wniesiona przez Q na mocy art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego dotyczyła zasadniczo stwierdzenia nieważności sprawozdań za 2003 r. W pkt 218–224 zaskarżonego wyroku sąd przedstawił powody, dla których orzekł, że żądania stwierdzenia nieważności sprawozdań za 2003 r. były w dniu wniesienia skargi w pierwszej instancji dopuszczalne. Jednakże w pkt 225–230 zaskarżonego wyroku orzekł, że nie ma potrzeby orzekać w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nieważności sprawozdań za 2003 r. w zakresie, w jakim Q nie ma już interesu w podtrzymywaniu skargi na sprawozdanie z oceny. Aby uzasadnić w niniejszej sprawie stwierdzenie braku interesu Q do podtrzymywania skargi, Sąd do spraw Służby Publicznej podniósł, że „przeszła [ona] na rentę inwalidzką i korzysta ze świadczenia z tego tytułu na podstawie decyzji organu powołującego z dnia 23 sierpnia 2005 r. ze skutkiem od dnia 31 sierpnia 2005 r.”, że „[p]onadto komitet ds. inwalidztwa uznał, »mając na względzie niezmienny charakter patologii, które spowodowały inwalidztwo, [że] żadne lekarskie badanie kontrolne nie jest konieczne«”, że „[t]ym samym, zmiana sprawozdań za 2003 r. nie mogłaby wiązać się z żadnymi konsekwencjami dla kariery zawodowej [Q]” oraz, że „[p]onadto [Q] nie wykazała ani nawet nie podnosiła istnienia szczególnej okoliczności uzasadniającej zachowanie osobistego i aktualnego interesu prawnego w stwierdzeniu nieważności [sprawozdań za 2003 r.]”.

161    Oceniając interes prawny Q, Sąd do spraw Służby Publicznej mógł zasadnie oprzeć się na wnioskach komitetu ds. inwalidztwa, z których wynikało, w oparciu o jego własne ustalenia, że można było uznać, iż wszystkie wymagane przesłanki mogące uzasadnić przeniesienie Q na rentę z powodu całkowitej trwałej niezdolności do pracy są ostatecznie spełnione zgodnie z art. 13 załącznika VIII regulaminu pracowniczego w zakresie, w jakim, po pierwsze, wspomniany komitet był uprawniony na mocy art. 53 i 78 regulaminu pracowniczego do orzekania o niepełnosprawności Q oraz, po drugie, wnioski tego komitetu nie były niezgodne z prawem z tego tylko powodu, że, jak wynikało z dokumentu przedstawionego przez Komisję, zostały przyjęte większością głosów członków komitetu, ponieważ jeden z nich zgłosił zdanie odrębne. Decyzje komitetu ds. inwalidztwa są decyzjami podejmowanymi w składzie kolegialnym większością głosów jego członków.

162    Jednakże Sąd do spraw Służby Publicznej nie uwzględnił, do czego był prawnie zobowiązany, interesu, jaki Q mogła w każdym razie zachować w podważaniu sprawozdań za 2003 r. z powodu ich treści, a w szczególności, jak zostało to stwierdzone w pkt 273 zaskarżonego wyroku, z tego powodu, iż „zawiera[ją] wyraźnie negatywne oceny umiejętności [Q]” zgodnie z interpretacją pojęcia interesu urzędnika lub byłego urzędnika do stwierdzenia nieważności sprawozdania z przebiegu kariery zawodowej, którą przyjął Trybunał w ww. w pkt 157 wyroku w sprawie Gordon przeciwko Komisji (pkt 43–45).

163    Wprawdzie ww. w pkt 157 wyrok w sprawie Gordon przeciwko Komisji został wydany kilka dni po wydaniu zaskarżonego wyroku, jednakże nie uzasadnia to dokonania przez Sąd kontroli zasadności zaskarżonego wyroku w świetle pojęcia interesu do wnoszenia skargi o stwierdzenie nieważności sprawozdania z przebiegu kariery zawodowej z pominięciem wykładni, jaką Trybunał przyjął dla tego pojęcia w ww. w pkt 157 wyroku w sprawie Gordon przeciwko Komisji.

164    Dokonywana przez Trybunał wykładnia przepisu prawa Unii wyjaśnia i precyzuje bowiem, w razie potrzeby, znaczenie oraz zakres tego przepisu, tak jak należy go rozumieć i stosować lub jak należało go rozumieć i stosować od chwili jego wejścia w życie. Z powyższego wynika, że sądy mogą i powinny stosować dany przepis w takiej wykładni również do stosunków prawnych powstałych przed wydaniem wyroku przez Trybunał, o ile spełnione są wszystkie pozostałe przesłanki wszczęcia przed właściwym sądem postępowania w sprawie związanej ze stosowaniem takiego przepisu (zob. podobnie i analogicznie, co się tyczy skutków w czasie wykładni dokonanej przez Trybunał w ramach kompetencji przyznanej mu art. 234 WE, wyroki Trybunału: z dnia 27 marca 1980 r. w sprawie 61/79 Denkavit italiana, Rec. s. 1205, pkt 16; z dnia 11 sierpnia 1995 r. w sprawach połączonych od C‑367/93 do C‑377/93 Roders i in., Rec. s. I‑2229, pkt 42). Zważywszy te zasady, ograniczanie skutków wykładni dokonanej przez Trybunał jest kwestią wyjątkową (ww. wyroki: w sprawie Denkavit italiana, pkt 17; w sprawie Roders i in. pkt 43).

165    W niniejszym przypadku z ww. w pkt 157 wyroku w sprawie Gordon przeciwko Komisji nie wynika, by spełnione były przesłanki uzasadniające zastosowanie wyjątku od zasady działania wstecz wykładni pojęcia interesu we wniesieniu skargi o stwierdzenie nieważności sprawozdania z przebiegu kariery zawodowej, którą Trybunał podał w tym wyroku.

166    W konsekwencji należy dopuścić dziewiąty zarzut i tym samym uchylić zaskarżony wyrok w zakresie, w jakim umorzono w nim postępowanie w przedmiocie żądań mających na celu stwierdzenie nieważności sprawozdań za 2003 r.

167    Na podstawie całości powyższych rozważań należy w części uwzględnić odwołanie wzajemne, a w pozostałej części częściowo je odrzucić, a częściowo oddalić.

 W przedmiocie skierowania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd do spraw Służby Publicznej

168    Zgodnie z art. 13 ust. 1 załącznika I do statutu Trybunału, jeśli odwołanie jest zasadne, Sąd uchyla orzeczenie Sądu do spraw Służby Publicznej i sam wydaje orzeczenie w sprawie. Jednakże jeżeli stan postępowania nie pozwala na wydanie orzeczenia przez Sąd, kieruje on sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd do spraw Służby Publicznej.

169    W niniejszym przypadku, jak wynika z pkt 230 zaskarżonego wyroku, Sąd do spraw Służby Publicznej nie orzekł w sprawie żądań dotyczących stwierdzenia nieważności sprawozdań za 2003 r., a stan postępowania nie pozwala na wydanie orzeczenia w tym względzie. Tym samym należy skierować sprawę do Sądu do spraw Służby Publicznej w celu orzeczenia w przedmiocie tych żądań.

170    Ponadto, jak wynika z pkt 2 sentencji zaskarżonego wyroku, w świetle pkt 250–254 tego samego wyroku, Sąd do spraw Służby Publicznej nie orzekł w przedmiocie kwoty zadośćuczynienia należnego Q od Komisji z tytułu krzywdy wynikającej dla niej z odmowy przez Komisję tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu, a stan postępowania nie pozwala na wydanie orzeczenia w tym względzie. Tym samym należy skierować sprawę do Sądu do spraw Służby Publicznej w celu orzeczenia w przedmiocie kwoty zadośćuczynienia.

 W przedmiocie kosztów

171    Ponieważ sprawa zostaje skierowana do ponownego rozpoznania przez Sąd do spraw Służby Publicznej, rozstrzygnięcie o kosztach niniejszego postępowania odwoławczego nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Z powyższych względów

SĄD (izba ds. odwołań)

orzeka, co następuje:

1)      Wyrok Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej (pierwsza izba) z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie F‑52/05 Q przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, zostaje uchylony w zakresie, w jakim w pkt 2 sentencji zasądza się w nim od Komisji Wspólnot Europejskich zapłatę na rzecz Q zadośćuczynienia w kwocie 500 EUR oraz kwoty w wysokości 15 000 EUR, w zakresie, w jakim ma to na celu zadośćuczynienie krzywdy doznanej przez Q z powodu rzekomej zwłoki we wszczęciu dochodzenia administracyjnego, oraz w zakresie, w jakim w celu orzeczenia oddalenia w pozostałej części skargi wniesionej w pierwszej instancji w pkt 3 sentencji, rozstrzyga się w nim w pkt 147–189 uzasadnienia w przedmiocie „zarzutu mobbingu podniesionego przez [Q]” oraz orzeka się w pkt 230 umorzenie postępowania w przedmiocie żądania stwierdzenia nieważności dotyczących jej sprawozdań z przebiegu kariery zawodowej, odpowiednio za okres od 1 stycznia do 31 października i od 1 listopada do 31 grudnia 2003 r.

2)      W pozostałej części odwołanie zostaje oddalone, a odwołanie wzajemne w pozostałej części zostaje częściowo oddalone, a częściowo odrzucone.

3)      Sprawa zostaje przekazana do Sądu do spraw Służby Publicznej do rozstrzygnięcia w przedmiocie żądań stwierdzenia nieważności wspomnianych sprawozdań z przebiegu kariery zawodowej oraz w przedmiocie kwoty zadośćuczynienia zasądzonej od Komisji na rzecz Q wyłącznie tytułem krzywdy, której doznała na skutek odmowy przez Komisję tymczasowego odseparowania od siebie stron konfliktu.

4)      Rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Jaeger Pelikánová Dittrich

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 12 lipca 2011 r.

Podpisy

* Język postępowania: francuski.