Wydanie tymczasowe
WYROK TRYBUNAŁU (siódma izba)
z dnia 16 maja 2024 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Polityka społeczna – Dyrektywa (UE) 2019/1158 – Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym rodziców – Rodzina monoparentalna – Równość traktowania z rodzinami biparentalnymi – Wydłużenie urlopu macierzyńskiego – Artykuł 5 – Urlop rodzicielski – Niedopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
W sprawie C‑673/22
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Juzgado de lo Social no 1 de Sevilla (sąd pracy nr 1 w Sewilli, Hiszpania) postanowieniem z dnia 28 września 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 27 października 2022 r., w postępowaniu:
CCC
przeciwko
Tesorería General de la Seguridad Social (TGSS),
Instituto Nacional de la Seguridad Social (INSS),
TRYBUNAŁ (siódma izba),
w składzie: F. Biltgen, prezes izby, A. Prechal (sprawozdawczyni), prezes drugiej izby pełniąca obowiązki sędzi siódmej izby, i M.L. Arastey Sahún, sędzia,
rzecznik generalny: L. Medina,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Tesorería General de la Seguridad Social (TGSS) i Instituto Nacional de la Seguridad Social (INSS) – M. Sánchez Jiménez i A.R. Trillo García, w charakterze letrados,
– w imieniu rządu hiszpańskiego – I. Herranz Elizalde, w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu Komisji Europejskiej – I. Galindo Martín i E. Schmidt, w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznik generalnej, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 5 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.U. 2019, L 188, s. 79).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu między CCC a Tesorería General de la Seguridad Social (TGSS) (ogólną kasą zabezpieczenia społecznego, Hiszpania) i Instituto Nacional de la Seguridad Social (INSS) (krajowym zakładem ubezpieczeń społecznych, Hiszpania) w przedmiocie wyrażonej przez TGSS i INSS odmowy wydłużenia o 16 tygodni urlopu macierzyńskiego CCC, która ze swoim dzieckiem tworzy rodzinę monoparentalną.
Ramy prawne
Prawo Unii
Dyrektywa 92/85/EWG
3 Artykuł 8 dyrektywy Rady 92/85/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią (dziesiątej dyrektywy szczegółowej w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz.U. 1992, L 348, s. 1), zatytułowany „Urlop macierzyński”, przewiduje:
„1. Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki zapewniające pracownicom, o których mowa w art. 2, uprawnienie do nieprzerwanego urlopu macierzyńskiego, trwającego co najmniej 14 tygodni, udzielonego przed porodem i/lub po nim zgodnie z prawem krajowym i/lub praktyką.
2. Urlop macierzyński wymieniony w ust. 1 powinien obejmować co najmniej dwutygodniowy obowiązkowy urlop macierzyński, przyznawany przed i/lub po porodzie zgodnie z prawem krajowym i/lub praktyką”.
Dyrektywa 2019/1158
4 Motyw 37 dyrektywy 2019/1158 ma następujące brzmienie:
„Niezależnie od wymogu dokonania oceny, czy warunki dostępu do urlopu rodzicielskiego i szczegółowe regulacje dotyczące takiego urlopu powinny być dostosowane do szczególnych potrzeb rodziców znajdujących się w wyjątkowo niekorzystnej sytuacji, zachęca się państwa członkowskie do oceny, czy warunki dostępu do urlopu ojcowskiego, urlopu opiekuńczego i elastycznej organizacji pracy oraz szczegółowe regulacje dotyczące korzystania z tych praw należy dostosować do konkretnych potrzeb, takich jak potrzeby rodziców samotnie wychowujących dzieci, rodziców adopcyjnych, rodziców z niepełnosprawnością, rodziców dzieci z niepełnosprawnością lub przewlekle chorych lub rodziców znajdujących się w szczególnej sytuacji, na przykład związanej z porodami mnogimi i przedwczesnymi”.
5 Zgodnie z art. 3 tej dyrektywy, zatytułowanym „Definicje”:
„1. Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:
a) »urlop ojcowski« oznacza urlop z okazji narodzin dziecka dla ojca lub, w przypadku i w zakresie przewidzianym przez prawo krajowe, dla równoważnego drugiego rodzica, w celu sprawowania opieki;
b) »urlop rodzicielski« oznacza urlop dla rodziców z powodu narodzin lub przysposobienia dziecka w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem;
[…]”.
6 Artykuł 4 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Urlop ojcowski”, stanowi:
„1. Państwa członkowskie wprowadzają niezbędne środki w celu zapewnienia, aby ojcowie lub, w przypadku i w zakresie przewidzianym przez prawo krajowe, równoważni drudzy rodzice, mieli prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze dziesięciu dni roboczych, który przysługuje z okazji narodzin dziecka pracownika. Państwa członkowskie mogą zdecydować, czy zezwalają na wykorzystanie urlopu ojcowskiego częściowo przed narodzinami dziecka, czy tylko po narodzinach dziecka oraz czy zezwalają na wykorzystanie takiego urlopu na elastycznych zasadach.
2. Prawo do urlopu ojcowskiego nie jest uzależnione od wcześniejszego okresu pracy ani stażu pracy.
3. Prawo do urlopu ojcowskiego jest przyznawane niezależnie od stanu cywilnego lub rodzinnego pracownika, określonego w prawie krajowym”.
7 Artykuł 5 tej samej dyrektywy, zatytułowany „Urlop rodzicielski”, stanowi:
„1. Państwa członkowskie wprowadzają niezbędne środki w celu zapewnienia, aby każdy pracownik miał indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze czterech miesięcy do wykorzystania przed osiągnięciem przez dziecko określonego wieku, maksymalnie ośmiu lat, który zostanie określ[o]ny przez poszczególne państwa członkowskie lub w układach zbiorowych. Wiek ten jest określany mając na uwadze zapewnienie, aby każde [Wiek ten jest określany w sposób zapewniający, aby każdy] z rodziców mogło [mógł] wykonywać swoje prawo do urlopu rodzicielskiego skutecznie i na równych zasadach.
2. Państwa członkowskie zapewniają, by dwa miesiące urlopu rodzicielskiego nie podlegały przeniesieniu.
[…]
8. Państwa członkowskie oceniają potrzebę dostosowania warunków dostępu i szczegółowych regulacji dotyczących stosowania urlopu rodzicielskiego do potrzeb rodziców adopcyjnych, rodziców z niepełnosprawnościami oraz rodziców dzieci z niepełnosprawnościami oraz cierpiących na choroby przewlekłe”.
8 Artykuł 20 ust. 1 dyrektywy 2019/1158 przewiduje:
„Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawodawcze [ustawowe], wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 2 sierpnia 2022 r. […]”.
Prawo hiszpańskie
Kodeks pracy
9 Artykuł 48 ust. 4 Estatuto de los Trabajadores (kodeksu pracy) w brzmieniu wynikającym z Real Decreto Legislativo 2/2015, por el que se aprueba el texto refundido de la Ley del Estatuto de los Trabajadores (królewskiego dekretu ustawodawczego 2/2015 w sprawie zatwierdzenia tekstu jednolitego ustawy – kodeks pracy) z dnia 23 października 2015 r. (BOE nr 255 z dnia 24 października 2015 r., s. 100224) (zwanego dalej „kodeksem pracy”), przewiduje:
„Urodzenie dziecka, które obejmuje poród i opiekę nad dzieckiem do ukończenia przez nie dwunastego miesiąca życia, skutkuje zawieszeniem umowy o pracę matki biologicznej na okres 16 tygodni, z czego sześć nieprzerwanych tygodni następujących bezpośrednio po porodzie musi być wykorzystane obowiązkowo w pełnym wymiarze czasu pracy w celu zapewnienia ochrony zdrowia matki.
Urodzenie dziecka skutkuje zawieszeniem umowy o pracę rodzica innego niż matka biologiczna na okres 16 tygodni, z czego sześć nieprzerwanych tygodni bezpośrednio po porodzie musi być wykorzystane obowiązkowo w pełnym wymiarze czasu pracy, w celu wypełnienia obowiązku opieki, o którym mowa w art. 68 kodeksu cywilnego.
[…]
Zawieszenie umowy każdego z rodziców z powodu opieki nad dzieckiem, po upływie pierwszych sześciu tygodni następujących bezpośrednio po porodzie, może zostać dokonane w sposób dowolny, ciągły lub z przerwami, w okresach tygodniowych, oraz wykorzystane w okresie po zakończeniu obowiązkowego zawieszenia umowy po porodzie do ukończenia przez dziecko dwunastego miesiąca życia. Matka biologiczna może jednak wykorzystać uprawnienie do zawieszenia umowy wcześniej w okresie do czterech tygodni przed spodziewanym terminem porodu. […]
[…]”.
Ustawa powszechna o zabezpieczeniu społecznym
10 Artykuł 177 texto refundido de la Ley General de la Seguridad Social (przekształconego tekstu ustawy powszechnej o zabezpieczeniu społecznym) zatwierdzonej przez Real Decreto Legislativo 8/2015 (królewski dekret ustawodawczy 8/2015) z dnia 30 października 2015 r. (BOE nr 261 z dnia 31 października 2015 r., s. 103291), w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności będących przedmiotem postępowania głównego (zwanej dalej „ustawą powszechną o zabezpieczeniu społecznym”), zatytułowany „Sytuacje chronione”, stanowi:
„Do celów przyznania przewidzianego w niniejszej sekcji świadczenia z tytułu urodzenia dziecka celem sprawowania nad nim opieki za sytuacje podlegające ochronie uznaje się urodzenie dziecka, adopcję, opiekę do celów adopcji i umieszczenie w rodzinie zastępczej, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego i ustaw cywilnych wspólnot autonomicznych regulujących takie umieszczenie (o ile, w tym ostatnim przypadku, jego okres nie jest krótszy niż rok), podczas okresów urlopu przyznanych w związku z tymi sytuacjami, zgodnie z przepisami art. 48 ust. 4, 5 i 6 [kodeksu pracy] i art. 49 lit. a), b) i c) [texto refundido de la Ley del Estatuto Básico del Empleado Público (przekształconego tekstu ustawy regulującej podstawowy status pracowników sektora publicznego)]”.
11 Artykuł 178 ustawy powszechnej o zabezpieczeniu społecznym, zatytułowany „Beneficjenci”, stanowi:
„1. Osoby objęte niniejszym powszechnym reżimem, bez względu na płeć, które korzystają z urlopów, o których mowa w artykule poprzednim, są uprawnione do świadczenia z tytułu urodzenia dziecka celem opieki nad nim pod warunkiem, że oprócz spełnienia ogólnej przesłanki, o której mowa w art. 165 ust. 1 oraz innych, ustanowionych w drodze rozporządzenia, wykażą następujące minimalne okresy składkowe:
a) jeżeli pracownik lub pracownica nie ukończyli 21. roku życia w dniu narodzin dziecka, w dniu wydania decyzji administracyjnej o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej lub o opiece do celów adopcji lub w dniu wydania orzeczenia sądowego stwierdzającego adopcję, nie wymaga się żadnych minimalnych okresów składkowych.
b) jeżeli pracownik lub pracownica ukończyli 21. rok życia, lecz nie ukończyli 26. roku życia w dniu narodzin dziecka, w dniu wydania decyzji administracyjnej o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej lub o opiece do celów adopcji lub w dniu wydania orzeczenia sądowego stwierdzającego adopcję, wymagany minimalny okres składkowy wynosi 90 dni w ciągu siedmiu lat bezpośrednio poprzedzających rozpoczęcie urlopu. Powyższy warunek uznaje się za spełniony, jeżeli alternatywnie zainteresowany wykaże 180 dni składkowych w trakcie okresu aktywności zawodowej, przypadających przed odpowiednią datą wskazaną w poprzednim zdaniu.
c) jeżeli pracownik lub pracownica ukończyli 26. rok życia w dniu narodzin dziecka, w dniu wydania decyzji administracyjnej o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej lub o opiece do celów adopcji lub w dniu wydania orzeczenia sądowego stwierdzającego adopcję, wymagany minimalny okres składkowy wynosi 180 dni w ciągu siedmiu lat bezpośrednio poprzedzających rozpoczęcie urlopu. Powyższy warunek uznaje się za spełniony, jeżeli alternatywnie zainteresowany wykaże 360 dni składkowych w trakcie okresu aktywności zawodowej, przypadających przed odpowiednią datą wskazaną w poprzednim zdaniu.
2. W przypadku urodzenia dziecka wiekiem wskazanym w poprzednim ustępie jest wiek osiągnięty przez zainteresowanego w chwili rozpoczęcia urlopu, przy czym data porodu jest brana pod uwagę jako punkt odniesienia do celów sprawdzenia spełnienia ewentualnego wymogu dotyczącego minimalnego okresu składkowego.
[…]”.
12 Artykuł 179 tej ustawy ustanawia zasady mające zastosowanie do ustalenia podlegającego wypłacie świadczenia finansowego.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
13 W dniu 5 listopada 2021 r. powódka w postępowaniu głównym urodziła dziecko. Wraz ze swoim dzieckiem tworzą rodzinę monoparentalną. Jako pracownica odprowadzająca składki do hiszpańskiego powszechnego systemu zabezpieczenia społecznego wystąpiła ona do INSS o przyznanie jej świadczeń z tytułu macierzyństwa.
14 Decyzjami z dni 10 i 14 grudnia 2021 r. INSS przyznał jej przewidziany w ramach tego systemu zasiłek na okres obejmujący jej urlop macierzyński, to jest na okres od dnia 5 listopada 2021 r. do dnia 24 lutego 2022 r.
15 W dniu 22 lutego 2022 r. powódka w postępowaniu głównym zwróciła się do INSS o wydłużenie tego urlopu o 16 tygodni ze względu na jej sytuację rodzinną, to jest status rodzica samodzielnie wychowującego dziecko. Na poparcie tego wniosku podniosła, że hiszpańskie przepisy regulujące urlop rodzicielski ustanawiają dyskryminację dzieci z rodzin monoparentalnych względem dzieci z rodzin biparentalnych polegającą na tym, że dzieci z pierwszej grupy nie mogą korzystać, tak jak dzieci z drugiej grupy, z okresu 16 tygodni, w trakcie którego w rodzinach biparentalnych rodzic inny niż matka biologiczna zajmuje się dziećmi.
16 INSS i TGSS oddaliły ów wniosek na tej podstawie, że art. 177 ustawy powszechnej o zabezpieczeniu społecznym określa rodziców mogących korzystać z urlopu rodzicielskiego w sposób indywidualny i pod warunkiem spełnienia przesłanek wymaganych dla przyznania przedmiotowych świadczeń. Co za tym idzie, jak wskazały te podmioty, uznanie prawa do urlopu rodzicielskiego nie jest automatyczne, jako że każdy z rodziców musi spełnić indywidualnie przesłanki ustawowe dla przyznania owych świadczeń. Tym samym automatyczne przyznanie matce biologicznej dziecka, która tworzy z nim rodzinę monoparentalną, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, który mógłby przysługiwać rodzicom w rodzinie biparentalnej (a mianowicie dodanie do już przysługującego jej urlopu w wymiarze 16 tygodni, które zostałyby przyznane rodzicowi innemu niż matka biologiczna) stanowiłoby dyskryminację względem rodzin biparentalnych, w których przyznanie każdemu z rodziców prawa do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 16 tygodni nie następuje automatycznie.
17 W związku z oddaleniem wspomnianego wniosku powódka w postępowaniu głównym wytoczyła przeciwko INSS i TGSS powództwo przed Juzgado de lo Social no 1 de Sevilla (sądu pracy nr 1 w Sewilli, Hiszpania), będącym sądem odsyłającym w niniejszej sprawie, celem uzyskania wydłużenia urlopu macierzyńskiego wraz ze związanymi z nim zasiłkami tak, aby obejmował on okres 32 tygodni.
18 Sąd ten powziął wątpliwości co do zgodności hiszpańskich przepisów w dziedzinie urlopu rodzicielskiego z dyrektywą 2019/1158 w zakresie, w jakim przepisy te nie uwzględniają specyficznej sytuacji rodziców w rodzinach monoparentalnych, którzy znajdują się w sytuacji mniej korzystnej w odniesieniu do godzenia życia zawodowego i prywatnego oraz czasu spędzanego na opiece nad dzieckiem w porównaniu z rodzinami biparentalnymi.
19 W szczególności sąd ten nie ma pewności, czy owe przepisy są zgodne z tą dyrektywą w sytuacji, gdy wyłączają jakąkolwiek możliwość wydłużenia urlopu rodzicielskiego matki tworzącej rodzinę monoparentalną ze swym dzieckiem i ustanawiają w ten sposób brak równości traktowania tej matki i rodzin biparentalnych, które mają co najmniej możliwość skorzystania z urlopu rodzicielskiego w maksymalnym wymiarze 32 tygodni, z których 10 tygodni jest przeznaczone wyłącznie na spełnienie spoczywającego na obojgu rodziców obowiązku sprawowania opieki nad dzieckiem. Brak w przepisach hiszpańskich rozwiązań przewidujących dostosowanie tych zasad w odniesieniu do rodzin monoparentalnych oznacza, jak wskazuje sąd odsyłający, ograniczenie czasu spędzanego przez nich na opiece nad dzieckiem w porównaniu z takim czasem, jaki rodzice w rodzinach biparentalnych mogą poświęcić swojemu dziecku, kiedy spełniają ustanowione w tym względzie przesłanki.
20 Co za tym idzie, sąd odsyłający zastanawia się, czy rodziny monoparentalne mogą podlegać zakresowi stosowania art. 5 ust. 8 dyrektywy 2011/58 w związku z jej motywem 37, który pozwala na dostosowanie warunków dostępu i szczegółowych regulacji dotyczących stosowania urlopu rodzicielskiego do potrzeb rodziców adopcyjnych, rodziców z niepełnosprawnościami oraz rodziców dzieci z niepełnosprawnościami oraz cierpiących na choroby przewlekłe. Sąd ten ma wątpliwości także co do tego, czy minimalne normy Unii, które znajdują zastosowanie względem państw członkowskich, obejmują obowiązek ustanowienia ram prawnych dostosowanych do specyficznych potrzeb rodzin monoparentalnych w odniesieniu do godzenia życia zawodowego i prywatnego.
21 W tych okolicznościach Juzgado de lo Social nº 1 de Sevilla (sąd pracy nr 1 w Sewilli) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy pominięcie przez ustawodawcę hiszpańskiego w art. 48 ust. [4] [kodeksu pracy] i w art. 177, 178 i 179 [ustawy powszechnej o zabezpieczeniu społecznym] uregulowania, które wymagałoby dokonania oceny specyficznych potrzeb rodziny monoparentalnej w zakresie równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, co wpływałoby na okres sprawowania opieki nad noworodkiem w porównaniu z dzieckiem urodzonym w rodzinie biparentalnej, w której oboje rodzice mają prawo dostępu do płatnego urlopu w przypadku spełnienia warunków dostępu do świadczeń z zabezpieczenia społecznego, jest zgodne z dyrektywą 2019/1158, która wprowadza wymóg szczegółowej oceny, między innymi, faktu urodzenia dziecka w rodzinie monoparentalnej, w celu określenia warunków dostępu do urlopu rodzicielskiego i szczegółowych zasad udzielenia tego urlopu?
2) Czy przesłanki korzystania z urlopu od pracy z powodu urodzenia dziecka, warunki dostępu do świadczenia pieniężnego z zabezpieczenia społecznego oraz zasady korzystania z urlopu rodzicielskiego, w szczególności ewentualne przedłużenie okresu urlopu rodzicielskiego w przypadku braku innego rodzica niż matka biologiczna sprawująca opiekę nad dzieckiem, należy, gdy nie istnieje szczególne uregulowanie tej kwestii przez ustawodawcę hiszpańskiego, interpretować w sposób elastyczny na podstawie przepisów prawa Unii?”.
W przedmiocie dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
22 Tytułem wstępu należy przypomnieć, że jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, zarówno ocena, czy do wydania wyroku jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena zasadności przedstawionych Trybunałowi pytań. W związku z tym, jeśli zadane pytania dotyczą wykładni przepisu prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia. Oznacza to, że pytania dotyczące prawa Unii korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy (zob. podobnie wyrok z dnia 6 października 2021 r., Sumal, C‑882/19, EU:C:2021:800, pkt 27, 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
23 Niemniej, jak wynika z samego brzmienia art. 267 TFUE, orzeczenie w trybie prejudycjalnym musi być „niezbędne”, aby umożliwić sądowi odsyłającemu „wydanie wyroku” w zawisłej przed nim sprawie [wyrok z dnia 22 marca 2022 r., Prokurator Generalny (Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑508/19, EU:C:2022:201, pkt 61 i przytoczone tam orzecznictwo].
24 Co za tym idzie, niezbędne jest wyjaśnienie przez sąd krajowy w tym postanowieniu ram faktycznych i prawnych, w jakich mieści się spór w postępowaniu głównym, oraz udzielenie minimum wyjaśnień co do wyboru przepisów prawa Unii, o których wykładnię sąd ten wnosi, jak również co do związku, jaki dostrzega on między tymi przepisami a uregulowaniem prawa krajowego mającym zastosowanie do rozpoznawanego przezeń sporu. Te łączne wymogi dotyczące treści wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zostały wyraźnie uregulowane w art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem [wyrok z dnia 4 czerwca 2020 r., C.F. (Kontrola podatkowa), C‑430/19, EU:C:2020:429, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo].
25 Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, gdy jest oczywiste, że wykładnia przepisu prawa Unii, o którą wnosi sąd krajowy, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym czy przedmiotem postępowania głównego, gdy problem ma charakter hipotetyczny lub gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego i prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na pytania, które zostały mu zadane, Trybunał może odmówić wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie pytania prejudycjalnego zadanego przez sąd krajowy (zob. podobnie wyrok z dnia 6 października 2021 r., Sumal, C‑882/19, EU:C:2021:800, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
26 W niniejszej sprawie sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o dokonanie wykładni przepisów prawa Unii regulujących urlop rodzicielski, przewidzianych w dyrektywie 2019/1158, a w szczególności art. 5 ust. 8 tej dyrektywy w związku z jej motywem 37.
27 Niemniej w pierwszej kolejności, jeśli chodzi o zastosowanie ratione materiae art. 5 dyrektywy 2019/1158 dotyczącego urlopu rodzicielskiego, należy zauważyć, że spór w postępowaniu głównym dotyczy wniosku o wydłużenie o 16 tygodni urlopu macierzyńskiego ze względu na okoliczność, że powódka w postępowaniu głównym jest matką samodzielnie wychowującą dziecko. Poza tym art. 48 ust. 4 kodeksu pracy i art. 177–179 ustawy powszechnej o zabezpieczeniu społecznym, których zgodność z art. 5 dotyczącym urlopu rodzicielskiego budzi wątpliwości sądu odsyłającego, wydają się regulować urlop macierzyński lub ojcowski.
28 Tymczasem pojęcia „urlopu rodzicielskiego”, „urlopu ojcowskiego” i „urlopu macierzyńskiego” mają konkretne i zdefiniowane odrębnie znaczenie w prawie Unii. Urlop rodzicielski został bowiem określony w art. 5 dyrektywy 2019/1158 w związku z jej art. 3 ust. 1 lit. b) jako urlop dla rodziców w wymiarze czterech miesięcy z tytułu urodzenia lub adopcji dziecka celem sprawowania nad nim opieki, do wykorzystania przed osiągnięciem przez dziecko określonego wieku, maksymalnie ośmiu lat. Co się tyczy urlopu ojcowskiego, obejmuje on, na mocy art. 4 tej dyrektywy w związku z jej art. 3 ust. 1 lit. a), urlop w wymiarze dziesięciu dni roboczych dla ojców lub, w stosownym przypadku, osób uznanych przez prawo krajowe za równoważnego drugiego rodzica, który przysługuje z okazji narodzin dziecka celem sprawowania nad nim opieki. Wreszcie, zgodnie z art. 8 dyrektywy 92/85, urlop macierzyński w wymiarze co najmniej 14 nieprzerwanych tygodni, udzielony przed porodem lub po nim, przysługuje pracownicom w ciąży lub tym, które urodziły.
29 Trybunał ponadto uściślił, że urlop rodzicielski i urlop macierzyński mają różne cele. A zatem, o ile urlop rodzicielski zostaje przyznany rodzicom po to, aby mogli zajmować się swoim dzieckiem, i może zostać udzielony do ukończenia przez dziecko określonego wieku, maksymalnie ośmiu lat, celem urlopu macierzyńskiego jest zapewnienie ochrony biologicznej kondycji kobiety oraz szczególnych relacji między nią a jej dzieckiem w okresie, który następuje po ciąży i po porodzie, aby uniknąć zakłócenia tych relacji poprzez kumulację zajęć wynikającą z równoległego wykonywania działalności zawodowej (zob. podobnie wyrok z dnia 16 czerwca 2016 r., Rodríguez Sánchez, C‑351/14, EU:C:2016:447, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).
30 Tym samym, mając na uwadze przedmiot sporu w postępowaniu głównym, którym jest wydłużenie urlopu macierzyńskiego, należy stwierdzić, że sąd odsyłający nie wyjaśnia powodów, dla których zwraca się do Trybunału o wykładnię art. 5 dyrektywy 2019/1158 dotyczącego urlopu rodzicielskiego, ani nie wskazuje związku między tym przepisem a przytaczanymi przez niego przepisami prawa krajowego regulującymi urlop macierzyński lub ojcowski.
31 W dniu 4 października 2023 r. prezes Trybunału skierował do sądu odsyłającego wezwanie do udzielenia informacji, w którym zwrócił się do niego o sprecyzowanie, czy wniosek powódki w postępowaniu głównym dotyczył urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, czy urlopu rodzicielskiego. Na wypadek gdyby wniosek ten miał dotyczyć urlopu rodzicielskiego, sąd odsyłający został wezwany do uściślenia roli i charakteru interwencji INSS w ramach takiego wniosku. Na wypadek gdyby powództwo to dotyczyło urlopu macierzyńskiego lub urlopu ojcowskiego, sąd odsyłający został wezwany do wskazania, w jakim zakresie wykładnia art. 5 dyrektywy 2019/1158 dotyczącego urlopu rodzicielskiego była niezbędna dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym.
32 W odpowiedzi na to wezwanie do udzielenia informacji sąd odsyłający wskazał, że charakter urlopu rodzicielskiego, o którym mowa w art. 5 dyrektywy 2019/1158, i płatnego urlopu macierzyńskiego regulowanego przez art. 177 i nast. ustawy powszechnej o zabezpieczeniu społecznym wykazują oczywiste podobieństwo i że urlop macierzyński przyznawał uprzywilejowaną ochronę prawną macierzyństwa. Ponadto sąd ten wyjaśnił, że jego wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ma na celu ustalenie, czy hiszpańskie przepisy w dziedzinie zabezpieczenia społecznego są zgodne z dyrektywą 2019/1158 w zakresie, w jakim nie regulują ani nie przewidują konkretnej sytuacji rodzin monoparentalnych, i to niezależnie od tego, czy przedmiotowe urlopy są płatne. Sąd odsyłający wyjaśnił także, że odpowiedź na zadane przez niego pytania jest konieczna do tego, aby uniknąć systematycznego odmawiania prawa do wnioskowanego wydłużenia urlopu w drodze ścisłego stosowania hiszpańskich przepisów mogących naruszać prawa dzieci z rodzin monoparentalnych w porównaniu z dziećmi z rodzin biparentalnych, jako że w tym ostatnim przypadku rodzice tacy mają możliwość, na mocy prawa hiszpańskiego, skorzystać łącznie z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego.
33 Powyższa odpowiedź sądu odsyłającego nie wyjaśnia jednakże związku między, po pierwsze, sporem w postępowaniu głównym dotyczącym wniosku o wydłużenie urlopu macierzyńskiego regulowanego przez art. 48 ust. 4 kodeksu pracy i art. 177–179 ustawy powszechnej o zabezpieczeniu społecznym, a po drugie – wykładnią art. 5 dyrektywy 2019/1158, który przyznaje każdemu z rodziców indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego i uściśla jego zasady. Artykuł 5 tej dyrektywy nie dotyczy urlopu macierzyńskiego, a zatem nie reguluje kwestii jego wydłużenia ze względu na okoliczność, że matka tworzy ze swym dzieckiem rodzinę monoparentalną; przy czym stwierdzenia tego nie mogą podważyć powoływane podobieństwa między urlopem rodzicielskim a urlopem macierzyńskim ani ryzyko ścisłego stosowania przepisów hiszpańskich, które nie uwzględniałoby specyficznej sytuacji rodzin monoparentalnych.
34 Co za tym idzie, nie wykazano, że art. 5 dyrektywy 2019/1158 znajduje zastosowanie ratione materiae do sporu w postępowaniu głównym. Wykładnia tego przepisu nie jest zatem konieczna do rozstrzygnięcia przez sąd odsyłający sporu w postępowaniu głównym.
35 W drugiej kolejności, jeśli chodzi o zastosowanie dyrektywy 2019/1158 ratione temporis, należy zauważyć, że zgodnie z art. 20 ust. 1 tej dyrektywy państwa członkowskie miały obowiązek dokonania transpozycji tej dyrektywy do ich prawa krajowego do dnia 2 sierpnia 2022 r. W niniejszej sprawie powódka w postępowaniu głównym wystąpiła w dniu 22 lutego 2022 r. o wydłużenie jej urlopu macierzyńskiego o 16 tygodni od dnia 24 lutego 2022 r.
36 Zarówno więc data tego wniosku, jak i okres ewentualnego wydłużenia urlopu macierzyńskiego spornego w postępowaniu głównym są wcześniejsze względem daty upływu okresu transpozycji przewidzianego przez dyrektywę 2019/1158. Ponadto żadna informacja zawarta w aktach znajdujących się w posiadaniu Trybunału nie pozwala przyjąć, że art. 48 ust. 4 kodeksu pracy i art. 177–179 ustawy powszechnej o zabezpieczeniu społecznym zostały uchwalone celem wcześniejszego wypełnienia obowiązku dokonania transpozycji przepisów tej dyrektywy dotyczących urlopu rodzicielskiego.
37 Co za tym idzie, jako że w czasie wystąpienia okoliczności będących przedmiotem sporu w postępowaniu głównym termin transpozycji dyrektywy 2019/1158 jeszcze nie upłynął, a dyrektywa ta nie została transponowana do prawa krajowego, brak jest uzasadnienia dla dokonania wykładni jej przepisów do celów postępowania głównego (zob. podobnie wyrok z dnia 15 marca 2001 r., Mazzoleni i ISA, C‑165/98, EU:C:2001:162, pkt 17).
38 Tym samym należy stwierdzić, że przepisy prawa Unii, o których wykładnię wniesiono, nie znajdują zastosowania ratione materiae ani ratione temporis do okoliczności sprawy w postępowaniu głównym, a w związku z tym, że pytania zadane w ramach niniejszej sprawy mają charakter hipotetyczny.
39 Z powyższego wynika, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny.
W przedmiocie kosztów
40 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (siódma izba) orzeka, co następuje:
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Juzgado de lo Social no 1 de Sevilla (sąd pracy nr 1 w Sewilli, Hiszpania) postanowieniem z dnia 28 września 2022 r. jest niedopuszczalny.
Podpisy