ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ (έβδομο τμήμα)
της 11ης Ιουνίου 2009 (*)
«Κοινοτικό σήμα – Διαδικασία κηρύξεως ακυρότητας – Εικονιστικό κοινοτικό σήμα LAST MINUTE TOUR – Μη καταχωρισμένο προγενέστερο εθνικό σήμα LASTMINUTE.COM – Σχετικός λόγος απαραδέκτου – Παραπομπή στο εθνικό δίκαιο που διέπει το προγενέστερο σήμα – Σύστημα κανόνων που διέπει την αγωγή του common law λόγω προσβολής διακριτικού σημείου (action for passing off) – Άρθρο 8, παράγραφος 4, και άρθρο 52, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του κανονισμού (ΕΚ) 40/94 [νυν, αντιστοίχως, άρθρο 8, παράγραφος 4, και άρθρο 53, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του κανονισμού (ΕΚ) 207/2009]»
Στις συνεκδικαζόμενες υποθέσεις T‑114/07 και T‑115/07,
Last Minute Network Ltd, με έδρα το Λονδίνο (Ηνωμένο Βασίλειο), εκπροσωπούμενη από τον P. Brownlow, solicitor, και τον S. Malynicz, barrister,
προσφεύγουσα,
κατά
Γραφείου Εναρμονίσεως στο πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (εμπορικά σήματα, σχέδια και υποδείγματα) (ΓΕΕΑ), εκπροσωπούμενου από τους D. Botis και A. Folliard-Monguiral,
καθού,
αντίδικος κατά τη διαδικασία ενώπιον του τμήματος προσφυγών του ΓΕΕΑ και παρεμβαίνουσα ενώπιον του Πρωτοδικείου:
Last Minute Tour SpA, με έδρα το Μιλάνο (Ιταλία), εκπροσωπούμενη από τους D. Caneva και G. Locurto, δικηγόροι,
με αντικείμενο δύο προσφυγές κατά των αποφάσεων που εξέδωσε το δεύτερο τμήμα προσφυγών του ΓΕΕΑ στις 8 Φεβρουαρίου 2007 (υποθέσεις R 256/2006 2 και R 291/2006 2), στο πλαίσιο διαδικασιών κηρύξεως ακυρότητας μεταξύ Last Minute Network Ltd και Last Minute Tour SpA,,
ΤΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (έβδομο τμήμα),
συγκείμενο από τους N. J. Forwood, πρόεδρο, D. Šváby και L. Truchot (εισηγητή), δικαστές,
γραμματέας: N. Rosner, υπάλληλος διοικήσεως,
έχοντας υπόψη τα δικόγραφα που κατατέθηκαν στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου στις 13 Απριλίου 2007,
έχοντας υπόψη τα υπομνήματα αντικρούσεως που κατέθεσε το ΓΕΕΑ στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου στις 20 και στις 23 Ιουλίου 2007,
έχοντας υπόψη τα υπομνήματα αντικρούσεως που κατέθεσε η παρεμβαίνουσα στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου στις 27 Ιουλίου 2007,
έχοντας υπόψη τη διάταξη περί συνεκδικάσεως των υποθέσεων T‑114/07 και T‑115/07, προς διευκόλυνση της προφορικής διαδικασίας και προς έκδοση κοινής αποφάσεως, της 14ης Οκτωβρίου 2008,
κατόπιν της συνεδριάσεως της 5ης Νοεμβρίου 2008, στην οποία η παρεμβαίνουσα δεν παρέστη,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
Ιστορικό των διαφορών
Διαδικασία καταχωρίσεως του σημείου LASTMINUTE.COM ως κοινοτικού σήματος
1 Στις 25 Φεβρουαρίου 2000, η εταιρία Last Minute Network Ltd (στο εξής: LMN ή προσφεύγουσα) υπέβαλε στο Γραφείο Εναρμονίσεως στο πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (εμπορικά σήματα, σχέδια και υποδείγματα) (ΓΕΕΑ), δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) 40/94 του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 1993, για το κοινοτικό σήμα (ΕΕ 1994, L 11, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε [αντικατασταθείς από τον κανονισμό (ΕΚ) 207/2009 του Συμβουλίου, της 26ης Φεβρουαρίου 2009, για το κοινοτικό σήμα (ΕΕ L 78, σ. 1)], αίτηση καταχωρίσεως ως κοινοτικού σήματος του λεκτικού σημείου LASTMINUTE.COM.
2 Οι υπηρεσίες για τις οποίες ζητήθηκε η καταχώριση του σημείου αυτού υπάγονταν, ειδικότερα, στις κλάσεις 39 και 42, κατά την έννοια του Διακανονισμού της Νίκαιας σχετικά με τη διεθνή ταξινόμηση των προϊόντων και των υπηρεσιών όσον αφορά την καταχώριση των σημάτων, της 15ης Ιουνίου 1957, όπως έχει αναθεωρηθεί και τροποποιηθεί, ανά κλάση δε αντιστοιχούσαν στην εξής περιγραφή:
– κλάση 39: «Πρακτορεία ταξιδίων· κρατήσεις θέσεων ταξιδίου· συναφείς πληροφορίες και συμβουλές»,
– κλάση 42: «Πρακτορεία ταξιδίων· κρατήσεις σε εστιατόρια· παροχή εγκαταστάσεων και εξοπλισμού ηλεκτρονικού και μη εμπορίου· σχεδιασμός εξοπλισμού βιβλιογραφικής έρευνας στο διαδίκτυο και επιγραμμικών βάσεων δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων συνδεδεμένων δικτύων· οργάνωση εξόδων και συναντήσεων· συνοδεία προσώπων· ενημέρωση μέσω διαδικτύου, βάσεων δεδομένων ή άλλων συνδεδεμένων μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας· συντήρηση κήπων· συναφείς πληροφορίες και συμβουλές.»
3 Η εν λόγω αίτηση καταχωρίσεως απορρίφθηκε με απόφαση του εξεταστή, της 29ης Οκτωβρίου 2001, με την αιτιολογία ότι το λεκτικό σημείο LASTMINUTE.COM στερείται διακριτικού χαρακτήρα κατά την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 207/2009).
4 Η LMN προσέβαλε την απόφαση αυτή ενώπιον του ΓΕΕΑ, με προσφυγή που άσκησε στις 18 Δεκεμβρίου 2001.
5 Με απόφαση της 8ης Ιουλίου 2003, το δεύτερο τμήμα προσφυγών του ΓΕΕΑ απέρριψε την προσφυγή αυτή για τις υπηρεσίες της κλάσεως 39 και για τις υπηρεσίες «πρακτορεία ταξιδίων και κρατήσεων σε εστιατόρια» της κλάσεως 42, λόγω ελλείψεως διακριτικού χαρακτήρα του LASTMINUTE.COM ως προς τις υπηρεσίες αυτές.
6 Κατά το τμήμα προσφυγών, κάθε εταιρία η οποία ειδικεύεται στις κρατήσεις θέσεων ταξιδίου, θεαμάτων ή δείπνων «της τελευταίας στιγμής» έχει συμφέρον να κάνει χρήση της ενδείξεως «last minute» για την περιγραφή των υπηρεσιών της. Μια φράση η οποία συνδέεται κατά τρόπο τόσο σαφή με τη δημόσια χρήση και την οποία πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα όλοι οι επιχειρηματίες δεν είναι, καταρχήν, ικανή να διακρίνει τις υπηρεσίες δεδομένης επιχειρήσεως.
7 Η προσθήκη του επιθήματος «.com» στο «lastminute» και η συνένωση των δύο όρων χωρίς διάστημα ή παύλα, συνήθης στην αγγλική, ουδόλως προσδίδουν διακριτικό χαρακτήρα. Καθόσον το επίθημα «.com» αποτελεί απλή αναφορά σε μια διεύθυνση Internet, δεν μετατρέπει σε σήμα έναν όρο ο οποίος στερείται διακριτικού χαρακτήρα.
Διαδικασία καταχωρίσεως του σημείου LAST MINUTE TOUR ως κοινοτικού σήματος
8 Στις 11 Μαρτίου 2000, η εταιρία Last Minute Tour SpA (στο εξής: LMT) υπέβαλε στο ΓΕΕΑ, δυνάμει του κανονισμού 40/94, αίτηση καταχωρίσεως ως κοινοτικού σήματος του ακόλουθου εικονιστικού σημείου το οποίο αποτελείται από τα τρία λεκτικά στοιχεία «last», «minute» και «tour», μαύρου χρώματος, και από την απεικόνιση, σε κόκκινο χρώμα, ενός συμβόλου το οποίο θεωρείται ότι παραπέμπει στα ταξίδια στην αρχαία γλώσσα rapanui:
9 Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες για τις οποίες ζητήθηκε η καταχώριση του σημείου αυτού υπάγονταν, αντίστοιχα, αφενός στην κλάση 16, και, αφετέρου, στις κλάσεις 39 και 42, ανά κλάση δε αντιστοιχούσαν στην εξής περιγραφή:
– κλάση 16: «Χαρτί, χαρτόνι και είδη από αυτά τα υλικά, μη περιλαμβανόμενα σε άλλες κλάσεις· έντυπη ύλη· κατάλογοι· έντυπα ωράρια· φυλλάδια· βιβλία· εφημερίδες· περιοδικά· υλικό βιβλιοδεσίας· φωτογραφίες· ετικέτες· χαρτικά είδη· κόλλες για χαρτικά ή οικιακές χρήσεις· υλικά για καλλιτέχνες· χρωστήρες (πινέλα)· γραφομηχανές και είδη γραφείου (εκτός των επίπλων)· παιδαγωγικό ή εκπαιδευτικό υλικό (εκτός συσκευών)· πλαστικά υλικά συσκευασίας (μη περιλαμβανόμενα σε άλλες κλάσεις)· παιγνιόχαρτα· τυπογραφικά στοιχεία· στερεότυπα (κλισέ)»,
– κλάση 39: «Πρακτορεία ταξιδίων και τουρισμού· κρατήσεις θέσεων ταξιδίου· οργάνωση ταξιδίων· διοργάνωση κρουαζιέρων και εκδρομών· μεταφορά και συνοδεία επιβατών· αεροναυτικές μεταφορές· ενοικίαση μέσων μεταφοράς· πληροφορίες σχετικές με μεταφορές»,
– κλάση 42: «Υπηρεσίες ξενοδοχείου, εστιατορίου, πανσιόν, τουριστικών οικισμών, μπαρ, ιδιωτικών λεσχών· υπηρεσίες κρατήσεων ξενοδοχείων και καταλυμάτων τουριστικών οικισμών· επεξεργασία (σχεδιασμός) λογισμικού· ενοικίαση λογισμικού».
10 Η αίτηση καταχωρίσεως σήματος δημοσιεύθηκε στο υπ’ αριθμό 25/2001 Δελτίο Κοινοτικών Σημάτων, της 19ης Μαρτίου 2001.
11 Στις 19 Ιουνίου 2001, η LMN άσκησε ανακοπή κατά της καταχωρίσεως του σημείου περί του οποίου υπέβαλε αίτηση η LMT, επικαλούμενη την ύπαρξη στο Ηνωμένο Βασίλειο του μη καταχωρισμένου λεκτικού σήματος LASTMINUTE.COM το οποίο η LMN χρησιμοποιούσε στις συναλλαγές, κατά την έννοια του άρθρου 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρου 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 207/2009), από το 1998.
12 Η ανακοπή απορρίφθηκε με απόφαση, της 12ης Ιουλίου 2002, του τμήματος ανακοπών του ΓΕΕΑ, με την αιτιολογία ότι η LMN δεν προσκόμισε, εντός της ταχθείσας προθεσμίας, τις αποδείξεις περί χρήσεως του προγενέστερου δικαιώματος το οποίο επικαλέστηκε προς στήριξη της ανακοπής της.
13 Το LAST MINUTE TOUR καταχωρίστηκε ως κοινοτικό σήμα στις 14 Μαΐου 2003, υπό τον αριθμό 1 552 231.
Διαδικασία κηρύξεως ακυρότητας του σήματος LAST MINUTE TOUR κινηθείσα από την LMN
14 Στις 30 Μαΐου 2003, η LMN υπέβαλε αίτηση περί κηρύξεως της ακυρότητας του κοινοτικού σήματος LAST MINUTE TOUR βάσει των συνδυασμένων διατάξεων του άρθρου 8, παράγραφος 4, και του άρθρου 52, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρου 53, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 207/2009).
15 Προς στήριξη της αιτήσεώς της, η LMN υποστήριξε ότι το μη καταχωρισμένο προγενέστερο εθνικό σήμα LASTMINUTE.COM της παρείχε το δικαίωμα, σύμφωνα με το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο τυγχάνει εφαρμογής λόγω του ότι το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94 παραπέμπει στη νομοθεσία αυτή, να ζητήσει την απαγόρευση της χρήσεως πλέον πρόσφατου σήματος και, κατ’ ακολουθία, την κήρυξη της ακυρότητάς του, δυνάμει του άρθρου 52, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 40/94, για τις υπηρεσίες των κλάσεων 39 και 42 που αφορούν τις διακοπές, τις πτήσεις, τα καταλύματα, τα εκδρομικά σαββατοκύριακα σε πόλεις, την ψυχαγωγία, τις εξόδους, την ενοικίαση, την αγορά, τις λοιπές υπηρεσίες ταξιδίων και αναψυχής που παρέχονται σε απευθείας σύνδεση, καθώς και τη διαφήμιση και την προώθηση άλλων συναφών θεμάτων.
16 Η αίτηση είχε ως αντικείμενο την κήρυξη της ακυρότητας του κοινοτικού σήματος για όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που καλύπτει το σήμα, με εξαίρεση τις υπηρεσίες σχεδιασμού και εκμισθώσεως λογισμικού.
17 Με απόφαση της 23ης Δεκεμβρίου 2005, το τμήμα ακυρώσεων δέχθηκε την αίτηση της LMN περί κηρύξεως της ακυρότητας του κοινοτικού σήματος LAST MINUTE TOUR για όλες τις επίμαχες υπηρεσίες που εμπίπτουν στις κλάσεις 39 και 42, αλλά απέρριψε την αίτηση αυτή για τα επίμαχα προϊόντα που εμπίπτουν στην κλάση 16.
18 Το τμήμα ακυρώσεων έκρινε ότι, σύμφωνα με το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94, η LMN είχε αποκτήσει, πριν την κατάθεση της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος, δικαίωμα επί του σημείου LASTMINUTE.COM, για υπηρεσίες που εμπίπτουν στις κλάσεις 39 και 42, το οποίο δεν είχε μόνον τοπική ισχύ.
19 Σύμφωνα με το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο έχει εφαρμογή στην LMN, το σημείο αυτό παρέχει στην LMN το δικαίωμα να απαγορεύσει τη χρήση πλέον πρόσφατου σήματος, εφόσον συντρέχουν οι τρεις προϋποθέσεις της αγωγής του common law λόγω προσβολής διακριτικού σημείου (action for passing off), ήτοι η φήμη των προϊόντων του ενάγοντος (goodwill), παραπλανητική παρουσίαση προϊόντων και υπηρεσιών υπό την έννοια ότι η προσφορά τους υπό το κοινοτικό σήμα LAST MINUTE TOUR θα μπορούσε να οδηγήσει το ενδιαφερόμενο κοινό στο να αποδώσει την εμπορική προέλευσή τους στην LMN (misrepresentation), καθώς και ενδεχόμενη εμπορική ζημία για την LMN.
20 Συναφώς, το τμήμα ακυρώσεων, δέχθηκε, καταρχάς, ότι το LASTMINUTE.COM είχε αποκτήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο, από το 1998, φήμη η οποία αποδεικνύεται από τον προϋπολογισμό της εταιρίας για διαφημιστικούς σκοπούς, τις σημαντικές δαπάνες για διαφήμιση, τα πολυάριθμα άρθρα στον Τύπο σχετικά με την ιστοσελίδα «lastminute.com» και την επιτυχία της εισαγωγής της εταιρίας στο χρηματιστήριο. Το τμήμα ακυρώσεων συνήγαγε από τα στοιχεία αυτά ότι η LMN είχε αποκτήσει στο ενδιαφερόμενο κοινό του Ηνωμένου Βασιλείου σημαντική φήμη όσον αφορά το σήμα της.
21 Για τη θεμελίωση του παραπλανητικού χαρακτήρα της παρουσιάσεως προϊόντων και υπηρεσιών υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR, το τμήμα ακυρώσεων έκρινε ότι αρκούσε να αποδειχθεί ότι το οικείο κοινό μπορούσε, λόγω της ομοιότητας των δύο σημάτων, να εκλάβει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες ως προερχόμενα από την LMN και ότι, επομένως, ήταν απαραίτητο να αξιολογηθεί ο κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ των δύο σημάτων.
22 Κατόπιν της διαπιστώσεως ότι οι καλυπτόμενες από τα δύο αυτά σήματα υπηρεσίες των κλάσεων 39 και 42 ήταν πανομοιότυπες, το τμήμα ακυρώσεων έκρινε ότι η φράση «lastminute», μολονότι παρουσιάζεται με διαφορετικό τρόπο σε καθένα από τα σήματα αυτά, εντούτοις, συνιστά το κυρίαρχο κοινό στοιχείο τους. Κατόπιν αυτού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, μεταξύ τους, υφίστανται σημαντικές οπτικές ομοιότητες, αλλά και ορισμένες διαφορές.
23 Από φωνητικής απόψεως, το τμήμα ακυρώσεων έκρινε ότι τα δύο σήματα, πανομοιότυπα κατά το αρχικό τους τμήμα, διέφεραν μόνον ως προς την κατάληξή τους.
24 Το τμήμα ακυρώσεων δέχθηκε την εννοιολογική ομοιότητα των δύο σημάτων, δεδομένου ότι αυτά αναφέρονται στην έννοια της συναλλαγής «της τελευταίας στιγμής», η οποία χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό στο Internet προκειμένου να χαρακτηρίσει προσφορές πτήσεων, διαμονής σε ξενοδοχεία, υπηρεσιών εστιάσεως και εισιτηρίων θεαμάτων σε χαμηλή τιμή.
25 Υπό το πρίσμα των στοιχείων αυτών, το τμήμα ακυρώσεων δέχθηκε την ύπαρξη σημαντικών ομοιοτήτων μεταξύ των δύο σημάτων, παρά την ύπαρξη ορισμένων στοιχείων διαφοροποιήσεως. Συνήγαγε, έτσι, την ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως.
26 Τέλος, το τμήμα ακυρώσεων έκρινε ότι η LMN θα μπορούσε, εξ αυτού του λόγου, να υποστεί εμπορική ζημία.
27 Κατ’ ακολουθία, το τμήμα ακυρώσεων κήρυξε άκυρο το κοινοτικό σήμα LAST MINUTE TOUR για όλες τις υπηρεσίες που εμπίπτουν στις κλάσεις 39 και 42, αλλά απέρριψε την αίτηση της LMN περί κηρύξεως της ακυρότητας του εν λόγω σήματος για τα προϊόντα που εμπίπτουν στην κλάση 16, ελλείψει αποδείξεων περί της προγενέστερης χρήσεως του σημείου LASTMINUTE.COM σε σχέση με τα εν λόγω προϊόντα.
28 Με προσφυγή που άσκησε ενώπιον του ΓΕΕΑ στις 15 Φεβρουαρίου 2006 και η οποία πρωτοκολλήθηκε με τον αριθμό R 256/2006‑2, η LMT ζήτησε την ακύρωση της αποφάσεως του τμήματος ακυρώσεων, κατά το μέρος που κήρυξε άκυρο το κοινοτικό σήμα της LAST MINUTE TOUR για τις επίδικες υπηρεσίες των κλάσεων 39 και 42.
29 Με προσφυγή που κατέθεσε στις 20 Φεβρουαρίου 2006 και η οποία πρωτοκολλήθηκε με τον αριθμό R 291/2006‑2, η LMN ζήτησε την ακύρωση της αποφάσεως του τμήματος ακυρώσεων, κατά το μέρος που απέρριψε την αίτησή της περί κηρύξεως της ακυρότητας του κοινοτικού σήματος για τα προϊόντα της κλάσεως 16.
30 Με δύο αποφάσεις της 8ης Φεβρουαρίου 2007 (στο εξής: προσβαλλόμενες αποφάσεις), το δεύτερο τμήμα προσφυγών του ΓΕΕΑ, αφενός, δέχθηκε την προσφυγή της LMT και ακύρωσε την απόφαση περί κηρύξεως ακυρότητας της καταχωρίσεως του LAST MINUTE TOUR για τις υπηρεσίες των κλάσεων 39 και 42 και, αφετέρου, απέρριψε την προσφυγή της LMN και επικύρωσε την απόρριψη από το τμήμα ακυρώσεων της αιτήσεώς της περί κηρύξεως της ακυρότητας του σήματος για τα προϊόντα της κλάσεως 16.
31 Με τις δύο προσβαλλόμενες αποφάσεις, το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι, λαμβανομένης υπόψη της φύσεως των οικείων προϊόντων και υπηρεσιών και της ιδιότητας του προγενέστερου σημείου ως μη καταχωρισμένου σήματος στο Ηνωμένο Βασίλειο, το κοινό, σε σχέση προς το οποίο έπρεπε να αξιολογηθεί ο κίνδυνος συγχύσεως, αποτελείται από τον μέσο καταναλωτή των εν λόγω προϊόντων και υπηρεσιών, κάτοικο του Ηνωμένου Βασιλείου, που έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος.
32 Εν συνεχεία, το τμήμα προσφυγών επισήμανε ότι η ένδειξη «last minute» αποτελείται από δύο αγγλικές λέξεις συνήθεις στην καθομιλουμένη και άμεσα αντιληπτές από το οικείο κοινό. Η φράση αυτή, χρησιμοποιούμενη για τα επίμαχα προϊόντα και υπηρεσίες, καταδεικνύει αμέσως και σαφώς ότι αυτά προσφέρονται υπό ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, λόγω της αγοράς τους την τελευταία στιγμή.
33 Επομένως, κατά το τμήμα προσφυγών, η ένδειξη «last minute» είναι περιγραφική και στερείται διακριτικού χαρακτήρα ως προς τα επίμαχα προϊόντα και υπηρεσίες, δεν δύναται δε να καταχωρισθεί, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού 207/2009), παρά μόνον αν συνοδεύεται από άλλα στοιχεία, εικονιστικά ή λεκτικά, ικανά να της προσδώσουν έναν ελάχιστο διακριτικό χαρακτήρα.
34 Το τμήμα προσφυγών πρόσθεσε ότι η σύνδεση των τριών λεκτικών στοιχείων «last» «minute» και «tour» και του γραφιστικού στοιχείου του κοινοτικού σήματος επιτρέπει, αναμφίβολα, στο σήμα αυτό να μην προσκρούει στους απόλυτους λόγους απαραδέκτου που προβλέπονται από τις προπαρατεθείσες δύο διατάξεις, αλλά ότι ο δικαιούχος ενός τέτοιου σήματος δεν μπορεί να αντιταχθεί στη χρήση των όρων «last minute» ή «tour» από άλλες επιχειρήσεις τουρισμού και ταξιδίων.
35 Κατά το τμήμα προσφυγών, κρίσιμο είναι αν από τη φράση «last minute» το κοινό του Ηνωμένου Βασιλείου σχηματίζει την εντύπωση ότι πρόκειται για προσφορά προερχόμενη από τον δικαιούχο του σήματος LASTMINUTE.COM ή για προσφορές «last minute» (της τελευταίας στιγμής) προερχόμενες από οποιαδήποτε επιχείρηση τουρισμού και ταξιδίων. Εν πάση περιπτώσει, η LMN δεν απέδειξε ότι, λόγω της παρουσίας της ενδείξεως «last minute», το κοινό αυτό αντιλαμβάνεται αμέσως ότι πρόκειται για υπηρεσίες που προτείνει ο δικαιούχος του σήματος LASTMINUTE.COM.
36 Κατ’ ακολουθία, το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι η φήμη της LMN συνδέεται με το σημείο LASTMINUTE.COM, αυτό καθεαυτό, με όλα τα στοιχεία του, και όχι με τη γενική ένδειξη «last minute». Η φήμη αυτή αναγνωρίζεται αποκλειστικά στο πλαίσιο και για τους σκοπούς της αγωγής λόγω προσβολής διακριτικού σημείου την οποία προβλέπει το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου και δεν δύναται να θεμελιώσει μονοπώλιο επί της ενδείξεως «last minute», η οποία στερείται διακριτικού χαρακτήρα όσον αφορά τα επίμαχα προϊόντα και υπηρεσίες.
37 Στο μέτρο που ο διακριτικός χαρακτήρας των δύο σημάτων είναι πολύ περιορισμένος, η προσοχή του κοινού επικεντρώνεται στα διακριτικά και κυρίαρχα στοιχεία τους, ήτοι στον συνδυασμό των διαφόρων λέξεων που συνθέτουν τα δύο σημεία, στη συνένωση τους σε μία λέξη, «lastminute», και στην ύπαρξη του επιθήματος «.com» όσον αφορά το μη καταχωρισμένο σημείο, καθώς και στο γραφιστικό στοιχείο όσον αφορά το κοινοτικό σήμα.
38 Το τμήμα προσφυγών πρόσθεσε ότι, στο πλαίσιο της συγκρίσεως των σημείων, η σημασία των κοινών στοιχείων των δύο σημάτων και του συνθετικού «tour» μετριάζεται σε μεγάλο βαθμό, από οπτικής απόψεως, λόγω του ότι τα στοιχεία αυτά στερούνται διακριτικού χαρακτήρα. Αντιθέτως, στο μέτρο που το επίθημα «.com» και το κόκκινο γραφιστικό σύμβολο είναι εντελώς διαφορετικά, οι γραφιστικές διαφορές των δύο σημάτων υπερισχύουν των ομοιοτήτων.
39 Το τμήμα προσφυγών διαπίστωσε ότι, από φωνητικής απόψεως, τα δυο σήματα αποτελούνταν από μια όμοια ένδειξη, «lastminute», και από δύο διαφορετικά συστατικά, «.com» (το οποίο στα αγγλικά προφέρεται «dot com») και «tour». Λαμβανομένων υπόψη των σχετικών με τον διακριτικό χαρακτήρα των διαφόρων στοιχείων παρατηρήσεων, το επίθημα «dot com» επιτρέπει τη διάκριση των δύο σημάτων από φωνητικής απόψεως.
40 Επιπροσθέτως, η σημασία της ενδείξεως «last minute», η οποία παραπέμπει στην κοινή στα δύο σήματα έννοια των προσφορών της τελευταίας στιγμής, μετριάζεται λόγω του περιγραφικού της χαρακτήρα, με συνέπεια η άμεση αναφορά σε ηλεκτρονική διεύθυνση, την οποία εμπεριέχει το επίθημα «.com», να καθιστά δυνατή την εννοιολογική διαφοροποίηση των δύο σημάτων.
41 Αξιολογώντας την ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως, το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι το κοινό του Ηνωμένου Βασιλείου, από τις λέξεις LAST MINUTE TOUR και το γραφιστικό σύμβολο, συνάγει ότι πρόκειται για επιχείρηση η οποία προτείνει ταξίδια «last minute», χωρίς να εκλαμβάνει τις προσφορές αυτές ως προερχόμενες από τον δικαιούχο του σήματος LASTMINUTE.COM. Συγκεκριμένα, το κοινό αυτό στρέφει την προσοχή του στα διακριτικά στοιχεία κάθε σημείου, προκειμένου να κάνει τη διάκριση σε σχέση με τους λοιπούς παρέχοντες παρόμοιες υπηρεσίες οι οποίοι χρησιμοποιούν, επίσης, τη φράση «last minute» στο πλαίσιο των δικών τους προσφορών υπηρεσιών.
42 Το τμήμα προσφυγών συνήγαγε από τα ανωτέρω στοιχεία ότι, παρά την ομοιότητα των λιγότερο διακριτικών στοιχείων, τα δύο σήματα δεν έχουν, στο σύνολό τους, επαρκή ομοιότητα ώστε να τίθεται ζήτημα κινδύνου συγχύσεως, είτε πρόκειται για προϊόντα συμπληρωματικά των επίμαχων υπηρεσιών είτε ακόμη και για πανομοιότυπες υπηρεσίες.
Αιτήματα των διαδίκων
43 Η LMN ζητεί από το Πρωτοδικείο:
– να ακυρώσει τις προσβαλλόμενες αποφάσεις που εκδόθηκαν στις υποθέσεις R 256/2006‑2 (υπόθεση T‑114/07) και R 291/2006‑2 (υπόθεση T‑115/07),
– να κηρύξει άκυρο το κοινοτικό σήμα LAST MINUTE TOUR για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που καλύπτονται από αυτό και εμπίπτουν, αντιστοίχως, στην κλάση 16 (υπόθεση T‑115/07), αφενός, και στις κλάσεις 39 και 42 (υπόθεση T‑114/07), αφετέρου,
– να καταδικάσει το ΓΕΕΑ στα δικαστικά έξοδα.
44 Το ΓΕΕΑ και η LMT ζητούν από το Πρωτοδικείο:
– να απορρίψει την προσφυγή στο σύνολό της,
– να καταδικάσει την προσφεύγουσα στα δικαστικά έξοδα.
Σκεπτικό
45 Κατά το άρθρο 52, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 40/94, το κοινοτικό σήμα κηρύσσεται άκυρο μετά από αίτηση που υποβάλλεται στο Γραφείο, όταν υφίσταται προγενέστερο δικαίωμα προβλεπόμενο στο άρθρο 8, παράγραφος 4, του εν λόγω κανονισμού και πληρούνται οι προϋποθέσεις που προβλέπει η παράγραφος αυτή.
46 Από τον συνδυασμό των δύο αυτών διατάξεων προκύπτει ότι μπορεί να γίνει δεκτό αίτημα του δικαιούχου μη καταχωρισμένου σήματος ή άλλου χρησιμοποιούμενου στις συναλλαγές σημείου το οποίο δεν έχει μόνον τοπική ισχύ περί κηρύξεως της ακυρότητας πλέον πρόσφατου κοινοτικού σήματος, όταν και εφόσον, σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους μέλους που διέπει το σημείο αυτό, αφενός, έχουν κτηθεί δικαιώματα επί του εν λόγω σημείου πριν την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως κοινοτικού σήματος και, αφετέρου, το εν λόγω σημείο παρέχει στο δικαιούχο του το δικαίωμα να απαγορεύσει τη χρήση πλέον πρόσφατου σήματος.
47 Στο πλαίσιο της εφαρμογής του άρθρου 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94, στο τμήμα προσφυγών απόκειται να λάβει υπόψη τόσο την εθνική νομοθεσία η οποία έχει εφαρμογή δυνάμει της παραπομπής στην οποία προβαίνει η εν λόγω διάταξη, όσο και τις δικαστικές αποφάσεις που έχουν εκδοθεί εντός του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους. Επ’ αυτής της βάσεως, ο αιτών την κήρυξη της ακυρότητας πρέπει να αποδείξει ότι το επίμαχο σημείο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του δικαίου του εμπλεκόμενου κράτους μέλους και ότι παρέχει τη δυνατότητα απαγορεύσεως της χρήσεως ενός πλέον πρόσφατου σήματος [βλ., κατ’ αναλογία, απόφαση του Πρωτοδικείου της 12ης Ιουνίου 2007, T‑53/04 έως T‑56/04, T‑58/04 και T‑59/04, Budějovický Budvar κατά ΓΕΕΑ – Anheuser-Busch (BUDWEISER), δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη στη Συλλογή, σκέψη 74].
48 Εν προκειμένω, δεν αμφισβητείται ότι το δίκαιο του κράτους μέλους που διέπει το μη καταχωρισμένο εθνικό σήμα είναι ο Trade Marks Act, 1994 (νόμος του Ηνωμένου Βασιλείου περί σημάτων), του οποίου το άρθρο 5, παράγραφος 4, ορίζει:
«Η καταχώριση σήματος δεν είναι δυνατή, αν και εφόσον η χρήση του στο Ηνωμένο Βασίλειο δύναται να αποκλεισθεί:
a) δυνάμει οποιουδήποτε κανόνα δικαίου [ιδίως, δυνάμει του δικαίου περί προσβολής διακριτικού σημείου (law of passing off)] που προστατεύει μη καταχωρισμένο σήμα ή οποιοδήποτε άλλο σημείο χρησιμοποιείται στις συναλλαγές […]».
49 Από το ως άνω κείμενο, όπως αυτό ερμηνεύεται από τα εθνικά δικαστήρια [Reckitt & Coleman Products Ltd v Borden Inc. & Ors (1990) R.P.C. 341 HL], προκύπτει ότι η προσφεύγουσα, προκειμένου να επιτύχει, εν προκειμένω, την κήρυξη της ακυρότητας του κοινοτικού σήματος LAST MINUTE TOUR, με σκοπό την προστασία του μη καταχωρισμένου εθνικού σήματός της LASTMINUTE.COM, πρέπει να αποδείξει, σύμφωνα με το σύστημα κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, το οποίο θεσπίζει το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου, ότι πληρούνται οι ακόλουθες τρεις προϋποθέσεις.
50 Πρώτον, ότι οι υπηρεσίες τις οποίες παρέχει η LMN απολάμβαναν, στην αντίληψη του ενδιαφερόμενου κοινού, φήμης συνδεομένης με την παρουσίασή τους. Στο σύστημα κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, η φήμη αυτή πρέπει να αποδεικνύεται κατά την ημερομηνία που ο εναγόμενος άρχισε να προσφέρει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες του [Cadbury Schweppes/Pub Squash (1981]) R.P.C. 429].
51 Πάντως, το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94 επιβάλλει να ληφθεί υπόψη όχι η ως άνω ημερομηνία, αλλά η ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος, δεδομένου ότι απαιτεί όπως ο αιτών την κήρυξη της ακυρότητας του κοινοτικού σήματος έχει αποκτήσει δικαιώματα επί του μη καταχωρισμένου εθνικού σήματός του πριν την ημερομηνία της εν λόγω κατάθεσης, ήτοι, εν προκειμένω, πριν τις 11 Μαρτίου 2000.
52 Δεύτερον, ότι η προσφορά στο Ηνωμένο Βασίλειο, υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR, υπηρεσιών πανομοιότυπων με εκείνες της LMN και συμπληρωματικών προϊόντων συνιστούσε, στις 11 Μαρτίου 2000, παραπλανητική παρουσίαση, ήτοι παρουσίαση δυνάμενη να οδηγήσει το ενδιαφερόμενο κοινό στο να αποδώσει την εμπορική προέλευση των εν λόγω προϊόντων και υπηρεσιών στην LMN, χωρίς να έχει συναφώς καμία σημασία αν η παραπλανητική αυτή παρουσίαση ήταν ηθελημένη.
53 Τρίτον, ότι η LMN θα μπορούσε, εκ του λόγου αυτού, να υποστεί εμπορική ζημία.
54 Εν προκειμένω, δεν αμφισβητείται ότι οι διακρινόμενες αντιστοίχως από τα επίμαχα σήματα υπηρεσίες είναι πανομοιότυπες. Εξάλλου, όπως επισήμανε το τμήμα προσφυγών, τα επίμαχα προϊόντα που εμπίπτουν στην κλάση 16 είναι συμπληρωματικά των προπαρατεθεισών υπηρεσιών. Επομένως, το στοιχείο αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη για την εκτίμηση του παραπλανητικού χαρακτήρα της εκ μέρους της LMT παρουσιάσεως των επίμαχων προϊόντων και υπηρεσιών στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR, κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος.
55 Από το σημείο 31 της αποφάσεως R 256/2006‑2 και το σημείο 32 της αποφάσεως R 291/2006‑2 προκύπτει ότι το μη καταχωρισμένο εθνικό σήμα LASTMINUTE.COM απολάμβανε, αυτό καθεαυτό, φήμης κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος. Το γεγονός αυτό δεν αμφισβητείται από το ΓΕΕΑ, που παραδέχθηκε, κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, ότι η LASTMINUTE.COM είχε αποκτήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο μεγάλη φήμη.
56 Προς στήριξη της προσφυγής της, η προσφεύγουσα επικαλείται ένα μόνο λόγο ακυρώσεως που στηρίζεται σε παράβαση του άρθρου 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94. Ο λόγος αυτός μπορεί να υποδιαιρεθεί σε τρεις αιτιάσεις που αφορούν, αντιστοίχως, τον ορισμό του ενδιαφερόμενου κοινού, την αυτοτελή φήμη της οποίας απολάμβανε η φράση «last minute» κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος, και, τέλος, τον παραπλανητικό χαρακτήρα που θα μπορούσε να έχει κατά την ημερομηνία αυτή η προσφορά εντός του Ηνωμένου Βασιλείου, υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR, υπηρεσιών πανομοιότυπων με εκείνες της LMN και συμπληρωματικών προϊόντων.
Επί της πρώτης αιτιάσεως, σχετικά με τον ορισμό του ενδιαφερόμενου κοινού
Επιχειρήματα των διαδίκων
57 Η προσφεύγουσα προσάπτει στο τμήμα προσφυγών ότι χαρακτήρισε ως ενδιαφερόμενο κοινό τον μέσο καταναλωτή του Ηνωμένου Βασιλείου που έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, αντί να διερευνήσει αν, ενόψει της φήμης που απολάμβανε, οι πελάτες της, ευρισκόμενοι ενώπιον αγαθών και υπηρεσιών διακρινομένων από το σημείο LAST MINUTE TOUR στο Ηνωμένο Βασίλειο, θα μπορούσαν να εκλάβουν, εσφαλμένως, ότι μεταξύ της προσφεύγουσας και αυτών των αγαθών και υπηρεσιών υφίσταται σύνδεσμος.
58 Το ΓΕΕΑ, υποστηριζόμενο από την LMT, απαντά ότι τα επίμαχα αγαθά και υπηρεσίες δεν απευθύνονται σε ένα συγκεκριμένο τύπο καταναλωτή, αλλά στο ευρύ κοινό. Επομένως, στην πράξη, είναι αδιάφορο αν ως ενδιαφερόμενο κοινό χαρακτηρίζεται η μία ή η άλλη κατηγορία κοινού εφόσον, μάλιστα, είναι αδύνατο να γίνει διάκριση μεταξύ των δύο αυτών κατηγοριών.
59 Εν πάση περιπτώσει, λαμβανομένης υπόψη της φήμης του προγενέστερου εθνικού σήματος, το τμήμα προσφυγών συνέκρινε όντως τα επίμαχα σήματα λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι το ενδιαφερόμενο κοινό, στη μεγάλη πλειοψηφία του, γνώριζε ήδη το προγενέστερο εθνικό σήμα της προσφεύγουσας.
Εκτίμηση του Πρωτοδικείου
60 Από τη νομολογία των δικαστηρίων του Ηνωμένου Βασιλείου προκύπτει ότι ο παραπλανητικός χαρακτήρας της παρουσιάσεως των προϊόντων και υπηρεσιών εκείνου κατά του οποίου στρέφεται αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου πρέπει να εκτιμάται σε σχέση με τους πελάτες του ασκούντος την αγωγή και όχι σε σχέση με την αφηρημένη έννοια του μέσου καταναλωτή την οποία επέλεξε ως κριτήριο το τμήμα προσφυγών (Reckitt & Coleman Products Ltd v Borden Inc. & Ors, προπαρατεθείσα).
61 Συγκεκριμένα, το δικαίωμα βιομηχανικής ιδιοκτησίας το οποίο προστατεύεται με την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου δεν αφορά λέξη ή όνομα του οποίου η χρήση από τρίτους απαγορεύεται, αλλά την ίδια την πελατεία η οποία θίγεται από την επίμαχη χρήση [per Lord Parker in Burberry v. Cording (1909) 26 R.P.C.693], δεδομένου ότι η φήμη του σήματος συνιστά το στοιχείο που έλκει την πελατεία και το κριτήριο που επιτρέπει τη διάκριση μιας παλαιάς από μια νέα επιχείρηση [IRC v Muller & Co’s Margarine (1901) A.C. 217].
62 Επομένως, εν προκειμένω, το τμήμα προσφυγών, κρίνοντας ότι το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελείται από τον μέσο καταναλωτή των επίμαχων προϊόντων και υπηρεσιών, κάτοικο του Ηνωμένου Βασιλείου, που έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, ενώ έπρεπε να αναφερθεί στους πελάτες του δικαιούχου του μη καταχωρισμένου εθνικού σήματος, δεν έλαβε υπόψη τον ορισμό του ενδιαφερόμενου κοινού κατά τη νομολογία των δικαστηρίων του Ηνωμένου Βασιλείου.
63 Το ΓΕΕΑ δεν μπορεί βασίμως να υποστηρίξει ότι, καθόσον τα επίμαχα προϊόντα και υπηρεσίες δεν απευθύνονται σε ένα συγκεκριμένο τύπο καταναλωτή, αλλά μάλλον στο ευρύ κοινό, ουδείς λόγος συντρέχει, στην πράξη, διαχωρισμού σε κατηγορίες προκειμένου να προσδιοριστεί το ενδιαφερόμενο κοινό.
64 Συγκεκριμένα, δεν αποτελεί στοιχείο ήσσονος σημασίας ο προσδιορισμός του ενδιαφερόμενου κοινού με κριτήριο τον μέσο καταναλωτή του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως αποφάνθηκε το τμήμα προσφυγών και όπως προβλέπει το άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 207/2009), ή, αντιθέτως, ο περιορισμός του κοινού αυτού, στο πλαίσιο της εξετάσεως της αγωγής λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, αποκλειστικά στους πελάτες μιας επιχειρήσεως, όπως είναι η LMN, πράγματι δραστηριοποιούμενης στην αγορά.
65 Ο κίνδυνος που διατρέχει ο καταναλωτής να παραπλανηθεί από ένα σήμα, το οποίο, υποστηρίζεται, ότι είναι ικανό να του δημιουργήσει την εσφαλμένη εντύπωση ότι τα υπ’ αυτού καλυπτόμενα προϊόντα και υπηρεσίες προέρχονται από επιχείρηση η οποία είναι δικαιούχος μη καταχωρισμένου προγενέστερου σήματος, δεν είναι κατ’ ανάγκην ο ίδιος όταν ο καταναλωτής αυτός είναι ήδη πελάτης της εν λόγω επιχειρήσεως.
66 Επιπλέον, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι το τμήμα προσφυγών, καθόσον έλαβε υπόψη τη φήμη του LASTMINUTE.COM, στήριξε τη σύγκριση των δύο σημείων στην υπόθεση ότι ένα σημαντικό τμήμα του ενδιαφερόμενου κοινού γνώριζε ήδη το σημείο της προσφεύγουσας. Συγκεκριμένα, από τις προσβαλλόμενες αποφάσεις προκύπτει ότι το τμήμα προσφυγών, μολονότι διαπίστωσε ότι το LASTMINUTE.COM είχε αποκτήσει κάποια φήμη, εντούτοις, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υφίσταται κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ των επίμαχων δύο σημείων χωρίς να λάβει καθόλου υπόψη αυτή τη φήμη και περιορίστηκε σε απλή σύγκριση των δύο αυτών σημείων.
67 Κατά συνέπεια, το τμήμα προσφυγών, κρίνοντας ότι το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελείται από τον μέσο καταναλωτή των επίμαχων προϊόντων και υπηρεσιών, κάτοικο του Ηνωμένου Βασιλείου, που έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, ενώ, στο πλαίσιο του συστήματος κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, το κοινό αυτό αποτελείται αποκλειστικά από τους πελάτες του ενάγοντος, δεν έλαβε υπόψη την από το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94 παραπομπή στο δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου που διέπει το μη καταχωρισμένο προγενέστερο εθνικό σήμα LASTMINUTE.COM, το οποίο η προσφεύγουσα χρησιμοποιούσε στις συναλλαγές κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος.
Επί της δεύτερης αιτιάσεως, σχετικά με την άρνηση αναγνωρίσεως αυτοτελούς φήμης στη φράση «last minute»
Επιχειρήματα των διαδίκων
68 Η προσφεύγουσα προσάπτει στο τμήμα προσφυγών ότι προέβη σε σύγκριση των επίμαχων δύο σημάτων βάσει του άρθρου 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94, αντί να διερευνήσει αν το μη καταχωρισμένο εθνικό σήμα LASTMINUTE.COM παρείχε στην προσφεύγουσα, βάσει του άρθρου 8, παράγραφος 4, στοιχείο β΄ του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρου 8, παράγραφος 4, στοιχείο β΄, του κανονισμού 207/2009), το δικαίωμα να απαγορεύσει τη χρήση του πλέον πρόσφατου κοινοτικού σήματος και, κατ’ ακολουθία, να επιτύχει την κήρυξη της ακυρότητάς του, σύμφωνα με το άρθρο 52, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του εν λόγω κανονισμού, κατ’ εφαρμογή του προβλεπόμενου από το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου συστήματος κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου.
69 Συναφώς, το τμήμα προσφυγών θα έπρεπε να είχε εξετάσει τη φήμη του σήματος LASTMINUTE.COM, του «Last Minute» ή του «Lastminute», κατά τη διάρκεια της σχετικής περιόδου, και να είχε ελέγξει αν το σημείο LAST MINUTE TOUR μπορούσε να δημιουργήσει στον μέσο πελάτη της προσφεύγουσας στο Ηνωμένο Βασίλειο, όσον αφορά υπηρεσίες καλυπτόμενες από το σημείο αυτό, την εσφαλμένη εντύπωση ότι υφίσταται σύνδεσμος μεταξύ της προσφεύγουσας και της LMT.
70 Η φήμη του σήματος του ασκούντος αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, η οποία συνιστά το στοιχείο που έλκει την πελατεία, μπορεί να συνδέεται με στοιχεία του εν λόγω σήματος τα οποία είχαν, αρχικώς, περιγραφικό χαρακτήρα, αν μπορεί να αποδειχθεί ότι τα στοιχεία αυτά απέκτησαν διά της χρήσεως αυτοτελή φήμη (secondary meaning), διάφορη εκείνης του σήματος.
71 Λόγω της διαφημίσεως και της σε μεγάλη κλίμακα δημοσιότητας, συνεπεία της συχνής εμφανίσεως της προσφεύγουσας στις εφημερίδες του Ηνωμένου Βασιλείου, ο μέσος χρήστης της ιστοσελίδας της προσφεύγουσας «lastminute.com» ήταν σε θέση, κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος, να προσδιορίσει, όπως επισήμανε το τμήμα προσφυγών, την εμπορική προέλευση των υπηρεσιών της είτε αυτές προσφέρονταν υπό το μη καταχωρισμένο σήμα LASTMINUTE.COM είτε υπό τις ονομασίες «lastminute» ή «last minute» τις οποίες ο Τύπος του Ηνωμένου Βασιλείου χρησιμοποιούσε για να προσδιορίσει την προσφεύγουσα.
72 Η προσφεύγουσα απέδειξε ενώπιον του τμήματος ακυρώσεων ότι η ένδειξη «last minute» δεν σκοπούσε, αποκλειστικώς, να υποδηλώσει ένα είδος υπηρεσιών, αλλά, επίσης, να προσδιορίσει την προέλευση των υπ’ αυτής προσφερομένων υπηρεσιών.
73 Εντούτοις, το τμήμα προσφυγών απέρριψε τον διακριτικό χαρακτήρα της φράσεως «last minute», απομονώνοντάς τη από το πλαίσιο των πραγματικών περιστατικών στο οποίο εντάσσεται, αντί να εκτιμήσει συγκεκριμένα τη σημασία της φήμης της προσφεύγουσας.
74 Συνεπώς, το τμήμα προσφυγών δεν έλαβε υπόψη τη διάταξη της 17ης Δεκεμβρίου 1999 με την οποία το High Court of Justice (England and Wales) [Ανώτατο Δικαστήριο (Αγγλία και Ουαλία)] απαγόρευσε προσωρινώς στις εναγόμενες στο πλαίσιο της υποθέσεως Last Minute Network Ltd (εμπορική επωνυμία «lastminute.com») κατά Lastminute.com Plc κ.λπ. εταιρίες να ασκούν οποιαδήποτε εμπορική δραστηριότητα χρησιμοποιώντας ή παραπέμποντας στις εμπορικές επωνυμίες «lastminute.com», «lastminute.co.uk», «lastminute» και «last minute» ή σε οποιοδήποτε όρο ή αλληλουχία όρων οι οποίοι παρουσιάζουν παραπλανητική ομοιότητα με κάποια από τις επωνυμίες αυτές.
75 Πεπλανημένως το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι από την εν λόγω διάταξη δεν αποδεικνυόταν ότι το σήμα της προσφεύγουσας παρείχε σ’ αυτή το δικαίωμα να απαγορεύσει τη χρήση πλέον πρόσφατου σήματος, κατ’ εφαρμογή της νομοθεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου, με την αιτιολογία ότι το High Court of Justice είχε διατάξει, απλώς, ένα προσωρινό μέτρο χωρίς να προδικάζει την ουσία και ότι η εν λόγω διάταξη εκδόθηκε χωρίς να προηγηθεί διεξοδική συζήτηση.
76 Η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι, αντιθέτως, το εθνικό δικαστήριο εξέτασε διεξοδικά τα επιχειρήματά της επί της ουσίας, πριν εκδώσει την υπέρ αυτής διαταγή.
77 Το ΓΕΕΑ, υποστηριζόμενο από την LMT, αντιτάσσει ότι η αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου προϋποθέτει, όπως και η εφαρμογή του άρθρου 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94, την ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως, ελλείψει του οποίου δεν είναι δυνατό να υπάρξει ούτε παραπλανητική παρουσίαση αγαθών και υπηρεσιών υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR ούτε, κατ’ ακολουθία, προσβολή διακριτικού σημείου.
78 Το τμήμα προσφυγών ορθώς έκρινε ότι η φήμη της προσφεύγουσας συνδεόταν αποκλειστικά με το σημείο LASTMINUTE.COM, μόνο δυνάμενο να τύχει προστασίας με την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, και όχι με τη γενική φράση «last minute». Συγκεκριμένα, η φράση αυτή αποτελείται από δύο αγγλικούς όρους άμεσα κατανοητούς από το ενδιαφερόμενο κοινό και υποδεικνύει κατά τρόπο άμεσο και σαφή ότι οι υπηρεσίες της προσφεύγουσας προσφέρονται υπό ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, διότι αποτελούν το αντικείμενο συναλλαγών της «τελευταίας στιγμής».
79 Αποδείχθηκε ότι η προσφεύγουσα χρησιμοποίησε μόνον το σημείο LASTMINUTE.COM, στο σύνολό του, ως ένδειξη της προελεύσεως των υπηρεσιών της και ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή μνημονεύεται ως «lastminute.com».
80 Αντιθέτως, στην περίπτωση που οι όροι «last» και «minute» δεν γίνονται αντιληπτοί από το ενδιαφερόμενο κοινό ως ένδειξη προελεύσεως, διατηρούν γενική σημασία, ανεξαρτήτως της φήμης που έχει αποκτήσει η φράση «lastminute.com» λόγω της χρήσεως της στις συναλλαγές.
81 Το ενδιαφερόμενο κοινό δεν συγχέει τα επίμαχα σήματα. Το γεγονός ότι οι λέξεις «last» και «minute» περιλαμβάνονται και στα δύο σημεία δεν αιφνιδιάζει το ενδιαφερόμενο κοινό ούτε του δημιουργεί την εντύπωση ότι υφίσταται σύνδεσμος, ώστε να θεωρήσει ότι και τα δύο σημεία ανήκουν στην ίδια εταιρία ή σε εταιρίες οικονομικά συνδεδεμένες. Αντιθέτως, το ενδιαφερόμενο κοινό αντιλαμβάνεται το γεγονός αυτό ως την παράλληλη και νόμιμη χρήση εκ μέρους επιχειρήσεων, οι οποίες δεν συνδέονται μεταξύ τους, ενός όρου που παρέχει ενδείξεις ως προς ορισμένο ποιοτικό χαρακτηριστικό των οικείων προϊόντων και υπηρεσιών.
82 Υπό τις περιστάσεις αυτές, ελλείψει διακριτικού χαρακτήρα των όρων «last» και «minute» και λαμβανομένων υπόψη των διαφοροποιήσεων που απορρέουν από τη διαφορετική παρουσίαση του κοινοτικού σήματος και των πρόσθετων στοιχείων του, αποκλειόταν οποιοσδήποτε κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ των δύο σημάτων και, κατά συνέπεια, οποιαδήποτε παραπλανητική προσφορά των επίμαχων αγαθών και υπηρεσιών υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR.
83 Τέλος, ούτε το ΓΕΕΑ ούτε το Πρωτοδικείο δεσμεύονται από την προπαρατεθείσα διάταξη του High Court of Justice, λόγω της αυτοτέλειας του συστήματος καταχωρίσεως των κοινοτικών σημάτων. Επιπλέον, η απόφαση αυτή δεν μπορεί να αποτελέσει έγκυρο προηγούμενο, ακόμη και κατά το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου, λόγω του καθαρά προσωρινού χαρακτήρα της, της εκδόσέως της ερήμην των εναγομένων, της ελλείψεως αιτιολογίας και του διαφορετικού πραγματικού πλαισίου.
Εκτίμηση του Πρωτοδικείου
84 Από τη νομολογία του Ηνωμένου Βασιλείου προκύπτει ότι ένα σημείο το οποίο χρησιμοποιείται για να διακρίνει αγαθά ή υπηρεσίες μπορεί να έχει αποκτήσει φήμη στην αγορά, κατά την έννοια του δικαίου που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, ακόμη και αν, στην αρχή, είχε περιγραφικό χαρακτήρα ή δεν είχε διακριτικό χαρακτήρα.
85 Στο πλαίσιο αυτό, έχει κριθεί ότι η φράση «Camel Hair» είχε αποκτήσει εκ των πραγμάτων αυτοτελή φήμη, λόγω της εκ μέρους του ασκήσαντος μια τέτοια αγωγή χρήσεώς της ως ενδείξεως της εμπορικής προελεύσεως των προϊόντων της, τα οποία στο εξής διακρίνονταν, έτσι, από τα προϊόντα των λοιπών επιχειρήσεων, μολονότι η καταχώριση της φράσεως αυτής ως σήματος δεν ήταν δυνατή [Reddaway v. Banham (1896) 13 R.P.C. 218, βλ. επίσης, υπό την έννοια αυτή, Cellular Clothing Co. Ltdv. Maxton & Murray (1899) A.C. 326, 16, R.P.C. 397 HL].
86 Επιπλέον, στο πλαίσιο του συστήματος κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου την οποία προβλέπει το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου, η φήμη των προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρει ορισμένη επιχείρηση μπορεί να απορρέει, αναλόγως των περιστάσεων, όχι μόνον από τη φήμη ενός εθνικού σήματος, αλλά επίσης από τη φήμη των στοιχείων που το συνθέτουν, υπό τον προϋπόθεση ότι αυτά έχουν αποκτήσει αυτοτελή φήμη, διαφορετική από αυτή του σήματος συνολικά θεωρούμενου.
87 Εν προκειμένω, το τμήμα προσφυγών διαπίστωσε ότι «η φήμη [συνδεόταν] με το σημείο LASTMINUTE.COM αυτό καθεαυτό, με όλα τα στοιχεία του, αλλά όχι με τη γενική ένδειξη “last minute”». Το τμήμα προσφυγών πρόσθεσε ότι «η φήμη αυτή [αναγνωριζόταν] αποκλειστικώς στο πλαίσιο και για τους σκοπούς της εφαρμογής του νόμου [του Ηνωμένου Βασιλείου] περί προσβολής [διακριτικού σημείου] (passing off) και δεν μπορούσε να θεμελιώσει μονοπώλιο επί της ενδείξεως [“last minute”], η οποία [στερούνταν] διακριτικού χαρακτήρα σε σχέση με τις επίμαχες υπηρεσίες και τα συμπληρωματικά προϊόντα».
88 Εντούτοις, υπό το πρίσμα της προπαρατεθείσας νομολογίας, το τμήμα προσφυγών δεν μπορούσε να αρνηθεί την αναγνώριση αυτοτελούς φήμης στην ένδειξη «last minute» για τον λόγο και μόνον ότι η ένδειξη αυτή είχε γενικό χαρακτήρα και ότι στερούνταν διακριτικού χαρακτήρα σε σχέση με τις επίμαχες υπηρεσίες και τα συμπληρωματικά προϊόντα.
89 Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι το τμήμα προσφυγών δεν έλαβε υπόψη την από το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94 παραπομπή στο δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου που διέπει το μη καταχωρισμένο προγενέστερο εθνικό σήμα LASTMINUTE.COM, το οποίο η προσφεύγουσα χρησιμοποιούσε στις συναλλαγές κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος.
Επί της τρίτης αιτιάσεως, της αντλούμενης από το ότι δεν ελήφθη υπόψη η αυτοτελής φήμη της φράσεως «last minute» για την εκτίμηση του παραπλανητικού χαρακτήρα της παρουσιάσεως των επίμαχων προϊόντων και υπηρεσιών υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR
Επιχειρήματα των διαδίκων
90 Η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι το τμήμα προσφυγών, παραλείποντας να ελέγξει αν οι πελάτες της προσφεύγουσας μπορούσαν να αναγνωρίζουν τη φράση «last minute» ως ένδειξη προελεύσεως των υπηρεσιών της, παρέλειψε, επίσης, να εξετάσει αν οι ίδιοι αυτοί πελάτες, ενώπιον μιας προσφοράς των επίμαχων αγαθών ή υπηρεσιών στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR, κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος, δεν θα μπορούσαν να αποδώσουν στην προσφεύγουσα την εμπορική προέλευση αυτών των αγαθών και υπηρεσιών ή να συμπεράνουν ότι η προσφεύγουσα και η LMT συνδέονται οικονομικά.
91 Κατά το ΓΕΕΑ, το γεγονός ότι το κοινό δεν αντιλαμβάνεται τη φράση «last minute» ως ένδειξη προελεύσεως αποκλείει κάθε κίνδυνο συγχύσεως μεταξύ των δύο σημείων, και, κατ’ επέκταση, το ενδεχόμενο παραπλανητικής παρουσίασης.
Εκτίμηση του Πρωτοδικείου
92 Από τη νομολογία των δικαστηρίων του Ηνωμένου Βασιλείου προκύπτει ότι η παραπλανητική παρουσίαση, ηθελημένη ή όχι, εκ μέρους εκείνου κατά του οποίου στρέφεται η αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, είναι η δυνάμενη να οδηγήσει τους πελάτες του ασκούντος την αγωγή στο να αποδώσουν σε αυτόν την εμπορική προέλευση των προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρει ο εναγόμενος (Reckitt & Coleman Products Ltd v Borden Inc. & Ors, προπαρατεθείσα).
93 Επομένως, η ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως αποτελεί κοινή προϋπόθεση τόσο του άρθρου 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 40/94 όσο και του συστήματος κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, ρητώς προβλεπόμενη από το εν λόγω άρθρο και σύμφυτη προς την παραπλανητική παρουσίαση των επίμαχων προϊόντων και υπηρεσιών που αποτελεί προϋπόθεση στο πλαίσιο του ως άνω συστήματος.
94 Εντούτοις, το τμήμα προσφυγών δεν είχε τη δυνατότητα, διότι άλλως δεν θα τηρούσε τις επιταγές που απορρέουν από την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, στην οποία αναφέρεται το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94, που έχει εφαρμογή εν προκειμένω κατά παραπομπή του άρθρου 52, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, να αποφανθεί απλώς, σε ένα πρώτο στάδιο, βάσει του άρθρου 8, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του εν λόγω κανονισμού, στο οποίο αναφέρθηκε με τις σκέψεις 22 και 23 των προσβαλλομένων αποφάσεων, ότι, λόγω του περιορισμένου διακριτικού χαρακτήρα των επίμαχων δύο σημείων, η προσοχή του κοινού επικεντρώνεται στα διακριτικά και κυρίαρχα στοιχεία τους, ήτοι στον συνδυασμό των διαφόρων λέξεων σε κάθε σημείο, στη συνένωση σε μια λέξη «lastminute» και στο στοιχείο «.com» όσον αφορά το μη καταχωρισμένο σημείο και στο γραφιστικό στοιχείο όσον αφορά το κοινοτικό σήμα και κατόπιν, σε ένα δεύτερο στάδιο, να προχωρήσει σε σύγκριση των σημείων αυτών στο οπτικό, φωνητικό και εννοιολογικό επίπεδο.
95 Συγκεκριμένα, ο έλεγχος σχετικά με την ύπαρξη παραπλανητικής παρουσίασης, κατά την έννοια του εθνικού δικαίου, δεν περιορίζεται στη συγκριτική εξέταση των επίμαχων δύο σημείων, αλλά περιλαμβάνει και τον συνυπολογισμό άλλων παραγόντων, όπως, εν προκειμένω, οι περιστάσεις υπό τις οποίες τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες προσφέρονται στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος.
96 Είναι αληθές ότι η εφαρμογή του προβλεπόμενου από το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου συστήματος κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου στο πλαίσιο της αιτήσεως περί κηρύξεως ακυρότητας του άρθρου 52, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 40/94 είναι δυσχερής, λόγω της υποχρεώσεως που επιβάλλει το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94 όπως ληφθεί υπόψη, κατά τα αναφερθέντα στη σκέψη 51 ανωτέρω, η ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος και όχι η ημερομηνία κατά την οποία ο εναγόμενος λόγω προσβολής διακριτικού σημείου άρχισε να προσφέρει τα επίδικα προϊόντα και υπηρεσίες.
97 Επομένως, η εξέταση των περιστάσεων υπό τις οποίες τα επίμαχα προϊόντα ή οι υπηρεσίες προσφέρονταν στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος είναι, εξ ορισμού, αδύνατη, δεδομένου ότι κατά την ημερομηνία αυτή η LMT δεν είχε ακόμη αρχίσει να προσφέρει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR.
98 Εντούτοις, αυτή η προσαρμογή του συστήματος κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, η οποία αποτελεί αναγκαία συνέπεια της αιτήσεως περί κηρύξεως ακυρότητας του κοινοτικού σήματος, δεν αίρει την υποχρέωση του τμήματος προσφυγών να εφαρμόσει τις διατάξεις του συστήματος αυτού, από τις οποίες δεν είναι δυνατή παρέκκλιση, σύμφωνα με το άρθρο 52, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, και το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94.
99 Το τμήμα προσφυγών, μολονότι διαπίστωσε ότι το μη καταχωρισμένο εθνικό σήμα LASTMINUTE.COM είχε μεγάλη φήμη και, συγχρόνως, αρνήθηκε μια τέτοια φήμη στη φράση «last minute», επικαλούμενο εσφαλμένως, υπό το πρίσμα του συστήματος κανόνων που διέπει την αγωγή λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, τον γενικό χαρακτήρα της φράσεως αυτής και την έλλειψη διακριτικού χαρακτήρα, κατέληξε στο συμπέρασμα, με βάση τη συγκριτική και μόνο εξέταση των δύο σημείων, ότι δεν υφίσταται κίνδυνος συγχύσεως μεταξύ αυτών.
100 Ενεργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, το τμήμα προσφυγών παρέλειψε να ερευνήσει το ενδεχόμενο αν η ως άνω διαπίστωση μπορούσε να επηρεαστεί από τη φήμη του σήματος LASTMINUTE.COM ή τη φήμη που θα μπορούσε να αναγνωρισθεί στη φράση «last minute», στο μέτρο που η φήμη αυτή θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο οι πελάτες της LMN να εκλάβουν αγαθά ή υπηρεσίες προσφερόμενα στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR, κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος, ως αγαθά ή υπηρεσίες προσφερόμενα από την LMN.
101 Επομένως, το τμήμα προσφυγών, περιοριζόμενο σε μια τυπική σύγκριση των επίμαχων δύο σημείων, χωρίς να λάβει υπόψη την ενδεχόμενη ύπαρξη αυτοτελούς φήμης της φράσεως «last minute» για τους πελάτες της LMN, προκειμένου να αποκλείσει, με το σημείο 40 της αποφάσεως R 256/2006-2 και το σημείο 41 της αποφάσεως R 291/2006-2, το ενδεχόμενο να εκλάβει το κοινό του Ηνωμένου Βασιλείου τα αγαθά και τις υπηρεσίες που προτείνει η δικαιούχος του σήματος LAST MINUTE TOUR επιχείρηση ως προερχόμενα από τη δικαιούχο του μη καταχωρισμένου προγενέστερου κοινοτικού σήματος LASTMINUTE.COM επιχείρηση, δεν έλαβε υπόψη την παραπομπή την οποία το άρθρο 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94 κάνει στο δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο έχει εφαρμογή στο δεύτερο σήμα που η προσφεύγουσα χρησιμοποιούσε στις συναλλαγές κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος.
102 Κατά συνέπεια, πρέπει να γίνει δεκτός ο λόγος που αντλείται από εσφαλμένη εφαρμογή του άρθρου 8, παράγραφος 4, του κανονισμού 40/94 και, κατ’ ακολουθία, να ακυρωθούν οι προσβαλλόμενες αποφάσεις.
103 Κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 63, παράγραφος 6, του κανονισμού 40/94 (νυν άρθρου 65, παράγραφος 6, του κανονισμού 207/2009), το ΓΕΕΑ θα πρέπει να επανεξετάσει το αίτημα περί κηρύξεως ακυρότητας του κοινοτικού σήματος LAST MINUTE TOUR υπό το πρίσμα όλων των προϋποθέσεων της αγωγής λόγω προσβολής διακριτικού σημείου, συμπεριλαμβανομένης, ενδεχομένως, της προϋποθέσεως που αφορά τη ζημία η οποία απορρέει από τον παραπλανητικό, ενδεχομένως, για τους πελάτες της LMN χαρακτήρα της προσφοράς των επίμαχων αγαθών και υπηρεσιών στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό το σημείο LAST MINUTE TOUR, κατά την ημερομηνία κατάθεσης της αιτήσεως καταχωρίσεως κοινοτικού σήματος.
104 Επομένως, δεν χρειάζεται να κριθεί το δεύτερο αίτημα της προσφεύγουσας.
Επί των δικαστικών εξόδων
105 Δυνάμει του άρθρου 87, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας του Πρωτοδικείου, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα έξοδα, εφόσον υπήρχε σχετικό αίτημα του νικήσαντος διαδίκου.
106 Δεδομένου ότι το ΓΕΕΑ ηττήθηκε, πρέπει να φέρει, πέραν των δικαστικών του εξόδων, και εκείνα της προσφεύγουσας, σύμφωνα με το σχετικό αίτημά της, η δε παρεμβαίνουσα πρέπει να φέρει τα δικαστικά έξοδα στα οποία υποβλήθηκε η ίδια.
Για τους λόγους αυτούς,
ΤΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ (έβδομο τμήμα)
αποφασίζει:
1) Ακυρώνει τις αποφάσεις του δευτέρου τμήματος προσφυγών του Γραφείου Εναρμονίσεως στο πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς (εμπορικά σήματα, σχέδια και υποδείγματα) (ΓΕΕΑ) της 8ης Φεβρουαρίου 2007 (υποθέσεις R 256/2006‑2 και R 291/2006‑2).
2) Παρέλκει η απόφανση επί του δευτέρου αιτήματος της Last Minute Network Ltd.
3) Το ΓΕΕΑ φέρει τα δικαστικά του έξοδα, καθώς και τα δικαστικά έξοδα της Last Minute Network.
4) Η Last Minute Tour SpA φέρει τα δικαστικά της έξοδα.
Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 11 Ιουνίου 2009.
(υπογραφές)