Sprawy połączone T‑394/08, T‑408/08, T‑453/08 i T‑454/08
Regione autonoma della Sardegna (Włochy) i in.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Pomoc państwa – Pomoc na rzecz przemysłu hotelarskiego w regionie Sardynia – Decyzja uznająca pomoc za częściowo zgodną ze wspólnym rynkiem i częściowo z nim niezgodną i nakazująca jej odzyskanie – Nowa pomoc – Obowiązek uzasadnienia – Ochrona uzasadnionych oczekiwań – Efekt zachęty – Zasada de minimis
Streszczenie wyroku
1. Postępowanie – Interwencja – Zarzuty odmienne od tych podniesionych przez popieraną stronę – Dopuszczalność – Przesłanka – Związek z przedmiotem sporu
(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 40 akapit czwarty; regulamin postępowania przed Sądem, art. 116 § 4)
2. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE – Decyzja oparta na niepełnych okolicznościach faktycznych lub na ich błędnej kwalifikacji prawnej
(art. 88 ust. 2 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 6 ust. 1, art. 7)
3. Skarga o stwierdzenie nieważności – Akty zaskarżalne – Akty wywołujące wiążące skutki prawne – Decyzja Komisji o zamknięciu formalnego postępowania wyjaśniającego w sprawie pomocy państwa przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE
(art. 88 ust. 2 WE, art. 230 WE)
4. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Badanie systemu pomocy jako całości – Dopuszczalność – Konsekwencje
(art. 87 WE, 88 ust. 3 WE)
5. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Wszczęcie formalnego postępowania wyjaśniającego – Maksymalny termin dwóch miesięcy – Brak zastosowania w przypadku niezgłoszonej pomocy – Posiadanie przez Komisję informacji dotyczących pomocy, której zgodność z prawem jest kwestionowana – Bezzwłoczne badanie – Zakres
(art. 87 WE, 88 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 10 ust. 1)
6. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Obowiązek zakończenia w rozsądnym terminie wstępnego badania wszczętego w następstwie wniesienia skargi
(art. 87 WE, 88 WE)
7. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja Komisji w dziedzinie pomocy państwa
(art. 87 WE, 88 WE, 253 WE)
8. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem – Ciężar dowodu spoczywający na państwie przyznającym pomoc i na ewentualnym beneficjencie pomocy
(art. 88 ust. 2 WE)
9. Pomoc przyznawana przez państwa – Plany pomocy – Wprowadzenie w życie bez uprzedniego zgłoszenia – Decyzja Komisji nakazująca odzyskanie pomocy – Obowiązek uzasadnienia – Zakres
(art. 88 ust. 3 WE, art. 253 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 14 ust. 1)
10. Pomoc przyznawana przez państwa – Pomoc nowa i pomoc istniejąca – Środek wprowadzający zasadniczą zmianę systemu istniejącej pomocy – Kwalifikacja jako nowej pomocy – Kryteria – Ocena
(art. 87 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 1 lit. b), c))
11. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem – Uprawnienia dyskrecjonalne
(art. 87 WE, 88 WE)
12. Zarzut niezgodności z prawem – Zakres – Akty, na których niezgodność z prawem można się powołać – Wytyczne Komisji w sprawie krajowej pomocy regionalnej – Zaliczenie – Przesłanki
(art. 87 ust. 3 lit. a), c) WE, art. 230 WE, 241 WE; komunikat Komisji 98/C 74/06)
13. Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Krajowa pomoc regionalna – Kryteria
(art. 87 WE, 88 WE; komunikat Komisji 98/C 74/06, pkt 4.2)
14. Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem – Ciężar dowodu spoczywający na państwie przyznającym pomoc i na ewentualnym beneficjencie pomocy
(art. 88 ust. 2 WE)
15. Pomoc przyznawana przez państwa – Zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem – Ewentualne uzasadnione oczekiwania zainteresowanych – Ochrona – Przesłanki i granice
(art. 88 WE)
16. Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Pomoc o niewielkim znaczeniu – Podział na części pomocy przekraczającej mający zastosowanie pułap w celu skorzystania w stosunku do jednej z nich z zasady de minimis – Niedopuszczalność
(art. 88 ust. 3 WE; rozporządzenia Komisji: nr 69/2001, art. 2 ust. 1, 2; nr 1998/2006, art. 2 ust. 2 akapit drugi)
1. Artykuł 40 akapit czwarty statutu Trybunału Sprawiedliwości przyznaje interwenientowi prawo do niezależnego przedstawienia nie tylko argumentów, ale także zarzutów, o ile tylko zostają one podniesione na poparcie żądań jednej z głównych stron sporu i nie są całkowicie odmienne od wywodów zakreślających spór w postaci, w jakiej powstał pomiędzy skarżącą a pozwaną, gdyż w przeciwnym wypadku doszłoby do zmiany jego przedmiotu.
Do Sądu należy zatem zbadanie – w celu wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie dopuszczalności zarzutów podniesionych przez interwenienta – czy mają one związek z określonym przez główne strony przedmiotem sporu.
(por. pkt 42, 43)
2. W ramach postępowania w sprawie zbadania zgodności pomocy przyznanej przez państwo członkowskie ze wspólnym rynkiem pomiędzy decyzją końcową Komisji i decyzją o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego mogą występować pewne rozbieżności, które jednak nie powodują wadliwości decyzji końcowej. W tym kontekście Komisja nie musi dokonywać korekty decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego. Niemniej jednak jest logiczne, a tym bardziej leży w interesie potencjalnych beneficjentów systemu pomocy, aby w sytuacji gdy po wydaniu decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w stosunku do pomocy przyznanej przez państwo członkowskie Komisja zorientuje się, iż decyzja ta opiera się na niepełnych okolicznościach faktycznych lub na ich błędnej kwalifikacji prawnej, miała ona możliwość dostosowania swojego stanowiska przez wydanie decyzji korygującej. Decyzja taka wraz z towarzyszącym jej ponownym wezwaniem zainteresowanych stron do przedstawienia ich uwag pozwala im bowiem zareagować na zmiany, jakich dokonała Komisja w tymczasowej ocenie rozpatrywanego środka, i przedstawić ich punkt widzenia w tym zakresie.
W tym względzie Komisja mogłaby również postanowić, iż najpierw wyda decyzję kończącą postępowanie, a następnie nową – opartą na zmienionej ocenie prawnej – decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego mającą zasadniczo treść taką samą co decyzja korygująca. W tych okolicznościach względy ekonomii procesowej i zasada dobrej administracji uwidaczniają, iż bardziej pożądane jest wydanie decyzji korygującej aniżeli zakończenie postępowania i wszczęcie go na nowo.
Jeżeli chodzi o kwalifikację prawną takiej decyzji korygującej, zważywszy, że dołącza ona do decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, tworząc wraz z nią zmienioną decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, podziela ona jej charakter prawny. Powiadomienie o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego ma bowiem jedynie na celu uzyskanie od zainteresowanych stron wszelkich informacji mogących pomóc Komisji w określeniu jej przyszłych działań.
(por. pkt 70–73)
3. Decyzja końcowa wydana przez Komisję w celu zakończenia przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE formalnego postępowania wyjaśniającego w zakresie pomocy państwa jest aktem zaskarżalnym na podstawie art. 230 WE. Taka decyzja wywołuje bowiem wiążące skutki prawne mogące wpłynąć na interesy zainteresowanych, ponieważ kończy ona dane postępowanie i ostatecznie rozstrzyga w przedmiocie zgodności badanego środka z uregulowaniami mającymi zastosowanie do pomocy państwa. Zainteresowani dysponują więc w dalszym ciągu możliwością zaskarżenia decyzji końcowej, która zamyka formalne postępowanie wyjaśniające, i w związku z tym muszą mieć możliwość zakwestionowania poszczególnych okoliczności, na których opiera się ostateczne stanowisko Komisji.
Ta możliwość jest niezależna od kwestii tego, czy decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego wywołuje skutki prawne mogące być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności. Prawdą jest, że istnieje możliwość wniesienia skargi na decyzję o wszczęciu postępowania, jeżeli wywołuje ona ostateczne skutki prawne, które nie mogą być konwalidowane w drodze decyzji końcowej. Ma to miejsce wtedy, gdy Komisja wszczyna formalne postępowanie wyjaśniające w odniesieniu do środka, który kwalifikuje tymczasowo jako nową pomoc, jako że ta decyzja o wszczęciu postępowania wywołuje samodzielne skutki prawne w stosunku do decyzji końcowej. Zawieszenie wykonania danego środka, które zgodnie z art. 88 ust. 3 WE wynika z tymczasowego zakwalifikowania tego środka jako nowej pomocy, ma bowiem samodzielny charakter w stosunku do decyzji końcowej, ograniczony w czasie do momentu zamknięcia formalnego postępowania.
Niemniej jednak dopuszczalność zaskarżenia decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego nie może skutkować ograniczeniem praw procesowych zainteresowanych stron poprzez uniemożliwienie im zaskarżenia decyzji końcowej i powołania na poparcie ich skargi uchybień dotyczących wszystkich etapów postępowania prowadzącego do wydania tej decyzji.
W konsekwencji okoliczność, że skarżący i interwenienci nie wnieśli w wymaganym terminie skargi na wydaną przez Komisję decyzję korygującą, nie uniemożliwia im podnoszenia w stosunku do końcowej decyzji Komisji zarzutów dotyczących niezgodności z prawem tej pierwszej decyzji.
(por. pkt 77–79)
4. W przypadku istnienia systemu pomocy Komisja nie jest co do zasady zobowiązana do badania pomocy przyznanej w przypadkach indywidualnych, lecz może ograniczyć się do zbadania ogólnych cech rozpatrywanego systemu. Ponadto szczególne okoliczności właściwe indywidualnym beneficjentom systemu pomocy mogą być oceniane dopiero na etapie odzyskiwania pomocy przez dane państwo członkowskie. Gdyby bowiem było inaczej, ciężar badania spoczywający na Komisji byłby większy w przypadku systemu pomocy wdrożonego bezprawnie, z naruszeniem art. 88 ust. 3 WE aniżeli w przypadku, gdyby dane państwo członkowskie dochowało obowiązku zgłoszenia nałożonego w tym postanowieniu, ponieważ w tym ostatnim przypadku szczególne okoliczności, w jakich znajdują się potencjalni beneficjenci, są z definicji nieznane na etapie badania.
W konsekwencji Komisja może ograniczyć się do zbadania systemu pomocy jako takiego i nie jest zobowiązana uwzględnić ani stosunków pomiędzy przedsiębiorstwami będącymi beneficjentami pomocy i danym państwem, ani odmienności istniejących pomiędzy różnymi zainteresowanymi przedsiębiorstwami, ani też ewentualnych uzasadnionych oczekiwań, na jakie mogły powoływać się niektóre z tych przedsiębiorstw. Okoliczności te mogą zostać uwzględnione dopiero na etapie odzyskiwania indywidualnej pomocy.
(por. pkt 91, 92)
5. Na podstawie art. 10 ust. 1 rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 88 WE w przypadku gdy Komisja posiada informacje dotyczące pomocy, której zgodność z prawem jest kwestionowana, bada je ona bezzwłocznie. Przepisu tego nie należy rozumieć w ten sposób, że odnosi się on do zakończenia wstępnej fazy badania, lecz raczej, że dotyczy on początku wstępnego badania, co potwierdza okoliczność, iż w przypadku wstępnego badania rozpoczętego w następstwie skargi Komisja nie jest związana zwykłym terminem.
Termin dwóch miesięcy, w którym Komisja musi zakończyć wstępną fazę badania, ma zastosowanie wyłącznie w wypadku pomocy zgłoszonej przez państwa członkowskie, a nie w przypadku, w którym, na przykład, wstępna faza badania została rozpoczęta w następstwie skargi.
(por. pkt 97, 98)
6. Ponieważ ocena zgodności pomocy państwa ze wspólnym rynkiem należy do wyłącznych kompetencji Komisji, jest ona zobowiązana – w interesie prawidłowego stosowania mających podstawowe znaczenie postanowień traktatu odnoszących się do pomocy państwa – do przeprowadzenia sumiennego i bezstronnego badania skargi informującej o istnieniu pomocy niezgodnej ze wspólnym rynkiem, a zatem nie może ona bezterminowo przedłużać wstępnego badania pomocy państwa będącej przedmiotem wniesionej do niej skargi.
Ocena, czy czas trwania postępowania administracyjnego ma rozsądny charakter, powinna być dokonywana w oparciu o konkretne okoliczności danej sprawy, a zwłaszcza z uwzględnieniem kontekstu sprawy, różnych etapów postępowania, które Komisja powinna przeprowadzić, stopnia złożoności sprawy, jak również jej znaczenia dla poszczególnych zainteresowanych stron.
(por. pkt 99)
7. Spoczywający na Komisji obowiązek uzasadnienia nie ma zastosowania do czasu trwania postępowania, lecz jedynie do samej treści decyzji. Uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być bowiem dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru przywołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie.
Tymczasem czas trwania postępowania nie wynika z rozumowania danej instytucji, które mogłoby go uzasadniać, lecz jest okolicznością czysto faktyczną zależną wyłącznie od okresu, jaki jest potrzebny instytucji, by doprowadzić wspomniane postępowanie do końca. W rezultacie czas trwania postępowania nie jest częścią treści decyzji, która może zostać uzasadniona. Wymaga on jedynie czysto faktycznego wymienienia różnych etapów postępowania aż do wydania omawianej decyzji.
(por. pkt 120–122)
8. W przypadku gdy decyzja o wszczęciu postępowania wyjaśniającego przewidziana w art. 88 ust. 2 WE zawiera wystarczającą wstępną analizę Komisji prezentującą powody, dla których ma ona wątpliwości co do zgodności rozpatrywanej pomocy ze wspólnym rynkiem, do państwa członkowskiego i do potencjalnego beneficjenta należy przedstawienie dowodów mogących wykazać, że pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem.
Niemniej jednak zasada ta odnosi się jedynie do ciężaru dowodu, a nie do obowiązku uzasadnienia, z uwagi na co to do Komisji należy w razie potrzeby przedstawienie w jej decyzji przyczyn, które pomimo dowodów dostarczonych przez państwo członkowskie lub beneficjentów skłoniły ją do przyjęcia, iż rozpatrywana pomoc nie jest zgodna ze wspólnym rynkiem.
(por. pkt 132)
9. W dziedzinie pomocy państwa, jeżeli – wbrew postanowieniom art. 88 ust. 3 WE – pomoc została już przyznana, Komisja, której przysługuje kompetencja w zakresie nakazania władzom krajowym, aby te odzyskały pomoc, nie musi przedstawiać szczególnych powodów, aby uzasadnić wykonanie tej kompetencji. Ten pogląd, poprzedzający wejście w życie rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 88 WE, znajduje wciąż zastosowanie w ramach art. 14 ust. 1 tego rozporządzenia.
Decyzja nakazująca odzyskanie pomocy stanowi zatem niemalże automatyczną konsekwencję w przypadku stwierdzenia, że pomoc została przyznana bezprawnie i że jest niezgodna ze wspólnym rynkiem – z zastrzeżeniem wynikającym z drugiego zdania wspomnianego przepisu, iż nakaz odzyskania pomocy nie może być sprzeczny z ogólną zasadą prawa wspólnotowego. Komisji nie przysługuje zatem swoboda uznania w tym zakresie. W takich okolicznościach nie można zobowiązywać Komisji do uzasadnienia decyzji nakazującej zwrot pomocy, po tym jak przedstawiła powody, dla których uważa, że rozpatrywana pomoc została przyznana bezprawnie i jest niezgodna ze wspólnym rynkiem.
(por. pkt 152)
10. W dziedzinie pomocy państwa środki mające na celu ustanowienie lub zmianę pomocy stanowią nową pomoc. W szczególności gdy zmiana ta ma wpływ na istotę pierwotnego systemu, system ten przekształca się w system nowej pomocy. Gdy natomiast zmiana ta nie jest istotna, tylko ona jako taka może zostać uznana za nową pomoc.
W przypadku gdy wydana przez Komisję decyzja zatwierdzająca wyraźnie wspomina o warunku, iż złożenie wniosku o pomoc musiało obowiązkowo poprzedzać rozpoczęcie realizacji projektu inwestycyjnego, a dane państwo członkowskie przyznało na podstawie uregulowania przyjętego po wydaniu decyzji zatwierdzającej pomoc na rzecz projektów regionalnych, których realizacja rozpoczęła się przed złożeniem wniosków o pomoc, mamy do czynienia z nową pomocą w rozumieniu art. 1 lit. c) rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 88 WE. W istocie taka zmiana nie może być zakwalifikowana jako pomniejsza lub bez znaczenia. Jako że Komisja systematycznie uzależnia zatwierdzenie systemów pomocy regionalnej od warunku, iż złożenie wniosku o pomoc musi koniecznie poprzedzać rozpoczęcie realizacji projektu, oczywiste jest, że uchylenie tego warunku mogło mieć wpływ na ocenę zgodności środka pomocy ze wspólnym rynkiem.
(por. pkt 176–179)
11. Zgodność systemu pomocy ze wspólnym rynkiem należy oceniać wyłącznie na podstawie właściwych mu cech, w świetle polityki prowadzonej przez Komisję w chwili dokonywania oceny. Na ocenę zgodności systemu pomocy ze wspólnym rynkiem nie może mieć natomiast wpływu okoliczność, iż mogły poprzedzać go inne systemy, w odniesieniu do których Komisja zaakceptowała pewne zasady. Gdyby bowiem było inaczej, zmiana przez Komisję kryteriów, na podstawie których ocenia ona zgodność pomocy państwa ze wspólnym rynkiem, byłaby niemożliwa, przy czym Komisja musi mieć tę możliwość po to, by mogła reagować zarówno na zmiany praktyki państw członkowskich w dziedzinie przyznawania pomocy państwa, jak też na rozwój wspólnego rynku.
(por. pkt 190)
12. Artykuł 241 WE wyraża ogólną zasadę gwarantującą każdej ze stron prawo do podważenia – w celu uzyskania stwierdzenia nieważności decyzji dotyczącej jej bezpośrednio i indywidualnie – ważności wcześniejszych aktów instytucjonalnych, które nawet jeżeli nie mają formy rozporządzenia, stanowią podstawę prawną spornej decyzji, o ile stronie tej nie przysługiwało prawo do wniesienia na podstawie art. 230 WE skargi bezpośredniej przeciwko aktom, których konsekwencje ponosi, a wobec których nie mogła zażądać stwierdzenia nieważności.
Jeżeli chodzi o wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej, z części wprowadzającej do nich wynika, że określają one w sposób ogólny i abstrakcyjny kryteria, jakie Komisja stosuje w celu oceny zgodności ze wspólnym rynkiem pomocy regionalnej na podstawie art. 87 ust. 3 lit. a) i c) WE, oraz w konsekwencji zapewniają pewność prawa dla państw członkowskich przyznających taką pomoc. W szczególności warunek ustanowiony w pkt 4.2 owych wytycznych ma zastosowanie do pomocy, której wytyczne te dotyczą, niezależnie od jej przedmiotu, formy lub kwoty.
Jeżeli w decyzji końcowej Komisja wyraźnie powołała się na pkt 4.2 wspomnianych wytycznych w ramach oceny zgodności określonej pomocy ze wspólnym rynkiem, jakkolwiek pkt 4.2 tych wytycznych nie stanowi podstawy prawnej tej decyzji, sformułowany w nim warunek determinuje ogólnie i abstrakcyjnie sposób, w jaki Komisja dokonała oceny zgodności rozpatrywanej pomocy ze wspólnym rynkiem. Wtym wypadku pomiędzy końcową decyzją Komisji i wytycznymi istnieje bezpośredni związek prawny i zważywszy, że strona nie była w stanie żądać stwierdzenia nieważności wytycznych będących aktem generalnym, mogą one być przedmiotem zarzutu niezgodności z prawem.
(por. pkt 206, 208–210)
13. Stosowanie kryterium zawartego w pkt 4.2 wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej, które stanowi, iż systemy pomocy muszą zawierać warunek, że wniosek o przyznanie pomocy musi zostać złożony przed rozpoczęciem prac nad danym projektem, ma na celu ustalenie, czy środek pomocy ma efekt zachęty, w sytuacji gdy niemożliwe jest dokonanie pełnego badania wszystkich aspektów gospodarczych decyzji inwestycyjnej przyszłych beneficjentów pomocy.
W tym względzie z pkt 2 akapity drugi i czwarty wytycznych wynika, że Komisja zasadniczo zatwierdza pomoc regionalną jedynie w formie systemów pomocy, ponieważ uważa, że indywidualna płatność pomocowa ad hoc nie spełnia warunku, zgodnie z którym pomiędzy zakłóceniami konkurencji wynikającymi z pomocy a korzyściami w zakresie rozwoju mniej uprzywilejowanego regionu zapewniona musi być równowaga.
Tymczasem podczas badania zgodności ze wspólnym rynkiem zgłoszonego systemu pomocy szczególne okoliczności właściwe różnym potencjalnym beneficjentom systemu i projektom, na rzecz których będą oni mogli wystąpić o dotacje, są z istoty rzeczy nieznane Komisji. W konsekwencji w celu dokonania oceny zgodności systemu pomocy ze wspólnym rynkiem Komisja musi oprzeć się na kryteriach, które są niezależne od szczególnych okoliczności właściwych przyszłym beneficjentom lub jednolite dla wszystkich przyszłych beneficjentów.
Wymóg, aby wniosek o pomoc poprzedzał początek realizacji dotowanego projektu, pozwala zagwarantować, że zainteresowane przedsiębiorstwo wyraźnie okaże wolę korzystania z danego systemu pomocy przed rozpoczęciem realizacji rzeczonego projektu. Pozwala to zatem uniknąć składania ex post wniosków dotyczących projektów, których realizacja rozpoczęła się niezależnie od istnienia systemu pomocy. W świetle tych uwag zwykłe stwierdzenie, iż wniosek o pomoc złożono przed rozpoczęciem realizacji projektu inwestycyjnego, stanowi proste, trafne i odpowiednie kryterium pozwalające Komisji domniemywać istnienie efektu zachęty.
(por. pkt 215)
14. W dziedzinie pomocy państwa w sytuacji gdy Komisja postanawia wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające, zadaniem państwa członkowskiego i beneficjentów jest przytoczenie argumentów mających na celu wykazanie, że dany środek nie stanowi pomocy lub też że jest to pomoc zgodna ze wspólnym rynkiem, ponieważ celem formalnego postępowania jest właśnie objaśnienie Komisji wszystkich danych sprawy. W istocie, choć Komisja jest zobowiązana do jasnego sformułowania swoich wątpliwości co do zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem w momencie wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego, aby państwo członkowskie i zainteresowane strony mogły na nie jak najlepiej odpowiedzieć, to jednak do nich należy rozwianie tych wątpliwości i wykazanie, że dany środek spełnia warunki zastosowania odstępstwa. W szczególności aby uzyskać zatwierdzenie pomocy w drodze odstępstwa od postanowień traktatu, dane państwo członkowskie jest zobowiązane – w wykonaniu ciążącego na nim obowiązku współpracy z Komisją – przedstawić wszystkie dowody, które mogłyby tej instytucji umożliwić sprawdzenie, że spełnione zostały wszystkie warunki niezbędne do zastosowania odstępstwa.
(por. pkt 246)
15. Z zastrzeżeniem wyjątkowych okoliczności, na uzasadnione oczekiwania co do legalności pomocy państwa można co do zasady powołać się jedynie wtedy, gdy pomoc ta została przyznana zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 88 WE. W normalnych warunkach zachowujący należytą staranność podmiot gospodarczy powinien bowiem być w stanie upewnić się, że procedura ta była przestrzegana.
Beneficjenci pomocy, którzy nie spełniają warunków ustanowionych w wydanej przez Komisję decyzji zatwierdzającej, nie mogą zasadniczo powoływać się na uzasadnione oczekiwania co do legalności rzeczonej pomocy. Oczywiście w żaden sposób nie jest wykluczona możliwość powoływania się przez beneficjentów bezprawnie przyznanej pomocy w ramach postępowania w sprawie jej odzyskania na wyjątkowe okoliczności, które słusznie mogły wzbudzić w nich uzasadnione oczekiwania co do legalności tej pomocy, tak aby sprzeciwić się jej zwrotowi. Beneficjenci ci mogą jednak powoływać się na takie wyjątkowe okoliczności na podstawie odpowiednich przepisów prawa krajowego jedynie w ramach postępowania w sprawie odzyskania pomocy przed sądami krajowymi, które jako jedyne są właściwe – w razie potrzeby po zadaniu Trybunałowi pytań prejudycjalnych dotyczących wykładni – do dokonania oceny okoliczności faktycznych sprawy.
Ponadto zważywszy na to, że ogólną zasadą ustanowioną w art. 87 ust. 1 WE jest zasada, iż pomoc państwa jest zakazana, oraz że odstępstwa od tej zasady podlegają ścisłej wykładni, decyzja o niezgłaszaniu zastrzeżeń do systemu pomocy dotyczy jedynie rzeczywistego przyznania pomocy objętej tym systemem i nie może zatem wzbudzać uzasadnionych oczekiwań w potencjalnych beneficjentach przyszłej podobnej pomocy co zgodności danej pomocy ze wspólnym rynkiem.
(por. pkt 274–277, 283)
16. W dziedzinie pomocy państwa celem zasady de minimis jest uproszczenie procedur administracyjnych zarówno w interesie beneficjentów pomocy o stosunkowo niewielkiej wysokości, a więc niemogącej zakłócić konkurencji, jak też w interesie Komisji, która musi mieć możliwość skoncentrowania swoich środków na przypadkach stanowiących rzeczywisty interes wspólnotowy.
W tym względzie dopuszczenie podziału pomocy na części po to, by jej część korzystała z zasady de minimis, nie przyczyniłoby się do realizacji wspomnianego celu. Zwykłe odliczenie kwoty odpowiadającej pułapowi de minimis od kwoty, jaka ma być przyznana przedsiębiorstwu, nie oszczędza bowiem Komisji zadania zbadania zgodności danej pomocy ze wspólnym rynkiem w zakresie kwoty przekraczającej ten pułap, a danemu przedsiębiorstwu – konieczności oczekiwania na wynik tego badania, zanim będzie mogło z niej skorzystać lub, w przypadku pomocy przyznanej bezprawnie, obowiązku jej zwrotu.
Ponadto pojęcie pomocy de minimis wskazuje, iż musi tu chodzić o pomoc w niewielkiej kwocie. Tymczasem dopuszczenie ex post podziału na części pomocy przekraczającej pułap mający zastosowanie w tym zakresie powodowałoby, iż z zasady de minimis korzystałaby pomoc w kwocie, która nie była niewielka w momencie przyznania.
Prawdą jest, iż w następstwie odzyskania całej kwoty pomocy przyznanej bezprawnie dane państwo członkowskie może zasadniczo natychmiast przyznać przedsiębiorstwu nową pomoc de minimis do wysokości pułapu 100 000 EUR. Niemniej jednak wymaga to nowej decyzji o przyznaniu funduszy publicznych przez państwo członkowskie, które zachowuje swobodę decyzji, przez co zakazu podziału na części nie można uważać za zasadę czysto formalną.
W konsekwencji art. 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 69/2001 w sprawie zastosowania art. 87 WE i 88 WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis należy interpretować w ten sposób, że zwolnienie z obowiązku zgłaszania przewidzianego w art. 88 ust. 3 WE nie może być zastosowane do kwot będących częścią pomocy, której całkowita kwota przekracza pułap 100 000 EUR w okresie trzech lat. W każdym razie fakt zapisania takiej zawężającej wykładni w art. 2 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 1998/2006 w sprawie stosowania art. 87 WE i 88 WE do pomocy de minimis należy rozumieć jako wprowadzenie wyjaśnienia, a nie dodanie nowej przesłanki stosowania zasady de minimis.
(por. pkt 304, 305, 308–311)